Morgunblaðið - 23.01.1990, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. JANÚAR 1990
31
Steingrímur Hermannsson:
Ríkisstjórnin mun ekki
aðstoða Sambandið
RÍKISSTJÓRNIN hefiir ekki í hyggju að aðstoða Samband íslenskra
samvinnufélaga með sérstökum fjárhagslegum aðgerðum, enda hefiir
engin beiðni þar um komið inn á borð ríkisstjórnarinnar. Þetta kom
fram í máli Steingríms Hermannssonar forsætisráðherra í utandag-
skrárumræðu í sameinuðu þirigi i gær.
Friðrik Sophusson (S/Rvk) hóf
utandagskrárumræðuna í gær.
Sagði hann ástæður umræðunnar
vera annars vegar yfirlýsingar for-
sætisráðherra og fjármálaráðherra
um málefni Sambandsins í fjölmiðl-
um og afskipti fjármálaráðherra og
viðskiptaráðherra af kaupum
Landsbankans á hlut Sambandsins
í Samvinnubankanum.
Priðrik vitnaði til yfirlýsingar
forsætisráðherra um að vandi Sam-
bandsins væri grafalvarlegt mál
fyrir þjóðarbúið allt; þjóðin mætti
ekki við því að lán SÍS erlendis
yrðu felld í gjalddaga, og þeirra
ummæla fjármálaráðherra að yfir-
lýsingar sínar um að stefndi í gjald-
þrot Sambandsins stæðu.
Friðrik gat þess einnig að stað-
fest væri að fjármálaráðherra hefði
fyrstur manna stungið upp á því
við bankastjóra Landsbankans að
fest yrðu kaup á Samvinnubankan-
um. Einnig kvað Friðrik það hafa
verið staðfest að Jón Sigurðsson
viðskiptaráðherra hefði annars veg-
ar lofað því að beita sér fyrir því
að bankaráð Landsbankans hækk-
aði tilboð sitt um 60 milljónir og
hins vegar boðið Búnaðarbankanum
að kaupa þann hlut í Samvinnu-
bankanum sem eftir stæði.
Spurningar Friðriks voru svo-
hljóðandi:
1. Ætlar ríkisstjórnin að aðstoða
Samband íslenskra samvinnufélaga
með sérstökum fjárhagslegum að-
gerðum?
2. Hefur Sambandið óskað eftir ein-
hvers konar afskiptum ríkisvaldsins
við losun eigna? Hverjum?
3. Hafa forystumenn SÍS beðið um
ríkisábyrgð á erlendum skuldum?
4. Hvers vegna hafði ríkisstjórnin
afskipti af sölu SIS á hlut sínum í
Samvinnubankanum?
5. Hvers vegna vill ríkisstjórnin
kaupa meirihluta í Aðalverktökum?
(Hérna benti Friðrik á að einokun
Aðalverktaka á Keflavíkurflugvelii
byggðist á ákvörðun ríkisins. Eign-
ir væru mikils virði en viðskiptavild-
in væri búin til af ríkinu.)
6. Verður frumvarp um það lagt
fyrir þingið? (Benti Friðrik á í þessu
samhengi að formaður fjárveitinga-
nefndar, Sighvatur Björgvinsson
hefði látið það álit í ljós að ekki
þyrfti lagaheimild vegna kaupa
ríkisins á hlut Regins hf. í Aðalverk-
tökum. Kvaðst hann vera ósammála
þessu, ummæli Sighvats væru
byggð á þeim miskilningi _að ís-
lenskir aðalverktakar væru hlutafé-
lag. Svo væri ekki, um væri að
ræða sameignarfélag.)
7. Hvaða ráðuneyti á að fara með
hlut ríkisins í stjórn Aðalverktaka,
ef af samningi verður?
8. Hve mikils virði eru eignir Aðal-
verktaka metnar?
