Morgunblaðið - 22.09.1990, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 1990
Oft veltir lítil þúfa...
__________Leiklist_____________
Súsanna Svavarsdóttir
FIó á skinni
Leikfélag Reykjavíkur
Höfundur: Georges Feydeau
Þýðandi: Vigdís Finnbogadóttir
Leikstjóri: Jón Sigurbjörnsson
Leikmynd og búningar: Helga
Stefánsdóttir
Fyrsta verkefni leikárs Leikfélags
Reykjavíkur, Fló á skinni, var frum-
sýnt í Borgarleikhúsinu í fyrrakvöld.
Laufléttur farsi, eftir franska höf-
undinn Georges Feydeau. Eins og
flestir farsar, hefst Flóin á misskiln-
ingi, sem leiðir af sér enn meiri
misskilning, eða eins og sagt er, oft
veltir lítil þúfa þungu hlassi; frú
Raymonde Chandebise opnar póst
eiginmanns síns, þar sem, ■ meðal
annars, er að finna öskju, sem inni-
heldur axlabönd hans. Askjan er
send frá hótel Kisulóru, sem er eins
konar griðastaður þeirra sem standa
í framhjáhaldi. Frúin fer í vettvangs-
könnun, kallar síðan til vinkonu sína,
frú Lucienne Homénides de Hi-
stangua, til að leita ráða um hvað
skuli gera; greinilegt sé að karlinn
er henni ótrúr.
Þær vinkonurnar bræða þetta með
sér og ákveða síðan að skrifa herra
Chandebise ástarbréf, frá óþekktri
konu, og biðja hann að hitta hana
á Kisulóruhótelinu. Hún segist hafa
séð hann í leikhúsinu með eiginkonu
sinni og öðrum manni - en þar sem
herra Chandebise þykir fremur óálit-
legur - er hann þess fullviss að
kvennagullið, Tournel, hafi átt að
fá bréfið, en sá hafði verið með þeim
hjónum í leikhúsinu. Það er því
ákveðið að Tournel fari á stefnumó-
tið. En áður en það gerist, þvælist
heilt gallerí af fólki í málið; þjónustu-
lið Chandebise, frændi hans, Camille
Chandebise, sem er með málgalla,
læknir heimilisins og eiginmaður
Lucienne - og áður en Toumel
kemst á stefnumótið, er ljóst að
þangað stefna þau öll, til að leið-
rétta misskilning og koma í veg fyr-
ir að hinn blóðheiti Spánverji, Carlos
Homénides de Histangua, eiginmað-
ur Lucienne, fremji morð.
Þar tekur ekki betra við. Hótel-
þjónninn er tvífari herra Chandebise
og stöðugt er verið að taka feil á
þeim á báða bóga - og um hríð virð-
ist eins og flækjan sé óleysan-
leg . . .
Fló á skinni finnst mér vera ein-
hver best skrifaði farsi sem ég hef
séð. Textinn er þjáll og mikið um
skemmtileg tilsvör, fléttan er flókin,
en aldrei svo að áhorfandinn tapi
áttum í henni, þótt vissulega sé
hægt að skemma verkið með yfír-
drifnum leik og ólátum. Sem betur
fer var sú leið ekki valin hjá Leikfé-
lagi Reykjavíkur - heldur hefur leik-
stjórinn, Jón Sigurbjömsson, farið
þá leið að gera persónurnar að ofur
eðlilegu fólki - sem bregst eðlilega
við aðstæðum; verður ýmist sárt,
reitt, taugaspennt eða hálfmglað.
Og þótt ekki sé lagt upp úr persónu-
sköpun í farsaleikforminu, hefur
Jóni tekist, með þessari aðferð, að
skapa persónur sem em. trúverðug-
ar, án þess að það sé á kostnað
skemmtunarinnar. Og þær verða
aldrei þreytandi.
Með hlutverk frú Chandebise fer
Guðrún S. Gísladóttir. Ég minnist
þess ekki að hafa séð hana leika í
farsa áður og ég er ekki viss um
að það henti henni. Þótt svipbrigði
hennar og raddbeiting hafi gengið
hnökralaust fyrir sig, verður ekki
það sama sagt um hreyfingar. Hún
virkaði heft og í vandræðum með
hendurnar á sér; tók því greinilega
það ráð að pressa olnbogana að
mittinu og nota aðeins framhand-
leggina til tjáningar, alla sýninguna.
Þetta kom fremur illa heim og sam-
an við þá tilfinningaríku frú
Chandebise sem liggur í textanum.
Ragnheiður Tryggvadóttir leikur
vinkonuna, frú de Histangua. Það
er virðuleikablær yfír frúnni, hún
er siðavönd hefðarkona og Ragn-
heiði tókst með rödd og látbragði
að gera henni góð skil, konunni sem
líður áfram í tilvemnni og getur
annaðhvort orðið móðguð eða miður
sín.
