Morgunblaðið - 31.08.1991, Blaðsíða 1

64 SIÐUR B/LESBOK
STOFNAÐ 1913
196. tbl. 79. árg.
LAUGARDAGUR 31. ÁGÚST 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Eystrasaltsríkin:
„Svarthúfur“ vilja
fara til Vesturlanda
Vilnius. The Daily Telegraph.
HERMENN sovéska innanríkisráðuneytisins í Litháen, „svarthúfurn-
ar“ svokölluðu, hafa óskað eftir pólitísku hæli á Vesturlöndum.
Borís Jeltsín, forseti Rússlands, hefur átt í leynilegum viðræðum
við Anatolijs Gorbunevs, forseta Lettlands, og almennt er talið í
Riga að þeir hafi rætt um hvernig tryggja megi réttindi Rússa í
sjálfstæðu Lettlandi.
Alls eru hermenn innanríkis-
ráðuneytisins um 150 og þeir segj-
ast óttast ofsóknir umbótasinna í
Rússlandi og sjálfstæðissinna í Lit-
háen. Um hundrað þeirra voru enn
í höfuðstöðvum sínum í Vilnius í
gær og óyíst er hvað verður um
þá. Litháíska lögreglan hyggst
handtaka þá fari þeir úr búðum
sínum.
Stjórnin í Vilnius vill að þeir
hermenn, sem grunaðir eru um
glæpi, verði leiddir fyrir rétt. Hún
segir að hermennirnir séu ábyrgir
fyrir ýmsum manndrápum, hafi
meðal annars myrt sjö tollverði við
landamæri lýðveldisins í síðasta
mánuði.
„Svarthúfurnar" heyrðu áður
undir litháísk stjórnvöld en voru
færðar undir stjórn sovéska inn-
anríkisráðuneytisins í fyrra. Talið
hefur verið að þær hafi hlýtt fyrir-
mælum harðlínukommúnista í lýð-
veldinu, sem vildu að þær héldu
litháískum sjálfstæðissinnum í
skeijum.
Mikil leynd hvílir yfir viðræðum
Borísar Jeltsíns og Anatolijs Gor-
bunevs í Riga. Embættismenn
þeirra vildu ekkert tjá sig um við-
ræðurnar en rússneska útvarpið
sagði að þeir væru að ræða sam-
skipti lýðveldanna og landamæri
þeirra. Rússar eru 33% íbúa Lett-
lands og margir þeirra óttast að
þeir missi borgararéttindi sín. Því
er talið að helsta umræðuefni for-
setanna sé hvernig tryggja megi
réttindi þeirra.
Reuter
Litháar biðja fyrir sjálfstæði föðurlands síns við þinghúsið í Vilnius í gær. Litháen varð fyrst til að lýsa
yfir sjálfstæði frá Sovétríkjunum og átta önnur lýðveldi hafa farið að dæmi þess.
Reuter
Heimsmeti
fagnað
Bandaríski íþróttamaðurinn
Mike Powell setti í gær nýtt
heimsmet í langstökki á heims-
meistaramótinu í fijálsíþrótt-
um, sem fram fer í Tókíó.
Hann stökk 8,95 metra og
bætti þannig heimsmet sem
Bob Beamon setti á ólympíu-
leikunum í Mexíkó 1968 og
var 8,90 metrar. A myndinni
myndar Powell (t.h.) sigur-
merki með fingrunum en
samlandi hans, Carl Lewis,
er til vinstri.
Sjá fréttir á bls. 43.
Sovétríkin:
Tvö stærstu lýðveldin vilja
nýjan sambandssáttmála
Azerbajdzhan lýsir yfir sjálfstæði
Moskvu. Reuter, The Daily Telegraph.
LEIÐTOGAR tveggja stærstu lýðvelda Sovétríkjanna, Rúss-
lands og Kazakhstans, lýstu því yfir í gær að þeir myndu
beita sér fyrir því að gerður yrði nýr sambandssáttmáli Sov-
étríkjanna. Azerbajdzhan lýsti yfir sjálfstæði í gær og varð
þar með níunda sovétlýðveldið sem það hefur gert.
Leiðtogar Rússlands og Kazakh-
stans gáfu út sameiginlega yfíriýs-
ingu þar sem þeir buðu öllum lýð-
veldunum fímmtán, sem hafa til-
heyrt Sovétríkjunum, til viðræðna
um samvinnu sem þau gætu öll
sætt sig við og yrði þeim öllum
hagkvæm. Míkhafl Gorbatsjov
Sovétforseti ræddi við leiðtoga
allra lýðveldanna nema. eins, að
sögn talsmanns hans, sem sagði
ennfremur að í viðræðum þeirra
hefði komið fram vilji til að koma
í veg fyrir að Sovétríkin liðuðust
í sundur. Þá komu sérfræðingar
frá öllum lýðveldunum saman til
fundar, þar sem þeir ræddu hvem-
ig tryggja mætti efnahagssam-
vinnu þeirra þótt ekki yrði af pólit-
ískri sameiningu.
