Morgunblaðið - 03.05.1991, Side 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 3. MAÍ 1991
Jafnrétti - Forréttindi
eftir Helgu
Harðardóttur
Eftir að Sæbrautarmálið komst
aftur í fjölmiðla, fyrir tilstilli Byigj-
unnar og Þjóðarsálarinnar á Rás 2
í þetta sinn, hefur ýmislegt leitað
á hugann sem aldrei hefur áður
verið inni í umræðunni. Ég hef
fylgst með þessu máli, frá því það
fyrst komst í fjölmiðlaumfjöllun, og
oft hefur ómanneskjuleg umræða,
um nágranna heimilisins, gengið
fram af mér. Ég tek það strax fram,
að ég stend alfarið með nágrönnum
meðferðarheimilisins í þeirra skoð-
un, að meðferðarheimilinu hefði
ekki átt að fínna stað í því þrönga
íbúðahverfí sem þama er um að
ræða.
Forsvarsmönnum þeirra skertu
einstaklinga, sem þama var búið
heimili, hlýtur að hafa verið Ijós
hegðan þeirra, áður en heimilið var
stofnsett. Hefði þeim þá jafnframt
verið skylt að kynna fyrirfram
hegðunarvandamál vistmanna fyrir
nágrönnum. Það var ekki gert. Éft-
ir nokkurra mánaða búsetu var þó
boðið til kynningarfundar með ná-
grönnum. Þessi kynning varð alger-
Iega marklaus, þar sem íbúar með-
ferðarheimilisins höfðu þá þegar
kynnt sig sjálfír.
Félagsmálaráðherra ætlar því
nú, við stofnun næsta meðferðar-
heimilis, að hafa vaðið fyrir neðan
sig og kynna málið áður en nýtt
hús verður keypt. Ráðherrann er
með því, aðeins og loksins, að gera
skyldu sína hvað varðar friðhelgi
heimilanna, sem virðist hafa
gleymst og verið marghrotin á ná-
grönnum Sæbrautar 2.
í framhaldi af þessum skrifum,
dettur mér í hug jafnrétti. Þetta
fallega orð jafnrétti. Það er í jands-
ins lögum, að fatlaðir skuli eiga
rétt til jafns við heilbrigða. Heil-
brigður er líka fallegt orð. Heil-
brigðir fyrirfínnast bara ekki lengur
í kerfínu. Þeir eru orðnir að „svo-
kölluðum heilbrigðum" og í lögum
virðist hvergi stafur um að þeir eigi
rétt til jafns við fatlaða. Af þessu
er ljóst að fatlaðir hafa náð for-
gangsrétti á kostnað „svokallaðrá
heilbrigðra".
Nú er ég sjálf hvort tveggja. Ég
er skráður 60% öryggi, frá 16 ára
aldri, en hef jafnframt af „svokall-
aðri heilbrigði“ tekið þátt í atvinnu-
lífínu í 33 ár. Það er fyrst núna, í
samhengi við Sæbrautarmálið, að
ég geri mér grein fyrir forréttindum
mínum í skjóli fötlunar. Þegar ég
var á sínum tíma úrskurðuð fötluð,
átti orðið fötlun eingöngu við líkam-
lega fötlun og vissi ég þá ekki til
að fatlaðir hefðu rétt umfram aðra.
Nú virðist ég vera í sama réttinda-
hópi og t.d. geðfatlaðir og get því
leyft mér að ganga á rétt nágranna
minna að vild. Öryrkjabandalaginu
hlýtur jú að vera skylt að veija mig
á sama hátt og aðra fatlaða, svo
sem einhverfa.
Önnur umfjöllun um Sæbrautar-
málið kom af stað heilmiklum heila-
brotum hjá mér. Nú á að breyta
nafni meðferðarheimilisins í sam-
býlisheiti, þó með að minnsta kosti
tveimur núverandi vistmönnum,
auk tveggja annarra einhverfra.
Það verða þá fjórir vistmenn í 3002
einbýlishúsi. Fyrsta hugsunin var,
hvað er meðferðarheimili og hvað
er sambýli? Ég hygg að allur al-
menningur, svo sem ég, skilji þar
á milli nafngiftarinnar vegna. í
hugum okkar er meðferðarheimili
í raun sjúkrastofnun, þar sem leit-
ast er við að lækna, gæta og leið-
beina. Slík stofnun þarf fjöldann
allan af starfsmönnum, á hvem
sjúkling, allan sólarhringinn. Sam-
býli er aftur á móti staður, þaðan
sem fólk sækir skóla eða vinnu eft-
ir getu, aðlagar sig umhverfí og
litið er til með einstaklingum, eftir
þörfum hvers og eins. Sambýli eru
ekki yfírfull af gæslumönnum.
Sambýli valda yfírleitt ekki mikilli
röskun á högum nágranna. Hef ég
dæmi um það úr þeirri götu er ég
bý við, þar sem til skamms tíma
hefur verið sambýli á vegum
Kleppsspítala.
Þá hlýtur sú spurning að vakna,
hvort þeir vistmenn, sem verið hafa
til meðferðar á Sæbraut 2, séu nú
allt í einu útskrifaðir og færir um
að búa í sambýli. Hvert er aldurs-
takmark sambýlisfólks? Er meðferð
þessara vistmanna lokið? Hafa þeir
fengið þá lækningu, sem til þarf,
til að takast á við þá ábyrgð og
erfíðleika, sem fylgir því að lifa og
starfa úti í þjóðfélaginu. Varla verð-
ur þessu heimili breytt án kynning-
arherferðar ráðuneytis, álíka þeirri
sem nú á allt í einu að viðhafa varð-
andi ný húsakaup.