í hlutverki herra Chandebise er
Arni Pétur Guðjónsson og fer hann
einnig með hlutverk hótelþjónsins,
Poche. Þeir em ólíkar manngerðir
og á köflum tókst Árna Pétri all-
sæmilega að fylla út í persónumar,
sérstaklega herra Chandebise. Þó
vantar hann herslumuninn og hefði
þurft að vinna smáatriðin betur.
Kristján Franklín Magnús leikur
herra de Histangua, blóðheitan
Spánveija, sem er í krónísku afbrýð-
iskasti. Kristján virtist dálítið of
meðvitaður um bjagaðan texta sinn
og vantaði spænsku blæbrigðin til-
fínnanlega í raddbeitingu; hafði of
mikla hörku í þeim, en enga mýkt.
Guðmundur Ólafsson leikur kven-
nagullið Tournel og gerir það með
afbrigðum vel. Klikkar hvergi á svip-
brigðum, raddbeitingu eða hreyfíng-
um. Pétur Einarsson leikur lækninn,
Finache, og fer ágætlega með hlut-
verk þessa geðprúða manns, sem er
alitaf að rembast við að hafa yfírsýn
yfir tilvemna og vera tilbúinn með
óbrigðul ráð. Með hlutverk vinnu-
konunnar á heimili Chandebise-hjón-
anna fer Ása Hlín Svavarsdóttir,
sérlega skemmtileg gamanleikkona
og gerði þessu litla hlutverki mjög
góð skil.
Hótelstjórahjónin, Augustin
Ferraillon og Olympe Ferraillon,
leika þau Jón Hjartarson og Margrét
Ólafsdóttir. Herra Ferraillon er þessi
ógeðfellda týpa, sem gerir hvað sem
er til að græða, er ruddalegur við
þjónustufólk sitt og fremur heimskur
maður. Hann giftist Oiympe sinni
til fjár, en hún er fyrrverandi gleði-
kona. Ferraillon er stoltur af því og
frægð hennar. Hún er orðin „siðsöm“
frú, en er þó alltaf kynbomba og
kann sko að vagga mjöðmunum, ef
hún hefur verðuga áhorfendur. Þau
Jón og Margrét vom yndisleg í þess-
um dúett. Það sama má segja um
Steindór Hjörleifsson, sem fór með
örlítið hlutverk Baptistin, frænda
Ferraillons.
í öðrum litlum hlutverkum em
þau Jakob Þór Einarsson, Helga
Braga Jónsdóttir og Sigurður Karls-
son. Því miður er eins og þau séu
að leika í öðm leikriti. Leikur þeirra
er yfirdrifínn; Jakob Þór, sem leikur
þjón herra Chandebise, beitir rödd-
inni hálftóni of hátt, Helga Braga,
sem fer með hlutverk þjónustustúlku
á hótelinu, leikur svo stórt að sterk
rödd hennar, sem ætti að vera mik-
ill kostur fyrir leikkonu, verður yfir-
þyrmandi og svipbrigði sömuleiðis.
Sigurður leikur enskan hótelgest og
er þreytandi í gassagangi sínum.
Ötalinn er senuþjófur sýningar-
innar, Þór Thulinius. Hann fer með
hlutverk Camille Chandebise, sem á
við málgalla að stríða; hann getur
bara borið fram sérhljóða. Þór fer
með þetta hlutverk af þvílíkri snilld
að unun er á að horfa. Öll svip-
brigði, látbragð og raddbeiting em
hárnákvæm - aldrei of, aldrei van.
Hann hefur greinilega sterka tilfínn-
ingu fyrir persónusköpun og mikla
tækni á valdi sínu. Að sjá þvílíkan
leik, sendir mann í sæluvímu út úr
leikhúsinu.
Þetta er feykilega skemmtilegt
verk og góð sýning. Þá annmarka
sem eru á leikstíl nokkurra leikar-
anna, vona ég að megi að mestu
leyti skrifa á frumsýningarspennu.
En sýningin er ekki bara góð fyrir
eyrað, heldur augað líka. Leikmynd
Helgu Stefánsdóttur er sérstaklega
haganlega gerð og fellur vel að sýn-
ingunni. Helga ber greinilega gott
skynbragð á liti og hvað fer saman.
Hvert smáatriði passar, meir að
segja áklæðin á húsgögnunum. Það
er mikið samræmi í leikmyndinni og
búningarnir em fallegir.
Á heildina litið held ég að óhætt
sé að segja að Fló á skinni sé virki-
lega verðugt fyrsta verkefni þessa
lelkárs hjá Leikfélagi Reykjavíkur.
