Morgunblaðið - 23.03.1991, Blaðsíða 40

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 23. MARZ 1991
40
Gunnar Guðbjartsson,
Hjarðarfelli - Minning
arlegt ferðalag". Eflaust er ætlun
okkar að nota þetta ferðalag vel,
þann tíma sem við stöldrum við,
áður en „sendiboðinn" kemur. Er
því ekki full ástæða að hlúa að því
sem okkur er kærast og dýrmæt-
ast, í stað þess að missa kannski
sjónar á mikilvægi lífsins. Sá sem
hér skal minnst með fátæklegum
orðum, hafði ekki gleymt sínu hlut-
verki í störfum sínum á sinni
lífsgöngu. Hann drakk snemma í
sig þann boðskap, sem ungmenna-
félögin boðuðu „að vinna íslandi
allt“. Hvar sem leiðir hans lágu og
hvert verk sem honum var falið,
var unnið af manni morgunroðans
af fórnfýsi, stórhug og framsýni.
Hann var alls staðar í framvarðar-
sveit og foringi sem allir treystu
og aldrei brást. í hnotskurn sá hann
nýja tima og nýjá kynslóð, ný blóm
sem eiga eftir að erfa landið. Hann
var stórhuga og bjartsýnn, var
óragur að fara nýjar leiðir er hann
sá að til heilla horfði fyrir land og
þjóð.
Gunnar Guðbjartsson var fæddur
á Hjarðarfelli í Miklaholtshreppi 6.
júní 1917. Foreldrar hans voru
Guðbjartur Kristjánsson hreppstjóri
á Hjarðarfelli og kona hans, Guð-
branda Þorbjörg Guðbrandsdóttir.
Gunnar hlaut hollt og gott uppeldi
í foreldrahúsum, ólst upp í stórum
og glaðværum systkinahópi, þar
sem vinnan við bústörf mótaði hug
hans allan. Hann vaf svo samtvinn-
aður jörð sinni að ekkert kom ann-
að til greina en að gjörast bóndi í
bestu merkingu þess orðs. Hann
var maður „spakur að viti“ og drakk
í sig allan þann fróðleik sem hann
náði í til þess að verða nýtur og
dugandi þegn síns þjóðfélags. Hann
stundaði nám einn vetur á Laugar-
vatni og síðan lauk hann búfræði-
prófi frá Bændaskólanum á Hvann-
eyri á einum vetri með frábærri
einkunn. Hann hlaut í guðsgjöf ein-
stakt minni sem samstarfsmenn
hans síðar í lífínu furðuðu sig oft
á. Skal ég, sem þessar línur rita,
vitna til orða Sæmundar Friðriks-
sonar framkvstj. Stéttasambands
bænda, er hann lýsti Gunnari:
„Engan mann hef ég fyrir hitt sem
kemst nálægt Gunnari í því stál-
minni sem hann hefur og afkasta-
maður einstakur við skrifborð að
ég furðaði mig oft á hversu miklu
hann kom í verk“.
Fljótlega eftir að hann lauk námi
á Hvanneyri eða árið 1942 hóf hann
búskap á Hjarðarfelli. í þá daga sem
Gunnar hóf búskap voru tún lítil
og oft erfítt um heyöflun. En Gunn-
ar var vormaður síns tíma, sá fram
í tímann og fljótlega eftir að hann
gjörðist bóndi var hann kosinn
formaður Búnaðar- og ræktunar-
sambands Snæf.- og Hnappadals-
sýslu. Hann gekk rösklega tii verks
eins og jafnan áður, hann sá knýj-
andi þörf fyrir byltingu í ræktunar-
málum. Stórvirkar vinnuvélar voru
keyptar, og virkiieg ræktunaralda
gekk hér yfír héraðið. Hann sá
þörfína og hann framkvæmdi af
stórhug og framsýni. Fáum árum
eftir að Gunnar hóf búskap barst
hér inní héraðið hin illræmda mæði-
veiki. Fjárskipti fóru hér fram árið
1949. Sá kapítuli í byggðarsögu
þessa héraðs, þegar fjárskipti fóru
fram, er allmerkilegur, hvað það
vandasama starf lánaðist á allan
hátt giftusamlega. Engan skal þar
á hallað sem vann því máli fram-
gang. Formaður fjárskiptanefndar
var Gunnar á Hjarðarfelli, var þar
í framvarðarsveit og foringi í þess-
ari miklu vandasömu framkvæmd.
