Morgunblaðið - 18.04.1991, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 18. APRÍL 1991
N G
S K O
N G A R
1
Opið bréf til Steingríms, Ölafs
Ragnars og Jóns Baldvins
frá Birni Guðmundssyni
Vonandi era flestir íslendingar
aldir upp við það að „orð skulu
standa“. Að baki þessum orðum
stendur manngildi sem við köllum
heiðarleika. Siðaðir menn meta það
manngildi mikils. í gegnum tíðina
hafa heiðarlegir menn getað gert
með sér munnlega samninga og
staðið við þá. Slíkt hefur verið einn
af hornsteinum eðlilegra samskipta
manna. Orðstír þeirra hefur verið
lagður að veði í hvert sinn. Siðuðum
mönnum þykir góður orðstír mikils
verður. Skriflegir samningar urðu
til seinna. Aldrei hef ég heyrt sér-
staklega talað um það að „skrifleg-
ir samningar skulu standa“. Ástæð-
an er auðvitað sú að engum manni,
siðuðum eða ósiðuðum, dettur ann-
að í hug.
Nú hafið þið og bæjarþing
Reykjavíkur ákveðið að skriflegir
samningar skulu ekki standa. Þar
með skulu orð ekki standa. Menn
skulu ekki vera heiðarlegir í sam-
skiptum sínum við aðra menn.
Ævagömul manngildissjónarmið
eru að engu höfð. Gerið þið ykkur
enga grein fyrir afleiðingum þess-
ara ákvarðana ykkar? Hvers konar
þjóðfélag sækist þið eiginlega eftir?
í maí 1989 skrifaði Olafur Ragn-
ar undir samning við BHMR fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar. Ólafur
Ragnar kallaði samninginn „tíma-
mótasamning“. Ég held að flestir
hafi skilið það svo að þetta væri
góður safnningur, bæði fyrir ríkið
og starfsmenn þess. Steingrímur
og Jón Baldvin bera jafnmikla
ábyrgð á samningnum enda sam-
þykktu þeir hann í ríkisstjórn (svo
og jábræður þeirra og Ólafs Ragn-
ars_ auðvitað).
í febrúar urðu til samningar á
vegum ASÍ, VSÍ og fleiri- sem
kenndir hafa verið við „þjóðarsátt"
(sem er rangnefni, en upplagt til
að slá ryki í augu almennings).
Þessir samningar vora þannig úr
garði gerðir að þeir og BHMR-
samningurinn fengu ekki staðist
saman, Og allt var það með ráðum
gert. Það hefur oftar en einu sinni
komið fram hjá Einari Oddi Krist-
jánssyni að þeir sem stóðu að „þjóð-
arsáttarsamningunum" fengu lof-
orð um það hjá ráðherram í ríkis-
sjórn íslands að ekki yrði staðið við
BHMR-samninginn af hálfu ríkis-
ins.
Steingrímur, Ólafur Ragnar og
Jón Baldvin. Þannig kusuð þið að
svívirða þau manngildi sem ég
ræddi um í upphafi. Þið höfðuð að
leiðarljósi óheilindi og óheiðarleika.
Og þið hélduð því áfram. Menn
bentu á það að samningarnir tveir
stæðust ekki saman. Þið áttuð þann
kost að taka upp viðræður við
samningsaðila. Þið kusuð að gera
það ekki. Auðvitað ekki. Þið vorað
ákveðnir í því að svíkja BHMR-
samningana. Leiðin til þess var að
aðhafast ekkert og þannig var það
hugsað. Mánuðir liðu þangað til
málamyndaviðræður við forsvars-
menn BHMR fóra fram í örfáa
daga. Þær vora blekkingarleikur
einn. Tímasetningin sannar það.
Allt var komið í óefni eins og þkð
vilduð til að hægt væri að setja
bráðabirgðalög. Með setningu
bráðabirgðalaganna genguð þið á
bak orða ykkar við BHMR, sem
reyndar voru staðfest með undir-
skrift samnings. Heiðarleikinn
komst ekki að. Auðvitað tókuð þið
ekkert tillit til þess að BHMR-sam-
ingurinn varð til á undan „þjóðar-
sáttarsamingunum“. Það hefði ver-
ið nær að banna víxlverkunar-
ákvæðin í síðarnefndu samningun-
um. En mergurinn málsins er sá
að þessi ákvæði voru þarna með
ykkar samþykki beinlínis til þess
að þið gætuð blekkt þjóðina og
eyðilagt BHMR-samninginn. Það
voru nefnilega fleiri atkvæði hinum
megin.
