Morgunblaðið - 21.04.1991, Side 16

16 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. APRÍL 1991
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 21. APRIL 1991
C 17

': - i

Töfraheiman
J unai
ajupan?k/L
Theódór Blöndal Ein-
arsson heitir ungur
íslendingur sem
lagt hefur stund á
köfun sér til af-
þreyingar og í
þessari grein
sláumst við í för
með honum í köfunarferð til Bah-
amaeyja. „Tildrög ferðarinnar voru
þau að á ferðalögum í gegnum tíð-
ina til suðrænna landa hafði ég oft-
ar en ekki fengið mig fullsaddan á
að liggja á ströndinni og í leit minni
að dægrastyttingu varð köfunarnám
og síðar kafanir ýmiss konar æ oft-
ar fyrir valinu, “ sagði Theódór, er
hann var spurður nánar um upphaf-
ið að því að hann fór að leggja stund
á köfun. „Kynni mín við aðra kaf-
ara, sérstaklega við strendur
Flórída, kveiktu áhuga minn á Ba-
hamaeyjum, en allir sem einn lofuðu
staðinn mjög og töldu hann vera
einstakan í sinni röð. Það var svo í
september síðastliðnum, á ferðalagi
í Flórída, að ég ákvað að heim-
sækja Bahama í fáeina daga.
Ferðinni var heitið til eyjarinnar
Grand Bahama, sem er í norðvestur-
hluta eyjaklasans. Siglt var með
skemmtiferðaskipinu Discovery frá
Forth Laurderdale, sem er sunnar-
lega á Flórída. Discovery er stórt
og glæsilegt skip sem býður upp á
margskonar skemmtun meðan á
siglingunni stendur. Má helst nefna
hljómsveit á sóldekki, bíósýningar,
diskótek, fyrirlestra um Bahamaeyj-
ar, spilavíti, sundlaug og síðast en
ekki síst matarveislur eins og þær
gerast bestar.
Eftir um sex klukkustunda sigl-
ingu var lagt að landi í Freeport á
Grand Bahama en hún er höfuðborg
eyjanna. Þegar stigið er á land
mætir manni gerólíkt viðmót en því
sem maður á að venjast í Flórída,
þar sem ekki er hægt að þverfóta
fyrir ferðamönnum. A Grand Bah-
ama er aftur á móti miklu færra
fólk og staðurinn alveg laus við ys
og þys stórborgarinnar. Allt er
miklu rólegra og fólkið fer sér hægt,
hvort sem það eru leigubílstjórar eða
afgreiðslufólk verslana og vissara
að skipta sjálfum sér niður um einn
gír eða svo til að samlagast staðnum
sem fyrst. Á þessum árstíma er hita-
stig um 25 til 30 gráður og rakinn
óskaplegur, þannig að fljótlega síg-
ur á mann ró og maður tileinkar
sér hægð eyjaskeggja í flestu því
sem maður tekur sér fyrir hendur.
Heitasti tíminn er að renna sitt
skeið á enda og sjórinn hefur náð
að hitna upp í allt að 26 til 28 gráð-
ur. Við þessar aðstæður er orðið
mjög þægilegt að synda í sjónum
og hann orðinn eins og best verður
á kosið fyrir hinar ýmsu vatnaíþrótt-
ir, sérstaklega köfun, þar sem eitt
af aðalvandamálunum er of hröð
kæling líkamans.
Köfunarfyrirtækið UNEXSO
(Underwater Explorers Society) er
vel þekkt fyrirtæki í Bandaríkjunum
og er eitt af útibúum þeirra stað-
sett við Lucayahöfn á sunnanverðri
eyjunni um þijá kílómetra austur
af Freeport. Það býður upp á ýmis-
konar kafanir. Þar má nefna kóral-
rif sem eru með þeim fallegustu sem
gerast í heiminum, en þau eru frá-
brugðin kórulum á svæðinu með-
fram Flórídaskaganum og í Mexíkó-
flóanum að því leyti hversu há þau
eru en þau mynda risastóra hóla sem
aftur skiptast í ótal sprungur, skorn-
inga, gjár, skúta og litla hella sem
eru ákjósanlegir staðir fyrir lífverur
af ýmsu tagi. Þar má sjá físka í
öllum regnbogans litum og stærðin
er allt frá því sem flestir kalla í
Höfrungur-
inn á leið
upp á yfir-
borðið til að
anda, en það
liðu ekki
nema 10 til
15 sekúndur
