Morgunblaðið - 02.12.1990, Blaðsíða 20

20 C
MORGUNBLAÐIÐ
FJOLMIÐLAR ‘SUN.NÍ'DAGÚR 2:
DESEMBER 1990
Fjölmiðlakönnun Gallup;
Fjölgnn útvarps-
stöðva eykur ekki
hlutfall hlustenda
FJÖLGUN útvarpsstöðva hefur ekki aukið hlutfall hlustenda ef
marka má nýlega fjölmiðlakönnun, sem Gallup á Islandi hefur unn-
ið fyrir Samband íslenskra auglýsingastofa. Samkvæmt könnuninni
er ekki nema ákveðinn hluti fólks, á milli 20% til 30%, sem getur
eða vill hlusta á útvarp yfir daginn og er það svipað hlutfall og
verið hefur allt frá því samkeppnin hófst með tilkomu Rásar 2.
Útvárpsstöðvarnar hafa því verið að skipta á milli sín jafnstórum
hlustendahópi í sífellt fleiri hluta.
Viðmælendur í könnuninni voru
valdir af handahófi úr þjóð-
skrá úr hópi 15-75 ára einstakl-
inga, samtals 1.000 manns. Alls
svaraði 721 eða 72% úrtaksins, 504
svarendur bjuggu á höfuðborgar-
svæði og á Reykjanesi, eða 70%.
Spurt var hvort viðkomandi hefði
eitthvað hlustað á útvarp fimmtu-
daginn 8. nóvember (frá klukkan 7
til 20) og miðvikudagskvöld 7. nóv-
ember (frá klukkan 20 til 24). Spurt
var á hvaða stöðvar viðkornandi
hafði hlustað sl. viku. Einnig var
spurt hvort viðkomandi kynnti sér
dagskrá útvarps og sjónvarps.
Af aðspurðum kváðust 79% eitt-
hvað hafa hlustað á útvarp þann
8. nóvember, en 78% kváðust hafa
hlustað í júní. 29% sögðust hafa
hlustað á útvarp miðvikudagskvöld-
ið 7. nóvember. Eins og áður segir
hlusta á milli 20% til 30% á útvarp
yfir daginn að undanskildu hádegi
þegar yfir 40% hlusta og síðdegis
(kl. 18-19) þegar yfir 30% hlusta.
Orlítið meiri hlustun mældist nú,
en í könnuninni í júní og er hlut-
fallslega mest aukning á Bylgj-
unni. Á Effemm, Stjörnunni og
Aðalstöðinni var hlustendafjöldi
svipaður. Af aðspurðum kváðust
23% kynna sér dagskrá útvarps og
um 80% sögðust kynna sér dagskrá
sjónvarps að jafnaði. Að fréttum
Ríkisútvarpsins frátöldum er mest
hlustað á Þjóðarsálina á Rás 2, en
allt að 26% landsmanna hlustuðu á
hana.
Besta mynd ársins valin í nýrri samkeppni:
Árlegur viðburð-
ur ef vel tekst til
>
-segir Lúðvík Geirsson formaður BI
Á næsta ári verður efnt til samkeppni á vegum Blaðamannafélags-
ins og nýstofnaðs félags blaðaljósmyndara þar sem besta mynd árs-
ins 1990 verður valin. Jafnframt verður efnt til sýningar á þeim
myndum sem þátt taka í samkeppninni og verður sú sýning haldin
í ASÍ-salnum um mánaðarmótin febrúar/mars á næsta ári. Frestur
til að skila inn myndum er til 10. janúar n.k.. Lúðvík Geirsson formað-
ur BÍ segir að ef vel takist til muni þetta verða að árlegum viðburði
í framtíðinni.
Samkeppnin verður þannig upp-
byggð að keppt er í sjö efnis
flokkum. Eru þeir almennar fréttir,
íþróttir, daglegt líf, andlitsmyndir,
myndasyrpur, skop og svokallaður
opinn flokkur. Lúðvík Geirsson seg-
ir að aðalmarkmiðið með þessari
samkeppni sé að hvetja ljósmyndara
til dáða en einnig sé hugmyndin
að gefa út bók með þessum mynd-
um. „Okkur fannst kominn tími til
að halda svona keppni hér á landi,
þær tíðkast víðast hvar annarsstað-
ar í nágrannlöndum okkar,“ segir
Lúðvík.
