Morgunblaðið - 29.07.1990, Blaðsíða 14

14 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. JULI
Giap: þjóðsagnakenndur
herforingi.
GIAPT
Víetnamski herforinginn sem
sigraói Frakka ogBandaríkjamenn
lýsir reynslu sinni
FRAKKAR og síðar Bandaríkjamenn vanmátu Vo Nguyen
Giap hershöfðingja, yfirmann liðsafia kommúnista í Víetnam,
sem breytti sundurleitum sveitum skæruliða í einn öflug-
asta her heims og fór með sigur af hólmi í þrjátíu ára
styrjöld. Þeim datt aldrei í hug að hann gæti
sætt sig við eins mikið mannfall og raun bar
vitni. Hann sigraði fyrst Frakka, þótt þeir stæðu
betur að vígi, og vann síðan enn meiri sigur
á Bandaríkjamönnum, sem urðu að
viðurkenna fyrsta hernaðarósigurinn
í sögu sinni.
Bandarískur blaðamaður og
rithöfundur, Stanley
Karnow, líkir Giap við Grant
Lee, Rommel og MacArthur.
Karnow fylgdist með báðum
styijöldunum í Indókína og samdi
kunna bók um hildarleikinn. Nýlega
ræddi hann við Giap í fyrsta sinn
og hér verður rakið það helzta úr
viðtalinu.
Frakkar líktu Giap við snæviþak-
ið eldíjall — jökul þar sem kraumar
undir niðri. Hann varð þjóðsagna-
persóna í lifanda lífi, en fékk enga
tilsögn í hernaðarlist og segir: „Eg
var sjálfmenntaður hermaður.“
Hann talar lýtalausa frönsku og
dáir franska menningu.
í samræðum minnir Giap á kenn-
ara, enda fékkst hann við kennslu
á yngri árum. Hann á það til að
vera háðskur. Til dæmis lauk hann
lofsorði á „töluverða hernaðarþekk-
ingu“ Williams C. Westmorelands
hershöfðingja, yfirmanns banda-
ríska herliðsins, og taldi síðan upp
helztu mistök hans.
Sjálfur vill Giap lítið gera úr eig-
in mistökum: „Stundum var við
ramman reip að draga. Við veltum
því fyrir okkur hvernig við gætum
haldið áfram að þrauka, en við vor-
um aldrei svartsýnir. Aldrei! . . .“
Mannlegi þátturinn
þúfur og Giap var rekinn úr skóla:
„Við veltum því fyrir okkur hvað
við ættum að taka til bragðs. Eng-
inn vissi það. Okkur vantaði leið-
sögn.“
Fagnaðarerindið
Giap fann „fagnaðarboðskapinn"
þegar hann varð aðstoðarmaður
kennara, sem átti ólöglegt safn rita
eftir Marx á frönsku. „Eg notaði
kvöldin til að lesa þau og augu mín
opnuðust,“ sagði hann.
„Marxisminn boðaði byltingu,
endalok kúgunar, hamingju mann-
kynsins. Hann bergmálaði áskoran-
ir Ho Chi Minhs, sem hafði ritað
að undirokað fólk ætti að samein-
ast öreigum allra landa til að öðlast
frelsi. Þjóðernishyggja gerði mig
að marxista, eins og svo marga
aðra víetnamska menntamenn og
nemendur. Mér fannst líka marx-
isminn samrýmast hugsjónum þjóð-
félags ókkar, þegar keisarinn og
þegnar hans lifðu saman í sátt og
samlyndi. Þetta var draumurinn um
sæluríkið.“
Upp úr 1930 jókst ókyrrð meðal
smábænda vegna kreppunnar. Rót-
tæklingar gerðu uppreisn og mörg
hundruð uppreisnarmenn voru lífl-
átnir. Ho flýtti sér að stofna komm-
únistaflokk.
Giap varð undirróðursmaður að
atvinnu og var handtekinn. Hann
var dæmdur í þriggja ára fangelsi,
en vingjarnlegur embættismaður
sleppti honum. Hann fór til Hanoi,
brautskráðist frá frönskum skóla
og varð doktor í lögum.
Til þess að vinna sér inn peninga
kenndi hann við einkaskóla, m.a.
sögu Víetnams,,, til að innræta
nemendum mínum ættjarðarást“.
Hann flutti einnig fyrirlestra um
frönsku byltinguna, „til að útbreiða
hugsjónir frelsis, jafnréttis og
bræðralags“. Hetja hans var Rob-
espierre, þótt hann hefði skipulagt
ógnarstjómina:„Robarðist fyrir al-
þýðuna unz yfir lauk.“ „En Napo-
leon?“ spurði Karnow. „Bonaparte,
já. Hann var byltingarmaður. Napo-
leon, nei. Hann sveik alþýðuna."
Þegar sósíalistar og kommúnist-
ar mynduðu alþýðufylkingu í París
1936 dró úr viðsjám í Víetnam. Þá
var Giap genginn í kommúnista-
flokkinn, sem fékk að gefa út blöð
á frönsku og víetnömsku, og hann
skrifaði greinar í þau á báðum
málunum. llann kvæntist Minh
Khai, sem var mikill kommúnisti,
og þau eignuðust dóttur, sem nú
er læknir.
Ljósberinn
Giap las skrif Hos af áfergju. „Ég
reyndi að gera mér í hugarlund
hvers konar maður hann væri,“
sagði hann. „Ég hlakkaði til að
Gífurlegiryfirburðir í hergögnum
nýttust Bandaríkjamönnum illa.
