Morgunblaðið - 11.04.1990, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 11. APRÍL 1990
Sigríður Sveinsdóttír
frá Nesi — Minning
í dag hefði elskuleg föðursystir
mín orðið 100 ára, hefði hún lifað
42 dögum lengur. Eg var farin að
halda að hún myndi ná þessum tíma-
mótum, því að líkamleg heilsa henn-
ar hafði allajafna verið góð og þeirri
andlegu hélt hún til hinstu stundar.
Leiðin var orðin löng og misjafnlega
greiðfær, en gengin af mikilli reisn
þar til yfir lauk.
Lagt var upp frá Nesi í Norð-
firði, en þar fæddist Sigríður 11.
apríl 1890. Foreldrar hennar voru
„ Sveinn Sigfússon, kaupmaður og
útgerðarmaður á Nesi, síðar Hafnar-
firði og Reykjavík, f. 16. febrúar
1855, d. 13. apríl 1911 og fyrri kona
hans, Þorbjörg Runólfsdóttir, f. 4.
nóvember 1850, d. 12. september
1941. Þau hjón eignuðust íjögur
böm og var Sigríður þriðja í röð-
inni. Hin voru: Sigfús, kaupmaður
og útgerðarmaður, f. 27. október
1875, di 13 janúar 1935, kvæntur
Ólöfu Guðmundsdóttur frá Gríms-
stöðum á Hólsfjöllum, f. 28. febrúar
1878, d. 21. janúar 1964. Ólöf, f.
6. september 1881, d. 3. apríl 1937,
gift dr. Ólafi Dan Daníelssyni, yfir-
kennara við Menntaskólann í
Reykjavík, f. 31. október 1877, d.
10. desember 1957. Jón, bókari og
bæjarfulltrúi í Neskaupstað, f. 27.
desember 1892, d. 2 febrúar 1931,
kvæntur Guðrúnu Karlsdóttur frá
Eskifirði, f. 17. apríl 1899, d. 11.
júní 1982.
Með seinni konu sinni, Sigríði
Pétursdóttur frá Hafnarfirði, sem
fædd var 28. janúar 1877, d. 9.
febrúar 1958, éignaðist Sveinn 7
böm, en af þeim komust aðeins 2
dætur til fullorðinsára. Friðrikka
(Stella), f. 12. október 1907, ekkja
Guðjón Hjörleifssonar, skipstjóra og
stýrimanns, f. 25. maí 1893, d. 3.
október 1975, og er hún í dag ein
á lífi af bömum Sveins Sigfússonar.
Hin dóttirin var Margrét, f. 18. ágúst
1909, d. 3. júní 1941, hún var fyrri
kona Víglundar Möller, skrifstofu-
stjóra, sem fæddur var 6. mars 1910
og dáinn 8. maí 1987.
Fædd 5. október 1929
Dáin 5. apríl 1990
Með þessum fátæklegu orðum
langar mig að minnast elskulegrar
ömmu minnar, ídu Nikulásdóttur.
Þegar ég lít til baka eru ótal
góðar minningar sem fylla hugann,
minningar um frábæra ömmu og
góða vinkonu.
Amma var alltaf kát og hress
og alltaf var jafn gaman að koma
á Smárahvamminn. Fyrsta ár ævi
minnar átti ég heima í kjallaranum
hjá ömmu og afa og það voru víst
ekki fá skiptin sem litla frekjutítlan
af neðri hæðinni kom í heimsókn.
Eftir að við fluttum var alltaf jafn
spennandi að fá að fara í pössun
til ömmu eða halda henni félags-
skap þegar afi var á sjónum.
Eftir að ég fékk bílpróf fór ég
oftar ein í heimsókn til ömmu og
gátum við setið tímunum saman og
spjallað um daginn og veginn.
Amma hafði svo mikla ánægju af
að fylgjast með því sem við krakk-
amir höfðum fyrir stafni. Síðastlið-
ið sumar þegar ég dvaldist erlendis
var það ekki ósjaldan sem amma
gladdi mig með símtölum, hún vildi
frekar vera í beinu sambandi heldur
en bréfaskriftum.
Þegar amma veiktist fyrir tveim-
ur árum, var engan bilbug á henni
að fínna. Hún tók veikindum sínum
með jafnaðargeði og hafði þá skoð-
un að þetta ætti bara að vera svona.
