Morgunblaðið - 26.05.1991, Qupperneq 21

MORÐUNBLAÐIÐ;aSUNKUBAGIííR 2ti;.MAtRtSffl
m
verið gerðar skýrslur sem hafa ver-
ið birtar á Alþingi, rit og ritgerðir
hafa verið gefin út og fleira. Þetta
hefur allt legið fyrir ef menn hefðu
viljað kynna sér, það má hins vegar
alltaf segja að það hefði átt að
gera betur.“
—Er þá ekki verið að hengja
bakara fyrir smið og megi þá jafn-
vel kenna fjölmiðlum um að hafa
ekki sinnt því nægilega vel að kynna
þessi mál og koma þeim á fram-
færi á aðgengilegan hátt?
„Tæplega. Hvernig kynnist mað-
ur torveldu efni? Mín skoðun er sú
að þegar um svona mikið og marg-
þætt lagalegt kerfi er að tefla eins
og Evrópurétt, þá þurfi að byrja
með rannsóknum. Efnið þarf að
rannsaka, niðurstöður rannsókna
þarf að gefa út og birta og efnið
þarf að kenna. Þetta eru þær að-
ferðir sem ég þekki best. Það hefði,
eftir á að hyggja, átt að gera miklu
meira af þessu og Háskólinn hefði
kannski ekki síst átt að standa sig
betur þar. Þetta er þó ekki of seint
að gera, enda held ég að það verði
gert. Ef EES svæðið verður að veru-
leika, þá verður að leita samstöðu
um að sett verði á stofn sérstök
Evrópustofnun þar, sem fjallaði um
Evrópurétt. Fleiri lausnir koma þó
til álita. Það sakar ekki að geta
þess að búið er að samþykkja á
vegum Norður-
landaráðs sér-
staka stofnun í
Evrópurétti sem
á, held ég, að
hafa aðsetur í
Ósló.“
—Er hér ein-
hver aðili sem til
dæmis útflytj-
endur og inn-
flytjendur geta
snúið sér til eftir
upplýsingum um
hvaða reglurh
þeim ber að fara
eftir í viðskipt-
um við EB?
„Ekki beinlín-
is, það er hins
vegar hægt að
útvega allar
upplýsingar. Ef
EES svæðið
verður að veru-
leika verður að
lögtaka allar
þessar reglur
með einum eða
öðrum hætti, þá
eru þær bara
komnar inn í
lagasafn. Það er
verið að þýða aíl-
ar þessar reglur
á vegum Orða-
bókar Háskólans
og utanríkisráð-
uneytisins. Að
öðru leyti er
hægt að fara á
Háskólabóka-
safnið og fá end-
urrit af reglun-
um á erlendum
tungumálum og
ýmsar
fræðibækur og
gögn.“
—Ef viðskipti
okkar við EB-
löndin verða
áfram mikil, má
þá ekki gera ráð
fyrir að hér verði framtíðaratvinnu-
vegur fólginn í því að vera ráðgjafi
á þessum sviðum?
„Það mundi ég halda, jú. Ekki
bara á sviði lögfræði, heldur líka
varðandi viðskipti og fleiri atriði.
Hér er ekki aðeins um að ræða við-
skipti með vörur, heldur líka stofn-
setningarrétt, það er að segja það
að stofna atvinnufyrirtæki, málefni
launþega og margt fleira. Menn
fara bráðum að að tala um réttindi
sín í Evrópu. Samningurinn kemur
til með að skapa einstaklingum rétt-
indi ef hann nær svona fram að
ganga. Menn geta til dæmis farið
til Grikklands eða hvert sem er á
landssvæði EB ríkja og heimtað að
fá að vinna til jafns við aðra þar í
landi, eða stofna atvinnufyrirtæki
án þess að vera beittir mismunun."