Hvað eftir annað fullyrti Westmore-
land að kommúnistar væru að því
komnir að gefast upp vegna gríðar-
legs mannfalls. Eftir stríðið sagði
hann: „Hver sá yfirmaður í Banda-
ríkjaher, sem hefði sætt sig við eins
mikið mannfall og Giap, hefði verið
rekinn á stundinni."
Bandaríkja-
menn þekktu
ekki staðhætti.
Hermenn Giaps
o g stuðnings-
menn þeirra
börðust á heima-
slóðum og voru
sannfærðir um að
Bandaríkjamenn mundu missa þol-
inmæðina eins og Frakkar, en
seigla tryggja kommúnistum sigur
í fyllingu tímans.
„Við vorum ekki nógu öflugir til
að flæma burtu hálfa milljón banda-
rískra hermanna, en það var ekki
takmark okkar,“ sagði Giap. „Til-
gangur okkar var að bijóta vilja
bandarísku stjórnarinnar og gera
hana afhuga því að halda áfram
stríðinu. Westmoreland skjátlaðist,
þegar hann hélt að hann gæti svín-
beygt okkur með yfirburðum í vopn-
um. Með skynsamlegri ráðum hefði
hann getað sigrað okkur á tveimur
klukkutímum. Við háðum alþýðu-
stríð . . . Að lokum kom í ljós að
fullkominn vopnabúnaður, rafeind-
atæki o.fl., var til einskis. í stríði
skiptir tvennt máli — menn og
vopn. Að lokum ráða mennirnir
úrslitum . . .“
Hve lengi hefði hann getað hald-
ið áfram að beijast?,, I önnur 20
ár, jafnvel 100,
eins lengi og
nauðsynlegt
hefði verið til að
sigra, hvað sem
það kostaði."
Hvaða verði var
stríðið greitt?
„Við vitum það
ekki enn,“ sagði Giap hugsi. Að-
stoðarmaður hans telur að a.m.k.
ein milljón víetnamskra hermanna
hafi fallið, en ekki er vitað um
fjölda þeirra óbreyttu borgara, sem
týndu Iífi.
Giap sagði að kommúnistar hefðu
haldið áfram að beijast hvað sem
það kostaði, því að þeir hefðu helg-
að sig málstað, sem væri spegil-
mynd af þjóðararfinum.„Síðan sög-
ur hófust hefur ættjarðarást verið
æðsta hugsjón okkar. Víetnam hef-
ur verið vígvöllur í 4.000 ár og við
eigum urmul af sögum um hetjur,
sem hafa varizt innrásarmönnum.
Baráttan gerði Víetnama að þjóð
og lifir í sögum og kvæðum . . .“
Haninn galar
Giap ólst upp í andrúmslofti upp-
reisna gegn Frökkum. Þegar hann
fæddist í þorpinu An Xa í Quang
Binh 1911 var stutt síðan Frakkar
höfðu friðað héraðið, sem er hrís-
gijóna- og frumskógasvæði rétt
norðan við fyrrverandi mörk Norð-
ur- og Suður-Víetnams. Hann átti
einn yngri bróður og þijár systur.
Hann lærði frönsku í smábarna-
skóla, en foreldrar hans töluðu að-
eins víetnömsku og „innprentuðu
honum föðurlandsást". Faðir hans
var fróðleiksfús smábóndi og notaði
kínverskt myndletur til að kenna
víetnamskt ritmál. ffyrsta bókin,
sem Giap lærði að lesa af föður
sínum, _ var saga Víetnams fyrir
börn: „Ég kynntist forfeðrum okkar
og píslarvottum og þeirri skyldu
okkar að má burtu smánarbletti,
sem auðmýkingar höfðu sett á þjóð-
ina.“
Þrettán ára gamall fór Giap til
keisaraborgarinnar Hue til að læra
við Quoc Hoc-skóla. Um leið hófst
menntun hans í stjórnmálum. Nem-
endur komu saman á laun til að
ræða greinar með gagnrýni á ný-
lendustjórnina, einkum greinar eftir
Nguyen Ai Quoc — „Nguyen ætt-
ERLEND
HRINCSJÁ
eftir Guömund Halldórsson
Yfirhershöfðinginn: Giap fagnar komu hermanna frá Kambódíu í Ho
Chi Minh-borg (Saigon) 1989.
jarðarvin“ — dularfullan útlaga,
sem seinna kallaði sig Ho Chi
Minh. Þó varð Giap fyrir mestum
áhrifum frá Phan Boi Chau, göml-
um þjóðernissinna, sem sat í stofu-
fangelsi og beindi þessari hvatningu
til þjóðarinnar: „Haninn galar! Rísið
upp og búizt til orrustu!“
Unglingarnir hlýddu kallinu og
mótmæltu banni við starfsemi þjóð-
ernissinna. Mótmælin fóru út um
hitta hann.“ Hann fékk tækifæri
til þess 1940.
Ho var þá í Kína og kallaði sig
Vuong. Hann ákvað að efla hreyf-
ingu sína í Víetnam og kvaddi Giap
og Pham Van Dong á sinn fund.
Giap skildi konuna eftir og hún var
handtekin og lézt. Giap gekk síðar
að eiga prófessorsdóttur, Dang Bich
Ha.
Þegar Giap hitti Ho í Kunming