Steingrímur, Ólafur Ragnar og
Jón Baldvin. Þegar Félagsdómur
dæmdi BHMR í vil sumarið 1990
áttuð þið að segja af ykkur. Það
hefðu manndómsmenn gert og við-
urkennt yfirsjónir sínar. Nú hefur
undirréttardómur komist að þeirri
niðurstöðu að gerðir ykkar voru
ólöglegar. Reyndar er dómur þessi
mjög umdeildur. En vonandi er ekki
svo illa fyrir ykkur komið að sjá
ekki að gerðir ykkar voru sið-
lausar. „Löglegt, en siðlaust". Það
er líka löglegt í mörgum öðrum
löndum en á íslandi að svívirða
mannréttindi. En það er ekkert
betra þess vegna. Til hvers eruð
þið að skipta ykkur af mannrétt-
indabrotum í Litháen? Þið eruð ekki
trúverðugir á þeim vettvangi. Þið
erað engir frelsisberar. Það sanna
verk ykkar hér heima fyrir.
Jón Baldivin. Þegar framhalds-
skólakennarar stóðu í kjarabaráttu
og fjöldauppsögnum fyrir nokkrum
árum varst þú í stjórnarandstöðu.
Þá talaðir þú fjálglega um mikil-
vægi kennarastarfsins og að það
væri skömm að því hve illa launað-
ir kennarar væra. Þú fluttir á Al-
þingi hjartnæma ræðu um fyrrver-
andi samstarfsmann þinn við MÍ,
ágætan kennara sem hrökklaðist
úr starfi vegna bágra launakjara
kennara. Ekki var hægt að skilja
þig öðruvísi en þannig að ef þú
kæmist til valda myndir þú auðvitað
bæta kjör kennara. Vafalaust hafa
einhverjir kennarar kosið flokk þinn
í næstu kosningum í trausti þess
að þú segðir satt. En það var annað
hljóð í strokknum þegar þú varst
kominn í ríkisstjórn og kennarar í
verkfall. Þá vora kennarar orðnir
til skammar í þjóðfélaginu, þægju
ágæt laun, en skiluðu ekki fullum
vinnudegi skv. þinni reynslu frá
MÍ. (Stjórnar þú þeim svona illa
þar?) Hvað myndir þú kalla þetta
hjá þér? Það væri mikil kurteisi að
segja að maður sem hegðar sér
svona sé tækifærissinni. Sumir
myndu nota orðið tvöfeldni. Enn
aðrir myndu tala um óheiðarleika.
Þú hefur fullkomnað skömm þína
Björn Guðmundsson
með setningu bráðabirgðalaganna
á BHMR.
Ólafur Ragnar. Þú sem fjármála-
ráðherra gerðir samninginn við
BHMR og hreyktir þér af honum.
En þú varst svo aumur að standa
ekki við hann. Samt ert þú formað-
ur þess flokks sem þykist öðrum
fremur bera hag launamanna og
mannréttinda fyrir btjósti. Það hafa
þeir í Austur-Evrópu líka þóst gera
í nokkra áratugi. Én nú þegar þeir
era þvingaðir til að koma á mann-
réttindum þá sýnir þú tilburði í
þveröfuga átt og það á íslandi!!! Það
hefðu líklega verið not fyrir þig í
Austur-Evrópu fyrir ijörutíu áram.
Þín saga verður skráð. Á því leikur
ekki nokkur vafi.
Steingrímur. Þu vissir náttúrlega
lítið um heimskupör ráðherranna
sem þú ert þó í forsæti fyrir. Og
ert náttúrlega búinn að gleyma
þessu öllu núna. Minnisleysi þitt og
ábyrgðarleysi á því sem aflaga hef-
ur farið á íslandi undanfarna tvo
áratugi verður fært í annála. En
sú ákvörðun forsætisráðherra að
skriflegir samningar skulu ekki
standa verður ekki aðeins færð í
annál. Hún ver viljayfirlýsing um
það hvernig best sé að standa að
mannlegum samskiptum á íslandi.
Sú viljayfirlýsing er óskynsamleg
og háskaleg og hún mun hafa slæm-
ar afleiðingar.
