Morgunblaðið - 31.08.1991, Blaðsíða 20

20
leei T8U3/. .is jnroA<mAOiJÁJ a!QAj.8vnjof»
' MOKGUNBLADIÐ LATJGAHDÁGUR 8T. 'ÁGÚST" I55T
Forsprakkar valdaránsins handteknir:
Lúkjanov á yfir höfði sér
dauðadóm vegna landráða
Moskvu. Reuter.
Reuter
Barátta gegn fíkniefnum
Liðsmenn fíkniefnalögreglu Kólumbíu eyðileggja valmúaakur í fjallend-
inu sunnarlega í landinu, 2.500 metrum yfir sjávarmáli. Fikníefnalög-
reglan hefur á undanförnum 30 dögum eyðilagt 928 hektara af ökrum
og 84 kílógrömm af valmúafijókornum.
Mikið mannfall er átök
hefjast á ný í Króatíu
Bel^rad. Reuter, The Daily Telegraph.
SKÝRT var frá því í gær að mikið mannfall hefði orðið í Króatíu slavneska hersins á króatísk þorp
er bardagar brutust þar út að nýju eftir stutt hlé á meðan Evrópu- sunnan við höfuðborg lýðveldisins,
riki reyndu að binda enda á blóðsúthellingarnar í lýðveldinu. Zagreb.
FYRRUM forseti sovéska þings-
ins, Anatólíj Lúkjanov, var hand-
Yfirlýsing
Norðurlandaráðs:
Æskja sam-
vinnu við
Eystrasalts-
ríkjaráðið
Norðurlandaráð mun boða til
ráðstefnu landa við Eystrasalt til
að ræða samvinnu á ýmsum svið-
um, segir í fréttatilkynningu frá
forsætisnefnd ráðsins. Akvörð-
unin var tekin á fundi forsætis-
nefndarinnar í Karlstad á mið-
vikudag.
Varðandi samstarf við Eystra-
saltsríkin ákvað nefndin að senda
ráðherranefnd Norðurlandaráðs
bréf og benda á þörfma fyrir víðtæk-
ari og raunhæfa samvinnu við Eist-
land, Lettland og Litháen. Einnig
er hvatt til þess að hugað verði að
þeim samvinnuáætlunum sem fyrir
hendi eru gagnvart þessum löndum
og þörfinni fyrir lánsfé til fjárfest-
inga. Að auki er bent á nauðsyn
þess að gerð verði langtímaáætlun
um samstarfið.
Forsætisnefndin mun ræða frek-
ara samstarf við lýðveldin þrjú er
hún hittir fulltrúa Eystrasaltsríkja-
ráðsins í Kaupmannahöfn 26. sept-
ember. Aðild Eystrasaltsríkjanna að
Norðurlandaráði er ekki á dagskrá.
Forsætisnefndin mun leggja áherslu
á víðtækt samstarf milli Norður-
landaráðs og Eystrasaltsríkjaráðs-
ins þar sem samskipti þinga land-
anna gegni mikilvægu hlutverki.
tekinn á fimmtudag, grunaður
um að hafa staðið að baki valda-
ráninu i Sovétríkjunum í siðustu
viku. Hann á yfir höfði sér
ákærðu vegna landráða, og verði
hann fundinn sekur gæti svo far-
ið að hann verði dæmdur til
dauða.
Tass-fréttastofan skýrði frá því
í gær, og hafði eftir saksóknara
Rússlands, Valentín Stepankov,
sem stjórnar rannsókn á valdarán-
inu, að Lúkjánov hefði verið hand-
tekinn á fimmtudagskvöld, aðeins
nokkrum klukkustundum eftir að
Æðsta ráð Sovétríkjanna, sem er-
löggjafarþing landsins, aflétti þing-
helgi hans. Þá hafði sovéska sak-
sóknaraembættið lýst því yfír að
það hefði undir höndum nægar
sannanir um þátt hans í valdaráninu
til að geta handtekið hann.
Borís Jeltsín Rússlandsforseti
hefur lýst því yfir að Lúkjanov hafi
verið „aðalhugmyndasmiðurinn" að
baki valdaráninu. Þessu hefur Lúkj-
anov þráfaldlega neitað og sagst
aldei myndu svíkj.a Míkhaíl Gorb-
atsjov Sovétforseta, en þeir hafa
verið nánir vinir frá því að þeir
voru í laganámi saman fyrir nærri
40 árum.
Gorbatsjov virðist samt trúa svik-
um á Ljúkanov, engu síður en á
mennina átta sem skipuðu neyðar-
nefndina og voru allir útnefndir af
Gorbatsjov í embætti á sínum tíma.
Hann sagði að samsekt Lúkjanovs
hefði fengið sérstaklega mikið á sig.
