Morgunblaðið - 23.01.1990, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. JANUAR 1990
Heim úr skólanum glöð
Umsjón: SAMFOK. Guðni Olgeirsson
Útivist bama
EINU sinni heyrði ég undarlega
sögu af 7 ára dreng sem karpaði
um það við pabba sinn í þrjár
klukkustundir hvort hann ætti
að koma inn eða fá að vera leng-
ur úti. Tekið skal fram að veður
var hið besta og ólíklegt má telja Lesandi góður, hvaða leikur telur
að feðgunum hafi orðið meint þú að sé æskilegastur í þessu
af útivistinni það kvöldið. Að manntafli þannig að báðir tafl-
lokum leiddist pabbanum þófið menn megi vel við una? Ef fyrsti
um ellefuleytið, tók hann dreng- möguleikinn er athugaður nánar
inn í fangið og bar hann grenj- kemur í ljós að barnið tapar leikn-
andi inn í rúm án þess að sættir um, og líklega líður pabbanum ilia
hefðu náðst. Ekki veit ég hvort út af slíkri meðferð á barninu.
sagan er sönn en ótrúleg er hún. Annar möguleikinn er engin lausn,
Allir geta tekið undir nauðsyn pabbinn tapar og eftir er að koma
þess að böm leiki sér úti eftir áhuga drengnum inn nema hann verði
og getu hvers og eins: þau geta leiður og skili sér sjálfur inn. Þann-
t.d. hjólað, sparkað bolta, synt, ig vinnur barnið fullnaðarsigur.
gengið eða hlaupið, farið í eltinga- Lítum betur á þriðja möguleik-
leik, snú snú eða parís. Öiium er ann, það er tilgangsiaust að hafa
hollt að fá roða í kinnar og reyna samningaþóf í marga klukkutíma
á sig þannig að blóðið fari á hreyf- um útivist eins og í sögunni hér
ingu til þess að vega upp á móti að framan. Kannski er vænlegt að
inniveru í skóla og á heimilum. gera barninu ljóst að þessari reglu
Börnin þurfa aðeins að gæta þess verður að fylgja en gefa í skyn að
að vera heppilega klædd eftir eðli þegar inn er komið megi ræða um
útivistar og veðri. að gera eitthvað spennandi fyrir
Um útivist að kvöldlagi þurfa háttinn. Mað því móti vinnur hvorki
hins vegar að gilda ákveðnar reglur pabbinn né drengurinn, reglunni
þannig að foreldrar geti haft fastan er fylgt og bamið fær viðfangsefni
punkt til að miða við. Þær almennu innanhúss.
reglur sem nú tíðkast um útivist Þetta er spurning um að beita
barna og unglinga, sérstaklega að jákvæðum aga án þess að beita
vetrarlagi, em í engu samræmi við valdi, og án þess að særa tilfinning-
þann vemleika sem við búum við, ar. Börnin geta þannig komið inn
eldri börnin eru einfaldlega lengur úr kuldanum glöð.
úti en reglumar segja til um.
Reyndar er eðlilegt og sjálfsagt að
böm undir 8 ára aldri séu komin
inn kl. 8 á kvöldin að vetrarlagi
og komin í háttinn fyrir kl. 9.
Samkomulag um útivist
barna og unglinga
Eldri bömum finnst sjálfsagt að
fá að vera lengur úti en til kl. 8
eða 10 á kvöldin, sérstaklega ef
veðrið er gott um helgar og í fríum.
Við það er ekkert að athuga ef
ákveðnar reglur ganga jafnt yfir
alla félagana.
Þá kemur til kasta foreldrafé-
lagsins eða fulltrúaráðs í hveijum
bekk. Það er ákjósanlegt verkefni
fyrir foreldra að ná samkomulagi
um ákveðnar almennar reglur sem
ganga yfir allan skólann eða
ákveðna bekki eftir aðstæðum á
hveijum stað. Kynna þarf slíkar
reglur fyrir öllum nemendum og
heimilum. Með þvi móti geta böm-
in og unglingamir ekki sagt að
allir félagamir megi vera lengur
úti en þau.
Börnin eiga ekki að búa tii
reglur um útivist
í sögunni hér að ofan hefði faðir-
inn átt að ná fram vilja sínum án
þess að beita valdi eða fortölum,
einfaldlega með því að benda
drengnum á reglurnar sem allir
þyrftu að fara eftir, undanbragða-
laust.
