Morgunblaðið - 10.04.1991, Qupperneq 13

MORGCNBLAÐlfj MiÓViKIJDAÓUR 10. APRÍL'1991
U
Framtíð sjúkra-
húsa íReykjavík
eftir Sigurð Guð-
mundsson og
Þórð Harðarson
Inngangur
í fyrri grein um sjúkrahús í
Reykjavík var íjallað stuttlega um
hlutverk sjúkrahúsa, lögð áhersla á
nauðsyn þess að eiginlegu háskóla-
sjúkrahúsi verði komið á fót hér-
lendis og að lokum nokkur atriði
nefnd sem að lúta að rekstri sjúkra-
húsa. Ekki er síður ástæða til að
ræða hugmyndir sem komið hafa
fram um hvort reka megi sjúkrahús-
in hagkvæmar og ódýrar en nú með
meiri samvinnu þeirra í milli og jafn-
vel samruna. í desember síðastliðn-
um var samþykkt frumvarp um
breytingu á lögum um heilbrigðis-
þjónustu, þar sem löggjafinn steig
veigamikið skref í þá átt að sameina
alla spítalana þíjá, m.a. með tilurð
svonefnds samstarfsráðs sjúkra-
húsa. í upphafi átti ráðið að hafa
allmikil völd og m.a. deila fjármun-
um milli stofnananna. Sitt sýndist
hvetjum um þetta mál og risu öldur
hátt. I meðförum þingsins var dreg-
ið nokkuð úr valdsviði ráðsins og
er það nú hugsað til ráðgjafar um
framtíðarstefnu og verkaskiptingu
sjúkrahúsanna. Ljóst er að endanleg
ákvörðun í þessu máli verður pólit-
ísk og því ekki úr vegi að tæpa á
nokkrum atriðum sem rétt er að
huga að áður en til ákvörðunar kem-
ur, enda Alþingiskosningar á næsta
leiti.
Samruni sjúkrahúsa
í þessum efnum má nefna a.m.k.
fjóra möguleika. Ekki er ástæða til
að taka sérstaka afstöðu til þeirra
á þessu stigi en ýmislegt bendir þó
til að stefnumótun þurfi að liggja
fyrir á næstu árum, þ.e. í tíð þeirr-
ar ríkisstjórnar sem við tekur eftir
næstu Alþingiskosningar, nema hún
verði því skammlífari.
Úr flokki greina
háskólamanna þar
sem reifuð eru
þjóðmál nú þegar
kosningar fara í
hönd
a. Óbreytt ástand, þ.e. sjúkrahús-
in þtjú starfi áfram með nýstofnað
samstarfsráð sér til fulltingis sem
ráðgjafarnefnd um samvinnu og
jafnvel samruna einstakra deilda
þar sem sérhæfð þjónusta er veitt.
b. Samruni sjúkrahúsanna
þriggja í eitt. Eftir stæði mjög stór
stofnun með um 1500-1600 rúm og
5000-6000 starfsmenn.
c. Fækkun úr þremur í tvö sjúkra-
hús. Þar kemur annars vegar sam-
eining Borgarspítala og Landakots
til greina og hins vegar sameining
Landspítala og Landakotsspítala.
Af fyrri möguleikanum leiddu nokk-
urn veginn tvær jafnstórar stofnan-
ir með hliðstæða starfsemi á flestum
sviðum almennrar þjónustu en af
hinum síðari leiddi sameinaður
Landspítali og Landakotsspítali með
um 1.000 rúm en Borgarspítali
áfram með um 500. Annað þessara
sjúkrahúsa þyrfti að þróa sem há-
skólasjúkrahús í samræmi við það-
sem áður er sagt.
d. Sa'meining Landspítala og
Borgarspítala í eitt sjúkrahús sem
þróað yrði í eiginlegt háskólasjúkra-
hús og gegndi jafnframt bráðaþjón-
ustu auk þess sem þar yrðu þróaðir
helstu þættir dýrari meðferðar (“há-
tæknimeðferðar"). Landakotsspítali
og önnur enn smærri sjúkrahús á
höfuðborgarsvæðinu myndu þróast
í stofnanir er sinntu ákveðnum verk-
efnum er ekki teldust til bráðaþjón-
ustu. Má þar nefna ýmsar skurðað-
gerðir, s.s. bæklunarskurðaðgerðir,
þvagfæraskurðaðgerðir o.s.frv.
Slíkar stofnanir mætti reka af
einkaaðilum og bendir ýmislegt til
að slík ráðstöfun myndi vera affara-
sælust til að stytta margnefnda bið-
lista ýmissa sjúkradeilda hér í
Reykjavík.
