Morgunblaðið - 26.05.1991, Qupperneq 17

ar. Til dæmis leggja skilagjald á
bfla. Reglan á auðvitað að vera sú
að sá sem ber ábyrgðina borgar.
Það er þessi alþjóðlega regla, sem
kölluð er á erlendu máli PPP eða
Polluter Pays Principle. Hefur verið
kölluð mengunarbótaregla á ís-
lensku. Þyrfti að finna betra orð.
En kjarni málsins er að sá sem
skapar vandamálið á að kosta
lausnina."
Við ræðum meira um hreinsun
og frárennslismál og Eiður bætir
við: „Við þurfum að hreinsa allt og
við þurfum strangara eftirlit með
viðkvæmum svæðum. Allt endar í
jörðinni. T.d. er komið mikið af
sumarbústöðum, sem víða standa
við vötn. Það kallar á góðan og
vandaðan frágang, ef á að halda
öllu hreinu með svona mikilli byggð.
Takmörk eru fyrir því hve miklu
svona vötn geta tekið við, eins og
t.d. Skorradalsvatn, þar sem ég
kom nýlega. Því eru vistfræðileg
og landfræðileg takmörk sett hve
mikla byggð öll svona svæði geta
borið. Ég get ekki sagt hvar mörk-
in eru, en þau eru fyrir hendi.“
Nú erum við óumdeilanlega veru-
lega á eftir flestum Evrópuþjóðum
um stjórnun og löggjöf til að hemja
verkefnin. Hvað ætli sé framundan
á því sviði í hinu unga ráðuneyti?
Talað hefur verið um Umhverfis-
stofnun og við spyijum Eið um við-
horf hans til þess. Hann kvaðst
aðeins hafa komið að því máli, en
á þessari stundu ekki hafa sannfær-
ingu fyrir því að einhver ein alls-
heijar stofnun leysi betur ýmis þau
verkefni sem nú eru hjá ólíkum
aðilum, eins og hjá náttúruverndar-
ráði, veiðistjóra og fieirum. Svona
stórar regnhlífastofnanir séu ekki
endilega besta lausnin. Hann áskilji
sér allan rétt til að hafa lítt mótaða
skoðun á þessu nú eftir að hafa
verið þijár vikur í ráðuneytinu.
Ekkert hafi enn sannfært hann um
að betra sé að steypa öllu undir
einn hatt.
Sáðmaður og sauðkind
ekki í sömu skúffu
Við erum sammála um að stærsta
umhverfísmálið hér á landi er jarð-
vegseyðingin, tveir þriðju jarðvegs
horfið og enn fýkur jarðvegur burt
á hveiju ári. í reglugerð er gert ráð
fyrir að umhverfisráðuneyti fari
með friðunar- og uppgræðslumál
og eftirlitshlutverk og rannsóknir á
sviði gróðurs og skógverndar að
fenginni tillögu náttúruverndarráðs
í samráði við landbúnaðarráðherra.
Og nú spyijum við Eið Guðnason
hvernig hann ætli að framkvæma
þetta í ljósi þess að enn telur land-
búnaðarráðuneytið allan gróður og
allan skóg alfarið sitt mál og heldur
fast í skankann.
„Því er ekki að neita að þetta
ráðuneyti er ungt, það er lítt mótað
og hér er fátt fólk að störfum. Því
er heldur ekki að neita að verkskil-
in milli þess sem umhverfisráðu-
neytið á að gera og önnur ráðu-
neyti eiga að gera eru ekki alls stað-
ar nógu skörpum línum dregin. Því
kemur sjálfsagt fram þessi eðlilega
inngróna stofnanatilhneiging, að
ráðuneyti vilja halda því sem þau
hafa fyrir. Þegar stofnað er nýtt
ráðuneyti og því valin verkefni,
ekki alltaf með nægilega ljósu orða-
lagi, þá hljóta að rísa upp lögsögu-
og landamerkjadeilur. Það er ekk-
ert óeðlilegt. í fjölmiðlum hefur
verið fjallað um þann skoðanamun
sem er um skógrækt og land-
græðslu og ég hef lýst mínum skoð-
unum á því. Það mál verður leyst.“
Heldur hann að kannski verði
gengið í að skilja að bændaskóga
í landbúnaðarráðuneyti og aðra
skógrækt og skógvemd í landinu í
umhverfisráðuneyti, eins og tillögur
voru komnar um þegar sjálfstæðis-
menn voru síðast í stjórn? „Já, ein-
mitt," segir Eiður. „Það held ég að
sé eina skynsamlega verkaskipting-
in hvað skógræktina varðar. Skóg-
rækt sem atvinnugrein getur átt
heima í landbúnaðarráðuneytinu
með öðrum atvinnugreinum bænda.
