Morgunblaðið - 27.01.1990, Blaðsíða 18

Framkvæmdaáætlun í húsnæðismálum aldraðra:
F asteignir 65 ára og eldri
að verðmæti 100 milljarðar
18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. JANUAR 1990
Fyrirlestur um vetrarstríðið í Finnlandi 1939-1940 verður haldinn í
Norræna húsinu á sunnudag.
Norræna húsið:
Fjallað um vetrarstríð
Finna og Sovétmanna
JARL Kronlund, liðsforingi og hernaðarsagnfræðingur, sem stundar
rannsóknir við sagnfræðistofnun liðsforingjaskólans í Helsinki, held-
ur fyrirlestur um vetrarstríðið í Finnlandi í Norræna húsinu sunnu-
daginn 28. janúar kl. 16.00, en 50 ár eru um þessar mundir liðin frá
því að stríðið var háð veturinn 1939-1940.
SAMSTARF hefúr tekist á milli félagsmálaráðuneytis, Húsnæðis-
stofhunar ríkisins og húsnæðismálastjórnar um gerð framkvæmdaá-
ætlunar til fímm ára í húsnæðismálum aldraðra. I framkvæmdaáætl-
uninni verður megináhersla lögð á að eldri borgarar geti búið sem
lengst á eigin heimilum, í eldri íbúðum eða nýjum og hagkvæm-
ari. Alls eru 26.398 íslendingar 65 ára og eldri og af þeiní eru
22.210 eigendur að fasteign, eða 77,4%. Verðmæti þessara eigna
er um 100 milljarðar króna.
Unnið hefur verið að rannsókn-
um á vetrarstríðinu undanfarin ár
og nýjar niðurstöður hafa nýlega
verið birtar. Auk þess var nýlega
frumsýnd kvikmynd sem gerð var
eftir skáldsögu finnska rithöfund-
arins Antti Tuuri „Talvisota" undir
íslenska heitinu „Vetrarstríðið".
Hefur sú kvikmynd vakið mikla
athygli. Eftir fyrirlesturinn verður
sýndur u.þ.b. 20 mínútna langur
útdráttur úr kvikmyndinni.
Með þessum fyrirlestri kynnir
Norræna húsið nýjan fastan dag-
skrárlið. Það er fyrirlestur mánað-
arins, sem verður haldinn síðasta
sunnudag hvers mánaðar.
Fyrirlesarinn í febrúar verður
prófessor Olav Bo frá Noregi og
nefnir hann fyrirlesturinn „St.
Olavs historiske rolIe“.
(Fréttatilkynning)
Félagsmálaráðherra hefur falið
fulltrúum ráðuneytisins, Hús-
næðisstofnunar ríkisins og hús-
næðismálastjómar að hefja undir-
búning að gerð áætlunarinnar.
Undanfari ákvörðunar félags-
málaráðherra um framkvæmdaá-
ætlunina er skýrsla nefndar, sem
félagsmálaráðherra skipaði haust-
ið 1988 til að gera úttekt á hús-
næðismálum aldraðra.
Jóhanna Sigurðardóttir félags-
málaráðherra telur að ekki þurfi
að koma til mikil fjárframlög frá
ríkinu til húsnæðismála aldraðra
þar sem fasteignir í eigu eldra fólks
eru svo miklar sem raun ber vitni.
91% hjóna 65 ára og eldri eiga
fasteign en um 60% einstáklinga.
Eignalausir einstaklingar 65 ára
og eldri eru 5.195 talsins. Heildar-
verðmæti fasteigna og annarra
eigna þessa aldurshóps nemur um
100 milljörðum króna. Fjórðungur
er éign ibúa á landsbyggðinni en
annað er í eigu íbúa í Reykjavík
og á Reykjanesi.
Könnun sem gerð var á högum
aldraðra í Reykjavík 1986 leiddi í
ljós að dæmi voru um að eldri
borgarar bjuggu án eldunarað-
stöðu og baðs.
