Morgunblaðið - 29.06.1991, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. JÚNÍ 1991
STRÍÐSASTAND I JUGOSLAVIU
Ástandið í Júgóslayíu
rætt á vettvangi ROSE
Lundíinum, Bonn, Vatíkaninu. Reuter, Dailv Telesrranh. ^ *
Daily Telegraph.
LÍKLEGT er að reyna muni fyrr en ætlað var á samkoniulag um lausn
meiriháttar vandamála í Evrópu sem utanríkisráðherrar 35 ríkja gerðu
í síðustu viku á ráðstefnu um öryggi og samvinnu í Evrópu (RÖSE).
Hans-Dietrich Genscher, utanríkisráðherra Þýskalands, sagði í gær
að átökin í Sióveníu hefðu orðið til þess að mörg ríki hafi farið fram á
að fundur fulltrúa ríkjanna 35 verði haldinn. Enn hefur ekkert ríki
lýst yfir stuðningi við sjálfstæðisyfirlýsingu Slóvena og Króata, en
mörg ríki hafa lýst yfir áhyggjum sínum vegna átakanna.
Þegar RÖSE-ráðstefnunni var ríkjanna um „íhlutun í innanlands-
hleypt af stokkunum árið 1975 var átök“ sem samþykkt var í síðustu
viku. Genscher tilkynnti í- gær að
tilskilinn ijöldi ríkja, eða 13 talsins,
hafi þegar farið fram á að fundur
um málefni Júgóslavíu verði haldinn.
„Stuðningur við það hefur ekki ein-
ungis borist frá aðildarríkjum Evr-
ópubandalagsins (EB), heldur einnig
frá Bandaríkjunum, Noregi og Aust-
urríki. Fleiri munu án efa bætast
við bráðlega." Fundurinn verður
haldinn í Prag á næstu dögum.
Austurríkismenn og Italir hafa
einnig nýtt sér annað ákvæði í sam-
þykktum RÖSE-ríkjanna sem kveð-
henni einungis ætlað að bæta tengsl
og samskipti í ríkjum Evrópu með
því að setja fram undirstöðureglur
til grundvallar friði og mannréttind-
um. Eftir umskiptin í Austur-Evrópu
fyrir tveimur árum hafa hin ýmsu
ríki Evrópu gert sér æ betri grein
fyrir því að innanríkiseijur geta engu
síður ógnað friði en erjur eða stríð
á milli sjálfstæðra ríkja. Þetta er að
koma óþægilega í ljós nú með bar-
dögunum í Júgóslavíu, en mörg ríki
eru á báðum áttum um hvort beita
skuli ákvæði í samkomulagi RÖSE-
ur á um að sérhvert ríki geti krafið
nágrannaríki um skýringar ef
„óvenjuleg hernaðarumsvif" eiga sér
þar stað. Ef fullnægjandi svar berst
ekki innan tveggja sólarhringa getur
ríkið boðað fund með fulltrúum allra
aðildarríkjanna.
Stjórnvöld víðs vegar um heim
hafa lýst áhyggjum sínum vegna
átakanna í Slóveníu. Enn hefur ekk-
ert ríki viðurkennt sjálfstæði lýðveld-
anna, en mörg hafa lýst þeirri ósk
sinni að vopnaátökum linni sem
fyrst. Perez de Cuellar, fram-
kvæmdastjóri Sameinuðu þjóðanna,
sagði á fimmtudag að ástandið í
Júgóslavíu flokkaðist enn sem komið
væri undir innanríkismál, en lýsti
jafnframt yfir þeirri ósk sinni að um
mundi hægjast innan tíðar. Utanrík-
isráðherra Breta, Douglas Hurd, for-
dæmdi í gær vopnabeitingu Jugó-
slavíuhers í því skyni að bæla niður
frelsisanda Slóvena.
Reuter
Skriðdrekar í sljórnarher Júgóslavíu koma hér í lest frá bænum
Pavlovci í Króatíu á fimmtudag eftir að þing lýðveldisins hafði lýst
yfir sjálfstæði. Herinn hefur ekki látið til skarar skríða í Króatíu
en haldið uppi árásum á flugvelli og landamærastöðvar í Slóveníu,
sem einnig hefur lýst yfir sjálfstæði.
Thatcher yfirgefur bjamar-
gryfju breskra stjórnmála
London. Reuter.
MARGARET Thatcher, fyrrum forsætisráðherra Bretlands, til-
kynnti í gær að hún myndi yfirgefa bjarnargryfju breskra stjórn-
mála og ekki verða í framboði við næstu þingkosningar. Thatcher,
sem öðlaðist viðurnefnið járnfrúin, sagðist myndu taka fullan þátt
í þingstörfum fram að kosningum, sem halda verður í siðasta lagi í
júlí á næsta ári.