21150-21370
LARUS Þ. VALDIMARSSON framkvæmdastjóri
KRISTINN SIGURJÓNSSON, HRL, loggiltjr fasteignasali
Til sýnis og sölu meðal annarra eigna:
Iðnaðarhúsnæði við Höfðatún
á 1. hæð 142 fm nt. auk lítillar geymslu í kj. og kaffistofu i risi. Laust
1. jan. nk. Nánari uppl. aðeins á skrifst.
í Suðurhlíðum Kópavogs
endaraðhús rétt við miðbæinn 240,1 fm nt. m/6 herb. íb. á hæð. Séríb.
má gera í kj. Bílskúr. Trjágarður. Húsið er um 20 ára á einum vinsæl-
asta stað í Kóp. Eignaskipti mögul. Teikn. og nánari uppl. á skrifst.
Góð íbúð við Rauðalæk
3ja herb. lítið eitt niðurgr. í kj. Hiti og inng. sér. Góð sameign. Nýtt
gler o.fl. Skipti æskil. á stærri íb. t.d. í nágrenninu.
Á einni hæð - hagkvæm skipti
Endaraðhús m/nýrri sólstofu rúmir 150 fm í Fellahverfi. Nýl. parket
o.fl. Ræktuð lóð. Góður bílskúr 23,1x2 fm. Eignaskipti mögul.
Á útsýnisstað inni við Sund
glæsil. parhús við Norðurbrún m/rúmg. 6 herb. íb. á hæð. Á jarðhæð
eru 2 herb. m/snyrtingu, þvottah., geymsla, stórt föndurherb. og innb.
bílskúr. Eignaskipti möguleg.
Ágæt íbúð í lyftuhúsi
við Asparfell. 4 rúmg. svefnherb. Sérinng. af gangsvölum. Sér-
þvottah. Bílskúr. Góð geymsla. Verð aðeins 8,1-8,5 millj. Margs konar
eignaskipti mögul.
2ja herb. góðar íbúðir við:
Dúfnahóla. (Fráb. útsýni.) Stelkshóla. (Góður bílskúr.) Asparfell. Frá-
bært útsýni. Vinsaml. leitið nánari uppl.
Sérstaklega óskast á söluskrá
4ra-5 herb. íbúð á Lækjum, Teigum eða nágrenni.
Einbhús eða raðh. á einni hæð af meðalstærð. Má þarfnast endurbóta.
Einbhús eða raðhús í borginni, Kópavogi eða Hafnarfirði.
Sérhæð sem næst miðborginni.
Skrifstofu- og fbúðarhúsnæði 250-300 fm sem næst miðborginni.
3ja, 4ra og 5 herb. fbúðir með húsnæðislánum.
3ja, 4ra og 5 herb. íbúðir með bílskúr.
Margs konar eignaskipti mögul. Margir bjóða útborgun fyrir rétta eign.
• • •
Opiðídagkl. 10.00-16.00.
Viðskiptum hjá okkur fylgir
ráðgjöf og traustar uppl.
AIMENNA
FASTEIGNASAIAM
LAUGAVEG! 18 SÍMAR 21150-21370
fiöHE&ÖŒDÍl
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
Meðan ég var skólakennari,
var ég stundum spurður: Hvað
á ég að gera til þess að tala og
skrifa fallegt og gott mál? Ég
kunni naumast nema eitt svar:
lesa, lesa mikið, lesa góðar bæk-
ur, fornar og nýjar. Auðvitað var
ég að bera mig til við að þjálfa
nemendur í ræðugerð og
ritsmíðum. En allt held ég það
hafi verið hégómi hjá hinu: að
lesa. Reyndar lásu nemendur
mínir mikið af ljóðum upphátt.
Halldór Laxness las að vísu
ekki aðeins ósköp á barnsaldri,
heldur var hann svo heppinn,
að á bernskuheimili hans voru
góðar bækur lesnar upphátt. Nú
er fátt um þvílíkan munað.
En um Halldór verður það
eitt sagt hér af mörgu góðu, að
snemma hafði hann, að mér
finnst, íslensku allra alda á valdi
sínu. Hann hafði lesið og lesið,
og svo var ekki að því að spyrja,
í hvers konar jarðveg þau lestr-
arfræ féllu. Þá hlýddi hann
grannt á mál manna og skrifaði
hvaðeina hjá sér sem til nýmæla
heyrði í eyrum hans. Stíll hans
er líka svo auðugur og þeim töfr-
um gæddur sem alkunna er og
umsjónarmaður kemur ekki
hæfilegum orðum að. Hann
víkur sér í þess stað í gamalt
kvæði, Hugsvinnsmál, þýtt úr
latínu (Disticha Catonis)
kannski á 13. öld. Þar segir:
A1 snotur maður
ef íþróttir nema vill
og vel margt vita,
bækur hann lesi,
þær er gerðu gumnar spakir
og kenndu fróðleik iirum,
því að á fornum bókum
stendur til flestra hluta
ráðafjöld ritin.