Samskipti mín og vinátta okkar
Nes í Norðfirði mun ekki hafa
verið fjölmennur staður, er Sigríður
leit þar dagsins ljós, hafði heldur
ekki farið varhluta af brottflutningi
fólks til Vesturheims. Jón Sigfússon,
bróðir Sveins, hafði farið vestur um
haf 1883; hann er talinn vera fyrsti
landnemi Lundarbyggðar í Man-
itoba, en þar tók hann sér heimilis-
réttarland í maí 1887. Hann hvatti
foreldra sína til vesturfarar og vorið
1887 fluttu þau Sigfús Sveinsson
og kona hans, Ólöf Sveinsdóttir frá
Viðfirði, og tvö yngstu börn þeirra,
Skúli og Sigríður, vestur um haf.
Vegnaði þessu fólki vel í nýjum
heimkynnum, en mátti áreiðanlega
vinna baki brotnu og í gömlum bréf-
um, sem ég hef lesið finnur, maður
alltaf söknuðinn eftir ættjörðinni.
Sigfús Sveinsson mun hafa verið
með töluverða útgerð á Nesi, þegar
hann flutti vestur og við tienni tók
nú Sveinn, faðir Sigríðar. Áður hafði
Sveinn verið byijaður verslunar-
rekstur, en hann var fyrsti Norðfirð-
ingurinn, sem keypti borgarbréf til
reksturs sveitaverslunar á Nesi.
Sveínn var mikill dugnaðar- og fyrir-
hyggjumaður og efnaðist vel. Sigríð-
ur ólst því upp við góðan efnahag
foreldra sinna, flutti með þeim 2ja
ára gömul í nýbyggt hús, stórhýsi á
þeirra tíma mælikvarða.
Árið 1897, þegar Sigríður var 7
ára, fóru foreldrar hennar með fjöl-
skyldu sína til Kaupmannahafnar.
Mér hefur verið sagt að þar hafi
mestu ráðið heilsuleysi Ólafar, dótt-
ur þeirra. Þorbjörg kom ekki heim
aftur með börnin fyrr en um vorið
1904. Það munu hafa verið ýmsar
ástæður fyrir þessari löngu útivist.
Jón, yngsta bamið, reyndist einnig
heilsutæpur, Sigfús hafði innritast í
Kaupmannahafnarháskóla sama ár
og Sigríður og Jón hafið barnaskóla-
göngu sína. Þorbjörg, sem var mikil
móðir, hélt því heimili fyrir börnin
sín þar sem hún áleit velferð þeirra
best borgið hvað læknishjálp og
menntun snerti. A Nesi mun varla
hafa verið um annað að ræða en
ömmu ídu mun örugglega verða
mér gott veganesti í lífinu. Megi
góður Guð blessa minningu hennar
og styrkja afa minn, Kalla, í hans
miklu sorg.
Hrund Magnúsdóttir
Húsfreyjan í Smárahvammi 13,
Hafnarfirði, bar svipmót höfðings-
lundar og drengskapar, tíguleg í
framkomu, stillt og látlaus og mjög
viðræðugóð. Henni var mikið yndi
góðra gesta, rómuð fyrir gestrisni
og allan myndarskap til orða og
verka. Persónuáhrif hennar voru
sterk. Þannig kom Anna ída mér
fyrir sjónir. Mágkona hennar, Helga
Finnbogadóttir, bað mig af sérstök-
um ástæðum að koma með sér á
heimili hennar ogeiginmanns, Karls
Finnbogasonar matsveins. Með
léttri lund og græskulausri glað-
værð tók hún á móti okkur á tröpp-
um hússins, djúpar rúnir voru ekki
á andliti hennar, þrátt fyrir að þá
er fundum okkar bar fyrst saman,
hafði hún tekið hinn skaðlega sjúk-
dóm, er varð henni að aldurtila.
Trúin og traustið á mátt hins góða,
þess alvalda, er yfir öllu lífi vakir,
einkenndu samræður hennar. ída,
en svo var hún oftast kölluð, var
fullviss um líf sálarinnar eftir
líkamsdauðann.og sambandið milli
heimanna. Hún þekkti það af eigin
reynslu, fann fyrir aðstreymi lát-
inna ástvina og framliðinna lækna
er vöktu yfir henni dag og nótt.
