Morgunblaðið - 18.08.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 1990
Friðarumleitanir 1 S-Afríku í hættu:
*
Atök blökkumanna
o g hvítir öfga-
menn skapa vanda
Soweto. Reuter.
ZULU-MENN og stuðningsmenn Afríska þjóðarráðsins (ANC) áttu
í mannskæðum átökum í blökkumannabænum Soweto við Jóhannes-
arborg í gær, annan daginn i röð, og leiðtogar ANC sögðu að hópar
innan hers og öryggislögreglu landsins hefðu komið átökunum af
stað. Bardagarnir gætu haft alvarlegar afleiðingar fyrir friðarumleit-
anir ANC og stjórnar F.W. de Klerk, forseta landsins, sem sætir
vaxandi andstöðu á meðal hvítra öfgamanna er vilja halda í lögbund-
inn kynþáttaaðskilnað i landinu.
STRIÐSASTAND VIÐ PERSAFLOA
Að mínnsta kosti 24 hafa beðið
bana í Soweto frá því bardagar
brutust þar út á fimmtudag vegna
valdabaráttu Zulu-manna, sem
styðja einkum Inkatha-hreyfing-
una, og Xhosa-manna og félaga í
Afríska þjóðarráðinu. í yfirlýsingu,
sem ANC gaf út í gær, segir að
hópar innan hers og öryggislög-
reglu landsins hafi komið átökunum
af stað. Aðferðir þeirra eru sagðar
þær sömu og Suður-Afríkuher hafi
beitt í nágrannaríkjunum í sunnan-
verðri Afríku til að skapa ringuleið
og ótta á meðal íbúanna.
ANC féll nýlega frá baráttu með
vopnum til að binda enda á lögbund-
inn kynþáttaaðskilnað í landinu en
áskildi sér þó rétt til að hefja skæru-
hernað á ný ef blökkumenn sættu
ofríki hers og lögreglu.
Bardagamir hafa skapað mikinn
vanda fyrir ANC og stjóm de Klerks
forseta, sem hafa að undanfömu
undirbúið formlegar viðræður um
afnám aðskilnaðarstefnunnar. ANC
og stjórnvöld hafa stofnað sérstakt
friðarráð, með þátttöku lögreglu,
ANC og annarra hreyfínga, til að
binda enda á átökin.
Friðarumleitanimir hafa sætt
harðri gagnrýni hvítra öfgamanna,
sem hafa stofnað leynileg samtök
til að beijast gegn stjómmálaum-
bótum og hreyfíngum blökku-
manna. Um hundrað þeirra gerðu
aðsúg að de Klerk er hann ávarp-
aði stjómmálafund og kastað var
gassprengju að honum til að hleypa
fundinum upp.
Sannað þykir að Neil Bush skýrði
samstarfsmönnum sínum í banka-
stjóminni aldrei fyllilega frá tengsb
um sínum við fyrrnefnda aðila. í
skriflegri viðurkenningu Neils Bush
segir hann einnig að umræddir fé-
lagar hans hafí ekki haft áhrif á
þessar gerðir hans.
Rannsóknin á gerðum Neils Bush
er hann var bankastjóri í Silverado
er hluti af rannsókn á gjaldþroti
bandarísku sparisjóðanna, Savings
& Loans. Hún miðar að því að fá
úr því skorið hvort útiloka eigi son
Bandaríkjaforseta frá bankastarf-
semi til lífstíðar. Óstjómin og íjár-
ERLENT
Siglt með landgöngupramma bandaríska hersins inn Persaflóa.
Reuter
Sonur Bush talinn „sið-
ferðilega vanhæfur“
Florida. Frá Atla Steinarssyni, fréttaritara Morgunblaðsins.
NEIL Bush, sonur Bandaríkjaforseta, sem um skeið var bankastjóri
hjá Silverado Banking, sparisjóði í Colorado, hefur nú viðurkennt
að hafa greitt fyrir því að tveir viðskiptafélagar hans fengu stórfé
að láni úr bankanum. Sparisjóðurinn sem Neil Bush stjórnaði varð
gjaldþrota árið 1988.
George Bush Bandaríkjaforseti fyrirskipar hafnbann á Irak:
Viðskiptabanni framfylgt
með valdi ef þörf krefur
málahneykslin sem komu upp í
Savings & Loans-sparisjóðakerfínu
eftir að Ronald Reagan þáverandi
Bandaríkjaforseti ákvað að ríkið
bæri ábyrgð á útlánum þeirra og
þeir mættu veita fé í hvaða áhættu-
fyrirtæki sem var, leiddi til gjald-
þrota hjá nær helmingi þeirra. Allt
það ævintýri er nú talið „mesta fjár-
málahneyksli veraldarsögunnar".
Edward Conry, sérfræðingur í
siðfræði við Colorado-háskóla,
sagði í vitnisburði sínum fyrir rann-
sóknarnefndinni, að Neil Bush væri
„siðferðilega vanhæfur" en sú van-
hæfni ætti ekki að hindra það að
endurskoðendurnir létu til skarar
skríða gegn honum.
Conry segir að Neil Bush hafí
fengið 45 þúsund dollara kaup-
hækkun og 22 þúsund dollara í
bónusgreiðslur frá Kenneth Good,
viðskiptafélaga sínum, á árinu 1987
um svipað leyti og 31 milljónar
dollara heildarlánum hans hjá Sil-
verado Banking var breytt í eitt lán
á hagstæðum kjömm. Segir Conry
að líta megi á þessar greiðslur sem
mútur.