Ljóst er að hver þeirra leiða sem
valin verður af ofanskráðum eða enn
öðrum leiðum, verða skoðanir mjög
skiptar. Engar tölur eru tiltækar
um rekstrarkostnað né heldur hvort
sparnaður eða hagkvæmni hlýst af
mögulegum breytingum og þá hve
mikil. Helstu rök sem lögð hafa
verið fram fyrir tilurð einnar stórrar
stofnunar hafa einkum lotið að ein-
földun á sameiginlegri yfirstjórn,
sparnaði í rekstri, s.s. sameiginleg-
um innkaupum, auðveldari og skil-
virkari verkaskiptingu milli húsa,
betri nýtingu sérhæfðs mannafla,
einkaniega með tilliti til vakta
o.s.frv. Benda má þó á að flestum
þessum atriðum má ná fram með
samvinnu milli tveggja smærri
stofnana.
Nokkrar heimildir eru til um
árangur samruna sjúkrahúsa und-
anfarinn áratug og eru þær einkum
frá Bandaríkjunum. Þar í landi hafa
7 af hverjum 10 sameiningartilraun-
um misheppnast en allar hafa þær
verið gerðar með það að markmiði
að auka hagkvæmni í rekstri. Helstu
ástæður þess að illa hefur gengið
hafa verið að hið sameinaða sjúkra-
hús hefur orðið of stórt og þar sem
vel hefur tekist til hefur sjúkrahúsið
yfirleitt ekki verið stærra en 5-800
sjúkrarúm. A stærri stofnun jókst
fjarlægð milli yfirmanna og hins
almenna starfsmanns mjög og boð-
leiðum upplýsinga voru verulegar
skorður settar. Vinnustaðir urðu
ópersónulegir, framandi og ánægja
og fórnfýsi starfsfólks fyrir stofnun-
ina minnkaði. Reyndar eru þetta þau
vandamál sem hafa orðið miðstýr-
ingu á ýmsum sviðum þjóðlífs og
atvinnulífs bæði hér og annars stað-
ar að fótakefli.
Önnur atriði
Þó brýnt sé að komast að niður-
stöðu um framtíðarskipulag sjúkra-
Sigurður Guðmundsson
húsanna á næstu misserum eru þó
ýmis smærri atriði sem huga má
að strax en öll lúta þau fremur að
bættri þjónustu við neytendur en
beinum sparnaði. Eins og áður var
vikið að eru ákvarðanir um verka-
skiptingu sjúkrahúsanna í raun
óháðar hugmyndum um samruna
eða sameiningu. Allmikil verka-
skipting er þegar við lýði og ljóst
er að þróa má fleiri þjónustugrein-
ar, s.s. endurhæfingu, taugasjúk-
dóma, almennar þvagfæraskurð-
lækningar, smitsjúkdómaráðgjöf og
fleira á einstökum stöðum. Nú er
við lýði svonefnd „þriggja mánaða
regla“ varðandi bráðainnlagnir á
sjúkrahúsin en í henni felst að hafi
einstaklingur legið á tilteknu sjúkra-
húsi á síðustu þremur mánuðum
fyrir innlögn skal hann lagður inn
þangað, en annars ræðst innlagnar-
staður af því hvert sjúkrahúsanna
sinnir bráðaþjónustu tiltekinn dag.
Oft veldur þetta ákveðnum erfiðleik-
um við öflun upplýsinga um fyrra
ástand sjúklings og væri mikill hag-
ur að því fyrir sjúklinginn og starfs-
fólk að hann legðist að öðru jöfnu
inn á sama sjúkrahús og hann lá á
síðast án tillits til þess hvenær hann
þurfti á sjúkrahússvist að halda síð-
ast.
Ennfremur mælir ýmislegt með
því að fella niður „bráðadaga"
sjúkrahúsanna en skipta bráðainn-
lögnum milli þeirra á hvetjum degi.
Við þetta minnkuðu sveiflur bráða-
innlagna og starfsemin yrði jafnari,
en nú bregður oft við að 20-25
manns leggjast t.d. inn á lyfjadeild
sjúkrahúss á bráðadegi en ekki
nema 2-3 hina dagana. Jafnframt
Þórður Harðarson
er ástæða til að bráðaþjónustunni
yrði einfarið sinnt á tveimur stofn-
unum eða húsum, en síður dreift
eins og nú er gert. Önnur hús nýtt-
ust þannig betur til annarrar nauð-
synlegrar þjónustu sem ekki teldist
bráð.
