Morgunblaðið - 29.06.1991, Qupperneq 39

reér i’/.Ul HUDAQHADUAJ (JIQAJHKUOHOM
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. JÚNÍ 1991
88
39
voru margar hlýju hendurnar sem
hlúðu að henni lasburða þannig að
henni mætti líða sem best.
Elskuleg tengdamóðir mín og
besta vinkona hefur kvatt mig að
sinni. Þótt aldurinn hafi verið hár
er söknuðurinn samt mikill. Þakk-
læti er mér efst í huga, þakklæti
fyrir allar góðu stundirnar sem við
áttum saman. Þakklæti fyrir kær-
leika hennar og umhyggju sem hún
bar fyrir fjölskyldu okkar, þakklæti
fyrir allt sem hún kenndi mér. Guð
blessi minningu hennar.
Margrét Helgadóttir
Hvenær sem ég gríp
á strengjum lútu minnar,
kenni ég trega -
Hver veit nema sál hennar
sem dó, dvelji þar um sinn.
(Japanskt ljóð; Helgi Hálfdanarson þýddi)
Ekki get ég sagt að mér hafi
brugðið er sonur Þorgerðar hringdi
til mín laugardagsmorguninn 22.
júní sl. og sagði mér að móðir sín
hefði verið að kveðja. En ég fann
til trega og í huga minn komu minn-
ingar um kynni mín og fjölskyldu
minnar af þessari góðu konu. Þau
kynni stóðu á fímmta tug ára og
öll eru þau á einn veg, traust og
góð, og alltaf voru gefin góð ráð
ef eftir þeim var leitað.
Þorgerður fæddist að Höfða-
brekku í Mýrdal 20. janúar 1897,
dóttir hjónanna Rannveigar Einars-
dóttur og Jóns Brynjólfssonar vega-
verkstjóra. Hún ólst upp að Höfða-
brekku og í Vík og þar giftist hún
Einari Erlendssyni 24. júlí 1920. í
Vík hófu þau sinn búskap og bjuggu
þar allt þar til þau fluttu á Hrafn-
istu í Reykjavík fyrir rúmum ára-
tug. Einar lést fyrir fáum árum.
Það var Þorgerði mikill missir og
var hún örugglega tilbúin að fylgja
honum eftir. Því það var hennar
bjargfasta trú að það væri önnur
tilvera eftir þetta jarðneska líf.
Þorgerður og Einar eignuðust
þrjú börn auk fóstursonar sem lést
af slysförum um aldur fram. Hann
varð öllum harmdauði sem ti!
þekktu, ekki síst Þorgerði, en þá
sem oftar hjálpaði trúin henni.
Er Einar lést minntist ég hans
nokkrum orðum. Þau orð áttu raun-
ar við þau bæði og verða því ekki
endurtekin hér. En um hana Þor-
gerði mína mætti skrifa margt og
mikið. Þó veit ég ekki hvort það
hefði verið henni að skapi, hefði
kannski fundist það oflof. En ég á
henni svo margt að þakka. Og þess-
ar línur festar á blað til að þakka
allar samverustundir, fyrr og síðar.
Þorgerði kveð ég við þær dyr sem
nú hafa verið opnaðar henni og sem
hún var tilbúin að ganga inn um,
svo að höfð séu hennar eigin orð.
Börnum hennar, tengdabörnum og
niðjum öllum, svo og bræðrum
hennar sem lifa systur sína í hárri
elli, sendi ég og fjölskylda mín inni-
legar samúðarkveðjur.
Fari góð kona í friði.
Helga Einarsdóttir
Mig langar í nokkrum orðum að
minnast ömmu minnar, Þorgerðar
Jónsdóttur, sem lést 22. júní sl.
Lítill strákur var ég sendur til
sumardvalar í Vík í Mýrdal. I mín-
um huga var þetta þorp höfuðborg
heimsins, því þar bjuggu amma og
afi, í gömlu fallegu húsi sem stóð
í brekkunni, þar sem gamli vegur-
inn byijaði að hlykkjast upp á Reyn-
isfjallið. Þetta hús hét Grund. Oft
var amma mín kennd við þetta hús
og kölluð Gerða á Grund. Það varð
fastur liður í tilveru bemskunnar,
að fá að dvelja hjá ömmu og afa
sumarlangt. Bestu minningar barn-
æskunnar eru samofnar sumrum í
Vík og návist ömmu og afa, sem
alla tíð reyndust mér svo vel.
