Morgunblaðið - 03.01.1991, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 3. JANÚAR 1991
j-
VON VIÐ ARAMOT
Prédikun herra Olafs Skúlasonar biskups í Dómkirkjunni á nýársdag
Guðspjall Lúkas 13, 6-9.
Ég bið ykkur öllum, sem hafið
lagt leið ykkar hingað í Dómkirkj-
una þennan fyrsta dag nýja ársins,
blessunar Guðs. Sú sama bæn er
borin upp vegna þeirra, sem úr íjar-
lægð kunna að taka þátt í þessari
athöfn fyrir tilstilli útvarps. Og þá
vil ég einnig telja hinn þriðja hóp
þar með, sem blessunar er beðið
vegna framtíðar. Ég bið vitanlega
líka fyrir þeim, sem hvorki hafa
beint sporum hingað í helgidóminn
né ]áta ljósvaka flytja sér fyrirbæn.
Ég bið öllum landsmönnum bless-
unar Guðs, á þessu ári, sem ljær
okkur með tölum sínum möguleika
til að færa stafí til, frá þeim fyrstu
til þeirra síðustu, án þess merking
raskist. Blessi Guð okkur öllum árið
1991, landsmönnum öllum, já, og
öllum þjóðum og öllum mönnum.
Bægi blessun Guðs frá böli, og leiði
fúsleiki hollustunnar við hinn hæsta
til þess að forystumenn sem aðrir
leggi eyra sitt að fyrirmælum Guðs,
er leiða til friðar og farsældar.
Ég hef beint huga héðan úr pré-
dikunarstólnum til þriggja hópa.
Fyrst þess, sem hér er og kýs að
þiggja nálægð við helgi með kirkju-
göngu, síðan þeirra er að heiman
hugsa hingað og finna áhrif frá
guðsþjónustu gegnum útvarpið, og
loks að þeim, er enn kunna að
merkja áhrif næturinnar í líkama
og anda og láta svefninn ráða í
þeirri von, að hann veiti styrk, sem
gengið hefur verið á í næturvöku.
Ollum er blessunar beðið. Guð fer
ekki í manngreinarálit, og þótt fari
víðs ijarri, að allt sé jafnt fyrir aug-
liti hans, svo að ekkert skipti máli/
þá erum við öll börnin hans og
kærleikur hans stendur okkur til
boða. Það var fyrir heiminn, sem
frelsarinn fæddist, vegna kærleika
föðurins himneska, eins og Jóhann-
es guðspjallamaður hermir frá. Síst
ber okkur því, að ímynda okkur
múra, sem útiloka einhveija frá náð
Guðs. Hitt vitum við, að sjálf getum
við meinað áhrifum hins hæsta að
komast að. Skellt á boðskapinn eins
og veitingamaður í Betlehem gjörði
forðum, er hann lokaði á þreytta
ferðamenn, svo verðandi móðir
hraktist í Ijárhús, þar sem hún ól
son sinn og vafði reifum. En sonur
himna vitjaði veraldar, þótt hvergi
væri húspláss að finna við fæðingu
hans. Guð breytti ekki ákvörðun
sinni. Hún stóð óhagganleg, þrátt
fyrir kulda mannanna. Kærleikur
Guðs slokknar aldrei.
Og enn sýnir hann ^okkur von
okkar í kærleikanum. í guðspjalli
nýársdags er það vonin, sem lögð
er áhersla á. Von um endurbætur,
von um breytingu, von um árangur,
þar sem fyrr var allt snautt. Eða
bað ekki vínyrkinn um einn frestinn
enn, áður en tréð yrði höggvið upp
og annað gróðursett í stað_þess, sem
engan ávöxt hafa borið? Ar eftir ár
hafði verið leitað ávaxtar án árang-
urs. Það var eðlilegt, að þolinmæðin
væri á þrotum. En beðið var um
eitt ár enn, og sjá, fresturinn var
veittur. Tréð skyldi ekki höggvið.
Og þess freistað með enn meiri að'-
hlynningu og áburði að vekja það
til lífs, svo það bæri góða ávexti.
Er þetta ekki enn vonin sanna við
áramót?
Leiddi einhver hugann að breyt-
ingum á lífi sínu síðustu nótt gamla
ársins og þá fyrstu hinsijýja? Fund-
um við fyrir misfeilum, sem særðu
enn frekar af því að stundin var
stór? Leituðum við í huganum ann-
arra leiða, af því þær gömlu höfðu
leitt í ógöngur? Bárum við liðna
árið með örlögum þess, reynslu og
afleiðingum verka upp að því, sem
við áformuðum við síðustu áramót,
fyrir tólf mánuðum og sáum, að við
svo búið mátti ekki sitja? Fundum
við, að það þarf að standa með öðr-
um hætti að verki á nýju árj? Ganga
eftir öðru hljómfalli, skima eftir
öðrum vegvísi? Fundum við í nótt,
að árið sem við höfðum kvatt,
kannski með trega í huga, hafði
ekki orðið sá náðartími sem vænst
var fyrir ári, vegna þess eins, að
við höfðum ekki látið efndir fylgja
áformum? Og þurftum við því á ný
að brýna okkur vegna þessa sér-
staka árs, sem bendír í senn í upp-
hafi sem lokum til hins sama svo
að það minnir á hið tvíhöfða goð,
sem janúar dregur nafn sitt af og
gat í senn horft til baka og fram á
leiðina.