„Steingrímur, Ólafur
Ragnar o g Jón Baldvin.
Þannig kusuð þið að
svívirða þau manngildi
sem ég ræddi um í upp-
hafi. Þið höfðuð að leið-
arljósi óheilindi og
óheiðarleika. Og þið
hélduð því áfram. Menn
bentu á það að samn-
ingarnir tveir stæðust
ekki saman. Þið áttuð
þann kost að taka upp
viðræður við samnings-
aðila. Þið kusuð að gera
það ekki. Auðvitað
ekki. Þið voruð ákveðn-
ir í því að svíkja BHMR-
samningana.“
Enn er til á íslandi heiðarlegt
fólk sem trúir því að aðrir séu líka
heiðariegir. Þetta fólk treystir
munnlegu samkomulagi og handtak
kemur í stað undirskriftar. En því
fer fækkandi. Boðberar nýrra tíma
sjá til þess. Þetta eru boðberar
glundroða og óheilinda. Verk þeirra
eitra mannleg samskipti og kynda
undir agaleysi, virðingarleysi og
óheiðarleika. Eftir höfðinu dansa
limirnir. Nú skulu ekki einu sinni
skriflegir samningar standa. Þau
gömlu sannindi að „orð skulu
standa" era að verða leiftur frá liðn-
um tíma og þeir sem lifa í samræmi
við þau furðulegir einfeldningar.
Þið hafið lagt ykkar lóð á vogarskál-
arnar. Mikið óskaplega finnst mér
það dagpurlegt hvernig ykkur tókst
til. .
Höfundur er efnafræðingur og
kennir efnafræði í
Fjölbrautaskólanum í Breiðholti.
Endurskipulagning á fjármál
um Þorgeirs & Ellerts hf.
Erfiðu verkefni lokið
eftirBaldur Ölafsson
Skipasmíðar væntanlega
áfram ein þýðingarmesta
iðngrein á Akranesi
í síðustu viku gerðust þau
ánægjulegu tíðindi að samningar
náðust um fjármálalega endurskip-
ulagningu á einu elsta iðnfyrirtæki
hér á Akranesi, Þorgeir & Ellert
hf. Við sem höfum unnið stóran
hluta ævi okkar hjá þessu fyrir-
tæki hljótum að fagna þessum
málalokum. Það má vera að tilfinn-
ingar séu blandaðar gömlum minn-
ingum um ágæta vinnufélaga og
einstakan fyrrum aðaleiganda
þessa fyrirtækis, Þorgeir Jósefs-
son, sem nú er háaldraður, en var
óþreytandi að ráðleggja okkur og
aðstoða við allt það er við tókum
okkur fyrir hendur og tók virkan
þátt í því sem við voram að gera.
Sá sem þetta ritar átti því láni að
fagna að starfa við þetta fyrirtæki
í tæp 20 ár og naut oft föðurlegra
ráðlegginga hins aldna höfðingja.
Erfið rekstrarskilyrði
iðnfyrirtækja
Eins og allir vita hefur skipa-
smíðaiðnaður á íslandi átt í erfið-
leikum hin síðari ár. Þegar ljóst
varð að fiskiskipafloti okkar var
orðinn allt of stór dró að sjálfsögðu
úr smíði á fiskiskipum.
Þessi samdráttur virðist þó hafa
bitnað fyrst á íslenskum skipa-
smíðastöðvum því enn eru smíðuð
skip fyrir íslendinga og vonandi
verður svo um langa framtíð. Þessi
vinna fer nú að lang mestu leyti
fram erlendis.
Afkoma íslenskra iðnfyrirtækja
þ.m.t. málmiðnaðarfyrirtækja hef-
ur verið erfíð mörg undanfarin ár
og þykir það ágætur árangur ef
ekki er tap á rekstrinum. Það sem
ég á við er það að íslenskum iðn-
fyrirtækjum hafa ekki’verið sköpuð
nægjanlega hagstæð rekstrarskil-
yrði til að færa sinn rekstur í nú-
tímalegt horf, eignast ný og full-
komnari tæki og lækka með því
framleiðslukostnað.
Á síðari árum hefur tölvutæknin
hafið innreið sína hér á íslandi sem
annars staðar. Þessi tækni hefur
einkum valdið byltingu í iðnaði,
ekki hvað síst í málmiðnaði.