Þegar ég heimsótti ömmu á
Hrafnistu síðustu æviárin, riíjaði
hún oft upp liðna atburði þessara
tíma. Eg furðaði mig stundum á
hversu minni hennar var gott, þó
hún væri komin á tíræðisaldur.
Andlega var amma stálhraust allt
fram í andlátið, þó ellin hefði hrak-
að heilsunni að öðru leyti.
Amma var hamingjusöm mann-
eskja. Hún lifði í sátt og samlyndi
við sitt samferðafólk og var virt og
metin af þeim sem henni kynntust.
Þegar liðið var á ævikvöldið sagði
amma við mig eitt sinn: „Ég var
heppin, ég hef átt gott líf.“ Það var
gæfa hennar að ganga lífsveginn
með góðum manni, afa mínum sem
lést 1987. Þorgerður Jónsdóttir og
Einar Erlendsson giftu sig 24. júní
1920 í Víkurkauptúni. Þau eignuð-
ust þijú börn, Erlend, Steinunni og
Erlu. Fóstursonur þeirra var Björn
Bergsteinn sem lést í bílslysi 1986.
Afkomendur ömmu og afa eru orðn-
ir margir.
Þegar ég heimsótti ömmu á
Hrafnistu í síðasta sinn var nýkom-
inn í heiminn sonur minn þá um
nóttina. Eins og ætíð, við tímamót
í lífi afkomenda, fagnaði amma af
sínu hlýja hjarta með fallegum orð-
um. Einlægur áhugi hennar fyrir
velferð fjölskyldu sinnar var ríkur
þáttur í fari hennar. Þetta fundum
við öll og henni var sýnd ræktar-
semi, sem hún mat mikils. Það var
því ofl gestkvæmt hjá ömmu bæði
á Grund og Hrafnistu, enda fjöl-
skyldumeðlimir tíðir gestir og vina-
hópurinn stór.
Þorgerður amma hafði ákveðnar
og ígrundaðar skoðanir á lífinu og
tilgangi þess. Lífsgátan var henni
ætíð hugleikin. Hún var berdreymin
og efaðist aldrei um líf handan
þessa lífs og umbun góðra gjörða.
Vitur maður sagði eitt sinn góðvilj-
aðan hug búa yfir konungsríki.
Yfir slíku ríki bjó hugur ömmu.
Þegar ævisól gengur til viðar
lýsa stjörnur endunninninganna.
Við sem Þorgerði þekktum geymum
minninguna um góða manneskju.
Ómar Logi Gíslason
Uppi á Víkurbökkum stendur
Grund, gamalt timburhús, gult með
grænu þaki. Ég kom þangað fyrst
fyrir um það bil 25 árum, mennta-
skólapiltur með allt á hornum mér.
Reyndar hafði ég hitt hjónin í eystri
endanum áður. Einar Erlendsson
og Þorgerður Jónsdóttir voru nefni-
lega afi og amma stúlkunnar sem
ég gekk á eftir í þann tíð og nú
er konan mín.
Það er sagt að fátt sé unglingum
hollara en umburðarlyndi. Kannski
var það einmitt þetta sem laðaði
mig að Þorgerði. Það skipti engu
hvernig ég reyndi að koma fram
árásarkenndum skoðunum, öllu var
tekið með jafnaðargeði þess sem
hefur hæfileikann til að skilja hism-
ið frá kjarnanum. Á þessum tíma
var guðrækni bernskunnar fyrir
nokkru tekin að dofna í bijóstinu
og kenningar kirkjunnar orðnar að
kerlingabókum. Trúin hafði vikið
fyrir sannfæringunni um eigið
ágæti og að menn skyldu taka af-
leiðingum gerða sinna, hvort sem
þelr tækju ákvarðanir vísvitandi eða
fyrir tilviljun aðstæðna; milligöngu
kirkjunnar þyrfti ekki til, enda
nægilegar sögulegar forsendur fyrir
hendi sem sýndu hvernig prestar
og prelátar hefðu gegnum tíðina
misnotað þessa stofnun.