Framundan er hin mikla hátíð
farkennslu á þessum tíma. Efnahag-
ur þeirra Sveins leyfði það líka og
það einkennilega var, að á þessum
tíma munu samgöngur milli Aust-
fjarða og Kaupmannahafnar hafa
verið betri en milli Austfjarða og
Reykjavíkur. Sveinn var því mikið í
ferðum milli landanna á þessum
tíma, bjó að vetri til í Kaupmanna-
höfn en var á Norðfirði á sumrin.
Hann hlýtur að hafa haft duglega
og trygga verslunar- og verkstjóra.
En svona aðskilnaður er mikil tog-
streita og reynir á ýmis bönd og við
heimkomuna vorið 1904 voru for-
eldrar Sigríðar skilin og Sveinn flutt-
ur til Hafnarfjarðar. Þannig vildi það
til að Sveinn varð síðar kaupmaður
í Hafnarfirði og Reykjavík. Rekstur-
inn á Nesi hélt áfram undir nafninu
„Verslun Þorbjargar Runólfsdóttur"
með Sigfús, son Þorbjargar, sem
framkvæmdastjóra og hinn trygga
Hjálmar Ólafsson sem verkstjóra,
mér og systkinum mínum ógleyman-
legur.
Kaupmannahafnardvölin færði
Ólöfu og Jóni betri heilsu um tíma
og systkinunum öllum meiri mennt-
un og víðsýni en Nes í Norðfirði
hefði gert. Þó fór það nú svo að
Sigríður, sem átti að fermast vorið
1904 og hafði verið undirbúin undir
ferminguna í Kaupmannahöfn, fékk
ekki að fermast „upp á dönsku" eins
og séra Jón Guðmundsson orðaði
það. Mun ekkert hafa hjálpað þó
Ólöf, tengdadóttir Þorbjargar, væri
systir séra Jóns, svo nákvæmir og
samviskusamir hafa embættismenn
þessara tíma verið. Sigríður hefur
því ekki verið illa búin undir ferming-
una vorið 1905. Og „lengi býr að
fyrstu gerð“.
Á æskuárum sínum fór Sigríður
til Reykjavíkur og var þar í hús-
stjórnarskóla, auk þess sem hún
vann í nokkur ár á Ljósmyndastofu
Péturs Brynjólfssonar. Var hún þá
til heimilis hjá föður sínum og
Sigríði, seinni konu hans. Þar var
einnig Jón bróðir hennar, sem þá
var kominn í Menntaskólann í
Reykjavík. Bjuggu þau á Hverfís-
götu 50, en það var eitt af mörgum
húsum, sem Sveinn byggði í
Reykjavík á fyrsta áratug aldarinn-
ar. Í bókinni Reykjavík — Sögustað-
ur við Sund kallast það „höllin í
Skuggahverfinu". í þessu húsi er
kristninnar, páskarnir, þess skal
getið að aldrei er sambandið á milli
heimanna eins sterkt og á föstudag-
inn langa, páskadag og 1. nóvem-
ber.
Upprisa mannssálarinnar er mik-
ilvægasta mál fagnaðarerindisins,
án upprisunnar væri fagnaðarerind-
ið einskis vert, eins og Haraldi
Níelssyni prófessor, lærisveinum
hans og Páli postula hafði verið
fyllilega ljóst. Hinn andlegi líkami
getur klætt sig í efni um stundar-
sakir, og þegar hann er kominn í
þann hjúp, getur hann gengið og
talað að hætti jarðneskra manna.
Sem sönnun fyrir þessari staðhæf-
ingu er ljósmynd af yndislegri
líkamning Haraldar Níelssonar sem
birt er í tímaritinu „Morgunn" jan-
úar-júní-hefti 1929.
Ég votta eiginmanni, dóttur,
fóstursyni, ömmubörnunum og öll-
um öðrum nánustu ástvinum mína
dýpstu samúð og hinni framliðnu
blessunar á Guðsvegum á Paradís-
arsviðinu.
Helgi Vigfússon
Ég átti því láni að fagna að kynn-
ast Idu þegar ég var ung telpa í
Hafnarfirði. Við Elísabet einkadótt-
ir hennar vorum bekkjarsystur í
barnaskóla og miklar vinkonur.
Úm tíma á mínum bernsku- og
unglingsárum var ég nær fastagest-
ur á heimili Elísabetar. Það voru
líka fáir Idu líkir. Hún var alveg
einstakur félagi okkar og tók þátt
í öllu sem á gekk á þessum árum.
