Morgunblaðið - 23.03.1991, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. MARZ 1991
Gunnar Guðbjartsson,
Hjarðarfelli - Minning
Gunnar Guðbjartsson fæddist 6.
júní 1917 á Hjarðarfelli í Mikla-
holtshreppi. Foreldrar hans voru
Guðbjartur Kristjánsson bóndi þar
og kona hans Guðbranda Þorbjörg
Guðbrandsdóttir. Þau fluttust að
Hjarðarfelli 1906.
Þar var þannig ástatt að Erlend-
ur Erlendsson, sem kvæntur var
stjúpu Guðbjarts, Elínu Ámadóttur,
varð úti í janúar 1906. Foreldrar
Guðbjarts voru þá bæði látin. Einn-
ig var þá látin Elín kona Erlends,
sem verið hafði seinni kona Krist-
jáns. Systir hennar Guðrún Áma-
dóttir var ráðskona hjá Erlendi.
Börn Erlends og Elínar, Kristján,
Halldór og Ingibjörg vom.þá á unga
aldri. Auk þess voru á heimilinu
þijú hálfsystkini Guðbjarts, Sigurð-
ur, Þórður og Vilborg, börn Krist-
jáns og Elínar. Við þessi heimili
tóku ungu hjónin 1906, og þar ólst
Gunnar upp í glöðum hópi átta
systkina sem upp komust.
Gunnar brantskráðist frá Hér-
aðsskólanum á Laugarvatni 1938,
og lauk búfræðiprófí frá Hvanneyri
1939. Hann var ágætum gáfum
gæddur og átti mjög létt með nám.
Hugur hans stóð til náms í raunvís-
indum, en af því gat ekki orðið.
Námslán og námsstyrkir voru þá
ekki fyrir hendi, en fleira kom þó
til. Kynni höfðu tekist með honum
og Ásthildi Teitsdóttur frá Eyvind-
artungu í Laugardal og gengu þau
í hjónaband 6. júní 1942. Af bréfum
sem Gunnar ritaði vini sínu og
skólabróður, Gísla Andréssyni á
Hálsi, má sjá hve stóran hlut Ásta
átti í að Gunnar varð sáttur við að
leggja námsdrauma sína til hljðar.
Ungu hjónin, Gunnar og Ásta,
hófu búskap á Hjarðarfelli árið
1942. Ekki bjuggu þau á allri jörð-
inni. Byggð vora tvö nýbýli og
bjuggu þar bræður Gunnars, Þor-
kell og Áiexander, og einnig mágur
hans Hjálmur Hjálmsson um tíma.
Síðar vora allar þessar jarðir sam-
einaðar á ný. Gunnar var athafna-
samur og góður bóndi. Ræsti mýrar
og ræktaði tún og búfé. Sérstakur
var árangur hans í sauðfjárrækt
og var fjárbú hans með þeim bestu
á landinu.
Fljótt hlóðust á Gunnar félags-
málastörf fyrir sveit hans og hérað.
Ekki verða þau störf rakin hér. Það
múnu aðrir gera sem betur þekkja
ÖL
Stéttarsamband bænda var
stofnað á Laugarvatni 1945. Gunn-
ar Guðbjartsson var annar fulltrúi
Snæfellinga á stofnfundinum. Hann
vakti þá þegra mikla athygli fyrir
skoðanir sínar og einarða og glæsi-
lega ræðumennsku. Samt liðu
nokkur ár sem hann mætti ekki á
aðalfundum Stéttarsambandsins.
Taldi sig þá ekki eiga heimangengt.
Er þar kom að hann kom aftur,
heill og óskíptur, og þá munaði um
hann. Árið 1963 hætti Sverrir
Gíslason í Hvammi formennsku í
Stéttarsambandi bænda fyrir aldurs
sakir, eftir 28 ára gifturíkt starf.
Þá var enginn efi í hugum manna
hver ætti að taka við. Allir vora
sammála um að Gunnar á Hjarðar-
felli væri færastur til að taka við
sem formaður Stéttarsambandsins.
Þessu trúnaðarstarfí gegndi hann í
18 ár eða til ársins 1981, þá tók
hann við starfí sem framkvæmda-
stjóri Framleiðsluráðs og því gegndi
hann til ársloka 1987. Gunnar sat
alls 38 aðal- og aukafundi Stéttar-
sambands bænda.