Sjúkrahúsin hafa nú hvert sitt
sjúkraskrárkerfi og mætti bæta
upplýsingaöflun mjög með sameig-
inlegri sjúkraskrárgeymslu og dreif-
ingu fyrir sjúkrahúsin öll. Með vax-
andi þekkingu og sérhæfmgu í
læknisfræði er oft þörf á sértækri
ráðgjöf við umönnun sjúklinga utan
venjulegs vinnutíma. Oft er undir
hælinn lagt hvort næst til slíkrar
sérþekkingar ef viðkomandi sér-
fræðingur er ekki á almennri vakt.
Ferilvaktir sérfræðinga í tilteknum
undirsérgreinum gætu að nokkru
leyst þennan vanda og sinntu þeir
þá öllum sjúkrahúsum höfuðborgar-
svæðisins og reyndar landinu öllu.
Niðurlag
Hér hefur verið tæpt á nokkrum
atriðum er lúta að framtíð sjúkra-
húsa í Reykjavík. Þungamiðja þeirra
er að samkomulag náist um framtíð-
arsamvinnu eða samrúna sjúkrahú-
sanna þriggja í Reykjavík. Ennfrem-
ur er brýnt að eiginlegt háskóla-
sjúkrahús verði til hér á landi. Lík-
legt er að þessar ákvarðanir verði
í höndum þeirra stjórnvalda sem við
taka eftir næstu Alþingiskosningar
og er mikilvægt að vel takist til.
Sigurður er dósent í
lyflæknisfræði, Borgarspít-aia, og
Þórður prófessor í lyflæknisfræði,
Landspitala.
Bætum starfs-
skilyrði iðnaðarins
eftir Þráin
Þorvaldsson
Um miðjan júlí á síðasta ári var
ég ásamt fjölskyldu minni í sumar-
leyfi í Vestur-Þýskalandi. Hálfum
mánuði áður höfðu landamærin yfir
til Austur-Þýskalands verið opnuð.
Við ákváðum að fara yfir landa-
mærin til þess að sjá með eigin
augum þetta fyrrum lokaða land
áður en vestrænna áhrifa færi að
gæta þar.
Við fórum yfir landamærin til
Eisenach og dvöldum þar dagstund.
Dvölin þar var ekki löng. Fjölskyid-
an kvartaði fljótt yfir menguðu
andrúmslofti og vildi komast burt
sem fyrst. Við skoðuðum miðborg-
ina og fórum í verslanir. Þessi stutta
heimsókn nægði til þess að sýna
okkur í raun þá hörmulegu stöðu
sem þetta efnahagskerfi hefur búið
íbúum landsins.
Eftir að hafa skoðað Wartburg-
kastala héldum við suður á bóginn
eftir þröngum vegum og fórum yfir
landamærin til Vestur-Þýskalands
frá Philippsthal. Það var sérkenni-
leg tilfinning að aka aftur yfir land-
amærin. Þorpin sitt hvoru megin
við landamærin voru svo gjörólík.
Þorpið sem við yfirgáfum var eitt-
hvað svo líflaust og grátt. Við tók
þorp með fallegum húsum, blóm
við glugga og nýir bílar á götum.
Það var eins og að koma úr gráum
rigningarskúr í glaða sólskin.
Um þessar mundir er mikið rætt
um framtíð efnahagsþróunar á ís-
landi. Um leið og við ókum inn í
sólskinið í Philippsthal laust þeirri
hugsun niður, hvort við íslendingar
myndum að fimmtíu árum liðnum
finna fyrir þessari sömu tiifinningu,
þegar við stigjum út úr flugvélum
á erlendri grund og bærum saman
lífsskilyrði okkar við aðrar þjóðir.
Slíkar aðstæður geta skapast, ef
við höldum ekki rétt á málum. Töl-
ur um íslenska efnahagsþróun eru
ekki uppörvandi. í þijá áratugi höf-
um við notið 4,5% hagvaxtar á ári
miðað við 3,5% vöxt í OECD-lönd-
unum. Þessi mikli hagvöxtur hefur
gert okkur kleift að lifa mjög góðu
lífi í þessu landi, þrátt fyrir marg-
vísleg mistök í fjárfestingum.
Nú er aðeins gert ráð fyrir 1,5%
hagvexti á ári á næstu árum miðað
við 3,5% vöxt í OECD-ríkjum. Á
árunum 1‘980 til 1990 var aukning
útflutnings íslendinga á mann um
13% meðan útflutningur OECD-
ríkjanna jókst um 56% á sama tíma.
Vilhjálmur Egilsson, hagfræðingur,
hefur haldið því fram, að til þess
að við getum haldið í við önnur
OECD-ríki, þurfum við að auka
útflutning okkar til ársins 2000 um
115% eða um 8% á ári á mann að
meðaltali.