Eng-in afskipti
ríkisstjórnarinnar
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra svaraði fyrirspurn-
um Friðriks, en gat þess fyrst að
rétt væri eftir sér haft að hann
teldi að fjárhagslegir erfiðleikar
SÍS gætu valdið Landsbankanum
gífurlegum erfiðleikum. Skuldir
væru á bilinu 9-10 milljarðar og
gæti það haft slæm áhrif á láns-
traust íslendinga erlendis ef erlend-
ar skuldir yrðu gjaldfelldar, enda
væru þær skuldir án veðtrygginga.
„Mér er tjáð að nú horfi til betri
vegar hjá Sambandinu og að ekki
muni koma til þessa; eignir væru
til fyrir skuldum.“
Við fyrstu spurningunni sagði
Steingrímur að ekki stæði til að
aðstoða Sambandið enda hefði eng-
in slík beiðni borist ríkisstjórninni.
Við annarri spurningunni sagði
Steingrímur að fulltrúar frá stjórn
SIS hefðu hitt sig að máli ásamt
fjármála- og viðskiptaráðherra og
hefðu greint frá því að hlutur Sam-
bandsins í Aðalverktökum væri fal-
ur. „Var þeim tjáð að áhugi væri
fyrir hendi af hálfu ríkisstjómarinn-
ar.“
Steingrímur svaraði þriðju spurn-
ingunni neitandi og við hinni fjórðu
sagði Steingrímur að ríkisstjórnin
hefði engin afskipti haft af kaupum
á hlut SÍS í Samvinnubankanum,
fyrir utan það að bankamálaráð-
herra hefði gætt almennra hags-
muna í bankamálum.
Við fimmtu spurningunni sagði
Steingrímur að Aðalverktakar
hefðu mjög víðtækt einkaleyfi og
að í rekstri þeirra væri mikil hagn-
aðarvon og því eðlilegt að ríkið
ætti þar meirihluta.
Steingrímur taldi ekki nauðsyn-
legt að leggja fram frumvarp vegna
kaupa á hlut í Aðalverktökum.
Taldi forsætisráðherra ljóst að
utanríkisráðherra myndi fara með
hlut ríkisins í stjórn Aðalverktaka,
en ekki vissi hann hve mikils virði
eignir Aðalverktaka væru.
Hagnaður Aðalverktaka
í ríkissjóð
Jón Baldvin Hannibalsson ut-
anríkisráðherra kvað ekki hafa
liðið langan tíma frá því að hann
hefði tekið við embætti, þar til hann
hefði tilkynnt opinberlega um þá
stefnu sína að auka hlut ríkisins í
Islenskum aðalverktökum; um væri
að ræða ríkisverndaða einokun á
verktakastarfsemi á Keflavíkur-
flugvelli; arðurinn af þessari starf-
semi ætti að renna til samfélagsins
en ekki til einstaklinga. „Þetta þarf
ekki að þýða að ríkisvaldið sé eig-
andi fyrirtækisins, ekki er útilokað
að að breyta fyrirtækinu í almenn-
ingshlutafélag.“
Varðandi spurningu Friðriks um
það hvort frumvarp yrði lagt fyrir
þingið vegna kaupa á hlut Regins
hf. í Aðalverktökum, sagði Jón að
ekki væri unnt að svara þeirri
spurningu á þessari stundu, það
færi eftir samningnum. Sagði Jón
að ljóst væri að samráð yrði haft
við fjárveitinganefnd Alþingis.
Lúsinni valinn staður á
líkamanum
Þórhildur Þorleifsdóttir
(SK/Rvk) velti þeirri spumingu upp
hvaða tilgangi umræða þessi ætti
að þjóna. Hvort hér væri um að
ræða fjölmiðlasveiflu, eða hvort
verið væri að gæta hagsmuna SÍS
og starfsmanna þess eða hagsmuna
ríkissjóðs.
Þórhildur taldi erfiðleika Sam-
bandsins af sama toga og erfiðleika
annarra atvinnufyrirtækja; með
réttu mætti kalla ríkið til ábyrgðar
þegar fyrirtæki með svo víðtækt
starfssvið ætti í erfiðleikum. Taldi
Þórhildur ekki forsvaranlegt að láta
fyrirtækið sigla sinn sjó, en ef lána
ætti yrðu að fást tryggileg veð.
