Morgunblaðið - 29.09.1991, Qupperneq 10

10
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 29. SEPTEMBER 1991
GLIMAN VIO
VANDANN í RÍKISFJÁRMÁLUM
m r
- segir Friðrik Sophusson fjórmálaráðherra
eftir Ólaf Þ. Stephensen
FRIÐRIK Sophusson fjármálaráðherra dregur ekki
upp bjarta mynd af ríkisfjármálunum, þrátt fyrir að
ríkisútgjöldin hafi verið skorin niður um fimmtán
milljarða í fjárlagavinnunni. í viðtali við Morgunblað-
ið kallar ráðherrann á almenning sér til liðsinnis í
sparnaðinum og segir að verðskyn almennings skapi
það aðhald og stuðning, sem stjórnmálamenn þurfa
til að ná tökum á ríkisútgjaldaþursinum, sem sífellt
vaxa ný höfuð. Ráðherrann vill ekki frekar venju
ræða einstök atriði fjárlagafrumvarpsins, sem lagt
verður fram á næstu dögum, en var spurður um al-
mennt útlit í ríkisfjármálunum.
Ríkisstjórnin hefur
vindinn í fangið og
ástæðurnar eru
tvær,“ segir Friðrik.
„Annars vegar er
það viðskilnaður
fyrrverandi ríkisstjórnar og hins
vegar erfiðar ytri aðstæður í efna-
hagsmálum. Hvað aðkomuna varð-
ar, þá blasir það núna við að þessir
svokölluðu björgunarsjóðir fyrrver-
andi ríkisstjómar eru tómir. Fyrir-
tækin, sem nutu fyrirgreiðslu úr
þessum sjóðum ramba á barmi
gjaldþrots. Heilu atvinnugreinarn-
ar, sem hafa fengið verulega ijár-
muni frá hinu opinbera, standa
mjög illa, til dæmis fiskeldi og ulla-
riðnaður, og miklum peningum hef-
ur verið varið í landbúnaðinn. Hall-
inn á ríkissjóði hefur verið mjög
mikill. Ríkissjóðshallinn, ásamt örl-
átu lána- og styrkjakerfi bygging-
arsjóðanna, Lánasjóðs námsmanna
og fleiri slíkra, hefur leitt til feiki-
legrar lánsfjárþarfar ríkissjóðs, sem
aftur hefur þýtt að raunvextir eru
mjög háir og verða það á meðan
þessi gífurlega eftirspurn er eftir
fjármagni. Þannig eru ríkisíjármál-
in orðin mjög stórt efnahagslegt
vandamál, og það má því segja að
lausn á vanda ríkissjóðs og fycir-
tækja á vegum ríkisins sé um leið
tæki til að ráðast á efnahagsvanda
þjóðarinnar.
Nú hvíla gífurlegar skuldbinding-
ar á ríkissjóði, sem hann verður að
greiða á næstu árum, vegna
ákvarðana, sem hafa verið teknar
um fjárútlát án þess að samtímis
hafi verið gert ráð fyrir að leggja
ijármuni til hliðar, Ég er þama til
dæmis að tala um útgjöld sam-
kvæmt sjöttu grein fjárlaga, sem
heimilar ríkisstjórninni að kaupa
ýmsar eignir. Á fjárlögum eru ætl-
aðar 300 milljónir til eignakaupa
ríkisins á þessu ári, og búið er að
eyða tæplega 400 milljónum á ár-
inu, sem er ekkert mjög mikið fram
yfir það, sem fjárlög leyfa. Hins
vegar þýðir þetta að við erum að
kaupa eignir fyrir 1.100 milljónir
og þegar eignirnar voru keyptar,
var vitað að þyrfti að breyta fast-
eignunum fyrir um 760 milljónir.
Þarna eru komnar um 1.850 millj-
ónir, búið er að borga innan við
400, og þá standa eftir 1.500 millj-
ónir, sem einhverjum er ætlað að
borga í framtíðinni, en engin inn-
stæða er fyrir. Þetta sýnir hvernig
vinnubrögðin hafa verið.
Vandinn skrifaður á
framtíðina
í þessu samhengi er líka um að
ræða erlenda lántöku til Atvinnu-
tryggingasjóðs, Framkvæmdasjóðs,
Byggingarsjóðs verkamanna, Lána-
sjóðs íslenzkra námsmanna og Líf-
eyrissjóðs opinberra starfsmanna.
Þessir sjóðir hafa verið að ausa út
peningum þannig að minna en ekk-
ert er eftir í sumum þeirra. Nú er
komið að skuldadögunum og nú
þarf að fara að borga lánin til baka.
I sumum tilvikum, til dæmis í At-
vinnutryggingasjóði, sem nú er kall-
aður Atvinnutryggingadeild
Byggðastofnunar, er staðan sú að
í upphafi lofaði fyrri ríkisstjórn að
leggja fram verulegt fé úr ríkis-
sjóði, ep sveik þau loforð og tók
að nokkru marki lán í staðinn. Rík-
isstjórnin hafði þar að auki áhrif á
ráðstöfun fjárins í Atvinnutrygg-
ingasjóði; breytti afstöðu sjóðs-
stjórnarinnar oggaf í skyn að sjóðn-
um yrði bætt upp tapið af ákvörðun
ríkisstjórnarinnar, en það var líka
svikið. Nú standa menn frammi
fyrir vandanum. Þessir „björgunar-
sjóðir", sem ríkisstjórnin sagði að
ættu að bjarga fyrirtækjunum og
hefðu haft úrslitaáhrif á hag þeirra,
eru tómir og nú lendir það á skatt-
greiðendunum að greiða þá fjár-
muni, sem stjórnin sveikst um að
leggja í sjóðina. Vandamálin voru
þannig skrifuð á framtíðina.
Kannski er alvarlegast af öllu að
þessir menn, sem stóðu fyrir þessu,
hafa að undanförnu farið um land-
ið, hælt sér af því að þeir hafi stað-
ið fyrir þessum björgunaraðgerðum
og lýst yfir andstöðu við núverandi
ríkisstjórn af því að hún sé að breyta
um stefnu. Sannleikurinn er sá að
þessir menn tóku lán til þess að
fresta uppgjöri á vandamálum fyrir-
tækjanna og skildu eftir skuldir,
sem núverandi ríkisstjórn þarf að
greiða, en staða fyrirtækjanna er
því miður lítið betri en áður. Það
er líka alvarlegt að þessir herra-
menn framkvæmdu þessar „björg-
unaraðgerðir" sínar í nafni byggða-
stefnu og komu þar með óorði á
byggðastefnuna, sem margir líta
nú á sem einhvers konar skammar-
yrði.
I stað þess að takast á við vand-
ann var sem sagt allt skrifað á
framtíðina, og nú er svo komið að
árlegir vextir og afborganir þjóðar-
innar eru um 35 milljarðar. Það
jafngildir nánast öllum virðisauka-
skatttekjum ríkissjóðs. Til að bera
þetta saman við aðrar stærðir má
geta þess að þessi upphæð jafngild-
ir fjórðu hverri krónu af útflutn-
ingsverðmæti iandsmanna og þriðj-
ungi af heildarverðmæti sjávar-
afla.“
Hætt að skuldbinda
skattgreiðendur
framtíðarinnar
- Þú talar um að síðasta ríkis-
stjórn hafí skrifað vandamálin á
framtíðina. Eruð þið í þessari ríkis-
stjórn ekki að skrifa vandann á
b
*
I
I
I
1
1
I
I
I
í