Árið 1963 urðu tímamót í lífi
Gunnars og raunar fjölskyldunnar
allrar. Starf hans leiddi til þess að
hann varð að dvelja langtímum
saman í Reykjavík. Heima urðu
Ásta og flest börnin og sjá að mestu
um búskapinn. Alltaf fylgdist
Gunnar þó með, talaði heim flesta
daga og fór heim eins oft og við
varð komið. Hann notaði næturnar
til ferðalaga, en var þó alltaf mætt-
ur fyrstur til vinnu að morgni.
Gunnar var lítill kröfumaður fyrir
sjálfan sig. Lengi vel hafði hann
litla og vanbúna vinnuaðstöðu í
Bændahöllinni og eitt lítið herbergi
á Hótel Sögu. Síðar fékk hann þó
íbúð sem Stéttarsambandið keypti,
og þá gat Ásta verið hjá honum
tíma og tíma, og síðar flutti hún
alveg suður og allt færðist til betri
vegar.
Gunnar gerði miklar kröfur til
samstarfsmanna sinna, en gætti
þess þó alltaf að gera meiri kröfur
tii sjálfs sín en til annarra manna'.
Hann ritaði ótölulegan fjölda blaða-
greina tH varnar bændastéttinni og
var óþreytandi í starfi, alltaf reiðu-
búinn að mæta á bændafundum
hvar og hvenær sem þess var ósk-
að. Hann ferðaðist því mikið um
landið og þekkti það manna best
og einnig fólkið í hinum dreifðu
byggðum.
Hanm unni landinu og fólkir.u.
Hann var metnaðarfullur og sannur
íslendingur. í eðli sínu var hann
dulur, skapstór og geðríkur, en
hann tamdi skapgerð sína svo að
undran vakti þeirra er til þekktu.
í aðra röndina var hann viðkvæmur
og auðsærður og tók mjög nærri
sér ef veist var að honum á ódrengi-
legan hátt, en svaraði slíku aldrei
I sömu mynt heldur ávallt með kurt-
eisum rökum.
Þau hjónin á Hjarðarfelii áttu
barnaJáni að fagna. Guðbjartur og
Högni eru báðir kvæntir og búa
félagsbúi á Hjarðarfelli. Teitur er
efnafræðingur og vinnur hjá Áburð-
arverksmiðjunni I Gufunesi. Hann
er einnig kvæntur. Systumar þijár
era ailar giftar, Sigríður I Frakk-
landi, Hallgerður I Stykkishólmi og
Þorbjörg á Egilsstöðum.
Ég átti því láni að fagna að vera
náinn samstarfsmaður Gunnars I
rúm 20 ár og eignaðist með því
vináttu þeirra hjóna. Fyrir það
stend ég í mikilli þakkarskuld.
Lengi hef ég vitað sú skuld yrði
aldrei greidd.
Að leiðarlokum sendum við hjón-
in Ástu og bömunum okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Árni Jónasson
í dag verður Gunnar Guðbjarts-
son, Hjarðarfelli, borinn til moldar.
Gunnar fæddist á Hjarðarfelli I
Mikiaholtshreppi 6. júní 1917. For-
eldrar hans vora búandi þar, Guð-
branda Guðbrandsdóttir og Guð-
bjártur Kristjánsson bóndi og
hreppstjóri. Gunnar nam við Hér-
aðsskólann á Laugarvatni og
Bændaskólann á Hvanneyri. Slðan
bjó hann á Hjarðarfelli frá 1942.
Gunnar var í röð hinna fremstu
bænda, en valdist fljótlega til fé-
lagsmálastarfa, enda vel til forystu
failinn. Hann átti sæti I stjóm Bún-
aðarsambands Snæfellinga 1944-
1980 og formaður þess frá 1968.
Hann sat Búnaðarþing 1950-1982
og kjörinn heiðursfélagi BÍ 1987.
Gunnar var fulltrúi á fundum Stétt-
arsambands bænda frá 1945 og var
kosinn formaður þess 1963 og
gegndi því starfí I 18 ár. Formaður
Framleiðsluráðs landbúnaðarins
1963-1981, en frá 1980-1987 var
hann framkvæmdastjóri þess.
Gunnar var varaþingmaður
Framsóknarflokksins I Vestur-
landskjördæmi 1959-1971 og sat
nokkram sinnum á Alþingi. Þá sat
Gunnar í miðstjórn Framsóknar-
flokksins um langt árabil.
Félagsmálastörf Gunnars orsök-
uðu að sjálfsögðu miklar fjarvistír
frá búskapnum en síðari árí.n áttu
þau hjón, Ásthildur Teitsdóttir frá
Eyvindartungu I Laugardal, sér
annað heimili I Reykjavík.