Hugsum okkur að drengurinn
hefði samt ekki viljað hlýða pabba
sínum og hótað öllu illu ef hann
mætti ekki vera lengur úti. Hvað
er þá til ráða? I fijótu bragði eru
þijár leiðir færar:
Hefur þú hugleitt?:
hversu mikilvægt það er að
börn hafi fjölbreytileg kynni af
lífinu í kringum sig? Mörg börn
umgangast varla nema jafn-
aldra sína. Þá fara börnin á
mis við að kynnast fólki á ólík-
um aldri með fjölbreytilegri
reynslu, annað tungutak,
margvísleg störf og ólíkar skoð-
anir. Fábreytt kynni leiða til
þess að börn eiga erfiðara með
að setja sig í spor annarra og
stuðla að skorti á umburðar-
lyndi í skoðunum. í góðum bók-
um býr fólk af öllum stærðum
og gerðum.
Er ekki kominn tími til að end-
urskoða reglur um útivist bama
og unglinga frá Lögreglustjór-
anum í Reykjavík og Barna-
verndarnefnd (1970)?
Veist þú:
★ að samkvæmt grunn-
skólalögum eiga foreldrar
rétt á að sitja kennara-
fundi í skólanum með
málfrelsi og tillögurétt?
★ hversu lengi bekkjarfé-
lagar barnsins þíns mega
vera úti á kvöldin?
★ hve marga klukkutíma
barnið þitt horfir á sjón-
varp á viku?
★ að þegar börn segja að
allir aðrir megi vera leng-
ur úti á kvöldin eða horfa
meira á sjónvarp þá er
það ekki alltaf satt?
1. Taka barnið inn með valdi.
2. Leyfa barninu að leika sér
áfram úti.
3. Reyna að ná samkomulagi.
Borg'arafl o kku rin 11
vill grundvallarbreyt-
mgu á stjórnkerfinu
eftirJúlíus Sólnes
Við áramótin 1989/90 er rétt að
staldra við og íhuga hver er staða
Borgaraflokksins í íslenzkum
stjórnmálum. Tekst gömlu f lokkun-
um, einkum Sjálfstæðisflokknum,
sem gengur nánast berserksgang
til að gera út af við okkur, að ganga
af okkur dauðum eða eigum við
eftir að leiða fylkingu okkar til
varanlegra áhrifa í íslenzkum þjóð-
málum. Þessúm spurningum fær
framtíðin ein svarað. Þeim verður
ekki svarað með því einu að láta
fara fram ófullkomnar skoðana-
kannanir, sem er ætlað að sann-
færa almenning um að okkur sé
ekki framtíð búin. Gömlu flokkarn-
ir standa allir sem einn vörð um
hagsmuni sína og valdaaðstöðu.
Það er því enginn vafi á því, að
það er þeim í hag að gera hlut
okkar sem minnstan. En hvað sem
öðru líður höfum við þegar haft
gífurleg áhrif í íslenzkum þjóðmál-
um.
Fyrir rúmu ári höfðum við það í
hendi okkar hvort svokölluð bráða-
birgðalög ríkisstjórnarinnar myndu
ná fram að ganga, en með þeim
var lagður grundvöllur að því end-
urreisnarstarfi í atvinnulífinu, sem
hefur farið fram á árinu 1989. Við
tókum þann kost að stuðla að því,
að þau væru samþykkt, þótt það
kostaði okkur miklar óvinsældir og
yrði til þess, að þingflokkurinn
klofnaði. Við þessi áramót þarf ekki
að sjá eftir þessari ákvörðun. Sjáv-
arútvegurinn er að rétta við og
ýmis batamerki eru sjáanleg í efna-
hagslífinu. Og það sem er ekki
hvað þýðingarminnst, að komið var
í veg fyrir algert hrun atvinnulífs
og þar með byggðar á fjölmörgum
stöðum á landinu. Því miður er það
svo, að sumir stjórnmálamenn virð-
ast reiðubúnir til þess að láta hags-
muni lands og þjóðar Iönd og leiðir
til þess eins að knýja fram kosning-
ar og freista þess að komast í ríkis-
stjórn, hvað sem kostar. Heiðarleg
og málefnaleg stjórnarandstaða,
sem er nauðsynleg í hveiju lýðræð-
isþjóðfélagi, er þeim lítt að skapi.
Ný ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar
í september gerðist Borgara-
flokkurinn aðili að nýrri ríkisstjórn
undir forsæti Steingríms Her-
mannssonar eftir langt og mikið
samningaþóf. Borgaraflokkurinn
setti strax fram ákveðnar kröfur
um lagfæringu á sköttum aðallega
vegna skattlagningar matvæla í
þessum samningaviðræðum og vildi
knýja fram áherzlubreytingar í
stjórnarsáttmálana gömlu stjórnar-
innar, sem Borgaraflokkurinn hafði
reyndar átt nokkurn þátt í að búa
til.