Gorbatsjov hafði áður sagt að
hann myndi segja af sér tækist
honum ekki að halda Sovétríkjun-
um saman. Hann varð fyrir nokkru
áfalli í gær er þrír þekktir umbóta-
sinnar neituðu að þiggja sæti í
öryggisráði ríkisins, sem hann
hafði boðið þeim. Þeir eru Gavrííl
Popov, borgarstjóri Moskvu, Alex-
ander Jakovlev, fyrirverandi ráð-
Pólska stjórnin segir af sér
Varsjá. Reuter.
JAN Krzyzstof, forsætisráðherra
Póllands, tilkynnti óvænt á þingi
landsins í gær að stjórn Samstöðu
segði af sér en hún hafði verið
við völd í átta mánuði.
Forsætisráðherrann sagði í stuttri
ræðu að stjórnin nyti ekki lengur
nægjanlegs stuðnings í neðri deild
þingsins, þar sem kommúnistar og
bandamenn þeirra eru í meirihiuta.
Þingmenn úr röðum kommúnista
höfðu lagt til að stjórnin segði af sér
og Krzyzstof gaf til kynna að það
hefði verið komið sem fyllti mælinn.
Tillagan var lögð fram á fimmtu-
dag eftir að stjómin hafði boðað
endurskoðun á fjárlögunum og niður-
skurð á opinberum útgjöldum vegna
samdráttar í efnahagslífinu sem hef-
ur minnkað tekjur ríkisins. Flestir
þingmannanna brugðust ókvæða við
hugmyndum stjórnarinnar og ólík-
legt var talið að þær næðu fram að
ganga.
Kommúnistamir höfðu lagt til að
stjórnin starfaði fram yfir fyrstu al-
fijálsu kosningarnar í landinu, sem
verða í október, en forsætisráðherr-
ann sagði að slíkt kæmi ekki til
greina. „Ég fellst ekki á að verða
leiksoppur fáránlegrar fléttu og í
raun valdalaus í nokkra mánuði þar
sem slíkt leiðir aðeins til glundroða,“
sagði hann.
gjafi forsetans, og Edúard
Shevardnadze, fyrrverandi utan-
ríkisráðherra Sovétríkjanna.
Fréttasjónvarpið Sky skýrði frá
því í gærkvöldi að John Major,
forsætisráðherra Bretlands, hygð-
ist fara til Moskvu í dag til við-
ræðna við Gorbatsjov og Borís
Jeltsín, forseta Rúrssalnds.
Þing Azerbajdzhans samþykkti
einróma eftirfarandi ályktun: „Með
tilliti til þess að á árunum 1918-
1920 hlaut Aze.rbajdzhan alþjóða-
viðurkenningu sem fullvalda ríki,
og samkvæmt stjórnarskrá lýð-
veldisins og lögum um fullveldi
lýðvelda, lýsum við því hér með
yfir að ríkið er aftur orðið sjálf-
stætt.“
Þingið hvatti jafnframt til þess
að styrkja skyldi vináttuböndin við
lýðveldi Sovétríkjanna og fól þing-
nefndum að vinna að því að semja
lög sem styddu sjálfstæðisyfirlýs-
inguna.
Fréttastofan Assa-Irada skýrði
frá því að þingið hefði einnig af-
létt neyðarástandslögum sem
sovésk yfirvöld settu í janúar
1990 í höfuðborginni Bakú, eftir
að skriðdrekar brutu á bak aftur
almennt uppþot þar. A.m.k. 150
manns létust og atvikið varð til
þess að kynda undir þjóðernis-
hyggju í lýðveldinu.
Sjálfstæðisyfirlýsingin tók þeg-
ar gildi. Þingið ætlar síðar að íjalla
um hvort koma eigi þjóðvarðliða-
sveitum á fót og hvort viðurkenna
eigi sjálfstæði lýðvelda sem hafa
gefið út samskonar yfirlýsingar.
Azerbajdzhan hefur verið talið
til þeirra lýðvelda sem eru hvað
hollust undir Kremlarstjómina.
Sjá fréttir á bls. 20-21.
Barentshaf:
Verða veið-
ar auknar
á næsta ári?
Kaupmannahöfn. Frá Nils Jorgen
Bruun, fréttaritara Morgunblaðsins.
ODDRUN Petersen, sjávarút-
vegsráðherra Noregs, segir
að þorskstofninn í Barents-
hafi stækkað svo mikið vegna
strangra veiðitakmarkana á
síðustu árum að búist sé við
að hægt verði að auka veið-
arnar þegar á næsta ári.
Ráðherrann hefur verið í
heimsókn í Færeyjum undan-
farna daga og skýrði færeysku
landstjórninni frá þessu. Norska
stjórnin hyggst efna til viðræðna
við Færeyinga um veiðikvóta í
Barentshafi 1. desember.
Bæði Færeyingar og Græn-
lendingar hafa mikla þörf fyrir
veiðikvóta utan eigin fiskimiða.
Grænlenskir togarar hafa veitt
utan landhelgi Noregs í Barents-
hafi undanfarna mánuði og hef-
ur það valdið óánægju í Noregi.
Norðmenn segja að Grænlend-
ingar séu að veiða fisk af norsk-
um stofni.
i