Dómnefnd hefur þegar verið
skipuð og eiga sæti í þenni þeir
Ómar Valdimarsson fyrrum form-
aður BÍ, Guðmundur Ingólfsson
ljósmyndari og Gunnar Öm Gunn-
arsson iistmálari.
Fyrsta íslenska
myndbandið um
alnæmi er
líklegra til þess
að hafa áhrif
vegna þess að
það byggir á
raunveruleika
sem er kunnur
þeim sem með-
taka eiga boð-
skapinn
0RUGGARA
KYN^)
lif y
„Þessi mynd lýsir því, á hispursiausan hátt, hvernig
unnt er að lifa ðruggu en jafnframt skemmtilegu kynlífi"
Án þess að koma því
eins vel til skila og
mögulegt væri hvað
alnæmi sé, þá lýsir
fyrsta íslenska mynd-
bandið um sjúkdóm-
inn því skilmerkilega
hvernig unnt er að
lifa öruggu en jafn-
framt skemmtilegu
kynlífi.
Fræðsla sett á oddinn
Alnæmi er ógnvaldur sem slær fyrir neðan beltisstað. Vestur-
landabúar vissu fyrst ekki hvernig þeir áttu að bregðast við þess-
um vágesti sem hvorki pillur, sprautur né skurðaðgerðir gátu
fjarlægt. Fljótlega urðu menn sammála um að árangursríkast
væri að upplýsa og fræða almenning í þeirri von að hann breytti
samkvæmt því. Síðan þá hafa lærðir sem leikir deilt um það
hvernig best sé að fræða og upplýsa um alnæmi. Nýverið kom
út fyrsta íslenska fræðslumyndbandið um þennan sjúkdóm. Þetta
myndband er hvorki betra né verra en mörg erlend bönd um
sama efni, en þar sem það er íslenskt er það byggt á veruleika
þeirra sem meðtaka eiga boðskapinn. Þegar upp er staðið skipt-
ir það miklu máli.
Fræðslumyndbönd snúast
um þekkingu. Öruggara
kynlíf, en svo heitir þetta
nýja myndband kvikmyndafélags-
ins Nýja bíós, fjallar um líffræði-
legar og félagslegar staðreyndir,
viðhorf og atferli. Markmið mynd-
bandsins virðist vera að fræða um
þessar staðreyndir og á grund-
velli þeirra móta heilbrigð viðhorf
og hvetja til réttrar hegðunar.
Styrkleiki myndbandsins felst í
því að fólki er ráðlögð æskileg
kynhegðun á hispurs- og kinn-
roðalausan hátt. Hjúkrunarfræð-
ingur horfir í augu áhorfenda og
talar til þeirra um munngælur,
tippi, smokka og samfarir rétt
eins og byggingarverkfræðingur
um burðarþol og alkalískemmdir.
Hann er alvarlegur en afslappaður
og málfar og orðaval er gott, eðli-
legt ,og óþvingað. Skilaboðum er
komið til áhorfandans á persónu-
legan og beinskeyttan hátt. Að
sögn aðstandenda var þessi leið
farin að ráði bandarísks kyn-
fræðslufræðings og vafalaust má
færa haldgóð rök fyrir því að hún
sé betri en margar aðrar, þegar
tilgangurinn er að hafa áhrif á
viðhorf fólks og hegðun.
Þegar markmiðið er hins vegar
að upplýsa um staðreyndir eins
og t.d. einkenni ólíkra kynsjúk-
dóma eða sögu alnæmissjúkdóms-
ins eða eðli og starfsemi alnæmis-
veirunnar er einmitt sú leið, að
láta andlit á skjá þylja romsur,
einhver sú versta sem hægt er
að hugsa sér. Þar eru möguleikar
myndmiðilsins alls ekki nýttir sem
skyldi. Myndskreytingar, graf-
ískar skýringarmyndir eða texta-
BAKSVIÐ
eftir Ásgeir Fridgeirsson
upptalning hefði gert framlag
læknanna tveggja, sem fram
koma í myndbandinu, markviss-
ara og eftirminnilegra. Nemand-
inn hefði þá beitt bæði skynfærum
heyrnar og sjónar, sem ávalft er
áhrifameira þegar markmiðíð er
að bera á milli þekkingarmola.