En vemdarmálin eiga eðli málsins
samkvæmt heima hér í umhverfis-
ráðuneytinu. Ég lít heldur ekki á
landgræðsluna sem hluta af land-
búnaðarmyndinni. Ég held ekki að
-Mi
það sé eðli máls að sáðmaðurinn
og sauðkindin eigi að vera í sömu
skúffunni."
Nú er sauðkindin komin á
dagskrá. Eiður Guðnason segir að
stefna beri að því að lausaganga
búfjár verði úr sögunni. Sum sveit-
arfélög séu þegar búin að setja um
þetta reglur. Hann hafði í útvarps-
umræðunum nefnt að svo yrði um
eða eftir alda-
mót. „En mér er
alveg ljóst að það
gerist ekki á
einni nóttu. Til
þessa þurfa allir
aðlögun. En að
því ber að stefna
að búfé gangi hér
ekki laust og á
því er vaxandi
skilningur. í
fyrsta lagi ber
okkur auðvitað
að hlífa landinu
og sjá til þess að
fé gangi ekki
nema þar sem
gróðurinn þolir
það. Yrði þá í
beitarhólfum. í
öðru lagi stafar
af því slysa-
hætta. Þetta
verður torsótt
mál, en það er
eitt af þeim mál-
um sem tíminn
vinnur með. Al-
veg eins og við
þurfum að stefna
að því að sauð-
fjárbúskapur : á
. Reykjanesskag-
anum heyri sög-
unni til.“
Viðskilnaður
jeppa-
manna á jökli
Annað stórt
mál og skylt
þessu er stjóm-
sýslan á hálendinu. Eiður segir að
í skýrslu fyrrverandi umhverfisráð-
herra á Alþingi hafí komið fram
tillaga frá fjölmennri nefnd, sem
hafði starfað og skilað áliti, um að
afmarka svæði á hálendinu. Þar
yrði að taka tillit til afnotaréttar
og eignaréttar, en að þessu hljóti
að koma. „Þetta er auðvitað vanda-
mál,“ segir Eiður. „Þarna á hálend-
inu hafa menn verið að setja upp
skúra. Löggæslu hefur verið sinnt,
en ég held að óhjákvæmilegt sé að
setja lög um stjórnsýslu á hálend-
inu. Það yrði öllum til góðs. Við
þurfum að koma umgengnisreglum
á hálendinu í fastara form en verið
hefur. Þetta er allt mjög óljóst. -Til
mín kom í morgun ljósmyndari sem
ferðast mikið um hálendið og var
að segja mér sögur af samskiptum
við ferðamenn sem koma hér á
fjallabílum erlendis frá, hve þeir
fara illa með land og ganga oft illa
um. Það er til marks um áhuga
fólks að þessi ungi maður kom hér
til að bjóðast til að taka myndir af
ummerkjum eftir svona umgengni,
ef það mætti verða til varnaðar.
Og það þarf að koma betri skipan
á þessi ferðalög. Líka hvar má
byggja og hvernig. Hér hafa komið
menn og rætt við mig um þessa
nýafstöðnu jeppaferð upp á Öræfa-
jökul. Þetta eru áreiðanlega
skemmtileg ferðalög, en ég vildi sjá
hjá þessum jeppamönnum, þegar
þeir eru að státa af afrekum sínum,
það sem þeir skildu eftir á jöklinum.