Gunnar var óvenjulegúr maður.
Ég minnist þess hve ég hreifst af
honum og málflutningi hans strax
og hann kom I fyrirsvari fyrir Stétt-
arsamband bænda. Maðurinn var
stálgreindur, óvenju töluglöggur og
minnugur á tölur, skýr og sköruleg-
ur I málflutningi og lagði óvenjulega
einurð I hvert það verk er hann tók
sér fyrir hendur. Þegar Gunnar
varð foringi bændasamtakanna var
ég kornungur bóndi og mér er enn
I minni fyrsti fundur sem ég sat
með honum á Blönduósi og hvílíkur
fengur mér þótti að stétt mín hafði
eignast slíkan forystumann.
Ég átti eftir að hafa margt sam-
an við Gunnar að sælda á vettvangi
Stéttarsambandsins, allt varð það á
eina leið, traust mitt á skörpum
skilningi hans hélst alla tíð. Gunnar
var skapmikill maður og lagði sig
allan I verkefni sín. Þess vegna tók
hann nærri sér mótbyr og andstöðu
og mun það hafa reynt mjög á
hann stundum. Hann var gæddur
mjög ríkri ábyrgðartilfinningu og
ég held að honum hafi fundist hann
sjálfur bera ábyrgð á íslenskri
bændastétt og efnahagslegri af-
komu hennar. Þetta var ekki létt
byrði sérstaklega síðustu árin þegar
þrengdi kosti stéttarinnar og and-
byr I garð hennar óx I þjóðfélaginu.
Ósigra tók Gunnar nærri sér án
þess þó að bogna eða brotna enda
var hart I manninum.
Atvikin höguðu því svo að Gunn-
ar varð ekki þingmaður, eins og
vilji margra framsóknarmanna stóð
þó til að hann yrði, enda átti flokk-
urinn fyrir gróna og farsæla for-
ystumenn I kjördæminu. Gunnar
tók alla tíð mikinn þátt I starfí
Framsóknarflokksins cfg naut þar
virðingar umfram flesta, þótt
stundum þætti honum sjónarmið sín
ekki fá nægan hljómgrunn.
Gunnar átti hina ágætustu konu,
Ásthildi Teitsdóttur, og varð þeim
sex mikilhæfra bama auðið. Ást-
hildur var manni sínum umhyggju-
söm, enda þurfti hann þess með þar
sem hann stóð sífellt I ströngu I
starfí sínu og baráttu fyrir stétt
sína.
Gunnar Guðbjartsson helgaði líf
sitt íslenskri bændastétt. Sigrar
hennar vora hans sigrar en ósigrar
hennar hans ósigrar. Islenskir
bændur eiga honum mikið að
þakka, meira en flestum forystu-
mönnum sínum. Ég tel að öðruvísi
væri um að litast I íslenskum sveit-
um og að þrengra hefði verið I búi
á mörgu býlinu hefði harðfylgis
hans ekki notið við.
Ég vil að lokum þakka fyrir mig
persónulega. Kynni okkar vora ætíð
góð, samvinnu okkar minnist ég
með ánægju. Oft fór ég I smiðju
til Gunnars þegar mér þótti mikið
við liggja og réði hann mér jafnan
svo heilt sem hann mátti.
Gunnar var ekki sveigjanlegur I
skoðunum og þoldu sumir það illa
og lögðu honum til lasts. Ég var
ekki einn af þeim og mat meira
góðan hug hans og einurð. í minn-
ingu minni var Gunnar Guðbjarts-
son óvenju heilsteyptur maður sem
mikill fengur var að kynnast og sem
stétt mín, flokkur minn og ég sjálf-
ur er I þakkarskuld við.
Blessuð sé minning Gunnars
Guðbjartssonar.
Páll Pétursson
íslensk bændastétt er einum for-
ystumanni fátækari og hefur misst
þann manninn, sem að öðrum ólöst-
uðum stóð hvað dyggastan vörð um
hagsmuni hennar í hálfa öld, fyrst
I sínu heimahéraði á Snæfellsnesi
en síðar sem forystumaður I Stétt-
arsambandi bænda og I Fram-
leiðsluráði landbúnaðarins. Hann
lét auk þess mikið að sér kveða sem
stjórnarmaður I mörgum stofnunum
tengdum Iandbúnaði og þjóðarbú-
skap. Hann sat um tíma á Alþingi
sem varaþingmaður Framsóknar-
flokksins, og gegndi fjölmörgum
öðrum trúnaðarstörfum, sem ekki
verða talin upp hér.