Kvað hún Kvennalistakonur vera
hlynntar samruna í bankakerfinu
og hagræðingu og ekkert athuga-
vert væri við þessi kaup ef þau
væru hagstæð fyrir ríkið. Því yrði
að treysta.
Um Aðalverktaka sagði Þórhild-
ur að engin heimild væri fyrir þess-
um kaupum og að hún vildi ekkert
af slíkum kaupum vita. Hagnaður
fyrirtækisins væri blóðpeningar
sem eitruðu þjóðarbúið; óværa á
þjóðarlíkamanum. „Þessi umræða
er líkt og að velja lúsinni stað á
líkamanum."
Hverjar eru eig-nir SÍS?
Guðmundur H. Garðarsson
(S/Rvk) óskaði nánari skýringa af
hálfu forsætisráðherra um eignir
Sambandsins í tengslum við þá full-
yrðingu að eignir þess dygðu fyrir
skuldum. Guðmundur vakti athygli
á því að hann hefði lagt fram frum-
varp þess efnis að Sambandinu
væri skylt að færa upp eignir eign-
araðila í ársreikningum, þ.e.a.s.
kaupfélaganna. „Ef frumvarpið
hefði verið samþykkt, vissum við
nú hveijar eignir Sambandsins
væru.“
Birgir ísleifur Gunnarsson
(S/Rvk) mótmælti því að annarleg-
ar hvatir lægju að baki þessari
umræðu; hér væri um mikilvægt
mál að ræða sem snerti alla þjóð-
ina. Birgir mótmælti yfirlýsingum
þess efnis að ekki þyrfti að leggja
fram frumvarp á Alþingi ef keyptur
yrði hlutur í Aðalverktökum. Benti
hann á frumvarp sem allir fjárveit-
inganefndarmenn hefðu lagt fram
fyrir jól, þar sem ráð væri fyrir því
gert að kaup af þessu tagi yrðu að
hljóta samþykki Alþingis. „Reyndar
hefur þetta frumvarp ekki verið
samþykkt, en að baki því liggur
krafa um nýtt siðferði í ríkisfjár-
málum.“
Jóhannes Geir Sigurgeirsson
(F/Ne) taldi út í hött að ætla að
skylda Sambandið til þess aðjeggja
fram samstæðureikning SÍS og'
kaupfélaganna. Jóhannes kvaðst
telja að að baki umræðunni stæðu
eðlileg sjónarmið; eðlilegt væri að
fyrsti þingmaður Reykjavíkur hefði
Morgnnblaðið/Þorkell
Þing kom saman að loknu jólahléi í dag. Hér má sjá þi^á þingmenn
Sjálfstæðisflokksins, Guðmund H. Garðarsson, Matthías A. Mathiesen
og Þorstein Pálsson, ræða málin á kaffistofu Alþingis ásamt Sigur-
birni Magnússyni, framkvæmdastjóra þingflokksins.
áhyggjur af stöðu eins stærsta
vinnuveitanda Reykjavíkur.
Yfírlýsingar stangast á
Þorsteinn Pálsson (S/Sl) taldi
að fátt hefði orðið um svör hjá ráð-
herrum í þessari umræðu. Yfirlýs-
ingar þeirra um að allt væri nú í
stöku lagi hjá Sambandinu stönguð-
ust óneitanlega á við yfirlýsingar
þeirra í fjölmiðlum um erfiða stöðu
SÍS. Kvaðst Þorsteinn vona að
meira væri að marka yfirlýsingarn-
ar í þinginu.
Þorsteinn sagði að vera kynni
að ekkert óeðlilegt væri við það að
ríkisvaldið aðstoðaði fyrirtæki, þó
aðalreglan ætti að vera sú að þau
stæðu á eigin fótum. „Alþingi getur
ekki fallist á það að verið sé að
pukra með þessi mál, né að engin
umræða sé um mikilvægar ákvarð-
anir á Alþingi.“
Þorsteinn kvaðst hafa átt von á
skýrslu viðskiptaráðherra um þessi
kaup og hefði hann orðið fyrir von-
brigðum með það að hún lægi ekki
fyrir, nú eftir jólahlé. ítrekaði hann
beiðni um skýrsluna við forsætis-
ráðherra.