Það var þess vegna ferskt og
hvetjandi að ræða við Þorgerði
ömmu um þessi efni, því að hún
var vel trúuð og hafði velt þessum
málum fyrir sér í að minnsta kosti
fimmtíu ár en ég bara í fímm! Henni
var guðdómurinn augljós alls staðar
en streð mannanna í firringu sinni
og eftirsókn eftir vindi var henni
strit blindaðs námuklárs.
„Spiritismi er frat,“ sagði ungl-
ingurinn, „afneitun einfeldninga á
tilvist dauðans, skipulagður flótti
raggeitanna!" „Kannski er hann
það,“ svaraði gamla konan, „en
hvernig skýrirðu þá að mig dreym-
ir óorðna hluti? Hvernig skýrirðu
að ég finn í bijóstinu hver atburða-
rásin verður?" í mörg ár reyndi ég
að finna raunsvör við þessum
spurningum. Hvernig gat hún vitað
þetta með prófið? Og að drengurinn
myndi deyja? Gat það verið að ég
hefði rangt fyrir mér en hún rétt,
ég sem var í háskóla og meira að
segja að læra læknisfræði! „Einfald-
asta skýringin á þessu,“ sagði hús-
móðirin í Víkinni, „er að tímaskyn
okkar sé blekking hreyfingar, að
allir hlutir eigi sér stað undireins.
Rás tímans sé upp og niður, sífelld
hringrás óregluleg, en ekki stöðug
framrás eins og ferð himintungl-
anna blekkir okkur til að halda.“
Síðar lasnaðist Þorgerður og
veiktist, elli fór að líkama en ekki
sál. Þau Einar fóru á mölina 1975,
á Hrafnistu, og leið oftast sæmilega
vel. Sjóbirtingurinn í Grenlæk heill-
aði eins og oft áður, 1936 veiddi
liann þar fyrst og síðan ár hvert
meðan kraftar leyfðu. En elli hélt
áfram verki sínu, óbiluð, sífelld, og
ferðirnar austur í Vík og Landbrot
tók af. Einar lést 1987.
Þorgerður varð asmaveik og liða-
sjúk á miðjum aldri, stöðugt versn-
andi. Síðustu árin móð í hjólastól.
Verkirnir stöðugir, brak í hveijum
lið. Verkjalyf í lágmarki: „Þau
trufla sálarstyrkinn," sagði hún og
lærðar umræður um vond áhrif
langvarandi verkja á sálina breyttu
þar engu um. Þessi harka ein-
kenndi hana. En sálin var spræk
sem fyrr; ótrúlega minnug mundi
hún atburði ævinnar; þú gast flett
henni eins og bók. Hálfblind en sí-
lesandi, sjór’ reynslu og þekkingar.
Fram á síðustu stundir fylgdist hún
með atburðum umheimsins.
„Deyðu á réttum tíma!“ þrumar
Friðrik Vilhjálmur Nietzche yfir
mannkyni. Og Þorgerður hlýddi því
kalli. Hún kom í stól sínum til veislu
nöfnu sinnar 30. maí sl. Hrókur í
horni, sífellt að tali við litlu mann-
eskjurnar eins og þá fullorðnu. 16.
júní veiktist hún af lungnabólgu,
varð meðvitundarlítil morguninn
eftir að dóttirin kom frá Ameríku
og dó að morgni dags 22. júní.
Það var daginn eftir að nóttina
fór að lengja enn á ný og himin-
tunglin að flytja þá sem eftir lifa,
aftur inn í vetrarmyrkrin.
Seglbúðum,
Sigurður Árnason.
Fleiri greinar um Þorgerði Jóns-
dóttur bíða birtingar og munu
birtast í blaðinu næstu daga.
Minning:
Hrafnhildur Helga-
dóttir — Vopnafirði
Fædd 25. júní 1917
Dáin 23. júní 1991
Að morgni sunnudagsins 23. júní
lokaði amma okkar, Hrafnhildur
Helgadóttir, augunum sínum í
hinsta sinn. Einhvern veginn gerir
maður sér ekki grein fyrir því að
hún sé ekki lengur á meðal okkar.
Amma okkar var sú sem alltaf tók
vel á móti okkur þegar við þurftum
að leita ráða eða illa lá á okkur.