Þannig er það að sama kennslu-
aðferðin er helsti styrkur þessa
myndbands og um leið veikasti
hlekkurinn. Aðferð, sem hentar
vel til þess að fá ungling til þess
að nota smokk, getur reynst
gagnslítil við að útskýra fyrir
honum, hvernig alnæmisveiran
brýtur niður ónæmiskerfi líka-
mans. Það er gömul viska og ný
að leiðir skulu metnar í ljósi mark-
miða.
Myndval þessa 25 mínútna
langa myndbands er fjölbreytt og
textahandrit er vandað og gott.
Uppbygging og röð efnisþátta er
rökræn og framlag mannsins á
götunni er eðlilega ofið efnisþátt-
um myndbandsins. Aðstandandi
myndbandsins sagði að markmið-
ið hefði m.a. annars verið að
fræða en ekki hræða og h'klega
hefur það tekist. Á hulstri mynd-
bandsins stendur að það lýsi
hvernig unnt sé að lifa öruggu
en jafnframt skemmtilegu kynlífi.
Óhætt er að skrifa undir það.
Kennarar og aðrir uppalendur
svo og þeir í heilbrigðisgeiranum
sem koma nærri kynfræðslu hljóta
að fagna Öruggu kynlífi. Þarna
er á ferðinni fræðsluéfni sem nem-
endur átta sig vél á, því þarna
heyrast íslensk sjónarmið og við-
horf, — þama sést íslenskur veru-
leiki. Alnæmi, í víðasta skilningi,
er ekki síður félagslegur sjúkdóm-
ur en líffræðilegur. Aðför að hon-
um verður því að byggjast á for-
sendum sem finnast í samfélagi
okkar hér á landi. Því ætti þetta
myndband að geta nýst betur en
mörg ágæt erlend myndbönd um
sama efni. Því má hins vegar
ekki gleyma, að eitt fræðslumynd-
band leysir aldrei allan vanda. Það
kemur hins vegar að gagni ef
rétt er á málum haldið.
Aðforin að fimrnta h-inu
Langtum of margir
fréttamenn hér
heima og ekki síst
illu heilli þeir sem starfa við
blöðin sýnast vera búnir að
glata tímaskyni sínu eða af- -
skrifa það einsog hvernann-
an hégóma. Þeir láta alla-
vega hver um annan þveran
einsog tímasetning í fréttum
sé einskær fyrirtekt og vitna
til dæmis óspart og einsog
ekkert væri sjálfsagðara í
allskyns fólk útum allar
trissur án þess að skeyta hið
minnsta um að segja okkur
frá því við hvaða tækifæri
þessar blessaðar manneskjur
hafi gerst svona skrafhreif-
ar. Viðmælendur fyrr-
greindra fréttamanna einsog
dingla fyrir bragðið í lausu
lofti, enda vonlaust með öllu
í æði mörgum tilvikum að
geta sér til um hvort ummæl-
in sem þeir eru bornir fyrir
-séu síðan í gær_eða frá því
í fyrradag eða jafnvel þaðan-
af eldri.
Svo sagði í upphafi DV-
fréttar ekki alls fyrir löngu:
„Við erum bjartsýnir og von-
um að þetta verði upphafið
að því að fólk geti lokið stúd-
entsprófi hér heima,“ sagði
Sigrún Oddsdóttir, kennari á
Vopnafírði. Og í inngangs-
orðum fréttar hér í Morgun-
blaðinu sem birtist skömmu
síðar sagði á þessa leið:
„Ástæðan fyrir uppsögn
minni er einfaldlega sú að
niðurstaðan á félagsfundi
SIF síðastliðinn föstudag var
í þá veru að ég taldi í raun
og veru ekki annað fyrir mig
að gera,“ sagði Magnús
Gunnarsson framkvæmda-
stjóri Sölusambands ís-
lenskra fiskframleiðenda í
samtali við Morgunblaðið.
