Morgunblaðið - 12.10.1990, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. OKTÓBER 1990
33
Að verasekur þar til
sakleysið er sannað
eftir Guðjón
Þorbjörnsson
Mikið hefur verið skráð og skraf-
að í fjölmiðlum að undanfömu um
útflutning á ferskum físki. Þar sem
mér er málið hugleikið, enda stimpl-
aður í ríkisútvarpinu einn af fimm
í stærsta smyglmáli íslandssögunn-
ar, ásakaður um skjalafals og tolla-
svik, legg ég hér nokkur orð í belg
einhæfrar umræðu um gámaút-
flutning og sjávarútveg í dag. Hrell-
ir hf. dæmdur sekur af Aflamiðlun,
refsing er skerðing atvinnufrelsis
þar til sökin hefur verið sönnuð.
Gengur laus skilorðsbundið.
Aflamiðlun — forsaga
Á undanfömum áratug hefur
nokkur fjöldi útgerðarfyrirtækja
stundað útflutning á ísvörðum fisk
í gámum í miklum mæli. Fremstir
í þessum flokki vom Vestmannaey-
ingar og ætti að aðla þá fyrir að
byggja upp þennan markað. Fram
til vors 1988 gengu þessi viðskipti
mjög vel fyrir sig. Það vom toppar
og botnar eins og á öllum mörkuð-
um en á heildina litið björguðu þessi
viðskipti stómm hluta útgerðar frá
gjaldþroti. Vorið 1988 var aflahrota
svo mikil að útilokað var að losna
við fisk innanlands og jafnt físki-
skip sem vinnslustöðvar sendu físk
á Englandsmarkað þar sem enginn
var skreiðarmarkaðurinn. Ekki man
ég hvaðan þær raddir komu en
uppúr verðfallinu sem varð þá var
búið til apparat til að annast stjóm-
un (skömmtunarkerfi) á ísvörðum
físki á erlenda markaði. Apparat
þetta var í höndum viðskiptaskrif-
stofu utanríkisráðuneytisins. Fljót-
lega fóru að koma óánægjuraddir
um þetta kerfí og þær jukust eftir
því sem verðið í Englandi varð
hærra. Fleiri vildu fá bita af kök-
unni og þeir sem stunduðu markað-
inn fengu minna og minna. Jafnvel
var skömmtunarstjórnin sökuð um
að ota leyfum að flokksgæðingum.
Aðalfundur LÍÚ 1989 samþykkti
harðorða gagnrýni á störf og
skömmtun ráðuneytisins og vildi fá
þetta í sín heimahús. Síðastliðinn
vetur fæddist síðan undrabarnið
„Aflamiðlun", skrípi, sem kemur til
með að ganga af mörgum útgerðum
dauðum áður en langt um líður, ef
ekki tekst að leggja hana af hið
bráðasta.
Sennilega hefur hluti þeirra aðila
sem samþykktu að koma stjórnun
útflutningsmála til LÍÚ ekki vitað
hvað hann var að gera. Persónulega
hélt ég að þetta ætti að vera appar-
at sem mundi verða meira til upp-
lýsinga um markaði heima og er-
lendis. Gefa út verð á stærðum og
tegundum hvetju sinni auk þess að
safna saman þörfum markaðanna
hveiju sinni. En hver varð raunin?
Fimm manna hópur sem hefur það
að leiðarljósi að beina físki á mark-
aði suðvestanlands, svo verðið lækki
þar, enda hafa nefndarmenn mikilla
hagsmuna að gæta. Vil ég leyfa
mér að kalla (grátkór) nefnd þessa
fískvinnslu og verkalýðsnefnd suð-
vesturhomsins. Skömmtunamefnd
sem hefur það að leiðarljósi að
svelta ísfiskmarkaðinn og drepa þá
Sveinn Sigurðsson
- Minningarorð
Fæddur 29. apríl 1904
Dáinn 6. október 1990
Útför þess mæta manns, Sveins
Sigurðssonar, fer fram í dag, föstu-
daginn 12. október.
