Morgunblaðið - 18.02.1990, Blaðsíða 13

M0RÍ3UNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. FEBRÚAR 1930
13
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Þjóðleikhúsið frumsýndi,, End-
urbyggingn" eftir Václav Ha-
vel.
Þýðandi: Jón R. Gunnarsson.
Leikmynd og búningar: Sigur-
jón Jóhannsson.
Lýsing: Páll Ragnarsson.
Leikstjóri: Brynja Benedikts-
dóttir.
Igömlum miðaldakastala er
hópur arkitekta að störfum og
hefur fengið það verkefni að end-
urskipuleggja bæinn umhverfis
kastalann og þar með rífa gömul
hús í grenndinni. Allt á þetta að
vera staðnum til framdráttar, því
gert er ráð fyrir hvers konar
nútímaþægindum sem íbúar hafa
ekki haft áður. í hópnum sem
vinnur innan kastalamúranna er
væntanlega ekki umtalsverður
ágreiningur um að þessi endur-
bygging geti að mörgu leyti orðið
til hagsbóta fyrir íbúana.
En þorpsbúar eru ekki sama
sinnis. Hvað sem öllum nútíma-
þægindum líður sem lofað er,
kemur þetta róti á það líf sem
þeir þekkja og umhverfið sem
þeir hafa hrærst í. Það er því
send nefnd til skipulagsstjórans
með undirskriftum þar sem íbú-
arnir láta í ljós áhyggjur. Þetta
mælist ekki vel fyrir enda er full-
trúi frá „flokknum" á staðnum til
að fylgjast með og hann hefur
engar vöflur á og lætur snarlega
varpa sendimönnunum í kastaia-
fangelsið. Skipulagsstjórinn hafði
reynt að benda á áð ef til vill er
ógnunin ekki jafn mikil og halda
mætti; það eru hvort sem er eng-
in tæki né búnaður til að fylgja
eftir áætlununum.
Svo verður allt í einu breyting,
fólkið í þorpinu tekur til sinna
ráða, mönnunum er sleppt úr dýfl-
issunni og kvöldstund er skálað í
víni og dansað í kastalanum.
Frelsið er komið. Það verður aldr-
ei horfið til hinna gömlu viðhorfa.
Menn eru rétt að byija að jafna
sig eftir timburmenn þegar næsta
kollsteypa verður, allt fer í sama
far, kannski verra. Og kannski
var ilmur af frelsi um kvöld að-
eins draumur.
Kastljósið er samt ekki ein-
vörðungu á ytri aðstæðunum og
því áþreifanlega sem gerist, held-
ur á einstaklingunum sem upplifa
stundirnar. Viðbrögð hvers og
eiris við því sem er að gerast og
ekki síður við því sem fram fer
milli þeirra innan veggjanna.
Verða þau söm og áður? Varla.
Það sem gerðist og gerðist ekki
meðán þessar sviptingar „fyrir
utan“ áttu sér stað skilur eftir sín
spor - hjá þeim hveiju og einu
og sitt með hveiju móti.
Vaclav Havel þarf auðvitað
ekki að kynna og það blandast
engum hugur um hvað hann er
að fara í verki sínu. Hið stutta
vor í Tékkóslóvakíu 1968 er við-
fangsefnið en vissulega má segja
að efnið geti haft langtum víðtæk-
ari skírskotun og einnig að það
geti verið óháð tíma, stað eða
En smám saman dýpkar sýnin,
textinn grípur og gagntekur og
nöturlegur veruleikinn blasir við.
Einlægnin og sannfæringin skilar
sér og þar með skiljast kannski
ákveðin meðvituð vinnubrögð í
upphafi og ramminn, stór' og mik-
ill, fyllist af máttugu innihaldi.
Það má vissulega segja að ef-
nið sé þakklátt en ekki myndi það
eitt duga til að verkið lifni nema
fyrir það að textinn hefur í sér
lífsmagn og handan orðanna má
skynja það sem aldrei verður sagt.
Ekki bara um kúgun og hugsjón-
Þórunn Magnea Magnúsdóttir, Macourkova arkitekt, Jóhann Sigurðarson, ritarinn, og Örn Árna-
son, fyrsti eftirlitsmaður.
rúmi. Ófrelsi sem manneskjan býr
við, ótti sem af því sprettur og
vex og dreifir sér eins og illgresi.