Til orðahnippinga kom undir for-
merkjum þingskapaumræðu um
það hvort ríkisstjómin hefði haft
afskipti af sölu Samvinnubankans
eða ekki. Jón Baldvin sagði Jón
Sigurðssson engin óeðlileg afskipti
hafa haft af málinu og að frum-
kvæði í málinu hefði komið frá
Sverri Hermannssyni. Friðrik taldi
hins vegar kristaltært í ljósi þess
sem að framan getur að um slík
afskipti hefði verið að ræða og að
frumkvæði hefði komið frá fjár-
málaráðherra. Taldi hann lítið að
marka yfirlýsingar forsætisráð-
herra um afskiptaleysi ríkisstjóm-
arinnar, þegar staðfest væm þessi
afskipti fjármála- og viðskiptaráð-
herra.
*
Odds Olafssonar minnst
FORSETI sameinaðs þings, Guð-
rún Helgadóttir, minntist við upp-
haf þings í gær nýlátins þing-
manns, Odds Ólafssonar læknis.
Minningarorð forseta fara hér:
Oddur Ólafsson læknir og fyrrum
alþingismaður andaðist á Reykja-
lundi að morgni fimmtudagsins 18.
janúar. Hann var á áttugasta og
fyrsta aldursári.
Oddur Ólafsson var fæddur 26.
apríl 1909 á Kalmanstjöm í Höfn-
um, Gullbringusýslu. Foreldrar hans
voru hjónin Ölafur bóndi og hrepp-
stjóri þar, síðar í Óslandi, Ketilsson
bónda í Kotvogi Ketilssonar og
Steinunn Oddsdóttir prests í
Grundavík, er fluttist síðar til
Ameríku, Gíslasonar. Oddur lauk
stúdentsprófi frá Menntaskólanum
í Reykjavík 1929 og læknisfræði—
prófi í Háskóla íslands 1936. Hann
var við framhaldsnám í sjúkrahús-
um í Reykjavík 1936-1937 og í
Bandaríkjunum 1942-1943. Al-
mennt lækningaleyfi hlaut hann
árið 1940 og var viðurkenndur sér-
fræðingur í berklalækningum 1943.
Hann var aðstoðarlæknir á Vífils-
stöðum mánaðartíma 1936 og síðan
1937-1942 og 1943-1945. Yfir-
læknir Vinnuheimilisins á Reykja-
lundi var hann 1945-1970, síðan
starfaði hann sem ráðgefandi sér-
fræðingur um ýmis málefni Reykja-
lundar til júníloka 1972, og oft var
hann jafnframt staðgengill héraðs-
læknisins í Álafosshéraði í forföllum
hans. Hann var læknir öryrkjastöðv-
ar Sambands íslenskra berklasjúkl-
inga í Múlalundi í Reykjavík frá
stofnun hennar 1959 til 1972. Hann
var kosinn þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjaneskjördæmi
1971 og sat á Alþingi til 1979, á
10 þingum alls, var forseti samein-
aðs Alþingis á haustþinginu 1979.
Á allsheijarþingi sameinuðu þjóð-
anna sat hann 1971 og 1973.
