Morgunblaðið - 29.07.1990, Blaðsíða 18

18 C____________________________________MORGUNBLAÐIÐ FJOLMiÐLAR SUA'NUPAGUK 29f JÚLÍ______________________________________ “1
Samruni
blaða í
Bandaríkj-
unum vek-
ur ugg
Skorín hefur verið herör
gegn lögum í Bandaríkjunum,
sem heimila samvinnu í rekstri
dagblaða, og stefnt er að því
að þau verði afhumin eða að
verulegar breytingar verði
gerðar á þeim. Þessi herferð
siglir í kjölfar árs gamais úr-
skurðar dómsyfirvalda, sem
heimilaði tveimur dagblöðum í
Detroit að sameina alia starf-
semi sína undir einn hatt nema
fréttadeildirnar.
Samkvæmt svokölluðum blaða-
vemdunarlögum frá 1970
getur blað, sem stendur höllum
fæti, komist að samkomulagi við
blað keppinauta sinna um sameig-
inlega prentun, útburð og auglýs-
ingar. Lögin áttu að tryggja útg-
áfu blaða með ólíkar skoðanir og
fréttamat, þótt þau kunni að
bijóta í bága við lög um auðhringa.
Andstæðingar laganna frá 1970
segja að blöð, sem samræmi rekst-
ur sinn, hækki oft auglýsinga- og
áskriftagjöld sín verulega. Þar
með kunni þau að stöðva útgáfu
annarra blaða, þar sem auglýs-
ingatekjur þeirra minnki.
Carl D. Pursell, þingmaður úr
, flokki repúblikana frá kjördæmi
skammt frá Detroit, hefur lagt
fram frumvarp, sem gerir ráð fyr-
ir að blaðavemdunarlögin verði
afnumin, en að sameiginlegt
rekstrarfyrirkomulag verði áfram
leyft. Pursell segir að lögin bijóti
í bága við ákvæði bandarísku
stjómarskrárinnar um fijáls blöð
og geti komið sumum aðilum í
vafasama einokunaraðstöðu.
Brock Adams. öldungadeildar-
þingmaður demókrata frá
Washington-ríki, hyggst bera
fram fmmvarp þess efnis að at-
hugun verði gerð á sameiginlegu
rekstrarfyrirkomulagi dagblaða
og að settar verði strangari reglur
um slíkt fyrirkomulag í framtíð-
inni. Áhugi Adams á málinu stafar
af efasemdum um hvort samvinna
.um rekstur blaðanna The Seattle
Times og The Seattle Post Intellig-
ence hafi verið nauðsynleg, þar
sem þau virðast bæði velstæð.
■ Ljósmyndaaug-
lýsingar tímarita
hafa sífellt meiri
áhrifááferd og
yfirbragö þeirra.
Einstaklingurinn, einfaldleik-
inn og kristaltær stíll einkenna
vandaðar auglýsingar erlendra
tímarita.
Auglýsingar sem gefa tóninn
HVAÐ svo sem mönnum annars finnst um auglýsingar í tímarit-
um, þá fer það vart á milli mála að auglýsingar í vönduðum erlend-
um tímaritum eru nær undantekningarlaust glæstar. Það er svo
sem ekki að undra því það er mjög líklegt að þeir ljósmyndarar,
sem taka auglýsingamyndir í viðurkennd fjölþjóðleg tímarit, séu
mun eftirsóttari en þeir sem vinna ritstjórnarefni sömu blaða.
Að auki má ætla að með ljósmyndaranum vinni fjölmargir virtir
hönnuðir og aðrir sérfræðingar, sem hafa þann starfa að gefa
auglýsingamyndinni hið eina rétta útlit. Þó svo þau gæði sem
hér um ræðir finnist vart í íslenskum auglýsingum, þá er athygl-
isvert að velta aðeins vöngum yfir einkennum og þróun þessara
auglýsingaljósmynda, því þær hafa sífellt meiri áhrif á stíl, ímynd-
ir og yfirbragð tímaritanna og þar með um leið það efhi þeirra
sem er á ábyrgð ritstjórna.
Auglýsingar tímarita líkjast sí-
fellt meira almennu efni rit
anna, ef marka má bandarískt
ljósmyndatímarit sem nýlega birti
margar af verðlaunamyndum síð-
ustu tveggja
ára og fjallaði
örlítið um þær.
Eitt besta dæ-
mið um slíkt
eru auglýs-
ingar frá GÁP-
fataframleið-
endunum en auglýsingarnar frá
þeim eru lítið meira en ljósmynda-
portret. í vinsælu tímaritunum hér
á landi ber örlítið á þessu en það
BAKSVIÐ
eftir Asgeir Friðgeirsson
er einungis vegna þess að viðkom-
andi auglýsingar koma að utan.