Það var ekki svo Iítið traust að
hafa jafn lífsglaða, jákvæða og
greinda konu til að spjalla við þeg-
ar öldugangur gelgjuskeiðsins reið
yfir. Hún var hjálpsöm við að greiða
okkur og útbúa þegar eitthvað stóð
til hjá okkur og þá var margt skraf-
að og skeggrætt og alltaf var ída
jafn þolinmóð og skilningsrík.
Á seinni árum hitti ég Idu sjaldn-
ar, en þau vináttubönd, sem bundin
nú verslunin Hjá Báru.
í Reykjavík kynntist Sigríður
Rögnvaldi Snorrasyni frá Akureyri.
Reyndar höfðu þau áður hist í Kaup-
mannahöfn, þar sem Rögnvaldur var
við verslunamám. Rögnvaldur var
fæddur á Akureyri 3. september
1886, hann var sonur Snorra Jóns-
sonar kaupmanns og trésmíðameist-
ara og konu hans, Lovísu Loptsdótt-
ur. Þeir dr. Ólafur Dan, maður Óla-
far Sveinsdóttur, og Rögnvaldar
voru systrasynir.
Sigríður og Rögnvaldur gengu í
hjónaband 29. febrúar 1912 og sett-
ust að á Akureyri. Rögnvaldur rak
þar bæði verslun og útgerð, hann
kom upp baðhúsi á Akureyri, rafstöð
fyrir sitt hús og flutti fyrstur manna
bifreið tii Akureyrar. Þau áttu góða
hesta og höfðu yfirleitt alla þá hluti,
sem lúxus taldist í þá daga. Heimili
þeirra var glæsilegt og stjórnaði
Sigríður því af miklum myndarskap.
Frá þessum tíma verður Sigríðar
Sveinsdóttur varla getið án þess að
jafnframt verði getið frænku henn-
ar, Sigríðar Halldórsdóttur, sem
flutti með nöfnu sinni til Akureyrar.
Þær voru systradætur, en Sigríður
Halldórsdóttir var dóttir Önnu Run-
ólfsdóttur og Halldórs Stefánssonar
bónda á Bakka í Norðfirði. Sigríður
og Rögnvaldur eignuðust 5 börn.
Það var ekki lítils virði fyrir ungu
hjónin, sem ferðuðust mikið, að hafa
þessa duglegu, traustu frænku til
að hjálpa til við uppeldi barnanna
og stjórna þessu stóra heimili í fjar-
veru þeirra. Sigríður Halldórsdóttir
leit líka ætíð á þessi börn sem sín
eigin og þau á hana sem aðra móður.
Börn Sigríðar og Rögnvalds voru:
Snorri múrarameistari, f. 1913, d.
1989. Snorri var búsettur í Dan-
mörku öll stríðsárin, kvæntist þar
danskri konu og eignaðist með henni
2 dætur. Þau skildu. Eftirlifandi
kona Snorra er Heiga Rögnvaldsson,
þau bjuggu í Lundar í Manitoba í
Kanada, en þangað flutti Snorri um
1950. Borghildur María, f. 1915,
ekkja séra Trausta Péturssonar, sem
er nýlátinn. Eiga þau 2 börn á lífi.
Sveinn Ingólfur járnsmiður, f. 1917,
kvæntur Hólmfríði Jónasdóttur, eiga
þau 5 börn. Sigríður Lovísa, f. 1918,
ekkja Ólafs Eiríkssonar kaupmanns,
sem lést 1975, eiga þau 2 börn.
Ásta, f. 1922, d. 1982, eftirlifandi
maður hennar er Rögnvaldur Þor-
kelsson verkfræðingur, þau eignuð-
ust 2 syni.
Alls munu afkomendur Sigríðar
og Rögnvalds Snorrasonar vera 43.
Þetta var hamingjusöm fjölskylda,
en eins og stendur í Spámanninum
eftir Kahlil Gibran: „Þú vegur salt
milli gleði og sorgar" og mitt í gleð-
inni barði sorgin að dyrum. Rögn-
valdur lést úr lungnabólgu 27. sept-
ember 1923. Þá var elsta barnið
ekki 10 ára og það yngsta á öðru
ári. Á þessum erfiða tíma var Sigríð-
ur Halldórsdóttir ekki síst sá klett-
ur, sem unga ekkjan og börnin
studdust við. Efnin gengu til þurrðar
og 1928 fluttu nöfnurnar með böm-
in til Norðfjarðar, þar sem Þorbjörg,
móðir Sigríðar, og bræður bjuggu.