þar til hann
var kominn
aftur á botn
daglegu tali gullfiska upp í höfrunga
og hákarla en eitt af þvi sem UNEX-
SO býður upp á eru einmitt kafanir
á sérstök hákarlasvæði, kafanir með
tömdum höfrungum, næturkafanir,.
kafanir í skipsflök og mjög góða
köfunarkennslu jafnt fyrir byijend-
ur og þá sem lengra eru komnir.
Fyrir þá sem hafa áhuga á dýrum
er höfrungaköfunin svo stórkostleg
upplifun að það er ekkert sem rétt-
lætir að henni sé sleppt fyrir aðrar
kafanir enda þótt hún sé nokkuð
dýr eða um sex þúsund krónur.
Köfunin hefst með undirbúningi við
höfrungabúrið. Þar fer þjálfari höfr-
unganna yfir ýmis atriði varðandi
hegðun þeirra, svo sem bendingar
til þeirra svo að hver og einn geti
talað við þá með táknmáli og feng-
ið þá til að synda með sér, draga
sig áfram eða einfaldlega vera kyrr-
ir til að láta klappa og stijúka sér,
en það líkar þeim sérstaklega vel
og þeir ýta á móti um leið og hönd-
in snertir þá. Það kemur manni á
óvart hversu mjúk húðin á þeim er,
sérstaklega kviðurinn, og oft má sjá
höfrungana sjálfa nudda sér hver
upp við annan.
Siglingin sjálf á köfunarstaðinn
tekur aðeins um 10 mínýtur og fara
tveir bátar út. Sá fyrri með kafar-
ana til að finna staðinn sem kafað
er á og eins til að gefa köfurunum
tíma til að undirbúa sig. Seinni bát-
urinn leggur af stað um hálftíma
síðar, en það er fylgdarbátur höfr-
unganna. Bæði vilja höfrungarnir
fara hraðar yfir en köfunarbáturinn
getur og eins eru þeir svo fjörugir
og ólmir að byija að leika sér að
þeim getur leiðst biðin eftir að kaf-
ararnir verði tilbúnir og tekið upp
á því að gera eitthvað allt annað
en ætlast er til, sérstaklega ef að
villtir höfrungar blandast í hópinn.
Ljósmyndir: Theódór Bl. Einarsson
5 mínútna fresti og sem fyrr á mikl-
um hraða virðast þeir rétt aðeins
reka höfuðið upp úr til að anda og
er sá tími mjög stuttur eða innan
við ein sekúnda.
Leikurinn við höfrungana- fór
þannig fram að einn kafari í einu
hafði lítinn netpoka með fiski í og
vissi höfrungurinn þá strax að hveij-
um hann átti að snúa sér. Síðan var
honum gefínn fiskur til merkis um
að ef hann hlýddi bendingum þá
fengi hann það sem hann sæktist
eftir. Eftir það var það undir hveij-
um og einum komið hvað hann vildi
láta höfrunginn gera, þó innan þess
ramma að hann skildi bendingarn-
ar. Eftir hvert atriði ef svo má að
orði komast mátti greina lítilsháttar
óþolinmæði hjá höfrungnum að fá
fiskinn sinn og beið hann fast við
netpokann á meðan tínt var upp úr
honum en gætti þess þó að hremma
aldrei bitann úr hendi kafarans.
Þrátt fyrir að búið væri að sleppa
fiskinum var höfrungurinn ákaflega
varkár gagnvart kafaranum og ef
maður rak höndina upp í hann þá
opnaði hann munninn upp á gátt
og beið rólegur eftir að hún var
komin frá aftur áður en hann át
fiskinn.
Enn eitt atriði vakti hrifningu
mína en það var tónaflóðið sem
höfrungarnir sendu frá sér. Það
spannaði allt frá lágtíðniropi og upp
í hátíðnismelli eða skræki. Hátíðni-
hljóðin eru bergmálstækni eins og
Höfrungurinn
'stekkur eftir bend-
ingum þjálfarans,
en dýrið synti
venjulega fast við
bátinn og jafnvel
undir honum.
Á myndinni sést glöggt niður á botn á 15 til 17 metra dýpi, en algengt botn-
skyggni við Island er 4 til 6 metrar.
leðurblökur nota og er höfrungunum
mjög nauðsynlegt að vita hvaða
stefnu á að taka þegar þeir synda
uppi fisk á miklum hraða en fiskur
er þeirra aðalfæða auk kolbrabba.
Auk hátíðnihljóðanna geta höfrung-