Fyrir nokkrum dögum skoraði
nágrannakona meðferðarheimilis-
ins á Sæbraut 2 á félagsmálaráð-
herra, til umræðna um mannrétt-
indi bama, allra bama. Umræðan
áti að fara fram í útvarpsþætti á
Rás 2. Hvers vegna skoraðist ráð-
Helga Harðardóttir
„I hugum okkar er með-
ferðarheimili í raun
sjúkrastofnun, þar sem
leitast er við að lækna,
gæta og leiðbeina. Slík
stofnun þarf fjöldann
allan af starfsmönnum,
á hvern sjúkling, allan
sólarhringinn. Sambýli
er aftur á móti staður,
þaðan sem fólk sækir
skóla eða vinnu eftir
getu, aðlagar sig um-
hverfi og litið er til með
einstaklingum, eftir
þörfum hvers og eins.
Sambýli eru ekki yfir-
full af gæslumönnum.“
herra undan þeim viðræðum á síð-
ustu stundu? Var það virkilega fyr-
ir þrýsting frá formanni Þroska-
hjálpar? Hvað var það sem ekki
mátti koma fram í dagsljósið? Svör
við öllu þessu hljóta að brenna,
bæði á nágrönnum Sæbrautar 2 og
öðrum sem fylgst hafa með þessu
máli. Þessu er ósvarað af ráðherra
og forsvarsmönnum meðferðar-
heimilisins. Yfírgangur og stóryrði
formanna innan Öryrkjabandalags-
ins, sem hafa látið málefni þessara
einhverfu einstaklinga sig varða, á
eftir að tvístra bandalaginu, ef fer
sem horfir. Þessi samtök voru ekki
stofnuð til að ganga á mannréttindi
annarra.
Til viðbótar kemur í huga minn
mál, sem enginn fjallar um, en fjöl-
miðlamenn ættu kannski að kanna,
því það er ekki minna áhugavert
en Sæbrautarmálið. Þar kemur
jafnréttið enn til sögunnar. Það
varðar ófötluðu börnin okkar, sem
bara eiga við krabbamein, hvítblæði
eða aðra illkynja sjúkdóma að
stríða. Þeim er enginn gaumur gef-
inn af umsjónarfólki fatlaðra né
hinu opinbera. Það er víst enn ekki
búið að fínna upp orðin krabba-
meinsfatlaður, hjartafatlaður, nýrn-
afatlaður o.s.frv. Foreldrar þessara
bama njóta ekki fyrirgreiðslna í
formi barnaörorku, umönnunar-
launa, bílastyrkja, hvíldartíma með
tilsjónarfólki, sérkennslu eða einka-
kennara fyrir sín börn, því þau telj-
ast ekki fötluð.
Löggjöfín nær eingöngu til fatl-
aðra og þeirra foreldra. Foreldrar
„ófötluðu" bamanna eiga sér enga
stuðnings- eða þrýstihópa innan
Öryrkjabandalagsins. Þeir geta
bara haldið áfram að beija á dyr
félagsmálaráðuneytisins til að fá
undanþágupappírana sína fram-
lengda, þótt vitað sé að meðhöndlun
illkynja sjúkdóma getur tekið mörg
ár.
Gjarnan hefði ég viljað sjá ein-
hverju af skattpeningum mínum
varið til aðstoðar þessum ófötluðu,
en veiku börnum og þeirra foreldr-
um, en að vita af þeim í rándýrum
innréttingum og breytingum Sæ-
brautarheimilisins og annarra álíka
heimila.
Félagsmálapakki þessa þjóðfé-
lags er löngu orðinn óraunhæfur.
Uthlutun úr honum virðist háð
hentistefnu, annað hvort ráðuneyt-
is, félagsmálafulltrúa sveitarfélaga
eða Öryrkjabandalagsins. Við sem
borgum brúsann ráðum þar engu
um. Er þetta ekki umhugsunarefni
fyrir bæði ábyrga fjölmiðlamenn og
almenning.
Höfundur er skrifstofumaður og
býr í Reykjavík.
Sýningin á Pétri Gaut
stendur ekki undir sér
SÝNINGUM á Pétri Gaut hjá Þjóðleikhúsinu fer nú fækkandi. Verk-
ið hefur gengið vel þó svo aðsókn hafi ekki verið mjög mikil, en
uppsetning verksins stendur ekki undir kostnaði, að sögn þjóðleikhús-
stjóra.
Aðeins á eftir að sýna Pétur
Gaut þrívegis í Þjóðleikhúsinu og
hefur verkið þá verið sýnt fímmtán
sinnum. Að sögn Stefán Baldurs-
sonar, þjóðleikhússtjóra, hafa sýn-
ingar gengið nokkuð vel. „Það hef-
ur ekki verið rífandi aðsókn, enda
verkið klassískt og alvarlegs eðlis,“
sagði Stefán.
Snævar Guðmundsson, fram-
kvæmdastjóri Þjóðleikhússins,
^sagði að um 4-5 þúsund manns
hefðu séð Pétur Gaut og að það
dygði ekki til að greiða stofnkostn-
aðinn vegna uppsetningarinnar.
„Þetta er dýr sýning, bæði mjög
ijölmenn og mikil leikmynd. Svona
sýningar ná ekki að borga upp
stofnkostnaðinn og raunar eru það
fæstar sýningar sem gera það. Það
eru ekki nema þau verk sem best
ganga sem standa undir sér,“ sagði
Snævar.
SPARISJÓÐUR HORNAFJARÐAR
OG NÁGRENNIS
Nýr Sparisjóður ■ Valkostur með persónulegri þjónustu.
Til hamingju!
SPARISJÓÐIRNIR
- jfyrir þig og þína