Það er ljóst, að þessu marki verð-
ur ekki náð á auðveldan hátt. Auk-
inn sjávarafli, sem hefur verið und-
irstaða útflutningsaukningar und-
anfarinna áratuga, verður það ekki
í framtíðinni. Stóriðja verður mikil-
væg í þessari þróun en hér þarf
margt fleira að koma til ef veruleg
útflutningsaukning á að nást.
íslenskt atvinnulíf er í mikilli
lægð um þessar mundir. Víða ríkir
mikill drungi og vonleysi. Þær radd-
ir heyrast meðal ungs fólks að á
Islandi sé ekki mikil efnahagsleg
framtíð og e.t.v. sé best að búa sig
undir að setjast að erlendis, þar sem
afkomumöguleikar eru bjartari en
hér á landi.
Hér á landi vantar bjartsýni og
trú á framtíðina. Við höfum líka
fulla ástæðu til þess að vera bjart-
sýn. Það eru svo miklir möguleikar
í þessu landi til þess að ná betri
árangri í íslensku atvinnulífi og
auka útflutningsverðmæti þjóðar-
innar. Þar hlýtur íslenskur iðnaður
að hafa forystuhlutverki að gegna.
íslenskur iðnaður er mun mikilvæg-
ari í atvinnulífi íslendinga en marg-
ir gera sér grein fyrir. Árið 1988
voru 15 þúsund ársverk í fisk-
vinnslu og fiskveiðum en 17 þúsund
■í mt ssmtk.
Þráinn Þorvaldsson
„Það sem vantar er afl
og réttar starfsaðstæð-
ur til þess að leysa ónot-
aðan kraft úr læðingi
og nýta þau tækifæri,
sem bíða.“
í iðnaði.
a. íslendingar eru vel upplýstir og
mikill íjöldi er af dugmiklu og
áræðnu fólki. Þjóðfélagsleg um-
breyting úr bændaþjóðfélagi í
tæknivætt fiskveiðiþjóðfélag gekk
hratt fyrir sig vegna þess hve vel
menntuð þjóðin var. Þess vegna
munu einnig núverandi atvinnulífs-
breytingar ganga skjótt yfir.
b. Við eigum hráefni, íslenskar
sjávarafurðir, sem er eftirsótt hrá-
efni víða um heim en aðrar þjóðir
nýta til fullvinnslu og aukinnar
verðmætasköpunar.
c. Við eigum margt fólk með mikla
tækniþekkingu og hugvit sem teng-
ist þjónustu við höfuðatvinnugrein-
ar okkar og jafnvel á nýjum sviðum.
d. Staðsetning landsins fjarri lönd-
um með mengunarvandamál gefur
tilefni til sérstöðu í kynningum á
eigin vörum, þjónustu og sölu hug-
vits.
En það sem vantar er afl og rétt-
ar starfsaðstæður til þess að leysa
ónotaðan kraft úr læðingi og nýta
þau tækifæri, sem bíða.
Sjálfstæðisflokkurinn leggur
áherslu á mikilvægi íslensks iðnaðar
í atvinnuþróun og telur að talsvert
skorti á, að íslenskur iðnaður búi
við nægilega góð starfsskilyrði.
Flokkurinn leggur áherslu á að
þessu þurfi að breyta. Af stefnuat-
riðum flokksins í iðnaðarmálum má
nefna jöfnun starfsskilyrða milli
atvinnugreina. Skrá þarf gengi ís-
lensku krónunnar miðað við jafn-
vægi í utanríkisviðskiptum og stöðu
og afkomu fleiri útflutnings- og
samkeppnisgreina en sjávarútvegs.
Starfsskilyrði íslensks iðnaðar
þurfa að vera sambærileg við
starfsaðstöðu erlendra keppinauta.
Víða í iðnaðinum má fínna vaxt-
arsprota nýrra hugmynda. En þess-
ir vaxtarsprotar eru eins og blóm
í grýttum mel. Þau ná ekki að dafna
nema hlúð sé að þeim og öðrum
þeim blómum sem fyrir eru. Verði
það ekki gert mun svo geta farið
innan fárra ára, að íslendingar finni
fyrir þessum mismun gráa hvers-
dagsleikans og sólríka umhverfis-
ins, sem ég néfndi í upphafi, þegar
þeir fara til útlanda. Það er að segja
þeir fáu útvöldu, sem munu hafa
efni á því.
Höfundur starfar i iðnaðarnefnd
Sjálfstæðisflokksins.