arnir sent frá sér margvísleg önnur
hljóð sem sumir álita að sé einhvers
konar tungumál. Til þessa hefur
verið unnt að sundurgreina yfir tutt-
ugu mismunandi hljóðmerki. Ein-
hveijum þeirra er ætlað að halda
torfunni saman þegar synt er hratt.
Önnur virðast aðvörunaróp eða kall-
merki svo dýrin geti þekkt hvert
annað úr fjarlægð. Enn hefur þó
enginn getað sannað að höfrungarn-
ir setji þessi hljóð saman í tveggja
orða setningu að því er við best vit-
um. Þó eru þeir taldir skynsamastir
allra hvala og auðvelt að kenna
þeim listir enda mjög vinsælir í sjáv-
ardýragörðum um allan heim, þótt
það jufnist engan voginn
á við að skoða þá í sínu ■
náttúruloga umhvorfi.
Óhætt er að mæla moð
köfun á þessum stað, ■
royndar or allt þetta haf-
svanli lang vinsælasta köf- H
unarsvæði i og er
fjöldinn allur af köfunarfyrir-
tækjum svo að segja alls staðar
þar sem land mætir sjó.
Karíbahaf virðist þó bera höfuð H
og herðar yfir aðra staði þar sem
sjórinn cr tærastur, heitastur og dýra- V
lífið og kóralrifin fjölskrúðugust.
Náttúran er enn ekki farin að bera merki
mengunar og átroðnings á þessum slóð-
um, en þó er hver að verða síðastur að
njóta hennar og komast í snertingu við hana ^
i eigin persónu áður en hún mengast af manna
völdum,“ sagði Theódór og við látum það verða
lokaorðin í þessu spjalli, enda segja myndirnar
ineira en nokkur orð.
I undirbúningi fyrir stökkið köfuðu höfrungarnir í sitt hvoru lagi og síðan mátti sjá hvernig þeir stilltu sig saman er þeir mættust
á botninum áður en þeir stukku samtímis.
Þegar staðurinn var fundinn var
akkeri kastað. Hafflöturinn var
spegilsléttur og sjórinn svo ótrúlega
tær og blár að ljósgulur sandurinn
á 15 metra dýpi sást eins vel eins
og þetta væri grunn sundlaug, því-
líkt sjávarskyggni hafði ég aldrei
séð fyrr. Það virtist næstum óendan-
legt en hvarf að lokum út í blámann
og líktist helst stórborgarmistri þar
sem hlutirnir sjást langt að en
hverfa síðan eins og í móðu.
Þegar höfrungarnir nálguðust
bátinn stökk ég í sjóinn og brá við
um leið því það fyrsta sem blasti
við var stórt dýr á mikilii ferð um
það bil að rekast á mig. Þarna var
þá kominn annar af höfrungunum
tveimur en það undarlega var að
höfrungurinn kipptist óskaplega við
líka, vegna viðbragða minna. Sést
best á þessu hversu næm þessi dýr
eru og átti það eftir að koma enn
betur í ljós þegar á köfunina leið.
Nú kafaði höpurinn á botninn og
kom sér fyrir í hálfhring á móti
höfrungaþjálfurunum tveimur. Þeir
kölluðu síðan á höfrungana með
Höfrung-
urinn bíður
rólegur eftir
að fá fiskinn
sinn úr net-
pokanum.
hljóðmerkjum frá litlum tækjum
sem þeir böfðu á sér. Höfrungamir
sem léku sér í yfirborðinu hlýddu
samstundis og köfuðu á ofsahraða
niður að hópnum. Það vekur furðu
manns hversu hratt og örugglega
þessi dýr ferðast um, smjúga fram
hjá án þess að snerta kafarana
nokkurn tímann en þó aðeins fáein-
um sentimetrum frá. Eins geta þeir
stöðvað nánast á hvaða vegalengd
sem er, að því er virðist óháð hraða
og hélt maður stundum að árekstur
væri óumflýjanlegur. Valdið sem
þeir hafa yfír hreyfingum sínum
virðist fullkomið og þeir svara öllum
bendingum strax og nákvæmlega.
Þegar höfrungarnir synda upp á
yfirborðið til að anda á um það bil

Baðstrendur á Bahama eru siýóhvítar og sjór-
inn tandurhreinn.
Fiskar í öllum
regnbogans
litum lifa við
kóralrifin en
þau sjálf búa
yfir stórkost-
legu lita-
mynstri engu
síður en fisk-
arnir

S3 -
-