Ófrelsið og ógnin hlýtur að móta
það fólk sem býr við þennan stöð-
ugan ótta. Sumir aðlagast þó bet-
ur en aðrir, eru fúsir að sveigja
sig eftir því hvernig vindurinn
blæs til þess að komast af. Ein-
hveijir reyna að gera uppreisn,
einhver trúir á kerfið statt og
stöðugt.
Þessa sögu vill Havel segja og
svo er spurningin hvernig til tekst.
Efnið býður upp á dramatíska
framvindu sem er hæg í fyrstu,
yfirborðið er slétt og fellt. Öttinn
er varla nærri í byrjun. Textinn
í senn dálítið „naív“, orðmargur
en margræður og of hrár, einfald-
lega ekki nógu skáldlegur. Nokkr-
ar alltof langar ræður sem naum-
ast halda áhuga.
ir, baráttu og ófrelsi, heldur býr
þar kannski fegurð að lokum.
Höfundur er að bera fram boð-
skap og tekst að miðla honum til
áhorfenda með eftirminnilegum
hætti.
Sýningin var og sigur fyrir leik-
arana og ekki síst Brynju Bene-
diktsdóttur leikstjóra. Leikstjórn
hennar er í senn þaulhugsuð og
hugmyndarík. Rækt hefur verið
lögð við hin smæstu atriði af ögun
og listfengi. Mér fannst þó inn-
komur þeirra Renötu og Últsj í
fyrsta þætti þvingaðar og til lýta.
Sviðsmynd Siguijóns Jóhannsson-
ar hæfði verkinu en búningar
hans voru misvel lukkaðir. Óþarft
að gera Renötu svona óspennandi
úr garði og klæðnaður Alberts
sem átti trúlega að vera fijálsleg-
ur fannst mér hallærislegri en
efni stóðu til. Þýðing Jóns R.
Erlingur Gíslason í hlutverki Bergmans skipulagsstjóra.
ið, átti ekki tilsvör langtímum
saman en hafði svo sterka nánd
á sviðinu að það er í gegnum
hann sem við förum að skynja
óttann. Jóhann Sigurðarson var
fulltrúi flokksins sem lítur til með
að allt sé í röð og reglu, enginn
segi það sem ekki má og hugsi
helst ekki heldur nema þóknan-
legar hugsanir. Með hreyfingum
sínum og fasi þegar Jóhann fór
upp og niður stiga gaf hann á að
því er virtist afar léttilegan hátt,
til kynna hvað var að gerast. Af-
bragðs persónusköpun.
Þór Túliníus er hugsjónamað-
urinn Albert, treystir því sem
samstarfsmenn segja þegar frels-
iskvöldið rennur upp, tjáir sig fyrr
og síðar án ótta en er kveðinn
niður síðar og þó líklega ekki
nema um stund. Þór leysti hlut-
verkið vel af hendi, túlkaði skap-
brigði og sveiflur ágætlega, hvort
sem var í ástarþrá, uppgjöf eða
hugsjþnum. Jón S. Gunnarsson
var Últsj, dálítill furðufugl alla
tíð, sennilega trúir hann á kerfið
en er dæmigerður tækifærissinni
þó hann sé klaufskari en Berg-
man. Jón átti fyrirtaks leik, langt
síðan ég hef séð hann standa sig
svona öldungis ágætlega.
Þórunn Magnea Magnúsdóttir
var Macourkova, einnig flokks-
holl, sýknt og heilagt að reyna
að þóknast valdsmönnum . Þétta
er ekki ýkja stórt hlutverk en
Þórunn Magnea dró það upp af
hugkvæmni og naut dyggilegrar
aðstoðar leikstjóra. María Ellings-
en var í litlu hlutverki Renötu og
varð ekki mikið úr því. Pálmi
Gestsson var nokkuð skörulegur
sem annar eftirlitsmaður og Orn
Árnason hæfilega sveitalegur og
hreinlundaður sem fyrsti eftirlits-
maður. Randver Þorláksson, Lilja
Guðrún Þorvaldsdóttir, Hákon
Waage og Edda Þórarinsdóttir
fóru mep nokkur smærri hlutverk.