Ég vil minnast hans sem góðs
vinar I nærri 60 ár frá því við kynnt-
umst fyrst I ungmennafélagsskapn-
um á Snæfellsnesi og síðar sem
skólabróður á Hvanneyri. Þau góðu
kynni vora óbreytt alla tíð.
Gunnar tók búfræðinámið á ein-
um vetri eftir nám I héraðsskóla.
Slíkt gerðu fleiri en hann, en Gunn-
ar lék sér að því að taka eitt hæsta
búfræðipróf sem tekið hefur verið
þar.
Man ég vel að prófdómarinn
Guðmundur Jónsson frá Hvítár-
bakka sagði við skólalok að það
værisérstakur „eliganse" yfír próf-
ritgerðum Gunnars I jarðræktar-
og búíjárfræði. Þó var síður en svo
að Gunnar lægi jrfir skólabókunum,
hann tók virkan þátt I félagslífí
skólans, var söngmaður góður eins
og margir ættmenn hans.
Það var þvi engin tflviljun að
Gunnar réðst ungur til forystu-
starfa á búnaðarsviði, jafnframt
sem hann gerðist bóndi á ættaijörð
sinni. Hann var enginn málskrafs-
maður en átti létt með að finna
kjarnann I hveiju máli og greina
aðalatriðin frá aukaliðum, auk þess
ósérhlífínn að sinna ýmsu ólaunuðu
kvabbi þegar um góð málefni var
að ræða.
Ég þikist vita að samverkamenn
hans I samtökum bænda gerir aðal-
störfum hans góð skil og skal því
ekki fjölyrt um þau frekar, en með-
al starfa hans á Snæfellsnesi sem
lengi mun minnst verða má minna
á uppbyggingu Laugagerðisskóla
og stjórnarseta I Búnaðarsambandi
Snæfellsness frá 1944-80, þar af
formaður frá 1968.: Ritaði hann
gott ágrip af sögu sambandsins sem
birtust I bókinni Byggðir Snæfells-
ness 1977.
Ég vil að lokum gera smávegis
grein fyrir samstarfí okkar I héraðs-
sögunefnd Snæfellsness.
Fyrir 12-14 árum voram við
beðnir að taka sæti I þessari nefnd
og að taka við bókalager sem safn-
ast hafði fyrir hjá fyrri nefndum á
vegum félags Snæfellinga og
Hnappdæla I Reykjavík undir
röggsamri stjóm Ásgeirs heitins
Ásgeirssonar frá Fróðá. Með okkur
var valinn af hálfu heimamanna
heiðursbóndinn Bjöm Jónsson á
Innri-Kóngsbakka I Helgafellssveit.
Gunnar féllst á að vera formað-
ur, þó hann væri yfirhlaðinn störf-
um. Við héldum nokkra fundi og
ákváðum síðar að ráðast ekki I frek-
ari útgáfur bóka, þó nokkurt efni
væri til I handriti eftir góða höf-
unda. Má segja, að e.t.v. hafí þarna
verið sýslunni forðað frá fjárhags-
tapi, því eins og kunnugt er hafa
menningarlegar útgáfur bóka átt
við. gjaldþrot og erfiðleika að etja
og er talsvert til I því sem sagt er
að sígilda bók lofsyngja margir nú
á dögum en fáir kaupa eða nenna
að lesa. -___
Gunnar bað mig að varðveita
bókalagerinn og reyna að koma
honum í peninga. Mikið er erin óselt
en þó seldist nokkuð og eru pening-
arnir geymdir á nafni Snæfellinga-
útgáfunnar I Landsbankanum.
Skilagrein varðandi þessi viðskipti
hefi ég sent sýslumanni Snæfellinga
til síðasta árs en yfírstjóm þessara
málá mun væntanlega færast til
Héraðsnefndar Snæfellsness I
Stykkishólmi. Verð ég þá væntan-
lega leystur frá störfum, enda nú
einn eftir af nefndarmönnum, en
þeim látnu heiðursmönnum er hér
með þakkað samstarfíð.
Saga Gunnars verður væntan-
lega rituð síðar og er mér kunnugt
um að hann hafði notað stopular
tómstundir til skrásetningar endur-
minninga sinna. Enfremur hafði
hann skráð mikinn fróðleik um bú-
endur I Hnappadal aðallega í Mflda-
holtshreppi og miðaði honum þar
vel áfram þar til sjúkdómurinn tók
hann heljartökum fyrir ári síðan.