Oddur Ólafsson var einn af stofn-
endum Sambands íslenskra berkla-
sjúklinga haustið 1938, sat í stjórn
frá 1940 og var kjörinn formaður
þess 1988. Hann átti sæti i stjórn-
skipaðri nefnd til þess að vinna að
stofnun vinnuheimilis berklasjúkl-
inga frá 1942 þar til það tók til
Oddur Ólafsson.
starfa undir forustu hans, og hann
var síðar stjórnarformaður þess
1982-1988. í stjórn Rauða kross
íslands var hann 1952-1958, for-
maður framkvæmdaráðs hans
1952-1955. Hann var í stjóm Ör-
yrkjabandalags íslands frá stofnun
þess 1961, formaður stjórnarinnar
fyrstu árin. Árið 1986 baðst hann
undan setu í stjóminni áfram og var
þá kjörinn heiðursformaður banda-
lagsins. Stjómarformaður hússjóðs
Öryrkjabandalagsins var hann frá
stofnun sjóðsins 1966. Hann átti
lengi sæti í stjórn Berklavarnasam-
bands Norðurlanda, fyrst 1949, var
í stjórn Alþjóðasambands bijósthols-
sjúklinga 1960-1965 og í stjórn
Öyrkjasambands Norðurlanda
1962-1982. Árið 1957 var hann
skipaður í úthlutunarnefnd bifreiða
til fatlaðs fólks, var formaður nefnd-
arinnar 1963-1971. Árið 1959 var
hann kosinn í nefnd til að athuga
starfsskilyrði aldraðs fólks og í milli-
þinganefnd um málefni öryrkja.
Árið 1970 var hann skipaður for-
maður endurhæfingarráðs, var
skipaður 1971 í endurskoðunar-
nefnd tryggingakerfisins og aftur í
nýja nefnd um almannatryggingar
árið 1975. Árið 1971 var hann einn-
ig skipaður í nefnd til að auðvelda
fötluðum umferð.
Oddur Ólafsson hlaut þau örlög
að veikjast af berklum á námsámm
sínum í Háskóla íslands og tefjast
nokkuð í námi af þeim sökum. Hin
sára reynsla hans af hælisvist
berklasjúklinga virðist hafa mótað
ævistarf hans að nokkru. Hann
gerðist berklalæknir og hann skip-
aði sér í lið hugsjónamanna, sjúkra
og heilbrigðra, sem unnu að því í
sameiningu að veita sjúklingum á
batavegi aðstöðu til að njóta starfs-
krafta sinna í umsjá læknis. Með
stofnun þessara samtaka, Sam-
bands íslenskra berklasjúklinga, var
grunnurinn lagður að gifturíku
starfi Odds Ólafssonar á Reykja-
lundi. Hin miklu nefnda- og félags-
störf hans, sem getið hefur verið
hér, sýna hve mikilvirkur hann var
og jafnframt hve mikils trausts hann
naut. Flest störf hans tengdust að-
stoð við sjúka og fatlaða, bættri
aðstöðu þeirra til að njóta sín.
Vinnuheimilið á Reykjalundi hefur
jafnan verið talið frábær stofnun
og oft verið sýnt sem slík erlendum
gestum, meðal annars mörgum
gestum Alþingis. En Oddur Ólafsson
lét ekki staðar numið við fram-
kvæmdir þar. Hann var hvatamaður
að Múlalundi, vinnustofnun öryrkja,
og Múlabæ, dagstofnun aldraðra í
Reykjavík, í samstarfi við aðra að-
ila. Undir forustu hans í Öryrkja-
bandalagi íslands voru reist á höfuð-
borgarsvæðinu stórhýsi með íbúðum
handa öryrkjum, og öryrkjaíbúðum
var komið upp víða um land. Við
allar þessar framkvæmdir lögðu að
vísu margir hug og hönd að verki
og styrkir komu víða að þegar ríku-
legur árangur af frumkvæði hug-
sjónamannanna í forustusveitinni
kom i ljós.
Oddur Ólafsson var kominn á sjö-
tugsaldur þegar hann hóf störf á
Alþingi. Af störfum hans hér ber
hæst forgöngu í velferðarmálum
sjúkra og fatlaðra og öðrum heil-
brigðismálum. Með hógværð, sann-
girni og festu vann hann málum
sínum framgang hér sem annars
staðar. Við lok þingferils síns var
hann orðinn aldursforseti Alþingis.
Ég vil biðja. háttvirta alþingis-
menn að minnast Odds Ólafssonar
með því að rísa úr sætum.