6. júní 1942 kvæntist Gunnar
eftirlifandi konu sinni, Ásthildi
Teitsdóttur frá Eyvindartungu í
Laugardal, mikilhæfri gæðakonu í
bestu merkingu þess orðs. Hún
hefur stutt af alhug störf bónda
síns hvar sem hans starfsvettvang-
ur var. Hún vissi að hugur hans
var svo víðsýnn og áhugamálin
mörg, að hann var ætíð valinn í
framvarðarsveit í þeim störfum sem
hann tók að sér. Nú þegar hann
er allur þá er vandfyllt sæti sem
hann hefur setið fyrir land og þjóð.
Þeim hjónum varð 6 barna auðið,
öll vel af guði gerð og traust fólk.
Þau eru: Guðbjartur oddviti og
bóndi á Hjarðarfelli, Högni bóndi á
Hjarðarfelli, Sigríður húsfrú í
Frakklandi, Hallgerður húsfrú í
Stykkishólmi, Teitur efnaverkfræð-
ingur hjá Áburðarverksmiðju ríkis-
ins, Þorbjörg húsfrú á Egilsstöðum.
Það er svo langt mái sem má
skrifa um Gunnar Guðbjartsson,
starfsvettvangur hans spannar yfir
svo stórt svið og athafnamikið.
Eflaust skrifa margir um hann því
hann átti fáa sína líka. Þessar línur
mínar eru fyrst og fremst miðaðar
við störf hans hér í heimahéraði.
Laugargerðisskóli var stofnsett-
ur árið 1965. Gunnari var falið það
starf að vera formaður byggingar-
nefndar. Um það starf sem hann
vann þar í þegnskyldu mætti skrifa
langt mál. Einstakur dugnaður og
framsýni hans kom þar í góðar
þarfír við byggingu þessa mennta-
seturs. Með starfi sínu þar hefur
hann reist sér virkilegan minnis-
varða, allir sem að þessu mennta-
setri stóðu eiga honum stóra skuld
að gjalda.
Þá var Gunnar um langt árabil
formaður Búnaðarfélags Mikla-
holtshrepps. Öll störf hans þar bera
vott um stórhug og framsýni, og
sömu sögu má segja um störf hans
í hreppsnefnd, sýslunefnd og sókn-
arnefnd.
Ég lít nú yfír farinn veg í 42 ára
viðkynningu við minn kæra vin
Gunnar.
í öll þessi ár höfum við átt marg-
vísleg samskipti, aldrei hefur
skujggi fallið á okkar vinsemd.
Eg er forsjóninni þakklátur að
hafa eignast hann að tryggum vini,
slíkur maður sem Gunnar var, í sínu
lífí. Þeir sem þannig vinna og starfa
eru sjaldgæfír. Ég minnist þess nú
þegar ég kveð minn kæra vin, þeg-
ar hann var 50 ára var fjölmenni á
Hjarðarfelli, vor í lofti og góður ilm-
ur jarðar barst að vitum manns.
Ég sagði þá við afmælisbarnið
fímmtuga í fátæklegri ræðu: „Enga
ósk á ég til þín og ykkar hjóna en
þá að börnin ykkar eigi eftir að
njóta verka ykkar hér á þessu fal-
lega býli ykkar sem þið hafíð lagt
góðan grunn að velferð þeirra sem
við taka.“
Sem betur fer hafa þessi orð mín
ræst, þar er nú búið af stórhug og
myndarskap, sem synir þeirra hafa
erft og sýna í verkum sínum.