Sjónarvottar segja mér að það hafi
ekki verið neitt lítið. Það er ekkert
svar að segja að þetta hverfí í
næstu ofankomu. Það hverfur ekki.
Allt sem sett er þar niður kemur
upp, ekki fyrr, en síðar.“
Allir nýir bílar
með hreinsitæki
Þetta leiðir talið að öðru stóru
máli, mengunarmálunum í lofti,
vatni og jöklum: „Kemur ekki
drykkjarvatnið okkar að hluta 2000
ára gamalt úr Langjökli?“ „Meng-
unarmál eru svið þar sem við verð-
um að taka okkur verulega á,“ seg-
ir ráðherra, en bendir á að nú hafí
verið sett nokkuð ítarleg reglugerð
um þau mál. „Þetta er mikil sér-
fræðivinna. Við eigum sem betur
fer margt ágætlega menntað ungt
fólk sem hefur menntun á ýmsum
sviðum þessara fræða. Það þarf
bara að fá meira fjármagn. Ékki
aðeins frá hinu opinbera. Ég held
að atvinnureksturinn eigi líka að
leggja hér af mörkum. Við þurfum
að gera bragarbót í þessum efnum.
Þótt menn séu nú kannski að tala
um reglugerðar-
gleði og lagafíkn,
þá getum við
ekki leyft okkur
að hafa neitt
öðru vísi eða
vægari reglur en
eru f löndunum í
kring um okkur.
Við verðum að
minnsta kosti að
gera jafn vel og
aðrar þjóðir og
stundum betur.
Þetta er stórt við-
fangsefni. Mikið
verkefni, sem ég
hefí rétt verið að
byija að horfa á
frá nýjum sjónar-
hóli þessar þijár
vikur sem ég er
búinn að sitja
hér.“
Ætlum við
kannski að halda
áfram að vera
stikkfrí?“ Við
víkjum að því að
í alþjóðasamn-
ingi höfum við
lofað að útblást-
ur koldíoxíðs
aukist ekki til
aldamóta. Ef ál-
verksmiðja kem-
ur bætist eitt-
hvað á þetta og
svo fjölgar bílum
sífellt. Vaknar
spuming: Ætlar
ráðherrann að
koma skyldu-
hreinsun á bíla? „í gildi er reglu-
gerðarákvæði um að frá næstu ára-
mótum eigi allir nýir fólksbílar að
vera búnir hreinsitækjum, eins og
mjög víða er komið á. Þarna kemur
verulegur viðbótarkostnaður fyrir
bíleigendur. En eins og tollareglur
á bílainnflutningi eru nú, hefur ver-
ið giskað á að bílverð hækki um
10%, sem er mjög mikið. Það hafa
því staðið yfír viðræður við fjár-
málaráðuneytið um að breyta
álagningu gjalda, þannig að ríkið
hagnist ekki sjálfvirkt á þessu, held-
ur verði hlutur ríkisins óbreyttur.
Þannig hækkar bílverðið kannski
eitthvað lítillega. Mér sýnist að
samkomulag í þessum efnum geti
verið í augsýn. En það eru fleiri
atriði sem á eftir að athuga. Ég á
eftir að fá betri upplýsingar. Ég
veit ekki hvort framleiðendur allra
þeirra bíla sem eru hér á markaði
geta haft þennan búnað. Hugsan-
lega eiga einhveijar tegundir þá
undir högg að sækja. Kannski ódýr-
ari bflarnir sem hafa verið hér lengi
á markaði? En þetta er til athugun-
ar. Gert er ráð fyrir því að þetta
taki gildi um áramót. Hvort verða
veittar einhveijar tímabundnar
undanþágur, þannig að fáist tími
til aðlögunar, skal ég ekki segja
um á þessu stigi. En takist að ná
sæmilegu samkomulagi er mitt
markmið að þetta komi til fram-
kvæmda, þannig að nýir bflar verði
með þennan búnað.“
Við víkjum talinu að annarri
mengun, svo sem í fjörum, þar sem
komið hefur í ljós að fjörur eru hér
jafn mikið mengaðar og í fjölmenn-
ustu iðnríkjunum. Og hvað um
vatnið og forðabúrið, jöklana? Við
höfum fengið PCB í sjóinn og fólk
sleppir olíum og fleiru úr farartækj-
um út í vatn og jökla? Hvað hefur
ráðherra um þetta að segja?