Og er það ekki einmitt það, sem
gerði nóttina sérstaka og þennan
morgun engum öðrum líkan? Þessi
þrá að horfa til baka og sjá í fet-
aðri slóð fyrirboða framtíðar. Og
hvað sáum við? Hvernig lásum við?
Ekki aðeins vegna okkar sjálfra og
þeirra, sem við gátum faðmað við
klukkuslögin tólf á miðnætti, heldur
vegna veraldar allrar og allra barna
hennar?
Lesa margir spádóma og leggja
þó misjafnlega mikið upp úr fræðun-
um. En þessi þrá að skyggnast fram
í tímarin virðist hafa fylgt mann-
kyni allt frá véfréttinni í Delfí, og
þó miklu fyrr, og til þeirra, sem í
dag rýna í kúlu eða spá í spil og
lesa stjörnukort. En hver þekkir tím-
ann og hver ræður í hið ókomna,
svo ekki skeiki? Skyldi það vera
nema einn, sá sem er ofar tímanum,
svo að liðið og ókomið rennur saman
við andartakið og verður allt að ei-
lífri nútíð. „Ég er sá sem ég er,“
sagði Guð Abrahams og Jakobs og
Guð okkar, forðum daga, er hann
var inntur eftir nafni. Hann verður
aldrei hlekkjaður í einhveijar viðjar,
sem takmarka hann, hvorki í tíma
né að öðrum hætti. Hann er, hann
verður ekki og hann var ekki, hann
er.
En þrátt fyrir þetta freistar hið
ókomna okkar, ekki síst við ára-
mót. Og þó hygg ég flestir geta
tekið undir með Braga Siguijóns-
syni er hann lætur hug leiða á vit
slíkra spurninga og segir:
Flesta fýsir að vita,
hvað framundan bíði sín,
og efalaust þykir öllum
einskisverð leiðsöp mín:
En langa ferð hef ég farið.
Sú ferð hefir kennt mér eitt,
að farsælast varð mér fyrir
um ferð þá að vita ekki neitt.
Að vita ekki neitt? Hvorki um
heill né böl? Hamingju né vonbrigða-
áföll? Hefur skáldið rétt fyrir sér,
þegar hann eftir langa Ieið kýs ekki
að vita? Margur mun taka undir
með honum, þótt spádórrrar freisti.
Og þó fer ekki hjá því, að meir
hugsum við um ákveðna þætti, sem
við vitum að bíða, heldur en al-
mennt um framtíð. Við hugsum um
val, sem bíður að vori. Úrslit þess
ráða um forystusveit landsins okk-
ar. Hvort framlengt verður umboð
eða öðrum fengið það í hendur.
Skiptir okkur öll miklu. Stjórnmál
mega aldrei vera hversdagsmál ein,
og þjóðin má aldrei sætta sig við
það, að stjórnmálamenn láti sér það
nægja, sem næst er jafrisléttu. For-
ystumönnum ber að lyfta öðrum
með sér í krafti hugsjóna sinna.
Þeir eiga ekki að vera eins og ímynd
auglýsingaheimsins, þar sem raun-
veruleikinn er títt fjarri. Leiðtogar
eiga að færa bjartar vonir yfir í
heim veruleikans og sannfæra okk-
ur um, hvað það er, sem þeir vilja
beijast fyrir og hvers vegna.
Því er eðlilegt á nýársdegi, þegar
horft er til komandi árs, að kosning-
ar séu hugleiddar og val forystu-
sveitar. Það er alls ekki orðagjálfur
eitt, þegar kirkjan biður fyrir þeim,
sem vandastörfum gegna í al-
mannaþágu. Kirkjunni ber að styðja
til hinna góðu verka, alveg eins og
það er köllunarverk hennar að vara
við hinum. Ég horfi því mót vordög-
um valsins og bið um það, að vel
megi til takast.
En annar dagur og nær snertir
okkur sérstaklega. Það er þessi ein-
kennilegi 15. janúar. Þótti fyrr á
liðnu ári sem nýr og farsæll frið-
artími væri að færast yfír heims-
byggðina. Sáust myndir af leiðtog-
um hins vestræna heims á tali við
starfsbræður sína frá landsvæðum
austan hins rifna járntjalds og var
ekki verið að fjalla um byssur og
eyðingu, heldur brauð og samstarf.