í hvorugu fyrrgreindra til-
vika hafa fréttamennirnir
fyrir því að upplýsa okkur
um hvenær þeir hafi rætt við
viðmælendur sína. Þau Sig-
rún og Magnús einsog detta
bara sisona ofanúr skýjunum
og setja við svo búið umsvifa-
laust talfærin í gang einsog
hveijar aðrar strengjabrúð-
ur.
í SÍF-fréttinni er „tíma-
leysið“ raunar að því leyti
aðfinnsluverðara en ella að
fjölmiðlar höfðu einmitt lagt
nokkuð uppúr því svona til
bragðbætis kannski að sögu-
hetjan var raunar víðsfjarri
góðu gamni þegar fréttin um
uppsögnina barst út, var
ekki einu éinni á landinu
heldur á ferð og flugi um
Frakkland í erindum sölu-
samtakanna. Hvar og hve-
nær blaðamanninum hafði
auðnast að klófesta stjórann
var því fjarri því að vera
aukaatriði. Hafði okkar mað-
ur gómað hann í einhverri
saltflskskemmunni barna
ytra eftir æsispennandi elt-
ingaleik þvert yfir Frans eða
var Magnús okkar þegar
fréttin var samin búinn að
skila sér heim og sat bara
þá stundina í særhilegasta
yfirlæti nánast oná herðun-
um á blaðamanninum, nefni-
lega á skrifstofu SÍF á hæð-
inni fyrir ofan ritstjóm
Morgunblaðsins?
Fyrir kemur meira að
segja — svona forhertir ger-
ast menn — að sjálfur at-
burðurinn sem um er fjallað
á sér stað í tómi af því tagi
sem hér hefur verið lýst. I
inngangi fjögra dálka for-
síðufréttar sem ég tók til
handargagns sagði svo fyrir
skemmstu: „London, Reuter.
— Breskir, bandarískir og
ástralskir sjóliðar fóru um
borð í íranskt flutningaskip,
Tadmur, á Persaflóa og
sneru því til hafnar þegar í
ljós kom að farmur skipsins
braut í bága við viðskipta-
bann Sameinuðu þjóðanna."
Ekki bætti úr skák að ekki
var vikið að því einu orði í
framhaldinu hvort heldur
atburðurinn hafði átt sér
stað í gærkvöldi eða í gær-
morgun ef svo var ekki eða
jafnvel bara einhverntíma í
fyrrinótt.
í veröld þarsem stríðin eru
stundum hespuð af á fimm
sex dögum skiptir tímasetn-
ing augljóslega máli. Ansi
er ég hræddur um það til
dæmis að þeir þættust vakna
við heldur svona bágborinn
draum, stjórarnir á Washing-
ton Post skulum við segja,
ef uppsláttarfréttin sem þeir
væru skrifaðir fyrir þann
daginn væri jafn vanburða
og sú sem vitnað er í hér
efra. Hjá okkur virðist á hinn
bóginn svo komið núna að
það sem til skamms tima
mátti rekja til slysni eða víta-
verðs kæruleysis það fremja
sífellt fleiri fréttamenn vit-
andi vits og komast upp með
það. Mér skilst meira að
segja að á sumum bæjum
flokkist svona vinnubrögð
orðið undir „hagkvæmni"
eða „hagræðingu" eða eitt-
hvað álíka viturlegt: ef menn
eru ekkert að fárast útaf því
hvenær hlutirnir gerast
(kvað vera brellan) þá skiptir
það svosem ekki alltaf öllu
máli að heldur hvenær þeim
er komið á framfæri.
Frá mínum bæjardyrum
séð er þetta hinsvegar hin
fáránlegasta fréttamennska
sem á eftir að vinda uppá
sig ef þeir sem ráða fjöl-
miðlaferðinni hér uppi á
Fróni taka ekki í taumana.
H-in fimm (hvað, hveijir,
hvemig, hvar og hvenær)
sem maður ólst upp með hér
á Mogga meðal annars eru
ennþá í fullu gildi.
Þeir fjölmiðlagarpar sem
hneigjast til þess að meta
fréttir eftir geymsluþoli
þeirra eru einfaldlega á
rangri hillu.
Frægðin og framinn kynni
fremur að bíða þeirra í kart-
öflurækt til dæmis.
Gísli J.
Ástþórsson