Á kveðjustundu vil ég og kona
mín færa allri fjölskyldu Gunnars
innilegar samúðarkveðjur.
Þökkum af alhug liðin ár og alla
vinsemd.
Megi minn kæri vinur hvíla í
guðs friði.
Páll Pálsson
Gunnar Guðbjartsson á Hjarðar-
felii er faiiinn frá eftir langa bar-
áttu við erfíðan sjúkdóm. Með hon-
um er horfínn af sjónarsviðinu einn
ötulasti talsmaður íslenskra bænda
um langa hríð.
Ég mun ekki með þessum fáu
orðum rekja ættir hans né ævi-
skeið. Það munu aðrir gera er til
þess eru færari og kunna þar á
betri skil. Aðeins vil ég geta hér
kynna minna af honum.
Það mun hafa verið síðla vetrar
árið 1940 að ég sá Gunnar í fyrsta
sinn er ég mætti honum á förnum
vegi við Búðaós, en þá hafði hann
verið í heimsókn hjá systur sinni
Ragnheiði sem þá hafði nýverið
hafíð búskap á Búðum. Hann kom
mér þá fyrir sjónir sem hæglátur
og hlédrægur ungur maður. Ég
hafði þá áður heyrt hans getið sem
afburða góðs námsmanns sem ný-
lega hafði lokið námi við Bænda-
skólann á Hvanneyri með mjög
góðum árangri. Vakti þetta forvitni
mína á manninum, ekki síst vegna
þess að ég hafði þá ákveðið að hefja
nám við Hvanneyrarskóla um
haustið.
Það var svo ekki fyrr en nokkrum
árum síðar að ég kynntist Gunnari
nánar er við vorum kjörnir í stjórn
Búnaðarsambands Snæfellinga. Á
þeim vettvangi kom vel í ljós hans
mikli áhugi fyrir framförum í öllu
því er laut að landbú'naði og velferð
sveitanna. Á þessum árum var mik-
ið framfaraskeið í sveitum sem og
annars staðar í þjóðfélaginu. Vél-
væðing var að ryðja sér til rúms.
Jarðýtur voru- keyptar og skurð-
gröfur einnig. Öll þessi mál voru
til umfjöllunar á fundum stjórnar
Búnaðarsambandsins. Mér er minn-
isstætt hve auðvelt Gunnari veittist
að koma þeim málum er um var
rætt skilmerkilega á blað í fundar-
gerðum stjórnarinnar. Hann var
jafnan ritari á fundum okkar og
það var satt að segja oft og tíðum
lítill hlutur okkar hinna stjórnar-
mannanna í mótun þeirra sam-
þykkta er gerðar voru. Þar nutum
við í ríkum mæli þekkingar hans
og glöggskyggni. Ég minnist með
ánægju þessara funda og ég held
að það hafí aldrei orðið að ágrein-
ingsefni á þeim vettvangi, þó að
við hefðum ólíkar skoðanir á þjóð-
málasviðinu og værum raunar báðir
nokkuð kappsfullir á þeim árum
fyrir framgangi þeirra sjónarmiða
er við hvor um sig höfðum tileinkað
okkur.
Gunnar var mikill áhugamaður
um sauðfjárrækt. Hann var formað-
ur fjárskiptanefndar á árinu 1949
þegar Snæfeliingar réðust í þá
vandasömu framkvæmd. Var það
mikið starf sem fórst honum vel
úr hendi. Fljótlega eftir að nýi fjár-
stofninn kom átti hann frumkvæði
að því að stofna sauðijárræktarfé-
lag í hveijum hreppi sýslunnar.
Hafa þau verið mikil lyftistöng og
hvatning í ræktunarstarfínu fram á
þennan dag. Á búi sínu á Hjarðar-
felli ræktaði Gunnar sérlega afurða-
samt fé.