Sjö af þeim átta mönnum sem
voru í neyðamefndinni hafa verið
handteknir og eiga þeir yfir höfði
sér svipaðar ákærur og Lúkjanov,
og sömu refsingu verði þeir fundnir
sekir. Hinn áttundi, Borís Púgó,
fyrrum innanríkisráðherra, svipti
sig lífi þegar valdaránið hafði mis-
heppnast.
Lúkjanov var afar hliðhollur
stefnu Gorbatsjovs til að byija með,
en þegar fram liðu stundir gerðist
hann hallari undir harðlínuöflin.
Hann stjómaði þingfundum með
harðri hendi, sem gerði það að verk-
um að hann átti fáa fylgismenn og
vini í þinginu.
Lúkjanov var eitt sinn yfirmaður
Gorbatsjovs í ungliðahreyfingu
flokksins. Gorbatsjov studdi hann
með ráðum og dáð þegar hann var
valinn forseti þingsins 1990, en
áður hafði Lúkjanov verið varafor-
seti Sovétríkjanna. Hann fæddist
árið 1930 í Smolensk, suðvestur af
Moskvu. Hann gegndi lengst af
störfum fyrir flokkinn og var lítt
þekktur á meðal almennings í Sov-
étríkjunum.
Eftir að valdaránið var yfírstaðið
var haft eftir Lúkjanov að hann
hefði aðeins sofíð í eina og hálfa
klukkustund meðan á því stóð.
„Þegar dagarnir þrír voru liðnir var
ég útkeyrður, gjörsamlega búinn
að vera,“ sagði hann.
Serbneskir þjóðemissinnar
skýrðu frá því að þeir hefðu drepið
25 króatíska þjóðvarðliða í bænum
Topusko, í námunda við landamæri
Króatíu að Serbíu, að sögn júgó-
slavnesku fréttastofunnar Tanjug.
Þetta fékkst þó ekki staðfest. Kró-
atíska sjónvarpið sagði að þjóðvarð-
liðar lýðveldisins hefðu hmndið ár-
ásum Serba á Topusko og fleiri bæi.
Útvarpsstöð í Króatíu skýrði
einnig frá því að tvær konur hefðu
beðið bana í skriðdreka- og
sprengjuvörpuárás Serba og júgó-
Meira en 300 manns hafa beðið
bana í bardögum í Króatíu frá því
lýðveldið lýsti yfír sjálfstæði frá
Júgóslavíu 25. júní. Stjórnvöld á
Ítalíu búast við að allt að 50.000
Króatar flýi til landsins á næstunni
vegna bardaganna.
Ekkí eigin skoðun heldur
tilvísanir til stjórnarskrár
- segir ígor Krasavín um samtal sitt við Jón Baldvin á fyrsta degi valdaránsins
ÍGOR Krasavín, sendiherra Sovétríkjanna á íslandi, kveðst aðeins
hafa sagt að mennirnir, sem reyndu að ræna völdum í Moskvu í
siðustu viku, hefðu skýlt sér bak við það að þeir færu að lögum
þegar hann ræddi við íslensk stjórnvöld mánudaginn 19. ágúst. í
Morgunblaðinu 20. ágúst hafði Jón Baldvin Hannibalsson utanríkis-
ráðherra eftir Krasavín að hann hefði sagt að valdaránið væri inn-
anríkismál og neyðarnefndin hefði farið að sovéskum lögum. Krasa-
vín sagði að hann hefði ekki haft miklar upplýsingar í höndum þeg-
ar hann var boðaður á fund Jóns Baldvins að morgni mánudagsins
og aðeins sagt að þeir, sem reyndu að ná völdum, kvæðust styðjast
við ákvæði stjórnarskrárinnar.
í stjórnarskránni kveður á um
að varaforseti skuli taka við völdum
verði forseti óhæfur til þess vegna
heilsubrests eða af öðrum sökum.
Þess má geta að valdaræningjamir
sögðu í upphafi að Gorbatsjov væri
veikur og sett yrði á fót neyðar-
nefnd til að stjóma Sovétríkjunum
í sex mánuði vegna þess að innan-
landsmál væru í ólestri.
Eins og áður sagði boðaði Jón
Baldvin Krasavín á sinn fund að
morgni mánudags í síðustu viku:
„Þetta er mikilvægt mál og ég man
orð mín,“ sagði Krasavín í viðtali
við Morgunblaðið í gær. „í fyrsta
lagi voru mér afhentar yfirlýsingar
ríkisstjórnarinnar og utanríkisráð-
herrans. um atburðina í Moskvu og
ég lofaði að koma þeim á fram-
færi. í öðm lagi lýsti ég yfir því
að hér væri um sovéskt innanríkis-
mál að ræða og bætti því við að
samkvæmt að samkvæmt mínum
upplýsingum vitnuðu mennirnir,
sem ætluðu að komast til valda, í
stjórnarskránna," sagði sendiherr-
ann.
„Þeir sögðu að gerðir þeirra væm
grundvallaðar á stjómarskránni.