Ég tel að iðnfyrirtæki á íslandi
hafi ekki haft efni á að færa sér
þessa tækni í nyt í líkum mæli og
hin erlendu sem smíða skip í sam-
keppni við okkur. Einnig sitja ís-
lensk iðnfyrirtæki ekki við sama
borð og erlend hvað varðar fy'ár-
málalega fyrirgreiðslu. Vextir hafa
lengst af verið hærri á íslandi en
í okkar samkeppnislöndum og
þjónusta banka vanþróuð miðað
við hina erlendu. Allt þetta og
margt fleira hefur orðið til þess
að staða þessa iðnaðar er sú sem
við blasir. Það er því sérstakt fagn-
aðarefni fyrir Akranesbæ að nú
skuli blásið til nýrrar sóknar um
eflingu þessa iðnaðar sem veitt
hefur fjölda manna atvinnu í tæpa
7 áratugi.
Erfiðleikar í rekstri Þ & E
Skipasmíðastöðin Þorgeir & Ell-
ert hf. hefur ekki sloppið við þá
erfiðleika sem að framan greinir
fremur en önnur fyrirtæki í þessum
iðnaði. Þegar ljóst var að fyrirtæk-
inu varð ekki forðað frá gjaldþroti
nema með víðtækum aðgerðum
margra aðila var óskað eftir
greiðslustöðvun sem svo er kallað.
Sú greiðslustöðvun rann út í sept-
ember á síðasta ári án þess að við-
unandi árangur yrði af tilraunum
sem þá fóru fram. Þá var óskað
„Ég veit að Guðjón
Guðmundsson lagði
sig allan fram og tel
að hann eigi stóran
þátt í því að enn er
starfandi skipasmíða-
stöð á Vesturlandi sem
veitir 80-100 manns
atvinnu.“
eftir framlengingu á greiðslustöðv-
un fyrirtækisins til frekari til-
rauna. í lok október sl. fól stjórn
fyrirtækisins þeim Guðjóni Guð-
mundssyni skrifstofustjóra og Þor-
geiri Jósefssyni yngra að vinna að
málinu fyrir hönd fyrirtækisins en
Gísla Gíslasyni bæjarstjóra var fa-
lið að starfa að málinu fyrir hönd
bæjarfélagsins. Erfiðleikar þessa
fyrirtækis eru, að ég hygg, af
ýmsum ástæðum, m.a. af því sem
að framan er talið, en síst af næst-
um þriggja áratuga vinnu Guðjóns
Guðmundssonar í þágu þessa fyrir-
tækis, eins og einhveijir pólitískir
andstæðingar Guðjóns virðast
reyna að telja kjósendum utan
Akraness trú um nú í hita kosn-
ingabaráttunnar.
Ég hygg að allir aðilar fyrirtæk-
isins, eigendur, starfsmenn svo og
viðskiptavinir og þeir sem til
þekkja séu því sammála.
Lyktir málsins
Ég undirritaður fylgdist með
framgangi málsins en ég taldi að
öllum Akurnesingum væri málið
skylt og mikið væri í húfi að þess-
ar tilraunir tækjust.
Þegar stjórn Sementsverksmiðju
ríkisins hafnaði beiðni um hlut-
afjarframlag og í kjölfarið einnig
Járnblendiverksmiðjan á Grand-
artanga þótti mörgum að þar með
væri útséð um lyktir málsins.
Nokkrir „spekúlantar“ töldu að
málið væri í réttum farvegi og að
gjaldþrot væri töfralausn. Það
væri einfalt mál að byija strax
aftur með hreint borð, ekkert
mundi tapast nema skuldir og það
væri hið besta mál. Ég hygg að
Guðjón Guðmundsson hafi verið
sá maður sem síst trúði á þessa
lausn. Við áttum oft tal saman um
málið og vorum sammála um að
gjaldþrot væri engin lausn, og
hætta á að fyrirtækið legðist niður
á sama hátt og Stálvík í Garðabæ.
Þar að auki mundi tapast úr bæn-
um mikil þekking sem hveiju bæj-
arfélagi er dýrmæt eign.
Þegar ljóst var að verksmiðjurn-
ar sem áður eru nefndar töldu sig
ekki geta orðið við beiðni um hluta-
fjárframlög töldu margir eins og
áður er sagt málið úr sögunni.