Gunnar var gæfumaður I eimka-
lífí. Hann ólst upp á miklu menning-
arheimili I hópi 7 systkina, sem öll
hafa reynst nýtir þjóðfélagsþegnar.
Foreldramir vora heiðurshjónin
Guðbranda Þorbjörg Guðbrands-
dóttir og Guðbjartur Kristjánsson,
kunnur forystumaður bænda á
Snæfellsnesi.
Gunnar kvæntist 1942 mikílli
ágætis konu, Ásthildi Teitsdóttur
frá Eyvindartungu I Laugardal.
Hún hefur staðið dyggilega við hlið
hans I blíðu og stríðu. Böm þeirra
era sex að tölu. Dugnaðar- og gáfu-
fólk. Tveir synir þeirra búa á Hjarð-
arfelii, en þá jörð gerði Gunnar að
nýtísku stórbýli á fáum árum og
synir hans enn aukið við.
Ég og Elín kona mín vottum
Ásthildi, bömum og öðram aðstand-
endum innilegar samúðarkveðjur.
Þórður Kárason
í dag er til moldar borinn frá
Fáskrúðarbakkakirkju I Miklaholts-
hreppi Gunnar Guðbjartsson frá
Hjarðarfelli, fyrrverandi formaður
Stéttarsambands bænda, fram-
kvæmdastjóri Framleiðsluráðs
landbúnaðarins og stjóraarmaður
Lífeyrissjóðs bænda I 20 ár, svo
fátt eitt sé talið af þeiin tjölmörgu
störfum sem hann gegndi um
ævina.
Á sjöunda áratugnum var na$ki
umræða I þjóðfélaginu um nauðsyn
þess að allir landsmenn ættu meiri
lífeyrisréttindi en almannatrygg-
ingar veittu. Þessi umræða leiddi
meðal annars til þess að árið 1969
var samið um stofnun hinna svo-
nefndu almennu lífeyrissjóða I
samningum ASÍ og VSÍ. Þessi
umræða fór einnig fram innan
bændastéttarinnar og var Gunnar
Guðbjartsson helsti hvatamaður
þess að bændur stofnuðu sérstakan
lífeyrissjóð og starfaði I ýmsum
nefndum að undirbúningi að stofn-
un slíks sjóðs allt frá árinu 1962
og átti síðan sæti I sfjóm sjóðsins
frá stofnun hans, árið 1971, tál árs-
loka 1990, eða I 20 ár. Hann bar
hag sjóðsins ætíð sérstaklega fyrir
bijósti og vann honum allt sem
hann mátti. í stjómarstörfunum
munaði mikið um afburða þekkingu
hans á málefnum bænda og aðstæð-
um þeirra og frábært minni hans
geymdi upplýsingar um nálega
hvern bónda og býli á landinu. ■
Kynni mín af Gunnari hófust
fyrir nálega sex árum er ég réðst
til Lífeyrissjóðs bænda sem fram-
kvæmdastjóri sjóðsins. Mestallan
þann tíma starfaði Gunnar I
Bændahöllinni, fyrst sem fram-
kvæmdastjóri Framleiðsluráðs
landbúnaðarins og síðar sem starfs-
maður Landssambands sláturleyfis-
hafa, og áttum við talsvert sam-
starf sem ég met mikils.
Gunnar vann heilshugar að öllu
sem hann lagði hönd á og af ein-
lægri trú á að verkið væri þarft.
Veí má vera að í einhveijum tilvik-
um hafi eftiráhyggjumenn síðar
haft uppi efasemdir um gildi sumra
þessara verka, en ekki verður allt
séð fyrir og skal þó vinnast. Og
víst var Gunnar gæddur góðri dóm-
greind og flanaði ekki að neinu/
í daglegri framgöngu var Gunnar
fremur alvarlegur í fasi, en var þó
enginn eftirbátur annarra á gleði-
stundum. Hann var snjall ræðumað-
ur og hafði gaman af söng og var
sjálfur ágætur söngmaður. Hann
var skapríkur, tilfinningaheitur og
lund hans viðkvæm og gat það ver-
ið hans Akkillesarhæll í hita barátt-
unnar. Það var í samræmi við eðlis-
læga framgöngu hans og skynsemi
að kunna að skemmta sér þegar
það átti við, en ganga síðan til verka
af einurð. Ég hygg að hann hafí
fremur verið starfans maður en
gleðinnar.
Gunnar kveður nú eftir gifturíka
starfsævi, lengst af sem bóndi og
við störf í þágu samtaka bænda.
Hann var starfsmaður maður og