Gunnar var annar af tveim full-
trúum Snæfellinga á stofnfundi
Stéttarsambands bænda árið 1945
og formaður þeirra samtaka í 18
ár frá 1963. Á þeim vettvangi vann
hann mikil og farsæl störf í þágu
bænda. Við sem mættum á bænda-
fundum þar sem hann hafði fram-
sögu og skýrði málefni samtakanna
undniðumst oft glöggskyggni hans
og hve minnugur hann var á tölur
og alla þætti þessara mála.
Vel má vera að Gunnar hefði
helst kosið að helga sig eingöngu
búrekstri sínum á Hjarðarfelli, en
hann hlýddi kaili stéttarbræðra
sinna til forystu á félagsmálasvið-
inu og á þeim vettvangi mun hans
lengst verða minnst fyrir framúr-
skarandi mikilvæga forystu.
Við hjónin þökkum Gunnari fyrir
alla vináttu og vottum konu hans
og öllum vandamönnum innilega
samúð.
Þráinn Bjarnason
í dag er til moldar borinn Gunn-
ar Guðbjartsson bóndi á Hjarðar-
felli og fyrrum formaður Stéttar-
sambands bænda.
Gunnar fæddist að Hjarðarfelli í
Miklaholtshreppi 6. júní 1917. For-
eldrar hans voru Guðbjartur Krist-
jánsson bóndi þar og kona hans
Guðbranda Þorbjörg Guðbrands-
dóttir.
Gunnar fór í Héraðsskólann á
Laugarvatni og brautskráðist þaðan
árið 1938 og árið eftir útskrifaðist
hann sem búfræðingur frá Bænda-
skólanum á Hvanneyri.
Árið 1942 keypti hann hálfajörð-
ina Hjarðarfell og hóf búskap þar.
Þá um vorið kvæntist Gunnar eftir-
lifandi konu sinni, Ásthildi Teits-
dóttur frá Eyvindartungu í Laug-
ardal. Eignuðust þau 6 börn sem
öll eru á lífi.
Gunnar Guðbjartsson varð
snemma virkur í félagsmálastörfum
á heimaslóðum. Hann starfaði í
ungmennafélagshreyfíngunni, tók
virkan þátt í sveitarstjórnarmálum
og var í forystu í félagsmálum
bænda á Snæfellsnesi. Hann sat á
Búnaðarþingi fyrir Snæfellinga í
32 ár eða frá 1950 til 1982.
Gunnar var varaþingmaður fyrir
Framsóknarflokkinn í Vesturlands-
kjördæmi um skeið og sat sem
slíkur á Alþingi.
Gunnar var kosinn formaður
Stéttarsambands bænda árið 1963
og gegndi því starfi í 18 ár eða til
ársins 1981. Því starfi fylgdi einnig
formennska í Framleiðsluráði land-
búnaðarins og fjölmörgum stjórnum
og nefndum, m.a. Sexmannanefnd,
stjórn Stofnlánadeildar landbúnað-
arins og stjórn Bjargráðasjóðs. Auk
starfa sinna fyrir Stéttarsamband
bænda gegndi hann ýmsum öðrum
trúnaðarstörfum, m.a. var hann um
skeið formaður stjórnar Aburðar-
verksmiðjunnar og átti sæti í stjórn
Mjólkursamsölunnar í Reykjavík.
. Þegar hann hætti formennsku í
Stéttarsambandinu tók hann við
starfi framkvæmdastjóra Fram-
leiðsluráðs og gegndi því til ársloka
1987.
Sem bóndi var Gunnar Guð-
bjartsson í fremstu röð og var tal-
inn í hópi ötulustu íjárræktarmanna
hér á iandi á sinni tíð. Eftir að
hann tók við formennsku í Stéttar-
sambandinu tóku félagsmálastörfín
mest af tímá hans.
Sú kynslóð íslendinga sem fædd
er um og upp úr síðustu aldamót-
um, aldamótakynslóðin, varð þeirr-
ar gæfu aðnjótandi að sjá margar
af hugsjónum sínum rætast. Þessi
kynslóð tók við þjóðfélagi þar sem
flest var ógert, en hugsjónir sjálf-
stæðisbaráttunnar og andi ung-
mennafélagshreyfíngarinnar gáfu
henni afl til að lyfta Grettistaki.