★
Kalkún eða kalkúni er heiti
á stórum og mannýgum fugli
af hænsnaættinni. Þetta orð er
talið hafa borist til okkar á 19.
öld frá Dönum (en til þeirra frá
Þjóðveijum og Hollendingum).
Kalkúni telst vera stytting úr
kalkunsk hane (hene)=hænsn-
fugl ættaður frá Kalkútta á
Indlandi.
Kammerat komst í mál okkar
úr dönsku á 18. öld og merkir
félagi. Það er ættað úr frönsku
camarade af lat. camera=her-
bergi. Kammerat er því eigin-
lega herbergisfélagi. Af þessu
tökuorði höfum við svo búið til
lýsingarorðið kammó=félags-
lyndur, vingjarnlegur.
Kela=gæla við, sýna ástarat-
lot, svo og samsvarandi orð,
kelinn og kelirí; allt er þetta
komið úr dönsku, þar sem
stofnsérhljóðið er skrifað með
Æ-i. Uppruni telst vera óvís.
Er hugsanlegt að þetta sé skylt
ísl. kjalast (við einhvern)=láta
sér annt um?
Kumpáni=félagi, náungi;
komið gegnum þýsku og frönsku
úr miðaldalatínu companio=
mötunautur, af com=með, sam,
og panis=brauð. Kumpáni er
stundum haft kompáni eða
kumpánn.
Vilfríður vestan kvað:
Sú vissa í hjarta mér vex í ró:
ég vil bara Mikael sexí, þó
iand hafann flúið
og líklega búið
með iausgyrtum konum í Mexíkó.
Minn góði kennari, próf.
Steingn'mur J. Þorsteinsson,
sem ég nefni í heiðursskyni,
komst einu sinni svo að orði í
tíma uppi í Háskóla, að meistari
Jón [Vídalín] hefði verið „glögg-
skyggnari á vélabrögð djöfulsins
en hvað er starsýnn á náðarfaðm
drottins“.
Þetta kemur mér stundum í
hug, þegar við, sem viljum kall-
ast málvöndunarmenn, dettum
ofan í svartsýnisköst. Finnst
okkur þá sem viðleitni okkar og
annarra slíkra hafi komið fyrir
lítið. „Og varð með öllu forgef-
ins“, var Sveinn lögmaður Sölva-
son vanur að segja í annál sínum
um hvaðeina sem Skúli Magnús-
556. þáttur
son landfógeti hafði forgöngu
um.
Auðvitað er víða illa mælt og
skrifað, og mál okkar á margan
hátt fátæklegra en fyrrum. En
í bókmenntum okkar hefur nú
'gengið gylfrum á aldanna rás.
Okjör eru til dæmis til af vondum
kveðskap frá löngu liðnum öld-
um, svo sem dönsum, rímum og
trúarljóðum, svo úr kaþólsku
sem úr lútersku. Deila má um
hver huggun sé að því að virða
slíkt fyrir sér. En eitt er víst:
Þessi ósköp þrumdi tunga okkar
af sér, og þetta dygði ekki að
bjóða fólki nú. Sumt af helgi-
kvæðum og sálum er svo álappa-
legt, að það orkar á mig eins
og guðlast, þótt í öfugri ætlan
væri ort. Hérna er svolítið dæmi,
þó langt frá því lakasta:
Einn af lærisveinum
innan garðs að sverði brá,
af Júða þræli einum
eyrað sneiddi hann höfði frá.
Jesús tók og aftur við hausinn græddi.
„Þú geymt þitt sverð í góða slíður",
segir pðsson blíður,
við postolann Petrum ræddi.
(Úr Niðurstigningarvísum)
★
„Upp úr miðri öldinni [16.]
verður heldur óheillavænlegur
atburður í sögu málsins, sá að
menn glopra niður y-hljóðinu,
og virðist ekki hafa tekið nema
tæp hundrað ár að ráða niður-
lögum þess. Þá er svo komið að
vilja og flytja eða bíða og hlýða
getur staðið í hendingum, og nú
taka menn að fara hjá sér ef
þeir þurfa að beygja sögnina að
skjóta. En um leið og y-hljóðið
týnist, hefst gríðarlegur rugling-
ur og óvissa hvar setja skuli staf-
inn y, og mun því stríði ekki
linna fyrr en annaðhvort stafur
þessi eða íslenzka þjóðin fellur
í valinn.“
(Jón Helgason: Handrita-
spjall, 1958.)
P.S. Síðasti þáttur var ekki
alveg nógu snurfusaður. Lakast
var að tvívegis skiptist skakkt á
milli lína. Beðist er afsökunar á
þessu.