Morgunblaðið - 12.09.1991, Blaðsíða 16

16 ._____________MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAG.UR 12. SEPTEMBER 1991_
Eignatilfærsla Islandssögunnar
eftir Árna
Gíslason
Á undanförnum mánuðum og
misserum hefur átt sér stað í þjóðfé-
laginu mikil umræða um fiskveiði-
stjórnun þá sem nú er' við lýði í
landinu. Flestir sem hafa lagt orð
í belg hafa átt hagsmuna að gæta
af stjórnuninni og oft hefur mér
fundist að of mikið væri af upphróp-
unum og minna hafi farið fyrir að
draga fram það sem er að gerast
hægt og rólega á bak við tjöldin,
og einnig hefur minna farið fyrir
þeim atriðum sem snúa að hinum
almenna borgara, sem sjálfsagt
finnst að sér komi lítið við þetta
þras um fiskinn.
Hvað mest hefur borið á umræð-
unni í Morgunblaðinu og ástæðan
fyrir því að ég skrifa þetta greinar-
korn er umræðan sem átti hefur
sér stað undanfamar vikur og í
útvarpi og sjónvarpi seinustu daga
um útflutningssvindl ogjafnvel hef-
ur komið fram að útlendingar séu
að laumast inn í landhelgina um
bakdyrnar. Þetta vita allir að hefur
verið opinbert leyndarmál lengi.
Ég vil nú draga fram nokkrar
staðreyndir í umræðuna.
í húsi við höfnina í Reykjavík er
staðsett „apparat" sem nefnist Afl-
amiðlun. Hlutverk hennar er að
miðla afla til vinnslu hér innanlands
og gefa leyfi til útflutnings á fersk-
um fiski.
Vilji einhver hringja í Aflamiðlun
versnar í því, hún er ekki til í síma-
skránni. Sé spurst fyrir kemur í ljós
að hringja skal til LÍÚ (Landssam-
bands íslenskra útvegsmanna).
Hvað er svo LÍÚ? Landshags-
munasamtök útgerðarmanna sem
einnig eru flestir fiskverkendur.
Hvert er svo valdsvið LÍÚ? Jú,
komið hefur fyrir að fresta hefur
orðið ríkisstjórnarfundum bregði
formaðurinn sér í frí.
Hvert er<svo hlutverk formanns-
ins? Að eigin sögn: Að hámarka
afkomu útgerðarinnar.
Hér er komið að kjarna allrar
umræðunnar. Núverandi kvótakerfi
er það sem ég og fleiri vilja kalla
eignatilfærslu íslandsögunnar. Lít-
um nánar á þetta. Það er ekki nóg
að fámennum klúbbi hafí verið gef-
inn að miklu leyti veiðirétturinn,
heldur eru nú þeir hinir sömu að
sölsa undir sig ráðstöfunarréttinn
og afganginn af veiðiréttinum.
Hvernig er aflanum ráðstafað?
1. Hámarka skal afkomuna,
ómældu magni er hent í sjóinn aft-
ur, „ruslfiski“, gölluðum netafiski
og góðfiski þegar illa stendur á
kvótum. Það er orðið of langt síðan
ég var til sjós á íslandi til að geta
dæmt þetta en leyfí mér að vitna
í ágætar greinar Kristjáns Óskars-
sonar og Hrólfs Gunnarssonar í
Morgunblaðinu nýlega. Umræðan
undanfarið um þetta atriði er að
komast á það stig að ekki leikur
neinn vafi á því, að út um lensport-
in á flotanum fara á ári hveiju verð-
mæti fyrir milljarða. Nóg til að fylla
mörg fjárlagagöt.
2. Jón útgerðarmaður selur sama
Jóni fiskverkanda afla sinn á verði
sem er verulega lægra en gerist á
mörkuðum bæði hér og úti. Til að
„friða“ fjúkandi vonda áhöfn fær
hún að henda í einn og einn gám
og sigla einstaka túr. Eða svo vitn-
að sé í Gunnar Ragnars: Ég vil
heldur hækka aðeins við karlana
en að taka þátt í niðurlægingu
markaðarins. Til eru líka þeir sem
bara birtast á mörkuðum þegar
skip þeirra eru í siglingu og þá
vantar físk og borga þá gjaman
allt að helmingi hærra verð en þeir
borga eigin skipi, til að halda uppi
vinnslu.
3. Gæta skal að því að hafa eins
og hægt er „passlegt" magn á
mörkuðum hveiju sinni, til þess að
fá hæst mögulegt verð. Þetta er
aðalhlutverk Aflamiðlunar að sjá
um og hér koma gámarnir við sögu.