Höfuðkrafa okkar var sú, að tek-
in skyldu upp tvö þrep í virðisauka-
skatti og lægra þrepið látið ná yfir
öll matvæli og helztu lífsnauðsynj-
ar, m.a. bækur. Það er afar sér-
kennilegt þegar horft er til baka,
að við fengum engan stuðning við
þessar kröfur okkar, þegar við vor-
um í stöðugum viðræðum við full-
trúa þáverandi stjórnarflokka
sumarið 1989. Öll verkalýðshreyf-
ingin þagði þunnu hljóði og ekki
heyrðist æmt eða skræmt frá hinum
launþegasamtökunum. Ekki er
nokkur vafi á því, að hefði laun-
þegahreyfingin látið í sér heyra
þegar við vorum fimm þingmenn
að reyna að ná okkar fram í samn-
ingum við fulltrúa gömlu flokk-
anna, hefði náðst miklu meiri
árangur. Söngur launþegahreyfing-
arinnar um lægra skattþrep fyrir
matvæli hófst ekki fyrr en eftir, að
hin nýja stjórn var orðin að veru-
leika. Hún er stundum skrítin tík
þessi pólitík. Svo virðist, að menn
hafi verið reiðubúnir að fórna mikl-
um hagsmunum fyrir það eitt, að
það skyldi ekki vera Borgaraflokk-
urinn, sem næði burt matarskattin-
um.
Það fór svo að lokum, að við
náðum því fram, að tekið skyldi upp
sérstakt lægra skattþrep á fram-
leiðslustigi fyrir nokkur hefðbundin
innlend matvæli, sem varð sú mála-
miðlun, sem við urðum að sætta
okkur við. Við þessi áramót lækkar
þannig mjólk, innlent grænmeti,
dilkakjöt og fiskur sem nemur tæp-
lega 10%. Við vorum síður en svo
ánægð með þessi málalok og lítum
aðeins á þau sem áfanga í þeirri
baráttu að ná burtu skattlagningu
á öllum matvælum. Næsta skref
verður að stíga við fjárlagagerðina
næsta haust og þar ná því fram
að lækka matarskattinn enn frekar.
Fyrir því munum við berjast áfram.
Að öðru leyti teljum við, að við
höfum náð ýmsu fram í stjórnar-
samstarfinu. Þannig hefur stór-
eignaþrep í eignarskatti verið lækk-
að um helming og tekjutengt, en
um það gerðum við kröfu í stjórnar-
myndunarviðræðunum. Þá er það
nú yfirlýst stefna, að gengisskrán-
ing íslenzku krónunnar skuli taka
mið af samkeppnisstöðu útflutn-
ings- og samkeppnisgreina, sem er
í samræmi við kröfur okkar. Er
hægt að segja, að við þessi áramót
sé staðan mjög viðunandi og allar
líkur á því, að verulegur árangur
sé að nást í baráttunni við verð-
bólguna. Við höfum tekið þátt í
ríkisstjórnarsamstarfinu af heilum
hug og óspart hvatt til dáða í þeirri
viðleitni að skapa hér viðunandi
skilyrði fyrir atvinnulífið. Meðal
annars áttum við þátt í því, að fá
hækkuð verulega þau skattfrelsis-
mörk, sem gilda um skattfijáls kaup
á hlutafé nú um síðustu áramót.
Það urðu okkur því mikil vonbrigði
þegar fjármálaráðherra sá ástæðu
til að hækka verulega ýmis gjöld,
t.d. skráningargjald nýrra hlutafé-
laga, upp úr öllu valdi nú strax
eftir áramótin. Höfum við mótmælt
þeirri ráðstöfun kröftuglega innan
ríkisstjórnarinnar.
Aðalatriðið er þó, að í hinni nýju
ríkisstjórn ríkir góður samstarfs-
vilji, og þrátt fyrir mistök eins og
að ofan greinir, eru allar líkur á
því, að þetta stjórnarsamstarf eigi
eftir að skila verulegum árangri til
bættrar efnahagsstjórnunar. Borg-'
araflokkurinn mun fylgjast náið
með framvindu mála og þrýsta á
um skipulegar og • skynsamlegar
aðgerðir.