—Þetta er einmitt eitt af því sem
menn hafa verið að lýsa áhyggjum
sínum af á þeirri forsendu að Islend-
ingar eru smáir en EB stórt. Eru
einhver sérstök ákvæði í lögunum
sem vernda minnihlutahópa eins og
íslendingar hlytu að verða?
„Þetta er flókið mál í raun og
veru. Þarna erum við komnir inn á
spurningu sem ég vík mér venjulega
undan að svara. Ég veit auðvitað
ekkert meira um þetta heldur en
aðrir, hvort við getum staðið þetta
af okkur gagnvart svona stóru
bandalagi, hvort við getum gert
eitthvað í raun ef hundrað þúsund
Þjóðveijar vilja setjast hérna að sem
launþegar og svo framvegis.
Það er auðvitað skylt að geta
þess að EES samningur mun vænt-
anlega hafa að geyma svonefnd
öryggisákvæði sem eiga að geta
komið í veg fyrir stórslys af
þessu tagi.
Tilgangur minn er meðal annars
að skrifa um þetta efni til þess að
aðrir geti metið sjálfstætt og út frá
réttum forsendum hvaða kostir og
gallar fylgi samningum af þessu
tagi og jafnframt hvaða hættur
geti leynst í stöðunni.
Það eru bæði kostir og gallar í
þessu, ég held að það sé heiðarlegt
að segja um þetta svo, að mikið
byggist á því hvort menn hafi trú
á sjálfum sér eða ekki og að laga-
rammi sá sem
samstarfið
byggist á sé
haldgóður.
Rómarsamn-
ingurinn byggir
á því að þar séu
engar undan-
tekningar fyrir
einstök ríki. Þó
er hægt að fá
tímabundna
undanþágu,
venjulega í
tengslum við að-
ildarsamninga
nýrra ríkja, svo
er það búið.
Kerfi EB er auk
þess miðsækið
að því leyti að
þar verður alltaf
meiri og meiri
sameining og
samruni. Það er
stefnt að því að
samband aðild-
arríkjanna verði
alltaf nánara
og nánara.
—Hvert hefur
starf þitt verið í
sambandi við
EES viðræðurn-
ar?
„Ég tók sæti
í nefnd lagasér-
fræðinga innan
EFTA-landanna
frá stofnun
hennar árið
1988 og hef ver-
ið þar viðloðandi
síðah. Þessi
nefnd hefur haft
það verkefni að
leysa úr og
reyna að koma á
hreint ýmsum
lagalegum
vandamálum
sem komið hafa
upp í þessum
EES-viðræðum,
til dæmis hvers konar dómstól skuli
komið á fót og hvaða vald hann
skuli hafa. Ennfremur hvers konar
lagaáhrif þær reglur eigi að fá sem
við ætlum að yfirtaka frá Efnah'ags-
bandalaginu og setja í framtíðinni.
Loks hvers konar stofnunum skuli
komið á laggirnar, hvernig ákvarð-
anir skuli teknar fyrir þetta EES-
svæði, hvernig eftirliti með að regl-
unum skuli framfylgt og svo fram-
vegis."
—Þarf að breyta íslenskum lög-
um eða afnema einhver mikilvæg
lög, ef af EES verður?
„Það verður að taka í lög mjög
mikið magn af lagatextum og ljóst
er að það hefur í för með sér veru-
legar breytingar á ýmsum sviðum,
einkum að því er varðar hið svo-
nefnda fjórþætta frelsi, samkeppn-
isreglur og fleira. A hinn bóginn
erum við að sumu leyti undir þetta
búnir því að viss samræming hefur
þegar átt sér stað og ég tel svo sem
að sú samræming haldi áfram alveg
án tillits til þess hvort við skrifum
undir EES samning eða ekki. Hún
verður bara öðru vísi og fljótari í
gegn um þetta EES svæði. Ég held
að við verðum í öllu falli að sam-
ræma okkar löggjöf þeirri þróun
sem gerist í Evrópu, að minnsta
kosti að tilteknu marki, hvað sem
við gerum að öðru leyti. Við þurfum
að gera það og við viljum gera það.“
—Hvaða þýðingu hefur EES
dómstóllinn fyrir Islendinga?