Sveinn fæddist að Þúfu í Land-
eyjum. Foreldrar hans vom hjónin
Sigurður Guðnason og Guðfínna
Sveinsdóttir. Skömmu eftir fæðingu
Sveins fluttu þau að Háarima í
Þykkvabæ. Þeim Sigurði og Guð-
fínnu varð tíu bama auðið. Sigurður
lést aðeins 47 ára að aldri og hefur
það verið þungur róður fyrir ekkj-
unadmeð sín níu börn, en eitt bama
þeirra hafði látist í bernsku.
Heimilinu var haldið saman eins
og best gekk þótt efni væm lítil.
Það þarf varla að geta þess að börn-
in þurftu fljótlega að taka til hend-
inni og var Sveinn þar engin undan-
tekning. Hann byrjaði ungur sjó-
mennsku, sem hann stundaði um
árabil á ýmsum skipum til hálf-
fimmtugs er hann fór alfarið í land.
Þá hóf hann störf við bygginga-
vinnu og ýmis almenn verkamanna-
störf. Lengst af vann hann við
byggingu Borgarspítalans, eða frá
því hafist var handa við þær fram-
kvæmdir og byggingu spítalans
fulllokið. Eftir það gerðist hann
starfsmaður spítalans þar til hann
lét af störfum fyrir aldurs sakir.
Sveinn var vel liðinn af þeim sem
honum kynntust þó að hann væri
ekki að bera tilfinningar sínar á
torg. Hann var ósérhlífinn við vinnu
og þótti með afbrigðum stundvís.
Eftirlifandi systkini Sveins eru
aðeins þijú, þau Bára, Vigdís og
Guðni, sem hélt áfram búskap að
Háarima.
Sveinn kynntist þeirri ágætu
konu, Sigríði Elíasdóttur í
Þykkvabæ. Þau géngu í hjónaband
og fluttust búferlum til Reykjavík-
ur. Eignuðust þau fimm börn. Hjón-
in urðu fyrir þeirri sáru sorg að
missa tvo frumburði sína, Elías í
frumbernsku og Þóri, kominn vel á
legg á fjórða ári. Þijú börn þeirra
lifa en það eru Elín, Þóra og Sigurð-
ur.
Ég .kynntist fýrst Sigríði og
Sveini árið 1969 er ég tengdist fjöl-
skyldu þeirra og giftist síðan syni
þeirra, Sigurði. Því miður voru
kynni okkar Sigríðar alltof stutt því
hún lést aðeins einu og hálfu ári
síðar. Allan þann stutta tíma reynd-
ist hún mér ætíð eins og best verð-
ur á kosið.
Sveinn tók fráfall Sigríðar mjög
nærri sér enda hafði hann mikils
misst. Þau höfðu veríð mjög sam-
rýnd við byggingu heimilisins og
uppeldi barna sinna, sem þau höfðu
lagt mikla alúð við. Heimilið bar
þess merki. Þegar við Sigurður
hófum búskap, stuttu eftir andlát
Sigríðar, fluttum við heim til Sveins
í Bakkagerðið og bjuggum hjá hon-
um fyrstu hjúskaparárin.
Það er ekki öllum lagið að segja
sögur og halda athygli hiustandans.
Man ég margar ánægjulegar stund-
ir þegar Sveinn var að rifja upp
liðna tíð. Hann var sagnamaður og
þá oft eins og lesið er um fyrri
fræðaþuli, sagði bæði frá því sem
hann hafði lesið og þá ekki síður
frá því sem hann hafði kynnst á
langri ævi og gat þá oft slegið á
ýmsa strengi.