Evrópumálin
Árið.1989 á áreiðanlega eftir að
fá veglegan sess í mannkynssög-
unni. Árið þegar Austur-Evrópa
ákvað að hrista af sér ok kommún-
ismans og hefja lýðræði á nýjan
leik til vegs og virðingar. Sennilega
hefur atburðarás mannkynssög-
unnar aldrei verið eins hröð. Eg
efast um að við, sem nú lifum, séum
farin að gera okkur fyllilega grein
fyrir þeim gífurlegu breytingum,
sem eru að verða á heimsmynd-
inni. Innan seilingar er uppfylling
drauma um sameinað og öflugt
bandalag allra Evrópuþjóðanna, frá
Atlantshafi aðc Kyrrahafi í nafni
lýðræðis, fijálsræðis og þeirrar
menningararfleifðar, sem þjóðirnar
eiga sameiginlega. Það er einkar
ánægjulegt fyrir okkur íslendinga,
að upphafið að þessari þróun varð
ef til vill í Reykjavík í október 1986,
þegar leiðtogar stórveldanna hittust
þar. Að minnsta kosti virðist svo
vera, að í flestum löndum heims
er októberfundurinn í Reykjavík
talinn marka þau tímamót í sam-
skiptum stórveldanna, sem hafi-sett
atburðarás haustsins 1989 í gang.
Viðræður EFTA-landanna og
Evrópubandalagsríkjanna • undir
forystu íslands um sameiginlegt
evrópskt efnahagssvæði 18 landa
Vestur-Evrópu hafa því óneitanlega
horfið eilítið í skuggann fyrir at-
Rangfærslur ogóhróð-
ur um Háskóla Islands
eftir Jón Þórðarson
Mér hefur hlotnast sá heiður að
vera sakaður um rangfærslur og
óhróður af tveim forsvarsmönnum
líffræðideildar Háskóla íslands,
þeim Gísla Má Gíslasyni og Jörundi
Svavarssyni. Mér skilst að rang-
færslurnar séu tvær; sú fyrri, að
gagnstætt því sem ég held fram sé
kennd fiskifræði við Háskóla ís-
lands. Þá vil ég spyija þá félaga
hvað eru margir fiskifræðingar út-
skrifaðir frá Háskóla íslands og
hveijir eru þeir? Ég veit að það eru
útskrifaðir líffræðingar frá HÍ sem
vinna m.a. á Hafrannsóknarstofn-
un, en mér er ókunnugt um að þar
séu fiskifræðingar útskrifaðir frá
HÍ. Ef ykkur tekst ekki að benda
mér á fiskifræðinga útskrifaða frá
HÍ vísast fullyrðingin um þessa
„Ef ykkur tekst ekki að
benda mér á fískifræð-
inga útskrifaða frá HÍ
vísast fúllyrðingin um
þessa rangfærslu til
föðurhúsanna.“
rangfærslu til föðurhúsanna.
Seinni rangfærslan á að vera sú
að yfirlýsing gegn hvalarann-
sóknaáætlun Hafrannsóknarstofn-
unar, undirrituð af 21 liffræðingi,
sé ekki eingöngu undirrituð af
starfsmönnum líffræðideildar, og
að á líffræðideild finnist menn sem
ekki hafi undirritað fyrrnefnda yfir-
lýsingu. Ég vil hér með biðja þá sem
af mér eru saklausir bendlaðir við
líffræðideild HÍ margfaldlega af-
sökunar og einnig þá ágætu starfs-
menn deildarinnar sem ekki undir-
rituðu téða yfirlýsingu.
Vegna þeirra ásakana sem á mig
eru bornar um rangfærslur og
óhróður vil ég minna Gísla Má
Gíslason á eigin ummæli sem birt-
ust í The Sunday Times 9. apríl
síðastliðinn um vísindaáætlun Haf-
rannsóknarstofnunar og í eftirfar-
andi þýðingu Morgunblaðsins 15.
apríl. „Forráðamenn Hafrann-
sóknastofnunar íslands halda því
fram að áætlunin sé mikilvægt
framlag til hvalarannsókna en próf-
essor Gísli Gíslason, yfirmaður
Líffræðistofnunar Háskólans, hefur
fordæmt áætlunina og sagt hana
vera vísindavændi." Mér þykir sér-
stakur heiður að því að vera kominn
í hóp þeirra ágætu manna sem fá
úthlutað fúkyrðum frá Gísla Má
Gíslasyni prófessor við Líffræði-
deild Háskóla íslands.
Akureyri 19.01.90
Höfundur er forstöðumaður
sjávarútvegsdeildar Háskólans á
Akureyri.

I
I
\
<
\
\
\
\
í
\
í
I
I
I
I
I
f