Perez de Cuellar
segir einhliða að-
gerðir brjóta gegn
stefnuskrá SÞ
Washington. Reuter
GEORGE Bush Bandaríkjafor-
seti hefur gefið yfirmönnum
bandarískra herskipa fyrirskip-
un um að stöðva alla birgðaflutn-
inga til og frá írak og Kúvæt. í
tilskipun forsetans er vísað til
viðskiptabanns Sameinuðu þjóð-
anna og segir þar að framfylgja
beri því tafarlaust með hervaldi
ef nauðsyn krefur. Fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóð-
anna sagði hins vegar að sam-
þykkt Óryggisráðsins þyrfti að
liggja fyrir áður en hervaldi yrði
beitt i þessu skyni.
Talsmaður bandaríska vamar-
málaráðuneytisins, Pete Williams,
sagði að bandarískum herskipum á
Persafióa, Rauðahafí og Óman-flóa
hefði verið gert að fylgjast grannt
með skipaumferð á þessum slóðum
og grípa til þeirra ráðstafana sem
nauðsynlegar væru til að _ hindra
birgðaflutninga til og frá írak og
Kúvæt. Reynt yrði að forðast vald-
beitingu í lengstu lög en flotafor-
ingjum hefði jafnframt verið heimil-
að að grípa til vopna. Bretar hafa
þegar tekið að framfylgja viðskipta-
banni Sameinuðu þjóðanna og hafa
herskip þeirra haldið upp eftirliti
HAFNBANN A IROSK SKIP
SOVÉTRÍKIN
SOVÉT-
^ RÍKIN
'WWM
Mibjaröar-
haf
Aqaba

r ii 3AK (
L. ,4-
KÚVÆT IRAN
Shuaiba
Hormuz-
sund
Persa- q r
* flói
Dubai
Morðamet á Grænlandi
Tveggja, mánaða áfengisbanni aflétt í Scoresbysundi
Kaupmannahöfn. Frá Nils J. Bruun, fréttaritara Morgunblaðsins.
NITJANDA morð ársins hefur
verið framið á Grænlandi. Þar
með hafa fleiri morð verið
framin á árinu 1990 en nokk-
urt annað ár — jafnvel þótt
enn séu Qórir mánuðir til ára-
móta. Metárið 1988 voru 18
morð framin.
Síðasta morðið framdi ungur
maður í Egedesminde (Aasiaat).
Hann skaut föður sinn tveimur
skotum úr smáriffli.
í Frederiksháb (Paamiut) situr
19 ára piltur í fangelsi fyrir að
hafa skotið á vin móður sinnar.
Lögreglumenn segja að hann
hafi aðeins verið hársbreidd frá
því að myrða manninn.
Grænlenska landstjórnin af-
léttir áfengisbanninu i Scoresby-
sund (Ittoqqortoormiit) 20. ágúst
nk. Bannið var sett á í júní til
að lögreglan fengi frið til að.
upplýsa morðmál. Lögreglan tel-
ur morðið upplýst þrátt fyrir að.
hinn ákærði neiti sakargiftum.
Frá og með næsta mánudegi
verður því aftur tekin upp áfeng-
isskömmtun en hún gilti fram
að áfengisbann.
en ekki er vitað hvort Sovétmenn,
Frakkar og Kanadamenn hyggjast
fylgja fordæmi þeirra.
Um 40 bandarísk herskip eru á
þessum slóðum. Sjö munu vera á
Persaflóa en flugmóðurskipið Eis-
enhower er á Rauðahafí ásamt fjór-
um herskipum. Flugmóðurskipið
Independence er á Óman-flóa, nærri
Hormuz-sundi en þar um liggur
siglingaleiðin inn á Persaflóa. Atta
herskip fylgja Independence: Emb-
ættismenn í bandaríska varnar-
málaráðuneytinu sögðu að fyrir-
mæli forsetans myndu einnig taka
til hafnarborgarinnar Aqaba í Jórd-
aníu en fregnir herma að innflutn-
ingsvarningi íraka hafí verið skipað
þar á land.
Fyrr í vikunni vöruðu stjórnvöld
f írak Bandaríkjamenn við því að
hindra birgðaflutninga á sjó. Sagði
í tilkynningu íraksstjórnar að slíkt
framferði yrði lagt að jöfnu við rán
á hafí úti og að þessa yrði snarlega
hefnt.
Enn er deilt um lögmæti þeirra
aðgerða sem Bush Bandaríkjafor-
seti hefur nú fyrirskipað. Fyrr í
vikunni sögðu stjórnvöld í nokkrum
þeirra ríkja sem sent hafa herlið á
þessar slóðir að í samþykkt Örygg-
isráðsins fælist ekki heimild til að
framfylgja viðskiptabanninu með
valdi. Bandaríkjamenn og Bretar
líta málið hins vegar öðrum augum
og sagði Bush Bandaríkjaforseti á
blaðamannafundi á dögunum að
heimsbyggðin öll ætlaðist til þess
að bannið héldi. Það hefðu Banda-
ríkjamenn ákveðið að tryggja. Þá
minnti forsetinn á að Kúvætar
hefðu beðið Bandaríkjamenn um
aðstoð eftir innrás Iraka. Javier
Perez de Cuellar, framkvæmda-
stjóri Sameinuðu þjóðanna sagði
hins vegar á fimmtudag að sam-
þykkt Óryggisráðsins þyrfti að
liggja fyrir áður en vopnum yrði
beitt. Einhliða aðgerðir í þessu
skyni væru á hinn bóginn ekki í
, samræmi við stofnskrá Sameinuðu
þjóðanna.