„í mörgum tilfellum er meða-
leign þessa aldurshóps um 2 'A-3
milljónir króna en i sumum tilfell-
um er eignin mun meiri. En jafn-
vel þótt fólkið búi við sæmilegar
húsnæðisaðstæður hefur það ekki
miklar tekjur og í sumum tilfellum
hefur það ekki aðrar tekjur en
tryggmgabætur," sagði Jóhanna
Sigurðardóttir.
I nefndarálitinu kemur fram að
ríkið eigi að aðstoða þennan ald-
urshóp til að búa áfram á eigin
heimilum og að hið opinbera eigi
að aðstoða þá sem búa í stóru
húsnæði að minnka við sig eða að
fá íbúð í þjónustuhúsnæði.
í skýrslu nefndarinnar kemur
fram að áætlað er að á næstu
20-25 árum muni þeir sem nú eru
á aldrinum 40-60 ára erfa verð-
mæti fyrir um 100 milljarða króna,
meðal annars um 23.000 íbúðir,
og ástæða sé til að taka mið af
því við stefnumótun í málefnum
aldraðra.
í framkvæmdaáætluninni er
gert ráð fyrir að gerð verði könnun
á þörf fyrir byggingu sérhannaðra
íbúða fyrir aldraða á næstu árum
og fyrir endurbætur á eldra hús-
næði. Eignalausum eldri borgurum
verði tryggt húsnæði og þeim sem
eiga íbúðir fyrir auðveldað að hafa
íbúðaskipti með þátttöku banka-
kerfisins og með húsbréfum. Þá
er gert ráð fyrir að komið verði á
fót fræðslustarfsemi um húsnæðis-
mál aldraðra. Að þessu mun sam-
starfshópur um framkvæmd áætl-
unnar vinna í samráði við hags-
munasamtök aldraðra og Samband
íslenskra sveitarfélaga. Starfs-
hópnum er ætlað að ljúka störfum
1. maí næstkomandi.
Guðrún Einarsdóttir.
Sýnir olíumál-
verk í Nýhöfti
GUÐRÚN Einarsdóttir opnar
málverkasýningu í Nýhöfn, Hafii-
arstræti 18, í dag laugardaginn
27. janúar.
Á sýningunni verða olíuverk unnin
á síðastliðnu ári.-
Guðrún fæddist árið 1957 í
Reykjavík. Hún stundaði nám við
Myndlista- og handíðaskóla íslands
á árunum 1984-89. Þetta er önnur
einkasýning Guðrúnar. Sýningin
stendur til 14. febrúar. Hún er opin
virka daga frá kl. 10-18 og um helg-
ar frá kl. 14-18.
Þjóðviljinn í
leiguhúsnæði
Þjóðviljinn flytur í dag I Síðum-
úla 37, en Vaka-Helgafell hefiir
keypt húsið að Síðumúla 6.
Ólafur H. Torfason ritstjóri Þjóð-
viljans sagði við Morgunblaðið að
ráðgert væri að Þjóðviljinn yrði á
nýja staðnum í að minnsta kosti 2
ár. Þetta er leiguhúsnæði en Ólafur
sagði það henta blaðinu ágætlega.
Ráðgert var að Þjóðviljinn flytti
í hús að Lynghálsi 9 sem blaðið á
ásamt Blaðaprenti og Tímanum. Er
Ólafur var spurður hvort Þjóðviijinn
væri hættur við þær fyrirætlanir,
sagði hann að líklega væri það hús
til sölu, yrði eftir því leitað.
Ragnar Kjartansson í vitnastúku í Hafskipsmáli:
Bráðabirgðauppgj ör var orðið
sagnfræðilegt þegar það lá fyrir
Fyrsta vitnið gerir sér ferð að utan til að koma fyrir dóm
RAGNAR Kjartansson fyrrum stjórnarformaður Hafskips var yfír-
heyrður í sakadómi í gær. Yfirheyrslum yfír honum verður fram
haldið á mánudag. Þá kom fyrir dóminn fyrrum framkvæmdasljóri
Hafskips í Bandaríkjunum, Baldvin Berndsen, sem er búsettur vestra
og starfar þar. Kostnaður vegna ferða hans auk dagpeninga og 26
þúsund króna þóknunar fyrir vinnutap, sem dómurinn úrskurðaði
um í gær, er greitt sem kostnaður við rekstur málsins. Áætlað er
að þijú önnur vitni verði kvödd að utan til að koma fyrir dóminn,
Gunnar Andersen, fyrrum starfsmaður Cosmos, dótturfyrirtækis
Hafskips í Bandaríkjunum; Björgvin Björgvinsson, fyrrum starfsmað-
ur Hafskips í New York, og Albert Guðmundsson, sendiherra í
Frakklandi.