Af þessari kynslóð var Gunnar
Guðbjartsson, mótunarár hans voru
krepputímar millistríðsáranna.
Síðan tóku við heimsstyijaldarárin
síðari. Þessar aðstæður gerðu það
að verkum að hann hafði ekki tæki-
færi til þess að fara í lengra nám,
sem hugur hans vissulega stóð til.
Miklir erfiðleikar voru hjá bænd-
um á þessum árum, m.a. vegna
sauðfjársjúkdómanna sem þá geis-
uðu. Sölumál landbúnaðarins voru
þá enn að mestu leyti óskipulögð
og oft skorti búvörur hluta úr ári,
einkum mjólkurvörur.
Samgöngur í líkingu við það sem
við þekkjum nú og rafvæðing sveit-
anna var enn langt undan. Það
mikla ræktunar- og kynbótastarf
sem við sjáum árangur af í dag var
þá rétt að byija og eiginleg kjara-
barátta bænda var enn vart hafin.
Gunnar Guðbjartsson var einn
þeirra bænda sem sat stofnfund
Stéttarsambands bænda að Laug-
arvatni 9. september 1945. Með
stofnun Stéttarsambandsins og
setningu Framleiðsluráðslaganna
1947 var lagður grunnur að því
skipulagi landbúnaðarmála sem við
höfum í dag og kjarabaráttu bænda
síðustu áratugina.
Gunnar tók við forystuhlutverki
í Stéttarsambandi bænda við upp-
haf nýs tíma í landbúnaðinum. Bú-
sifjar sauðfjársjúkdómanna og erf-
iðleikar eftirstríðsáranna voru að
baki.
Nýtt skeið uppbyggingar var að
hefjast, stórfelld áform um ræktun
og íjárfestingar hjá bændum og í
vinnslustöðvum voru á pijónunum.
Tæknibylting eftirstríðsáranna var
fyrir alvöru að hefja innreið sína.
Stefnt var að því að fullnægja þörf-
um þjóðarinnar fyrir búvörur og
framleiðajafnframt til útflutnings.
Formennskan í Stéttarsambandi
bænda og Framleiðsluráði, ásamt
setu á Búnaðarþingi og í stjórn
Stofnlánadeildar landbúnaðarins
sköpuðu Gunnari lykilhlutverk í
þessu mikla uppbyggingarstarfi.
Yfírburðaþekking hans á málefnum
landbúnaðarins skapaði honum
næstum ótakmarkað traust meðal
margra helstu ráðamanna þjóðar-
innar, sem jafnan gerðu vilja hans
að sínum þegar landbúnaðarmál
voru annars vegar.
Enda þótt breyttar aðstæður
valdi því að þessi mikla uppbygg-
ing, sem stóð fram undir lok 8.
áratugarins nýtist bændum nú ekki
sem skyldi er hún afrek, ekki síst
þegar það er haft í huga að á þess-
um tíma fór pólitísk ítök bænda
þverrandi.
Þegar Gunnar hætti formennsku
í Stéttarsambandinu árið 1980 tók
hann við starfí framkvæmdastjóra
Framleiðsluráðs landbúnaðarins. I
því starfí beið hans það erfiða hlut-
skipti að stýra samdrætti búvöru-
framleiðslunnar sem hann áður
hafði haft forystu um að efla.