Hún vissi alltaf hvemig bregðast
skyldi við og kunni svör við svo
ótal mörgu.
Alltaf gaf hún sér tíma fyrir
okkur, kenndi okkur skemmtileg
sönglög, las upp úr ævintýrabókum
eða sagði sögur. Við vorum alltaf
glöð eftir heimsókn til ömmu.
Þegar við svo fórum að stálpast
og fara burt á veturna vildi hún
alltaf vita um alla okkar hagi og
hvatti okkur óspart áfram í því sem
við vomm að gera.
Ef einhver misklíð kom upp
hvatti hún okkur til að leysa það
sem fyrst, líta á málin frá báðum
hliðum og vera þakklát fyrir það
sem okkur var gefið. Hún virtist
geta gefið endalaust af sér án þess
að ætlast til einhvers í staðinn.
Henni virtist nóg að við kæmum
til hennar og spjölluðum góða
stund. Hún var stolt þegar okkur
gekk vel og lét alla sem heyra vildu
vita af því.
Hún hafði yndi af börnum og
Ijómaði þegar hún talaði um lang-
ömmubörnin sín.
Alltaf fylgdist hún með því sem
var að gerast og kunni skil á öllu
sem við vorum að gera alveg sama
þó tímarnir breyttust.
-]
Hún var eins og klettur sem allt-
af var hægt að treysta á og ást
hennar og umhyggja er nokkuð sem
mun fylgja okkur alla tíð.
Amma átti engan sinn líka og
nærvera hennar gerði okkur öll að
betri manneskjum.
Hennar er sárt saknað en það
er okkar trú að hún vaki einnig
yfir velferð okkar uppi í himninum
og að henni líði vel.
Enn ég stari eftir þér
út í bjarta heima.
Hlýju þína í huga mér
hygst ég árlangt geyma.
(Hélublóm G.Þ.)
Barnabörnin á Vopnafirði
Okkur langar til að minnast með
örfáum orðum móður okkar Hrafn-
hildar Helgadóttur sem lést þann
23. þessa mánaðar.
Mamma var ein af þessum hetj-
um hversdagslífsins, sem ekki láta
mikið fyrir sér fara utan síns heimil-
is. En þar var hún sú styrka stoð,
sem alltaf var tilbúin til að veita
alla þá umhyggju og ástúð, sem
hún átti í svo ríkum mæli. Við minn-
umst mömmu oftast vinnandi, því
sveitakona með níu manns í heimili
átti ekki oft frístund. Ef hún var
spurð, hvort þetta hafi ekki verið
erfitt, sagði hún, að hún hefði ekki
þurft annað en ganga út í gott veð-
ur, eða hlusta á maríuerluna sína
syngja, þá hafí öll þreyta og áhyggj-
ur horfið. „Ég hef alltaf haft svo
gaman af að lifa,“ sagði hún.
Einnig er sterk minningin um
hana syngjandi, því mamma söng
við öll sín störf og kunni reiðinnar
býsn af ljóðum og lögum, sem við
lærðum af henni og sungum með.
Hún var bókelsk og þó sérstaklega
ljóðelsk, og var alltaf að finna ein-
hveijar ljóðlínur, sem hún klippti
gjarnan út úr blöðum og geymdi í
gömu stóru matreiðslubókinni sinni.
Stundum fannst okkur nær að kalla
þá bók eitthvað annað en mat-
reiðslubók, svo full var hún af þess-
um úrklippum.
Hún sagði okkur hvað blómin
hétu og fuglarnir, og væri til nátt-
úruunnandi, þá var það hún
mamma. Hún var einstakur dýra-
vinur, og oft mátti sjá hana með
hundana, kettina, heimalningana
og jafnvel kýrnar í halarófu á eftir
sér, þegar hún gekk um túnin
heima. Þó voru hestarnir hennar
mesta uppáhald, og fátt þótti henni
skemmtilegra, en fá sér sprett á
góðum hesti.
Annað sem gerir mömmu alveg
einstaka í minningu okkar, er að
hún tók alltaf þátt í öllu með okk-
ur. Kynslóðabil var nokkuð sem hún
þekkti ekki, og þegar við uxum úr
grasi og byijuðum hvert af öðru
að sækja skemmtanir, þá var alveg
sjálfsagður hlutur að segja mömmu
allt sem gerðist. Oftar en ekki var
það hápunktur skemmtunarinnar.