Hann var mjög bókelskur, átti
gott bókasafn og hafði mikinn
áhuga á andlegum efnum. Bækur
sínar meðhöndlaði hann með virð-
ingu eins og dýrgripi. Hann safnaði
ýmsum merkum ritum, batt þau
sjálfur inn og hafði yndi af að lesa
þau.
fáu geirfugla sem enn standa í út-
gerð einni. Flestir eigendur þessara
skipa eru einnig á sjónum og eiga
því erfítt með að karpa við þessa
háæruverðugu nefnd og hafa því
fengið útflutningsfyrirtæki til þess
fyrir sig. Nú er svo komið að þessi
fyrirtæki hafa þurft að leita til lög-
fræðings til að ginna sínum málum
og getið hefur verið í Morgunblað-
inu 18. og 25. september 1990.
Enda er lögfræðingurinn, sem við
eigum bara 20% í, ekki fenginn í
svona mál.
Þótt fulltrúi í stjóm hafí sagt að
þarfír fiskseljenda og markaðanna
komi sér ekkert við þar sem hann
væri þarna til að minnka útflutning-
inn eins og hægt væri er stjórnin
búin að fara til Englands og Þýska-
lands. Tel ég að stjórnin hafí vitað
fyrir að markaðurinn væri sveltur,
verðið yrði hátt og skemmdarstarf-
semi væri að senda ekki meira.
Ekki hefur hvarflað að þessum fugl-
um að fara út á land til að kynna
sér verð á fiski enda kemur þeim
málið ekkert við. Þeir eru þarna til
að skemma og halda verði innan-
lands niðri svo auðveldara verði að
réttlæta framleiðslu á fangafæði til
Bandaríkjanna.
Aflamiðlun lítur ekki einungis á
sig sem löggjafarvald heldur dóms-
vald líka og útflytjendur fá oft
fyrstu fréttir af gangi mála í gegn-
um fjölmiðla. í bréfi mínu til stjórn-
ar Aflamiðlunar 8. september út-
skýri ég að á fyrstu 35 vikum árs-
ins hafí ég flutt út 23,7 tonn af
þorski og 24,2 tonn af ýsu á viku
til Englands. Á 17 seinustu vikum
Barnabörnin voru Sveini ákaf-
lega kær. Með þeim voru náin
tengsl og sóttu þau mjög til hans.
Hjá honum var afdrep, heimili þar
sem skarkali heimsins var ekki
hafður í fyrirrúmi. Hann gaf börn-
unum dýrmætt veganesti sem felst
í minningu um afa, sem alltaf var
til staðar og tilbúinn að hlusta.
Minningar um matarboð í Bakka-
gerðinu þar sem á boðstólum var
þjóðlegur matur á borð við saltkjöt
og baunir. Ekki þorði ég að gera
minnstu tilraun til að keppa við
hann í þeirri listgrein. Oft var tekið
til hendinni við kleinubakstur með
afa, litlar hendur fengu að hand-
fjatla deigið og móta. Hápunkturinn
var síðan þegar sest var að borðum
og afraksturinn borðaður af góðri
lyst.
Nú hefur Sveinn kvatt þennan
heim en eftir lifa ljúfar minningar
um hlýjan og traustan mann sem
vildi fremur gefa en þiggja. Hafi
hann ævinlegar þakkir mínar og
barnanna minna. Börnum Sveins
og Sigríðar, svo og öðrum aðstand-
endum, vottum við okkar innileg-
ustu samúð.
Erna Björk Antonsdóttir
1989 flutti ég út 3 5,1 tonn af þorski
og 21,9 tonn af ýsu á viku að jafn-
aði af örlítið minni flota. í fram-
haldi af því óskaði ég eftir að fá
að flytja út 1.000 tonn af þorski
og ýsu til áramóta. Oskaði ég svara
skriflega beint til Hrellis en ekki
eitthvert fagurgalaraus í fjölmiðl-
um. Svar: 10. september 1990.