„Ekki annað en að gert hefur
verið átak til þess að engu sé hent
frá skipum og ég held að það hafí
gefið nokkuð góða raun. En við
þurfum að taka betur á. Fjörumeng-
unin er mikið vandamál og eitt af
því sem þarf að ráðast til atlögu
við. Ungmennafélögin hafa nú verið
með verkefni í gangi, þar sem fólk
getur tekið fjöru í fóstur. Það er
mjög gott áhugaverkefni að gefa
fólki kost á að taka þátt í slíku,
hvort sem er að taka fjöru í fóstur
eða flag í fóstur. Það fær tilfinn-
ingu fyrir landinu og að það sé að
láta gott af sér leiða.“
Hvað um alþjóðasamninga, þar
sem okkur vantar oft ein úr hópi
menningarþjóða, bæði samninga
sem við höfum ekki löggilt og þá
sem við erum aðilar að og lögum
okkur ekki eftir? „Já, ég stefni að
því að löggilda samninga sem nær
allar aðrar Evrópuþjóðir hafa sam-
þykkt. Ég nefni Bemarsamþykkt-
ina um verndun villtra dýra og
plantna." Af þessu tilefni víkjum
við talinu að hugsanlegum fyrirvör-
um. Væri ekki til skammar ef við
þyrftum að gera fyrirvara af því
að við leggjum eid að ungviði sem
engin önnur þjóð gerir, svælum út
yrðlinga. Og við höfum fram undir
þetta, ef við gerum það ekki stund-
um enn, látið hrefnuna draga bát-
ána eftir að skutullinn er orðinn
fastur, þar til hún drepst. Eiður
kveðst ekki vilja nefna þessi mál
sérstaklega. En hvað segir hann
um hvalina, hefur umhverfisráð-
herrann skoðun á því máli? Nú er
alþjóðahvalveiðiráðið að hefja hér
fund. Og þennan morgun heyrðist
í Grænfriðungum um að þeir ætluðu
að fara að skipta sér af fiskinum.
„Við eigum að veiða hval. Ég
held að við eigum að nýta þessa
stofna eins og aðrar afurðir hafs-
ins. Við eigum að nýta þá án þess
að ganga á höfuðstólinn. Ég hefí
setið undanfarin tvö ár í sjávarút-
vegsnefnd Evrópuráðsins. Þar höf-
um við gengið frá skýrslu. í fyrra
héldum við í Skotlandi opinn fund
um framtíð fiskveiða og Jakob Jak-
obsson var einn fyrirlesara. Vorum
að vinna þar að tillögugerð um
framtíð fískveiða. í greinargerð
með tillögunni er beinlínis gert ráð
fyrir því að sjávarspendýr heyri til
nytjastofna, auðvitað að því til-
skildu að ekki sé vafi á að þar sé
ekki um útrýmingarhættu að ræða.
Mér er ljóst að við ramman reip er
að draga gagnvart almenningsálit-
inu í veröldinni. Hvað varðar Græn-
friðunga og fískinn þá er ég búinn
að segja þetta i mörg ár og sumir
hlegið að. Grænfriðungar hafa
sjálfír sagt að slíkt komi ekki til
mála. En það er alvarleg þróun ef
skrifstofumenn sunnan úr löndum,
með allri virðingu fyrir skrifstofu-
mönnum, ætla að fara að segja
okkur hér hvaða físk við megum
veiða, hvernig og hvenær, þá eru
Grænfriðungar komnir á miklar vill-
igötur. En á þessari frétt, frá í
morgun var að skilja að þeir væru
að mótmæla því að hent sé -fiski.