Reuter
Fjarlægja Lenínstyttur
Yfirvöld í Sovétlýðveldinu Moldovu létu fella stærðar líkneski af
Vladímír Lenín af stalli í fyrrakvöld. Styttan stóð á á torgi fyrir fram-
an þinghús lýðveldisins í höfuðborginni Kfshínjev. Yfirvöld í Moldovu
höfðu tekist á við fulltrúa sovéska kommúnistaflokksins og innanríkis-
ráðuneytisins í Moskvu um yfirráð yfir styttunni og réttmæti þess að
fjarlægja hana. Myndin var tekin er verkamenn undirbjuggu það að
fjarlægja styttuna.
„Ég hef hvorki löngun né el í
bijósti vonir um að komast aftur í
Downingstræti 10 [embættisbústað
forsætisráðherra],“ sagði Thatcher
er hún tilkynnti ákvörðun sína, en
það hús yfirgaf hún í tárum eftur
rúmlega 11 ára búsetu í nóvember
sl. eftir að hafa verið neydd til að
draga sig í hlé sem leiðtogi íhalds-
flokksins.
Ákvörðun Thatcher „mun auð-
velda John Major,“ eins og hún
komst að orði, að sinna starfi for-
sætisráðherra, en hann tók við af
Áherslur framtíðarinnar
ræddar á leiðtogafundi EB
Brussel. Frá Kristófer M. Kristinssyni,
TVEGGJA daga fundur leiðtoga
Evrópubandalagsins (EB) hófst í
Lúxemborg í gær. Aðalefni fund-
arins eru málefni ríkisstjómar-
ráðstefna bandalagsins um
I fangelsi
fyrir illa með-
ferð á dýrum
S^dney. Reuter.
SJÓTUGUR ástrali, Tudor
Munday að nafni, sem hélt 130
ketti, 50 fugla, tvo hunda og tvær
kindur í þriggja herbergja íbúð
sinni í einu af úthverfum Sydney-
borgar, var í gær dæmdur til fjög-
urra mánaða fangelsisvistar fyrir
illa meðferð á dýrum.
Dýraeftirlitsmenn sögðu að lóga
hefði þurft 63 af köttum Mundays,
en afgangurinn hefði verið með
hringorm, opin sár, eyrnamaur og
inflúensu. Þegar þeir komu í eftirlits-
ferð í janúar fundu þeir m.a. stóra
stáltunnu fulla af rotnandi köttum
og fuglum.
Samkvæmt úrskurði réttarins
verður Munday aldrei framar leyft
að hafa dýr í sinni umsjá.
fréttaritara Morgunblaðsins.
gjaldmiðilseiningu og aukna
stjórnmálasamvinnu. Töluverður
ágreiningur er um áherslur, sér-
staklega hvað varðar hugmyndir
um einn sameiginlegan gjaldmið-
il fyrir EB og hversu langt skuli
ganga í pólitískum samruna
bandalagsr í kj anna.
Ekki er gert ráð fyrir að leiðtog-
arnir taki ákvarðanir sem varða
ríkisstjórnarráðstefnunar, þær
verði látnar bíða næsta leiðtoga-
fundar sem verður undir forsæti
Hollendinga í desembermánuði.
Leiðtogamir munu þess vegna ræða
stöðuna á vettvangi sameiningar-
málanna og leggja pólitískar línur
fyrir ráðstefnurnar. Jacques Delors
forseti framkvæmdastjórnar EB,
gerir leiðtogunum grein fyrir fram-
kvæmd einingarlaganna og undir-
búningi innri markaðar EB.
Delors sagði á fundi með blaða-
mönnum á fimmtudag að hann
hefði mælt með því að viðkvæmum
ágreiningsmálum á borð við varnar-
samstarf og sameiginiega staðfest-
ingu félagsréttinda yrði frestað
fram í desember. Hann kvað deil-
urnar um pólitískan samruna fyrst
og fremst snúast um mismunandi
skilning aðildarríkjanna á þeim
hugtökum sem notuð væru á þess-
om vettvangi.
Á fundinum er einnig búist við
að leiðtogarnir ræði yfir matarborð-
um ástandið í Júgóslavíu, Sovétríkj-
unum og Eystrasaltsríkjunum.
henni í nóvember. „Þetta mun einn-
ig auðvelda mér að segja skoðanir
mínar umbúðalaust án þess að það
verði rangtúlkað," sagði járnfrúin.
í hvert sinn sem hún hefur látið til
sín taka í þinginu frá í nóvember
hafa yfirlýsingar hennar verið sagð-
ar til marks um klofning í íhalds-
flokknum eða hún sökuð um til-
raunirtil að „stýra úr aftursætinu“.
Heit hennar í gær um að láta til
sín taka og flytja ræður um mál
sem henni væru hugleikin, svo sem
Evrópumálin, voru túlkuð á þann
veg að hún ætti enn eftir að geta
komið Major í bobba vegna mis-
munandi afstöðu þeirra til Evrópu-
málanna; máli sem klofið hefur
íhaldsflokkinn og dregið úr fylgi
hans. Og ekki var þess lengj að
bíða að hún léti til sín taka. í til-
efni leiðtogafundar Evrópubanda-
lagsins (EB) sagði hún í viðtali við
sjónvarpsstöð að hugmyndin um
evrópskt sambandsríki væri fráleit.