Ragnar Kjartansson sagði að um
það leyti sem bráðabirgðauppgjör
Hafskips fyrir fyrstu átta mánuði
ársins hefði verið tilbúið hefði það
í raun verið orðið sagnfræðilegt
plagg, svo miklar breytingar hefðu
orðið til hins verra frá uppgjörs-
degi. Áður en niðurstöður uppgjörs-
ins, sem hann hefði ekki komið
nálægt að vinna, lágu fyrir, hefði
stjómendum fyrirtækisins verið
ljóst að stefndi í stórtap árið 1984,
meðal annars vegna verkfalls
BSRB, sem valdið hefði því að skip
hefðu ekki verið losuð og lestuð,
stórfellds taxtahruns allt árið, með-
al annars vegna undirboða SÍS, og
brostinna gengisforsendna ríkis-
valdsins. Gengisþróun hefði verið
lykilatriði fyrir félagið og 10%
gengislækkun hefði getað þýtt
40-50 milljónir króna út af rekstrar-
reikningi félagsins.
Bankinn vildi ekki veð
í viðskiptakröfiim
Ragnar sagði að sér hefði orðið
ljóst að skuldbindingar Útvegs-
bankans gagnvart Hafskip hefðu
verið komnar umfram tryggingar í
október 1984 eftir fund með Axel
Kristjánssyni aðstoðarbankastjóra.
Hann sagðist á fundinum með Axel
hafa dregið upp dökka mynd af
horfum í rekstri félagsins og hefði
Axel haft á orði að hann hefði aldr-
ei heyrt Hafskipsmenn svona svart-
sýna. Seinna sama dag hefðu Haf-
skipsmenn svo verið boðaðir til
fundar við bankastjómina. Ragnar
sagðist þá hafa ítrekað tilboð til
bankastjórnar um að hún tæki
tryggingar í viðskiptakröfum Haf-
skips sem þá hefðu verið 110-150
milljónir króna en skuldbindingar
voru þá um 17 milljónir króna
umfram tryggingar, samkvæmt
lista bankans. Þetta hefði verið
framkvæmanlegt en hefði þó vafist
fyrir bankastjórn. Niðurstaðan af
þeim fundi hefði hins vegar verið
algjör stöðvun nýrra lána til Haf-
skips á tíma þegar félagið þurfti
mest á stuðningi að halda og ein-
ungis þrír dagar voru þar til Atl-
antshafssiglingar þess áttu að hefj-
ast. Hins vegar hefði bankinn
ábyrgst 500 þúsund dala yfirdrátt
félagsins við bandarískan banka og
þá eingöngu vegna Atlantshafssigl-
inga. Hann kvaðst telja að Útvegs-
bankamenn hefðu tekið þessa
ákvörðun um að stöðva fyrir-
greiðslu undir þrýstingi frá Seðla-
banka íslands. Hvað sjálfan sig
varðaði kvaðst Ragnar ekki síður
hafa talið sig gæta hagsmuna Út-
vegsbankans en hluthafa í störfum
sínum fyrir Hafskip enda hefði hann
ráðist til félagsins árið 1978 fyrir
orðastað stjórnenda bankans.
Ragnar sagði að strax í upphafi
stjómarformennsku sinnar hefði
hann lagt ríka áherslu á ítarlegar
umræður í stjórn félagsins um
reikningsskil þess og lagt meiri
áherslu á það en fyrirrennari sinn.