Sem formaður Stéttarsambands
bænda var Gunnar Guðbjartsson
óumdeilanlega foringi íslenskra
bænda. Það var lærdómsríkt að
kynnast því hvernig hann vann og
undirbjó mál. Hvert atriði var
grandskoðað og þegar hann lagði
málin fyrir var þekking hans, rök-
vísi og viljastyrkur slíkur að fæstum
fannst þeir hefðu nokkru við það
að bæta sem hann sagði. Að dag-
fari var hann alvörugefínn og oft
þungbúinn, en ávallt alúðlegur í
viðmóti. Velviljaður var hann og
hjálpsamur þegar á bjátaði. Engum
sem kynntist honum gat verið sama
um hann. Hann gerði miklar kröfur
til samstarfsmanna sinna, en mest-
ar kröfur gerði hann þó til sjáífs
sín, bæði að því er varðaði vinnuaf-
köst og vönduð vinnubrögð við það
sem leysa átti af hendi. Vinnuþrek
hans var ótrúlegt og var ekkert
gefíð eftir þótt heilsan væri farin
að gefa sig seinni árin. Á góðri
stundu var hann allra manna glað-
astur og hafði yndi af að taka lag-
ið. Hann var hafsjór af fróðleik,
gömlum og nýjum, og sagði afburða
skemmtilega frá. Það var upplifun
að vera með honum á ferðalögum,
svo kunnugur var hann staðháttum
um allt land og kunni skil á mönn-
um og málefnum jafnt í fortíð sem
nútíð.
Okkur sem með Gunnari unnum
var það ómetanlegur styrkur að
geta leitað til hans, fengið mat
hans á þeim málum sem um var
fjallað og þegið ráð hans. Síðast
en ekki síst var það ómetanlegt að
geta leitað í hið ótrúlega minni
hans.
Fyrir hönd okkar samstarfs-
manna hans hjá Stéttarsambandi
bænda votta ég Ásthildi, börnum
þeirra og skyldmennum öllum okkar
dýpstu samúð.
Hákon Sigurgrímsson
Gunnar Guðbjartsson, fyrrver-
andi formaður Stéttarsambands
bænda og framkvæmdastjóri Fram-
leiðsluráðs landbúnaðarins, er lát-
inn.
Með Gunnari er genginn einn af
þeim mönnum sem hefur skilað
hvað stærstu dagsverki fyrir
íslenskan landbúnað.
Hann var formaður Stéttarsam-
bands bænda í 18 ár, frá 1963-
1981, og framkvæmdastjóri Fram-
leiðsluráðs landbúnaðarins frá 1980
til ársloka 1987. Ég nefni þetta
tvennt hér en Gunnar starfaði í
mörgum öðrum nefndum og stjórn-
um í þágu landbúnaðarins.
Fyrstu kynni okkar Gunnars voru
norður í Eyjafirði á bændafundi
þar. Ég var þá nýkominn frá
Bændaskólanum á Hvanneyri og
hann nýlega tekinn við formennsku
Stéttarsambands bænda og það
sem vakti strax athygli mína var
hversu einarður og ákveðinn hann
var í málflutningi.
Næstu 20 árin kynntist ég Gunn-
ari betur og fann að þar fór mjög
sérstakur maður.
Hann var gífurlega glöggur á
allar tölur og talnameðferð. Það var
ekki einungis að hann í útreikning-
um námundaði niðurstöðu, heldur
gat hann reiknað í huganum eins
og tölva, og það með mörgum auka-
stöfum. Minni hans var slíkt að það
var með ólíkindum hvað hann gat
munað nákvæmt úr skýrslum og
reglugerðum varðandi framleiðslu,
sölu og verðlagningu búvara.
Gunnar naut ekki langskóla-
náms, þó að hann hefði hlotið mikla
hæfileika til þess í vöggugjöf. Að-
stæður á þeim tíma leyfðu það ekki.
Það var þó ekki laust við að mér
fyndist stundum örla á minnimátt-
arkennd hjá honum gagnvart lang-
skólamönnum. En það var nokkuð
sem hann þurfti ekki — síður en
svo. Það sem tók flesta menn miss-
eri eða ár að nema í skóla, tileink-
aði Gunnar sér á skömmum tíma
með sínum alkunna dugnaði og
skörpu gáfum.
Ég varð þess áskynja, er við
Gunnar ferðuðumst saman, að
málakunnátta hans var all góð.
Hann bæði las og skildi erlend
tungumál, þó að hann væri ekki