„Allt sem núna er vitað um hann
byggist á yfirlýsingu ráðherrafund-
ar sem haldinn var í Brússel 13.
maí síðastliðinn. Satt best að segja
eru ýmis atriði enn óljós og óleyst
þrátt fyrir þá yfirlýsingu, þannig
að maður veit ekki almennilega
hvernig dómstólnum er ætlað að
starfa, eða hvaða vald hann á að
hafa í einstökum atriðum. Hins
vegar gefur þessi yfiriýsing vissar
meginlínur, bæði um skipan dóm-
stólsins og valdsvið. Mín skoðun er
sú að hann hallist svolítið, það eru
þarna fleiri frá EB löndunum heldur
en frá EFTA löndunum. Það tel ég
ekki rökrétt. Að auki má draga í
efa að hann sé fullkomlega sjálf-
stæður og óháður ef hann á að
starfa í mjög nánum tengslum við
dómstól EB. Hitt er annað mál að
í samningum verða menn sums
staðar að gefa eftir til þess að ná
árangri á öðrum sviðum.
Dómstóllnum er ætlað visst vald,
samkvæmt þessari ráðherrayfirlýs-
ingu, en ég verð nú að segja að oft
hefur í þessum undirbúningsvið-
ræðum verið talað um miklu meira
vald heldur en virðist koma fram í
þessari ráðherrayfirlýsingu."
—Er hægt að sjá að dómstóllinn
hefði beint dómsvald yfir íslending-
um?
Nei, mér sýnist, með vissum fyr-
irvara, að þetta sé fremur þannig
að honum sé ætlað vald meira í
hefðbundnum stíi heldur en nýjum
stíl, það er eins og aðrir dómstólar
sem við erum bundnir við, sérstak-
lega Mannréttindadómstóllinn í
Strasborg. Ég tel þetta í flestum
tilvikum ekki sambærilegt við laga-
áhrif dómsúrlausna EB dómstóls-
ins. Við yrðum bundnir við úrlausn-
ir þessa dóms að því er mér sýnist
af þjóðarétti, sem er ekki sama
binding, ef svo má segja, eins og
þjóðir EB eru bundnar af úrlausnum
dómstóls EB. Frá þessu kunna þó
að vera undantekningar að því er
varðar samkeppnissviðið. Þetta er
það sem mér sýnist, en skoðun mín
er auðvitað háð öllum fyrirvörum
um að eftir er að semja um þetta.“
SKOUTSm
Opnar á morgun með vandaða skó
af heildsölulager frá Axel O.
Einnig mikið úrval af
verksmiðjulager beint frá Portúgal.
Stendur aðeins í eina viku!
Aðeins 4 verð:
990,- 1490,- 1990,- 2490,-
Laugavegi 11 -Sími: 21675
IEES byggir algjörlega
áþessan undirstóbu
(EB). EES er afritun
afþessum reglum ab
mörgu leyti.
IJÞab er örugglega hœgt
ab ná sammngi sem fel-
ur í sér verulega nálg-
un. Þab erfrœbilega
hœgt ab abgera samn-
ing semfelur í sér til-
tölulega lítil tengsl vib
EB ogallt upp í mjög
sterk tengsl vib
bandalagib.
IEfEES svcebib verbur
ao veruleika, þá verbur
ab leita samstöbu um
ab sett verbi á stofn sér-
stök Evrópustofnun þar,
semfjallabi um
Evrópurétt.
ISamningurinn kemur
til meb ab skapa ein-
staklingum réttindi ef
hann ncersvona fram
ab ganga. Menn geta
til dcemis farib til
Grikklands eba hvert
sem er á landsvcebi EB
ríkja ogheimtab ab fá
ab vinna tiljafns vib
abra.