í tímaritinu 2000, sem kom út í
fyrsta sinn fyrir skemmstu, kveð-
ur við annan tón en við eigum að
venjast, þar sem
auglýsingar eru
augljóslega
hannaðar og aug-
lýsingamyndir
teknar með það í
huga að gefa
blaðinu öllu
sterkan heildarsvip. í umræddu
tímariti er stundum mjög erfítt
að greina á milli auglýsinga og
ritstjórnarefnis. Þetta er athyglis-
verð nýlunda í ljósi þeirrar áminn-
ingar sem útvarpsréttarnefnd
veitti Stöð 2 nýverið, fyrir að sýna
sjónvarpsþátt sem hafði mjög
óljós skil á milli ritstjómarefnis
og auglýsinga.
Svokallaður mínímalismi er að
sögn sama ljósmyndablaðsins
mjög áberandi um þessar mundir.
Einkenni hans er einfaldleikinn
og fábreytileikinn. ímyndir eru
fáar og bakgrunnur einfaldur. Um
þær loftar vel eins og sumir vilja
kalla það. Það sem máli skiptir
er haft í raunverulegu tómarúmi.
Færra og minna þýðir í raun
meira og stærra. Dæmi um aug-
lýsingar af þessu tagi eru frá
Obsession-snyrtivörufyrirtækinu,
en myndimar eru yfirleitt af nak-
inni, sterklegri, manneskju. Þær
eru gjaman svart/hvítar, grunnur
allur svartur og bjarma slær á
mannverumar.
Það er ýmislegt fleira eftir-
tektarvert að gerast um þessar
mundir í auglýsingaljósmyndun
úti í hinum stóra heimi. Einstakl-
ingurinn virðist æ meira vera í
forgranni (og oft er áberandi
áhersla á glæsilegan og dýran
lífsstíl). Þetta er í raun athyglis-
verð mótsögn, þar sem auglýs-
ingarnar stuðla að massa- eða
múgneyslu, en sá galdur sem aug-
lýsingaljósmyndarar og hönnuðir
virðast vera að ná tökum á, er
að segja á sama tíma við fólk, að
þetta sé eitthvað sérstakt og ein-
ungis fyrir það um leið og þeir
segja að þetta sé tískan sem allir
vilja. Einstaklingurinn er í brenni-
depli og oft er hann þekktur og
þá ekki bara um stundarsakir
heldur er hann maður sem stað-
fest hefur stjörnugildi sitt. Með
þessum hætti hefur t.d. Isabella
Rosselini komist hvað eftir annað
á síður íslenskra tímarita.
Þó svo þessara einkenna verði
ekki vart nema að litlu leyti í ís-
lenskum tímaritum og ekki sé
unnt að greina sömu þróun í tíma-
ritaauglýsingum hér og vestur í
Bandaríkjunum, þá er full ástæða
til þess að velta örlítið vöngum
yfír því sem þar hrærist. Þessar
auglýsingar hafa sífellt meiri
áhrif á útlit blaða og þær almennu
ímyndir og stöðluðu manngerðir-
sem þau eru sögð skapa. í Ijósi
þess hversu mikil áhrif einfaldan-
ir og staðlanir fjölmiðla hafa á
ungt fólk, eftir því sem sumir
segja, þá er það borðleggjandi að
það sem hér um ræðir kemur fleir-
um við en bara þeim sem taka
myndir eða hanna auglýsingar.
borgarmúra eða innan
Utan
Að undanfömu hafa
óánægðir hestaunn-
endur kvartað sáran
undan því að Sjónvapið hafí
sýnt af skaplega fátt og lítið
af því sem gerðist á lands-
móti íslenskra hestamanna á
Vindheimamelum í Skaga-
fírði nú fyrir miðjan júlímán-
uð. Þessi gagnrýni hefur
einkum beinst að íþróttadeild
Sjónvarpsins, enda hafa ein-
hver undarleg öfl stýrt því
að hestamennska og hæfi-
leikar þessara ferfætlinga
flokkast núorðið til íþrótta.
Mér, sem þetta skrifa, hefur
ævinlega þótt afskaplega
hlægilegt að hestahlaup og
gæðingadómar, svo ekki sé
talað um glæfraakstur Iangt
utan umferðarlaga, teljist
íþróttir. Mér þykir eðlilegast
að fþróttir taki til ræktar,
hæfni, lipurðar og styrks
mannslíkamans, eins og í
fimleikum og handbolta svo
dæmi séu tekin. Samt verð
ég að taka heils hugar undir
með kunningjakonu minni
sem sagði að sér þætti lítils-
virðing við íslenska hesta-
menn að aðeins hefðu verið
sýndar í Sjónvarpinu örfáar
mínútur frá hestamanna-
mótinu að viðbættu hálf-
tímainnskoti í íþróttaþætti
löngu síðar. Hún væri þéss
fullviss að þeir þarna syðra
hefðu örugglega sýnt marga
klukkutíma frá mótinu ef
það hefði verið einhvers stað-
ar nálægt Reykjavík.