4. Hefð hefur skapast á útflutn-
ingi hjá „sumum" útgerðum, þær
fái að sigla meira en aðrir. Þeir
telja sig eiga fiskinn í sjónum og
hvern fjárann kemur þeim við fisk-
vinnsla eða fískvinnslufólk, sem þó
hefur lagt sitt af mörkum til að
skapa kvótann þeirra.
5. Frystitogarar eru sér kapituli
út af fyrir sig. Þar hefur verið far-
ið inn á mjög hagkvæma braut, sem
gefur góðan arð, sem síst ætti að
lasta.
Hér er heldur ekki allt sem sýn-
ist. Þessir aðilar bera nefnilega
höfuðábyrgð á verðlagningu þeirri
sem nú tíðkast í kvótasölu. Verð á
kvótum er nefnilega komið út í tóma
vitleysu, þar sem kaupendur láta
almenning í landinu borga niður
vitleysuna í gegnum skattakerfið
og ég vil einnig halda fram að selj-
endur kvótanna (sem eru sameign
þjóðarinnar) virðast einir hafa
heimild til að prenta seðla, vegna
þess að ónóg verðmæti standa á
bak við það sem selt er. Ég kem
að þessu síðar í greininni.
6. Heyrt hef ég að aðilar, sem
fyrirgreiðslu hafa fengið úr sjóðum
þeim sem mikið eru umtalaðir þessa
dagana, hafi notað það svigrúm sem
skapast hefur vegna fyrirgreiðslna
þessa til að sanka að sér svo miklum
kvóta að skip þeirra hafi ekki getað
fiskað þá. Þessir kvótar eru síðar
falboðnir með afarkjörum og á
físknum að vera landað hjá viðkom-
andi fyrirtæki. Að þessu var ýjað,
m.a. í viðtölum við sjómenn í Vest-
mannaeyjum í sjónvarpinu, og er
þetta eitt af því sem vakið hefur
úlfúð þessa dagana. Ljótt ef satt er.
Nog um ráðstöfunarréttinn sem
þessir menn eru búnir að taka sér.
Snúum okkur þá að kvótakaupun-
um, eða réttara sagt kvótayfír-
tökunni.
í merkri grein sem Jón Atli
Kristjánsson skrifaði nýlega í Morg-
unblaðinu mátti lesa eftirfarandi:
Fyrirtæki á Suðurlandi er svo skuld-
sett að það er órekstrarhæft,
þ.e.a.s. gjaldþrota, en ef það seldi
kvóta sinn og skip ætti það fyrir
skuldum. Þetta er kjarni málsins.
Kjarni svínarísins.
Kvótasala sem í eðli sínu er brot
á stjómarskránni er komin út í tóma
vitleysu. Verðlagningin á kvótum,
150 kr. á kg, plús bátur, er algjör-
lega órekstrarhæf eining. Þetta vita
allir sem til þekkja. Samt eru nógir
kaupendur. Hveijir eru svo þessir
kaupendur? Það eru þeir sem hafa
góðan hagnað af sínum rekstri í
útgerð, byggðan á gjafakvóta í
byijun og einnig lágu fiskverði sem
mikið til er stýrt af þeim sjálfum.
Hér koma mikið við sögu frystitog-
araeigendur sem ekki geta stillt sig
Reykhólahreppur:
Bókasafnið
skipulagt
Miðhúsum.
SIGRÚN Ólafsdóttir bókavörður
í Borgarbókasafninu í Reykjavík
hefur verið á Reykhólum hluta
úr tveimur sumrum við að skipu-
leggja bókasafn þar.
Bókasafnið á nú um 5.000 bindi
og munar mestu um bækur er Guð-
mundur Andrésson gullsmiður frá
Þórisstöðum í Gufudalssveit arf-
leiddi bókasafnið í þeirri sveit að.
Bókasafnið var í Djúpadal. Við sam-
einingu hreppanna var ákveðið að
koma upp einu góðu bókasafni á
Reykhólum.
Sigrún segir að safn Guðmundar
sé ríkt af góðum og vel með förnum
bókum og muni safnið mikið um
1.000 bindi. Aðspurð segist Sigrún
hafá mikinn áhuga á því að koma
Árni Gíslason
„ Allt það ranglæti og
misrétti sem núverandi
kvótalög eru að skapa,
getur aðeins leitt af sér
upplausn og úlfúð í
þjóðfélaginu.“
og eigendur og forsvarsmenn stóru
fyrirtækjanna í landinu, sem virðist
nú á dögum vera ein allsheijar lausn
að stofna.