Að mínu viti var sýningin að-
standendum til sóma. Gott kvöld
í Þjóðleikhúsi með Havel ög áhöfn
leikhússins.
Gunnarssonar var oft gott verk
en óþarfa slettur ekki til prýði -
jafnvel þó mér skiljist að það sé
landlægur siður meðal Tékka að
sletta.
Erlingur Gíslason var Bergman
skipulagsstjóri. Maðurinn sem
lagar sig að ytri aðstæðum, hugs-
ar varla nema út frá sjálfum sér
og breytist trúlega ekki, hvað sem
lokaræðu hans leið. Kannski er
hann hörkutól en samt viðkvæmur
og meyr og kallar einlægt á vernd-
artilfinningu samstarfskonu
sinnar Lúísu sem Helga Jóns-
dóttir lék. Helga lék mjög
áreynslulaust, en náði ekki að
skapa þá mynd sem mér fannst
textinn gefa tilefni til.
Sigurður Siguijónsson var
Kúzma sem virtist svo sem aldrei
vinna ærlegt handtak og eigraði
um með fiðluna sína, sat við borð-
Hmur af frelsi
um stund
íslendingar búnir að veiða
um 452 þúsund tonn af loðnu
ÍSLENSKU loðnuskipin höfðu síðdegis á 'fimmtudag tilkynnt um
veiðar á um 452 þúsund tonnum af loðnu á haust- og vetrarvertí-
ðinni. Norsku og færeysku loðnuskipin eru hætt loðnuveiðum innan
íslensku lögsögunnar en þau máttu veiða innan hennar til 15. febrú-
ar. Norðmenn hafa tilkynnt uin veiðar á 88.140 tonnurn af loðnu frá
1. júlí til 31. janúar síðastliðins, þar af 79.257 tonnum innan okkar
lögsögu. Færeyingar hafa tilkynnt um veiðar á 25.241 tonni af loðnu
á sama tímabili, þar af 13.575 tonnum innan okkar lögsögu, að sögn
Landhelgisgæslunnar.
Morgunblaðið/Jón Páll Ásgeirsson
Norskt loðnuskip við Island. Norðmenn hverfa nú af miðunum.
Loðnukvóti Norðmanna er nú
139 þúsund tonn en Grænlend-
inga 99 þúsund tonn. Færeyirigar
hafa hins vegar keypt loðnukvóta
af Grænlendingum, sem eiga hvorki
loðnuskip né loðnuverksmiðjur, svo
og hafa íslendingar keypt 31 þús-
und tonna loðnukvóta_af Grænlend-
ingum. Loðnukvóti íslendinga er
662 þúsund tonn, þannig að
íslensku skipin eiga eftir að veiða
um 244 þúsund tonn af loðnu á
vetrarvertíðinni.
Eftirtalin skip tilkynntu um
loðnuafla síðdegis á miðvikudag:
Gullberg 620 tonn til Neskaupstað-
ar, Björg Jónsdóttir 540 til Nes-
kaupstaðar og Húnaröst 750 til
Siglufjarðar.
Þessi skip tilkynntu um loðnuafla
á fimmtudag: Keflvíkingur 520
tonn til Hornafjarðar, Víkurberg
570 til Þórshafnar, Júpíter 1.200
til Bolungarvíkur, Súlan 800 óá-
kveðið hvert, Höfrungur 910 óá-
kveðið hvert, Huginn 570 óákveðið
hvert, Sunnuberg 280 til ýmissa
aðila, Kap II 250 til FIVE, Bergur
520 óákveðið hvert, Gígja 200 til
FES, Guðrún Þorkelsdóttir 720 til
Eskifjarðar, Örn 750 til Siglufjarð-
ar, Guðmundur 900 til FES, Dag-
fari 500 til Þorlákshafnar, Háberg
500 til Grindavíkur, Víkingur 1.200
og Rauðsey 250 til Akraness og
Guðmundur Ólafur 600 til Ólafs-
fjarðar.
Síðdegis á föstudag höfðu eftir-
talin skip tilkynnt um afla: Svanur
670, löndunarstaður óákveðinn,
Gígja 200 til Eyja, Beitir 1.180,
löndunarstaður óákveðinn, Sigurð-
ur 700 til Eyja og Sjávarborg 800,
löndunarstaður óákveðinn.