„Það er útilokað að bera EB og
Bandaríkin saman. Um 12 þjóðir
er að ræða og þeir sem hyggjast
sameina þær í einu ríki taka ekkert
Finnar aflétta refsiað-
gerðum gegn S-Afríku
Helsinki, Tókíó. Reuter.
FINNAR hyggjast aflétta flestum
efnahagslegum refsiaðgerðum
landsins gegn minnihlutastjórn
hvítra í Suður-Afríku sem hefur
nú vísað aðskilnaðarstefnunni,
apartheid, á bug. Ymsar hömlur,
þ.á m. á fjárfestingar, verða þó
við lýði þar til frekari pólitískar
umbætur verða gerðar, að sögn
utanríkisráðuneytisins í Helsinki.
Formaður sérstakrar nefndar
Sameinuðu þjóðanna gegn apartheid,
Nígeríumaðurinn Ibrahim Gambari,
lýsti yfír „sárum vonbrigðum" með
ákvörðun Finna. „Svo virðist sem
Finnar séu að hætta baráttunni er
aðeins skortir nokkur skref í átt til
sameinaðrar og lýðræðislegrar S-
Afríku án kynþáttamisréttis," sagði
Gambari.
Banni SÞ við sölu hergagna verður
ekki aflétt en að öðru leyti verða
vöruviðskipti Finnlands og S-Afríku
leyfð frá 1. júlí. í yfírlýsingu ráðu-
neytisins segir ennfremur að frekari
breytingar á stefnunni í þessum
málum færu að miklu leyti eftir því
hvernig til tækist í viðræðum stjórn-
ar hvítra við blökkumenn um nýja
stjórnarskrá. Hraða yrði lausn póli-
tískra fanga úr haldi, bæta aðstæður
flóttamanna og reyna til þrautar að
stöðva ofbeldið í S-Afríku, segir í
yfirlýsingunni.
• Stjórnvöld í S-Afríku ákváðu á
fimmtudag að undirrita samninginn
um bann við útbreiðslu kjarnavopna.
Alþjóðastofnunum verður leyft að
kanna kjarnorkuver og tilraunastof-
ur landsmanna. Að sögn stjórnvalda
gætu þau látið framleiða kjamavopn
en hafa ekki lengur neina þörf fyrir
þau.
tillit til lærdóma sögunnar,“ sagði
forsætisráðherrann fyrrverandi.
í yfirlýsingu sem Thatcher sendi
frá sér í gær lýsti hún stuðningi
við Major og sagði að hann yrði
bæði vinur sinn og samherji. Sagð-
ist hún þess fullviss að hann myndi
leiða íhaldsflokkinn til sigurs í
næstu kosningum, en fari svo yrði
það fjórði kosningasigur flokksins
í röð frá því flokkurinn komst til
valda undir forystu Thatcher vorið
1979.
Thatcher, sem er kaupmanns-
dóttir frá Norður-London, gaf
sterklega til kynna í sjónvarpsvið-
tali í gær að hún gæti hugsað sér
að taka sæti í lávarðadeild breska
þingsins. Hún hefur setið á þingi
frá því í október 1959 og er fyrsta
og eina konan sem setið hefur á
stóli forsætisráðherra í Bretlandi.
Hún varð forsætisráðherra vorið
1979 og sat í embætti í hálft tólfta
ár, eða lengur en nokkur annar á
þessari öld. Hún var leiðtogi íhalds-
flokksins frá 1975 og þar til í nóv-
ember í fyrra.
Neitunar-
valdi Wal-
esa hnekkt
Varsjá. Reuter.
PÓLSKA þingið sneypti Lech
Walesa Póllandsforseta í gær
með því að hnekkja neitunarvaldi
hans en það þýðir að forsetinn
verður að staðfesta nýtt kosn-
ingalagafrumvarp sem hann áð-
ur hafði neitað að gera.
Walesa beitti neitunarvaldi á
miðvikudag gegn nýju frumvarpi
til kosningalaga. Sendi hann þing-
inu það aftur með óskum um breyt-
ingar en þeim var hafnað og neitun-
arvaldinu hnekkt. Því voru 282
þingmenn samþykkir eða 21 fleiri
en til þurfti. Studdu 100 ákvörðun
forsetans en 9 greiddu ekki at-
kvæði.
Walesa lagðist gegn frumvarpinu
á þeirri forsendu að það þing, sem
eftir því yrði kosið, yrði sundurleitt
og veikt en ekki skipað sterkum
flokkum. Hefur hann nú frest til
3. júlí að ákveða kjördag fyrir næstu
kosningar en talið er nær öruggt
að þær fari fram 27. október.