Hún gekk með okkur í gegnum
rokk-, bítla- og hippatímabil, eins
og ekkert væri, og ‘dansaði með
okkur í eldhúsinu á kvöldin.
Hún skammaði okkur stundum,
ráðlagði okkur oft, en fyrst og síð-
ast var hún okkar besti félagi og
vinur sem vissi allar okkar sorgir
og sigra.
Tengdabörnum sínum tók hún
sem hún ætti þau sjálf og vildi allt
fyrir þau gera, og barnabörnin voru
sólargeislar hennar á efri árum. Það
var líka alltaf talið sjálfsagt að öli
íjölskyldan hittist hjá mömmu og
pabba, og oft var þar þröngt á þingi.
Þá var hún glöðust þegar sem flest-
ir komu.
Síðustu árin urðu henni erfið, hún
barðist við ólæknandi sjúkdóm og
leið oft mikið. Ráðþrota stóðum við
álengdar og sáum henni hráka. Nú
er þetta stríð á enda og við finnum
til léttis, samfara djúpum söknuði.
Við kveðjum hana með erindi úr
ljóði æskuvinar hennar, Þorsteins
Valdimarssonar:
Þó mig frá þér íjarskans blámi teygi,
finn ég glöggt, sú líftaug slitnar eigi,
sem að tengir sálu mína þér.
Gnýi stormar! Fölni rósir rauðar!
Rökkvi af nóttu! Hnigi vonir dauðar!
Móðir kær! Þín mynd sinn ljóma ber.
Börnin
Nú er hún elsku amma okkar
dáin.
Eftir erfið veikindi sem reyndu
mikið á hana get.ur hún nú hvílst.
Að eiga að setja á blað örfá orð
er mjög erfitt, því í hugum okkar
eru minningar sem eru efni í heila
bók.
Fyrir okkur borgarbörnin eru
minningarnar bundnar við sumrin,
því sumrin voru okkar tími með
ömmu og afa. Þrátt fyrir að við
hittum hana nær eingöngu þá, vissi
hún alltaf allt um okkar hagi. Hún
var þeim hæfileikum gædd að geta
skilið okkur sem börn og unglinga,
sett sig í okkar spor og tók virkan
þátt í gleði jafnt sem sorgum. Aldr-
ei hneykslaðist hún á uppátækjum
okkar sem þó voru oft lífleg og
aðrir fáruðust yfir, heldur hafði
gaman af.
Að koma til ömmu og afa á Garð
var sem ævintýri í hugum okkar,
að læðast inn í sjúkrastofur og
skoða hin ýmsu tól og tæki, eltast
við köttinn í þvottahúsinu, klifra í
klettunum eða leggjast á gólfið í
stofunni og hlusta á Þijú á palli.
Allt virðist þetta svo ljóslifandi nú
þegar hún er farin, minningar þess-
ar eru okkur mikils virði og munu
seint gleymast.
Er við eltumst fækkaði ferðum
okkar austur, en aldrei leið þó lang-
ur tími milli heimsókna annaðhvort
hennar suður eða okkar austur og
kom þá berlega í ljós hve vel hún
fylgdist með okkur öllum. Mann rak
stundum í rogastans þegar hún
byijaði að spyija um kunningja og
vini sem hún nær alltaf vissi nöfnin
á eða áhugamálum sem mann grun-
aði ekki að hún vissi um og er það
merkilegt þegar haft er í huga að
við barnabörnin eru 19 talsins og
barnabarnabörnin orðin 6.
En svona var hún amma okkar
lífsglöð og næm á allt og alla í
kringum sig og gaf okkur meir en
orð fá lýst. Við vitum að amma
hafði gaman af að ferðast um land-
ið og við huggum okkur við það
að nú getur hún ferðast til allra
þeirra staða sem hana dreymdi um
að sjá.
Við vitum að hún mun halda
áfram að fylgjast með okkur í þeim
heimi sem hún nú dvelur n
Elsku afi okkar, um leið og við
kveðjum ömmu viljum við þakka
fyrir stundirnar sem við áttum með
ykkur, því þó að amma sé nú farin
lifir hún enn í hjörtum okkar.
Inga, Daddi, Siffa
og Hrafnhildur.