Hvernig er þetta svo
framkvæmt?
Fyrirtækin sýna hagnað og ættu
því að borga skatt. Kvótakaupin eru
síðan gjaldfærð eða eignfærð (af-
skrifuð) eða það nýjasta, sölutap á
endursölum báta. Allt ber þetta að
sama brunni. Ríkið verður af skatt-
inum, sem í raun er niðurgreiðsla
hins almenna borgara á kvótanum.
Til að fylla í gatið verður svo að
bókasafninu á Reykhólum í viðun-
andi horf.
Sigrúnu er fleira til lista lagt og
ber þess að geta að hún hefur mik-
inn áhuga á lífrænni fæðu (makro-
bíotískri) og heldur hún námskeið
hækka skatta eða að taka erlend
lán til að fjármagns rekstur ríkis-
ins. Það besta sem ég hef heyrt í
þessu sambandi kom fram í viðtali
við útgerðarstjóra stærsta útgerð-
arfyrirtæki landsins, sem sagði að-
spurður að aðeins væri verið að
fresta sköttum á hagræðingartíma-
bili. Ég gæti hugsað að margur í
þessu þjóðfélagi gæti vel hugsað
sér að fara niður í Gjaldheimtu og
biðja um frestun á sköttum vegna
hagræðingar í sínum rekstri.
Undanfarna daga hefur umræða
um þessi mál farið vaxandi og
þyngst, m.a. í ágætum leiðara í
Morgunbiaðinu sl. sunnudag. Allt
það ranglæti og misrétti sem núver-
andi kvótalög eru að skapa getur
aðeins leitt af sér upplausn og úlfúð
í þjóðfélaginu. Fiskvinnslufólk um
allt land mun ekki sætta sig við að
verða atvinnulaust á meðan á annað
hundrað þúsund tonn eru flutt til
vinnslu erlendis eða út á sjó og við
sem stöndum í fiskvinnslu, og erum
svo ágætlega í leiðara Morgun-
blaðsins kallaðir stofn í útrýmingar-
hættu, munum aldrei sætta okkur
við að verða settir á hausinn með
handafli stjórnvalda og kvótagreifa.
Ef það á fyrir okkur að liggja að
fara á hausinn viljum við að það
verði á faglegum grundvelli, þar
sem jafnrétti og eðlilegt viðskiptas-
iðferði er virt.
Að lokum þetta. í ágætu viðtali
við Þorstein Má Baldvinsson í sjón-
varpinu á dögunum komu fram efa-
semdir hjá honum um öll þau hluta-
fjárútboð sjávarútvegsfyrirtækja
sem nú eru á döfinni, í ljósi þeirra
harkalegu deilna sem eru um sjáv-
arútvegsstefnuna. Ég vil gjarnan
ganga lengra og spyija í sama ljósi:
Hvernig voga þessi fyrirtæki sér
að biðja sparifjáreigendur í landinu
um peninga þegar útboðin eru oft
byggð á áætlunum sem ná langt
út fyrir gildistíma núverandi físk-
veiðistjórnunarlaga?
Vita þessir menn kannski meira
en við hin? Á þetta að haldast
svona? Hvað segja stjórnmálamenn?
Höfundur er fyrrverandi
skipstjóri og eins og er
fiskverkandi.
í Reykjavík þar sem hún kennir líf-
ræna matargerð. Einnig sá hún um
lífrænan kvöldverð á einu veitinga-
húsi borgarinnar síðastliðinn vetur.
- Sveinn.
26908
ÚTSALA
VEGGFÓÐUR,
GÓLFDÚKAR,
BAÐHERBERGISÁHÖLD,
BAÐMOTTUR, BADHENGI
Gríptu tækifærið og gerðu góð kaup
á útsölu Veggfóðrarans. 15-50%
afsláttur af gólfdúkum, veggfóðri,
gólfkorki, baðmottum, baðher-
bergisáhöldum og baðhengjum.
Athugið að útsalan stendur
aðeins í eina viku.
VEGGFODRARINN
VERSLUN MEÐ GÓLF- OG VEGGEFNI
FÁKAFEN 9 • SKEIFUNNI • 108 REYKJAVÍK
SÍMAR: (9 1) - 6871 71 / 687272
Sigrún Ólafsdóttir. Morgunblaðið/Sveinn Guðmundsson