Sigfús var þá tekinn við verslun og
útgerð móður þeirra og reksturinn
gekk vel, fjölskylda Sigríðar var þvi
í skjóli um hríð.
Nú fer minni bróðurdótturinnar
að taka við. Við Ásta vorum u.þ.b.
jafngamlar; mér þótti skemmtilegt
að fá þetta frændfólk mitt inn í til-
vem mína. Það flutti með sér fersk-
an, framandi blæ og fullvissu um
að heimurinn væri ekki bara litla
Nesið okkar. Þetta var „hress" fjöl-
skylda eins og mundi sagt í dag,
kímnigáfan og bjartsýnin í góðu lagi.
voru rofnuðu aldrei. Hún var alltaf
jafn kát, glöð og víðsýn og flutti
ávallt með sér þennan hressandi
andblæ sem ég þekkti svo vel frá
gamalli tíð.
ída sýndi best hvern mann hún
hafði að geyma í löngum og ströng-
um veikindum sínum. Aldrei brást
kjarkurinn, alltaf sama æðruleysjð,
reiðubúin að mæta örlögum sínum.
Karl eiginmaður hennar, Elísabet
og hennar fjölskylda eiga nú um
sárt að binda. Samband þeirra
mæðgna var alveg einstaklega kær-
leiksríkt. Við vottum ykkur dýpstu
samúð.
Lilja
Elskuleg tengdamóðir mín, ída
Nikulásd^ttir, hefur verið í burtu
kölluð. Tveggja ára barátta við ill-
vægan sjúkdóm er á enda. Barátta
sem háð var af ótrúlegu æðruleysi,
bjartsýni og trú. Margar orrustur
voru háðar og stundum virtist sigur
í nánd en að lokum hafði sláttumað-
urinn slyngi betur. ída hefði svo
sannarlega sómt sér vel í hvaða
framvarðasveit sem var, slíkt var
baráttuþrek hennar. Sáriasin veitti
hún öðrum styrk og uppörvun og
var einatt með hugann við velferð
fjölskyldu sinnar.
ída fæddist þann 5. október 1929
í Hafnarfirði. Foreldrar hennar voru
Elísabet Eggertsdóttir og Nikulás
Magnússon. Þau byggðu sér lítið
og snyrtilegt hús á Langeyrarvegi
1 og þar ólst ída upp í glaðværum
hópi systkina sinna, þeirra Guð-
finnu, Magnúsar og tvíburanna
Ragnhildar og Eggerts.
Æskuár ídu, eins og annarra
unglinga sem fæddir voru um líkt
leyti, hljóta að teljast mikil um-
brotaár. Kreppan mikla um 1930
með sínu mikla atvinnuleysi og fá-
tækt og seinni heimsstyijöldin með
öllum þeim umbreytingum sem þá
urðu á íslensku þjóðlífi. Oft minnt-
ist ída þessara ára og hafði þá frá
mörgu skemmtilegu og sérstæðu
að segja.
Þann 12. apríl 1952 giftist ída
Karli Finnbogasyni, matreiðslu-
manni, og hófu þau búskap á Sel-
vogsgötu 6 í Hafnarfirði. Seinna
byggðu þau sér hús á Öldusióð 20
og áttu þar heima til ársins 1964
er þau fluttu í nýreist einbýlishús
á Smárahvammi 13.
ída og Kalli eignuðust eina dótt-
ur, Elísabetu, þann 10. ágúst 1952
og árið 1969 tóku þau í fóstur Ric-
hard Magnús Elliott.
ída var myndarleg húsmóðir og
hannyrðakona mikil og lagði metn-
að í að hlúa að heimili sínu. Hún
var glaðvær, dugleg og hreinskiptin
og tók gjarnan upp hanskann fyrir
þá sem minna máttu sín.
Þau ár er ída starfaði utan heim-
ilis vann hún við ýmis verslunar-
störf. Húsbændum sínum var hún
trú og naut virðingar þeirra.
Þegar ég var 11 ára gamall bar
ég út dagblaðið Vísi í hverfi í Suður-
bænum og fór að sjálfsögðu ekki
varhluta af íslenskri veðráttu eins
og gengur. Það var þá sem ég sá
fyrst ljóshærðu, glaðværu konuna
Minning:
Ida Nikulásdótt-
ir9 Hafharfirði