Fréttatilkynning til fjölmiðla þar
sem reyndar ég var ekki tekinn af
lífi en 4 kollegar mínir og 5 aðrir
kyrktir. Það er skítalykt af þessu.
LÍÚ
Landssamband okkar útvegs-
manna og forsvarsmenn þess tel
ég hafa brugðist atvinnurekendum
sínum hrapallega í þessu máli og
tel að þá stofnun eigi að endur-
skipuleggja frá grunni. í byijun tel
ég að stópta eigi stofnuninni upp í
fímm deildir hið minnsta auk þess
að Landssamband smábátaeigenda
eigi þar innangengt sem ég efa þó
að þeir hafi nokkum áhuga á. Þess-
ar deildir væru í byijun, rækjuskip,
frystiskip, loðnuskip, ísfiskskip
(hráefnisöflunartæki) og ísfískskip
(fískseljendur). Hagsmunir fískselj-
enda fara sjaldnast saman við hags-
muni annarra í þéssu félagi og í
stjórn þeirrar deildar vildi ég síður
sjá stjómarmann í sölusamtökum
stóru fisksölueinokunarfyrirtækj-
anna. Fulltrúar vorir í LÍÚ hafa að
mínu mati staðið sig með eindæm-
um illa í þessu máli, lítið heyrst frá
þeim í fjölmiðlum og virðast sáttir
við aflamiðlun enda á fiskvinnslan
80% í flotanum og atkvæðamagninu
í félaginu og betra er að hafa þá
góða en 20% sem er sennilega á
fleiri höndum en 80% og því sundur-
lausari og auðveldari bráð. Reyndar
eiga fiskseljendur ekki heima í LÍÚ
heldur félagi smábátaeigenda.
SÍF
SÍF er eitt af einokunarfyrirtækj-
unum sem vonandi er að líða undir
lok í því formi þótt það komi til
með að verða stórt og sterkt um
langa framtíð. Þeir aðilar sem hafa
að undanförnu verið að flytja út
flattan ferskan þorsk eiga þakkir
skildar fyrir að hrista upp í því
kerfí sem hefur lagast til muna við
þá litlu samkeppni sem stjórnvöld
hafa heimilað og gefa vonandi
fijálsa um áramót jafnt á fersku
sem söltuðu.
Kvótalögin og kvótasala
Kvótinn er kominn til að vera,
flókinn og ógeðslegur frumskógur
reglugerða og dagskipana þar sem
allir eru sekir þar til þeir hafa sann-
að sakleysi sitt. Á kvöldin ferðu í
rúmið sæll og glaður og ferð með
bænirnar. Á morgnana er að líta
yfír stjórnarráðspóst. Dagskipanir
úr höfuðstaðnum gerðar af mörgum
misvitrum manninum svo hárin rísa
á hausnum. Sumu í kvótanum er
ég hlynntur, öðru ekki. Ég tel að
bátar undir 10 tonnum eigi ekki
að geta framselt kvóta til stærri
skipa. Einnig á ekki að vera hægt
að selja óveiddan fisk á sjónum frá
ári til árs (kvótaleiga). 5% tegunda-
tilfærsla á að vera sveigjanlegri og
t.d. næstu 5% helmingi dýrari en
fyrstu o.s.frv. 15% kvótaskerðing
vegna sölu erlendis er einnig eitt
það atriði sem ég tel að standist
ekki viðskiptasamninga íslands við
GATT, EFTA og EB. I stað þessar-
ar skerðingar á ráðuneytið að taka
upp vigtarálag sem það getur feng-
ið upplýsingar um á neðstu hæð
sjávarútvegshússins en þar eru til
einhver fræðirit um hvað fiskur létt-
ist á einni viku. Ef ráðuneytið vill
beita frekari þvingunum í útflutn-
ingnum væri nær að beita beinum
sköttum sem reyndar eru jafn ólög-
legir en hafa þó verið hafnir í formi
verðjöfnunarsjóðs sem ég hélt að
væri úrelt fyrirbrigði í sjávarútvegi.