Það hefur áður komið
fram í þessum pistlum mín-
um hversu útvörpin og sjón-
vörpin era ódugleg að hreyfa
sig út fyrir mörk þess borg-
ríkis þar sem þau eiga
heima. Að vísu eru til undan-
tekningar eins og þær að af
og til era sendir menn í eins
konar landreisu og útvarpa
í framhaldi af því í nokkrar
vikur viðtölum við framá-
menn í stjórnum sveitarfé-
laga. Eins hefur efni frá
útibúum Ríkisútvarpsins
borið fyrir í fréttatengdum
þáttum Rásar 2 og í menn-
ingargeiranum á Rás 1.
Bylgjan, sem heyrist sums
staðar hér nyrðra, sýnir
Norðurlandi hverfandi lítinn
áhuga ef frá er talið spjall
um veður og íþróttir.
Sjónvörpin eru aðallega
Reykjavíkurmiðlar. Þegar
Ómar Ragnarsson var
starfsmaður Sjónvarpsins
var þar að vísu talsvert um
frétta- og dagskrárinnskot
sem hann safnaði þegar
hann var á ferð og flugi um
landið og þess nýtur Stöð 2
núna auk þess að búa til
dálítið af efni hér nyrðra.
Þó að Ríkisútvarpið hafi á
hinn bóginn útbúið svolítið
sjónvarpsver í útvarpshúsinu
á Akureyri hefur dagskrár-
og fréttaefni frá Norðurlandi
farið síminnkandi. Sjónvarp-
ið sýnir afar lítið af efni utan
af landi. Ég býst fastlega við
að yfírstjórn Sjónvarps hafi
á reiðum höndum skýringar
á þessu, væntanlega gömlu
góðu svörin um það hversu
óskaplega kostnaðarsamt sé
að fara með starfsfólk og
tæki í burtu frá borginni.
Þá gleymist meðal annars
að á Ákureyri er aðstaða
fyrir sjónvarpsupptökur, í
útvarpshúsinu, og hér er
einnig sjónvarpsfyrirtæki,
Samver, sem á meira að
segja afar fullkominn sjón-
varpsbíl sem kemst hvert á
land sem er. Ég get ekki
ímyndað mér að það geti
verið miklu dýrara fyrir
Sjónvarpið að fá Samver til
að búa til dagskrárliði og
taka myndir af íþróttum og
öðrum umtalsverðum at-
burðum hér en til dæmis að
láta kvikmyndafyrirtækin í
Reykjavík búa vikulega til
kynningarþætti um dagskrá
útvarps og sjónvarps og
spjallþætti við íbúa Reykja-
víkur og nágrennis.
Þetta leiðir hugann aftur
áleiðis að upphafi pistils. Það
er ekki einasta að Sjónvarpið
hafí staðið sig hraklega í því
að segja frá hestamótinu í
Skagafirði, í samanburði við
þá klukkutíma sem sýnt hef-
ur verið efni frá öðra lands-
móti, sem fram fór í Mos-
fellsbæ. Ég er ansi hræddur
um að hlutföllin væru ekki
þessi ef hestamir hefðu verið
í Mosfellsbæ og íþróttafólkið
norður í Skagafírði. En
íþróttirnar era margar og á
sumrin er fótboltinn rúm-
frekastur í fjölmiðlum. I
sjónvörpunum eru jafnan
sýnd brot úr allmörgum leikj-
um í fyrstu deild karlafót-
boltans og hvar skyldu þær
myndir vera teknar? í
Reykjavík og nágrenni. Ak-
ureyrarliðin sjást varla í
sjónvarpi nema þau séu
stödd í Reykjavík, Sjónvörpin
í Reykjavík virðast ekki vilja
taka myndir af fótboltaleikj-
um á Ákureyri jafnvel þótt
hér sé einhver besti fótbolta-
völlur landsins og jafnframt
tvö af þeim liðum sem bítast
í fyrstu deild fótboltans.
Svipað er að segja um hand-
boltann á veturna. Hér má
svo bæta því við að íþróttir
og annað mannlíf á sér stað
um allt land, ekki aðeins í
Reykjavík og á Akureyri þótt
hér sé sérstaklega um þessa
staði rætt.
Sama virðist gilda um íþrótt-
ir og annað efni í sjónvarpi
að það er eins og sjaldnast
gerist neitt merkilegt á ís-
landi nema í Reykjavík og
nágrenni. Fjölmiðlamönnum
er því nauðsynlegt að minn-
ast þess að ísland er víðar
en í Reykjavík og hagsmunir
þeirra sem búa utan borgar-
múra eru ekki ómerkilegri
en hinna. Sverrir Páii