Það getur verið rétt ábending. En
ef þeir ætla að stöðva loðnuveiðar
af því að hvalir eða þorskur hafí
ekki nóg að borða, þá sýnist mér
þeir vera komnir á út á hálan ís.
En hval eigum við að veiða.“
Kemur að óplægðum akri
Loks víkjum við talinu að hinni
hreinu ímynd íslands, sem við tölum
mikið um. Hversu hrein er hún við
núverandi ástand? Nægir okkur að
segja úti í heimi hve hreint allt sé
hér? „Ég held að ísland hafi mjög
góða ímynd, kannski á sumum svið-
um svolítið betri en við eigum skil-
ið,“ segir Eiður. „Við þurfum að
skapa okkur góða ímynd og standa
undir nafni. Þannig að þessi mál,
sem sum hver hafa ekki verið í
nógu góðu lagi, verði framvegis í
betra lagi hjá okkur. Svo að við
getum talað fullum hálsi án þess
að bera kinnroða fyrir eitt eða
neitt.“
Þegar ráðherrastólum var úthlut-
að komu upp raddir um að umhverf-
isráðuneytið væri ekki stór biti. Er
Eiður Guðnason ánægður með sinn
hlut? „Mjög,“ svarar hann með
áherslu. „Þetta er lítið ráðuneyti
að fermetrafjölda og mannafla enn-
þá. En hér eru heillandi viðfangs-
efni. Þetta er óplægður akur. Það
tekur til landsins alls milli fjalls og
fjöru. Og þetta er Iandsbyggðamál
í orðsins eiginlegu merkingu. Þetta
er mál sem unga fólkið hugsar
mikið um. Ef ég hefði átt að velja
... auðvitað var ekki val, þetta gerð-
ist bara svona. Og mér finnst ég
hafa betra sóknarfæri en hægt
væri að hafa í mörgum öðrum ráðu-
neytum. Eins og þessi könnun er
fyrsta skrefíð til að staðfesta, þá
rennur upp fyrir æ fleirum að þetta
er mikilvægur málaflokkur. Og svo
er hann skemmtilegur, og það er
ekki minnst um vert.“
í SÆLUDAGAR'
ÁHÓTELÖRK
-TILBOÐ SEM VERT ER
| AÐ VEITA ATHYGLI!
Innifalið:
Gisting, morgunverður, kvöldverður
| Verð kr: 4.950,-
I á dag fyrir manninn í 2ja m. herbergi
Lágmark 2. dagar
Bókað með mest 10. daga fyrirvara
I Tilboðið gildir tímabilið 24. maí -1. sept.
Öll herbergi eru rúmgóð, með sér baði, síma,
I sjónvarpi og minibar. Við hótelið er góð aðstaða
K til útivistar, svo sem glæsileg útisundlaug með sér
I barna" busl" laug, vatnsrennibraut, heitum
| pottum, tennisvöllum og skokkbrautum.
| Gufubað, líkamsræktarsalur, hárgreiðslustofa,
snyrtistofa, sólbaðsstofa og nuddstofa, ofl. o.fl.
■ í tengslum við hótelið er Bflaleiga og hestaleiga.
■ 1" GOLFARAR ATHUGBE):
Á næstu dögum opnum við glæsilegan 9. holu
1 golfvöll, ásamt 18. holu púttvelli við hótelið.
EITTHVAÐ VIÐ ALLRA HÆFI!
öac
SIMI: 98 - 34700 FAX: 98 - 34775
,>etta erlítið ráðuneyti
að fermetrafjölda 09
mannafla ennDá. En her
eru heillandi viðfangs-
etni. Þetta er óplægdur
akur. Það tekur til lands-
ins alls milfi fjalls og
fiöru. Og hetta er lands-
byggðamál í orðsins
eiginlegu merkingu.
Þetta er mál sem unga
fólkið hugsar mikið um.
Búið er að ala okkur
nokkuð lengi uppíðví
að henda ekki hvar sem
er. Nú er nýja reglan:
Þú mátt ekki henda
hverju sem er! Maður
seturekki hvað sem er
í sorptunnuna.