Guðjón Þorbjömsson
„ Aflamiðlun verði strax
lögð niður og útflutn-
ingur gefinn frjáls.“
Fréttaflutningnr
Fréttaflutningur af gámafárinu
hefur verið mjög hlutdrægur á
móti þeim sem þetta stunda og þá
sjaldan sem eitthvað jákvætt kemur
fram í fréttum fylgja yfírleitt í kjöl-
farið viðtöl við hagsmunaaðila í
fiskvinnslu sem finna þessu allt til
foráttu. Virðast þessir aðilar eiga
greiðari aðgang að fjölmiðlum en
útgerðarmenn enda þurfa blaða-
snápar oftar að elta þessa forsvarsT
menn utan. Þarna er spurning um
að siðanefnd eða útvarpsréttar-
nefnd þurfí eitthvað að athuga.
Fiskmarkaðir innanlands
Fiskmarkaðir innanlands eru af
hinu góða fyrir fiskseljendur, verð
hefur hækkað stöðugt. Þó er ekki
langt síðan, og þekkist víða enn, að
í dreifðum byggðum er fiskur ennþá^—
seldur á lágmarksverði og jafnver
rakkaður niður í mati. Vfða-er farið
að markaðstengja fisk þar sem út-
gerð og fískvinnsla er eitt og sama
fyrirtækið. Kostnaður við að flytja
físk landleiðina á markaðina á höf-
uðborgarsvæðinu er mikill frá stór-
um hluta landsins. Ef skipaferðir
eru notaðar er tíminn langur og
kostnaður töluverður. Þrátt fyrir
hátt verð þar er kostnaður landleið-
ina of mikill, sjóleiðina tekur þetta
of langan tíma (frá Höfn einum
degi skemur en til Hull) og frá
byggðarsjónamiði er betra að selja
fískinn erlendis þar sem verðið er
miklu hærra og greiðslan kemur
beint til heimabyggðar. _____
Stjórnvöld
' í gegnum tíðina hafa dagskipan-
ir hins opinbera gert mörgum lífíð
leitt. Pappírsflóð og skýrslugerðir í
margriti auk eftirlitskerfís sem nán-
ast er að verða maður á mann.
Útgerðir hafa lagt út í fjárfesting-
ar, rekstraráætlanir hafa verið sam-
þykktar af opinberum sjóðum og
skip endurnýjuð. Daginn eftir eru
sölumöguleikar heftir, sóknarkvóti
afnuminn, skerðingar hertar, skatt-
ar lagðir á og í lokin sala til hæst-
bjóðanda bönnuð. Rekstrargrund-
vellinum er kippt burt án fyrirvara
og fáir eða engir afkomumöguleik-
ar. Þetta er sjúkt.
Niðurstaða
Mesti skaðvaldur í sjávarútvegi
í dag er yfirstjórnun og tel ég að
bæði sjávarútvegsráðherra og
framkvæmdastjóri LÍÚ eigi að beita
sig og sínar stofnanir miklu gæða-
átaki. Aflamiðlun verði strax lögð
niður og útflutningur gefinn fijáls.
LÍÚ rækti jafnt smáa sem stóra
aðila innan sinna vébanda enda er
félagsskapurinn sprunginn ella.
15% kvótaskerðing verði afnumin
og í hennar stað komi vigtarrýrnun.
LIÚ láti kanna lögleysi kvótaskerð-
ingarinnar. Fiskverð verði gefið
fijálst og verðlagsráð lagt niður.
Sjómenn og útgerðarmenn herði
gegn núverandi kerfi því lög eru
ekki lög þó lögleysur séu nema
hægt sé að vinna eftir þeim.
Höfiimiurer framk væm ilas tjóri " *
Hrcllis hf. og útgerdar Garðeyjar
hf.