Endurskoðandi hefði gert grein fyr-
ir helstu sjónarmiðum þar að lút-
andi og farið hefðu fram ítarlegar
umræður. Stjórnarmenn hefðu enda
alltaf verið hafðir með í ráðum um
mikilvæg mál sem vörðuðu félagið.
Hins vegar minntist hann ekki
umræðna í stjórn um vinnubrögð
við gerð milliuppgjöra. Hann sagð-
ist hafa lagt áherslu á að gerð milli-
uppgjöra yrði flýtt þannig að þau
lægju fyrir fljótlega eftir uppgjörs-
dag og því hefðu þau að hluta til
verið byggð á áætlun þar sem ekki
hefðu allar rauntölur legið fyrir.
Sér hefði verið kunnugt um aðferð
félagsins við færslu flutningstekna
umfram upphafsdag og að sú að-
ferð hefði verið viðhöfð athuga-
semdalaust frá því löngu áður en
hann kom til starfa. í því sambandi
nefndi hann að mikill kostnaður
hefði fallið á félagið vegna flutn-
inga áður en skip létu úr höfn og
nefndi þar sérstaklega kísilgúr frá
Mývatni. Fyrirtækið hefði samið við
Ríkisskip um að sækja kísilgúr til
Húsavíkur og flytja til Reykjavíkur
þar sem Hafskip hefði í raun komið
upp birgðastöð fyrir þessa afurð.
Þessu hefði fylgt mikill kostnaður
sem verið hefði gjaldfærður um leið
en hins vegar hefðu tekjur verið
lengi að skila sér. Eðlilegt hefði
verið að taka tillit til þessa við upp-
gjörsdag.
Mikil vanþekking lögreglu
Ragnar vék að yfirheyrslum hjá
RLR og sagði að ekki væri að furða
að frumrannsóknin hefði verið
fálmkennd þar sem vanþekking og
skilningsleysi rannsóknarlögreglu-
mannanna á viðfangsefninu hefði
verið algjör. Virtust þeir hafa mætt
í yfirheyrslur með fyrirfram
ákveðnar spurningar frá endur-
skoðanda skiptaréttar, sem starfað
hefði að lögreglurannsókn á kostn-
að búsins.
Hann sagði að ekki hefði tekist
nákvæmlega að sjá rekstrarafkomu
Hafskips árið 1984 fyrir þar sem
ýmsir þættir hefðu verið vanáætlað-
ir, meðal annars gengismunur og
kostnaður við lestun og losun, aðal-
lega í Bandaríkjunum, sem hefði
þar skipt mestu máli.
Einnig bar vitni í gær Baldvin
Berndsen fyrrum framkvæmda-
stjóri Hafskips í Bandaríkjunum.
Hann er búsettur og starfandi þar
og kom hingað sérstaklega til að
bera vitni í málinu. Hann svaraði
ýmsum spurningum um Atlants-
hafssiglingar Hafskips og samskipti
fyrirtækisins ytra við skrifstofu og
stjórnendur heima, sem hann sagði
hafa verið víðtæk. Fram kom að
ytra hefði aðeins verið til staðar
hluti vitneskju um kostnað af sigl-
ingunum þar sem ekkert hefði þar
verið vitað um kostnað í Evrópu
og uppgjör hefði farið fram á Is-
landi. Baldvin sagði að gagnaskil
að utan heim hefðu gengið seint,
einkum vegna vandamála í bók-
haldsdeild og starfsmannahaldi
dótturfélagsins. Vitneskja um allan
kostnað vegna fyrstu Atlantshafs-
ferðanna, sem farnar voru í október
1984, hefði ekki legið fyrir fyrr en
í apríl eða maí 1985. Hann sagði
að ýmsar kostnaðaráætlanir hefðu
farið úr böndunum og aukakostnað-
ur fallið á félagið en ekki komið
fram nægilega snemma. Eftir að
ráðinn hefði verið bandarískur sér-
fræðingur að félaginu hefði náðst
vald á vandamálunum og í ágúst
eða september 1985, ársfjórðungi
fyrir gjaldþrot, hefði verið búið að
skjóta traustum rótum undir
framtíð Atlantshafssiglinga.