Horfðu margir á í mikilli undran
og ekki síst þeir, sem mundu hat-
rammar rimmur og vopnaskak. En
seint mun sá tími koma, að allir
geti sameinast í hinum góðu verkum
eða verið sammála um, hver þau
séu.
Augu mæna því enn í austurátt,
þótt lengra sé litið en fýrr dugði.
Allt austur til Persaflóa, þar sem
herir standa gráir fyrir járnum og
ógn er hótað, sem þótti ekki einu
sinni fært að beita í vitfirringu síð-
ari heimsstyijaldar. Kemur enn
fram, hve hættulegt er, þegar við
leitum ætíð lengra og lengra og virð-
um engin takmörk. Náttúran lýtur
lögmálum, ekki aðeins vors og
hausts, sumars og vetrar, það eru
líka önnur öfl að verki. Og þegar
maðurinn fer að leita leiða til tak-
markalítillartortímingar undir skjóli
vísinda og hættir að bjóða fram lyf,
en ógnar með sýklum, þá er svo
langt hrakið af leið, sem í upphafi
var vörðuð og manninum fengin
forsjá fyrir, að skilning brestur.
Það er því beðið fyrir friði. Friði
austur þar á nýju ári. Beðið fyrir
leiðtogum og að viska þeirra þijóti
ekki né þolinmæði. Beðið fyrir þeim,
sem vaða sandinn og vita ekki, á
hveiju kann að vera von. Beðið fyr-
ir heimi öllum, þar sem ijarlægðir
eru að hverfa og ógn takmarkast
aldrei við eitt svæði og afmarkað.
En á þetta að vera svona? Hlýtur
þessi spenna ævinlega að fylgja við-
leitni mannsins? Spenna í stjórnmál-
um hér heima og fyrirboði kosn-
inga. Spenna hjá stríðsþjóðum og
leiðtogum heija. Spenna, sem tærir,
spenna sem eyðir og er ekki í fylgd
friðar.
Ég sá einu sinni í kvikmynd fyrir
mörgum árum, þegar ógn var talin
stafa frá öðrum en nú er, að vi-
trustu menn heims komu saman og
mötuðu tölvu með alls kyns upplýs-
ingum. Var loks svo komið, að tölvu
hafði verið fengið allt, sem talið var
að koma mætti að gagni til að leysa
vanda veraldar. Spurt var, hvar
lausnin væri fólgin og hvert bæri
að líta. Drunur fylgdu úrlausn og
suð, og svo kom strimill og kepptist
hver við annan um að lesa. Kom
þar fyrst fram hjá tölvu sem svar
við spurningu um, hvar mætti leita
leiða til lausnar vanda og farsællar
framtíðar, að hún sagði: Svo mælir
hinn heilagi: „Ég er Drottinn Guð
þinn, þú skalt ekki aðra Guði hafa.“
Litu vísindamenn hver á annan og
þótti eitthvað skjóta skökku við og
áttu von á allt öðru. Og þegar næsti
liður birtist og fjallaði um helgi
nafns hins hæsta og nauðsyn að
helga honum tíma, lá við örvænting
speglaðist á hvers manns brá. Og
þannig hélt tölvan áfram að miðla
vísdómi sínum og talaði næst um
helgi heimilisins og kæmi fram í
afstöðu barna til foreldra og gagn-
kvæmt vitanlega. Varað var við
drápi og höfðað til helgi lífs, ekki
síður var lögð áhersla á trúmennsku
og hreint líferni og fylgdi, að orð
væru ekki síður merk en athafnir
og skyldi vanda val og hafa sann-
leikann einan að leiðarljósi. Réttur
annarra til eigna sinna var áréttað-
ur og varað við þeirri ágirnd, sem
svífst einskis til að öðlast það, sem
aðrir eiga.
Fór ekki framhjá vel lærðum vís-
indamönnum, hvað það var, sem
tölvan var að skýra þeim frá. Það
var ekki nýr vísdómur, ekki nýjar
leiðir. Þetta voru gömlu göturnar,
HUGMYND VERÐUR
OFT AÐ ENGU
VEGNR PENINGALEYSIS
Pað er hægt að verða ríkur á góðri hugmynd - en
það kostar peninga að hrinda jafnvel arðvænlegustu
hugmyndum í framkvæmd.
Þú gætir stytt þér leið!
í Happdrætti Háskóla íslands eru vinningslíkur sem
þekkjast hvergi annars staðar í heimi og þar eru
vinningar - í beinhörðum og skattfrjálsum peningum -
sem geta breytt hugmyndum í veruleika.
HAPPDRÆTTI
HASKÖLA ISLANDS
vænlegast til vinnings