Það skal tekið fram að þetta var
fyrir hádegi á mánudag og við höfð-
um afar takmarkaðar upplýsingar
til að byggja á. Satt að segja höfð-
um við aðeins fréttastofuna APN
til að styðjast við.“
Krasavín sagði að það hefði ekki
verið ætlun sín að styðja valdaránið
á fundinum með Jóni Baldvin. „Ég
vil leggja áherslu á að þær upplýs-
ingar, sem ég greindi utanríkisráð-
herranum frá, vom tilvísanir til
stjómarskrárinnar, en ekki mín
skoðun," sagði Krasavín.
Reuter-fréttastofan greindi frá
því að Alexander Besmjertnykh,
þáverandi utanríkisráðherra Sov-
étríkjanna, hefði fyrirskipað öllum
sovéskum sendihermm erlendis að
styðja valdaránið í skeytum, sem
send vom aðfaranótt mánudags.
Krasavín kveðst aldrei hafa fengið
slík boð. í upphafi hafí hann orðið
að styðjast við aðrar upplýsingar
þar sem engar var að hafa frá ut-
anríkisráðuneytinu, „en næstu daga
fegnum við upplýsingar".
Krasavín kvaðst vilja ítreka það
að lýðræðisöfiin hefðu farið með
sigur af hólmi. „Sú afstaða kom
fram í Morgunblaðinu 22. ágúst.
Daginn eftir veitti ég tveimur sjón-
varpsstöðvum viðtal eftir fund með
Davíð Oddssyni forsætisráðherra
þar sem ég áréttaði fordæmingu
mína á því, sem gerðist, og sagði
að þau öfl, sem höfðu betur, myndu
áfram gegna lykilhlutverki í Sov-
étríkjunum, Gorbatsjov myndi
fylgja sömu utanríkisstefnu og áður
og gmndvallarafstaða okkar yrði
sú sama, að vinna áfram í anda
lýðræðis."
Valdaránið dæmt til að
mistakast
Krasavín var spurður hvort hann
hefði fordæmt valdaránið ef það
hefði tekist. „Það var ljóst frá upp-
hafi að tilræðið var dæmt til að
mistakast. þetta var aðeins spum-
ing um tíma. Það var okkar skoðun
frá fyrstu dögum. Lýðræðisöflin
hafa eflst svo á ámm perestrojku
að andstæðingar valdaránsins hlutu
að hafa betur.“
Greint hefur verið frá því í frétt-
um að Sovétmenn hyggist kveðja
heim 30 sendiherra sinna erlendis.
Þetta mun eiga við um þá sendi-
herra, sem lýstu yfír stuðningi við
valdaránið í upphafi. Sovésku sendi-
herramir í Bonn, London, París,
Stokkhólmi og Varsjá eru sagðir
hafa verið vilhallir valdaræningjun-
um og greindi breska útvarpið BBC
frá því á miðvikudag að Leoníd
Zamjatín, sendiherra í London, færi
til Sovétríkjanna í lok þessarar viku.
Krasavín kvaðst ekkert vita um
málið utan hvað hann hefði lesið í
Morgunblaðinu og sjálfur hefði
hann ekki fengið boð um að fara
til Moskvu.
Vadím Bakatín, hinn nýi yfír-
maður sovésku öryggislögreglunn-
ar KGB, lýsti yfír því á fimmtudag
að hann hygðist gerbreyta öllu fyr-
irkomulagi stofnunarinnar. Jafn-
framt er þess að vænta að stokkað
verði upp í utanríkisþjónustunni.
KGB ekki með sendiráð að
gera
Krasavín var spurður hvort þess-
ar breytingar myndu hafa áhrif á
ígor Krasavín, sendiherra Sov-
étríkjanna á Islandi.
starfsemi sovéska sendiráðsins á
íslandi: „Það er ekki gott að segja
hvaða breytinga er að vænta, en
þetta eru miklar breytingar, sem
eiga eftir að hafa áhrif á störf og
starfsemi sendiherra hér sem ann-
ars staðar," sagði Krasavín og
kvaðst hyggja að einhver lýðræðis-
leg endumýjun myndi eiga sér stað
í utanríkisþjónustunni. Hann svar-
aði ekki spurningunni um KGB fyrr
en í annarri atrennu: „KGB hefur
ekkert með sendiráðið hér að gera.
Það verða breytingar á KGB um
öll Sovétríkin, sem verða mikilvæg-
ar fyrir okkar þjóðfélag, en eins og
ég sagði áðan eru engin tengsl
milli starfsemi KGB og sendiráðsins
í Reykjavík,“ sagði Krasavín.
Krasavín kvaðst vera þeirrar
hyggju að atburðirnir í Sovétríkjun-
um í síðustu viku myndu efla lýð-
ræðisöfl og hraða umbótum og vitn-
aði í ræðu Gorbatsjovs fyrir Æðsta
ráðinu máli sínu til stuðnings. Hann