Morgunblaðið - 01.11.1991, Qupperneq 25

24|
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. NÓVEMBER 1991
MORGUNBLÁÖIÐ 'FÖSTÖÓAGtíR L NÓVEMBER 1901 *
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 110 kr. eintakið.
Vöxtur ferðaþjón-
ustunnar
Ferðaþjónusta á íslandi hefur
eflzt mikið á undanförnum
árum og er nú orðin ein mikil-
vægasta atvinnugrein lands-
manna. Ferðaþjónusta veitir
miklum ijölda manna vinnu, og
hún aflar þjóðarbúinu mikilla
gjaldeyristekna. Þá er ferða-
þjónustan sú grein islenzks at-
vinnulífs, sem einna sízt er háð
sveiflum og það er mikilvægt á
tíma samdráttar og aflaniður-
skurðar.
Fjöldi erlendra ferðamanna,
sem heimsækja ísland á þessu
ári, er ætlaður um 145 þúsund
manns og er það um 2—3%
aukning frá fyrra ári, sem var
metár, hvað aukningu varðar,
en hún nam þá 8,6%. Samkvæmt
tölum Seðlabankans er áætlað,
að erlendir ferðamenn skili
12—12,5 milljörðum króna í
þjóðarbúið í ár. Þetta þýðir að
ferðaþjónustan er þriðja mikil-
vægasta atvinnugreinin miðað
við gjaldeyrisöflun, næst á eftir
sjávarútvegi og iðnaði og er
stóriðjan þá tekin með í dæmið.
Ársverk eru áætluð um 6 þúsund
í ferðaþjónustunni eða um 5%
af vinnuaflinu. Tölur þessar eru
varlega áætlaðar, en það orð
hefur lengi legið á, að gjaldeyris-
tekjur af ferðamönnum skili sér
ekki að fullu til bankanna, svo
og er erfitt að meta, hvaða störf
skuli teljast til ferðaþjónustu og
að hve miklum hluta, t.d. hjá
leigubílstjórum og afgreiðslu-
fólki.
Þá má glöggt ráða, hversu
mikilvæg atvinnugrein ferða-
þjónustan er orðin í efnahagslíf-
inu, að raunaukning gjaldeyris-
tekna af henni óx um 60% á sl.
íjórum árum og búizt er við, að
hún skapi um 2 þúsund ný störf
í landinu fram til aldamóta.
Vöxturinn er hreint ótrúlegur.
fjöldi erlendra ferðamanna, sem
sótti landið heim, var 65.921
árið 1980, að ekki sé minnst á
að ferðamennirnir voru aðeins
4.393 árið 1950.
Um þessar mundir stendur
yfir könnun á komum erlendra
ferðamanna til íslands á vegum
ferðamálanefndar Norðurlanda-
ráðs í samráði við Ferðamálaráð
íslands, Byggðastofnun, Flug-
leiðir hf., Félag ísl. ferðaskrif-
stofa og Samband veitinga- og
gistihúsa. Könnunin stendur yfir
í eitt ár og nýlega voru birtar
niðurstöður úr könnuninni, sem
gerð var í júlí og ágúst sl. Mjög
athyglisverðar og fróðlegar upp-
lýsingar komu þar fram. Er-
lendu sumargestirnir eru flestir
úr hærri tekjustigum í heima-
löndum sínum eða um 50%, um
40% hafa meðaltekjur en aðeins
um 10% hafa tekjur undir með-
allagi. Um fjórðungur er há-
skólamenntaður, um 13% eru
atvinnurekendur og stjórnendur
og um 8% eru úr verkalýðsstétt.
Heildarútgjöld hvers erlends
ferðamanns námu um 122 þús-
und krónum, þ.e. fargjöld og
dvalarkostnaður, eða um 13
þúsund krónur á dag að jafn-
aði, en það eru hærri útgjöld en
opinberar tölur sýna. Heildar-
tekjur af hveijum ferðamanni
voru hæstar af Bandaríkja-
mönnum eða ríflega 20 þúsund
krónur á dag, en lægstar af
Þjóðverjum, eða ríflega 8 þús-
und krónur á dag. Þess ber þó
að geta í þessu sambandi, að
hver Bandaríkjamaður dvaldist
rúmlega 14 daga á landinu að
meðaltali en hver Þjóðverji í
rúmlega 18 daga. Fargjaldið
vegur því þyngra í meðaltals-
tölunum hjá Bandaríkjamönnum
en hjá Þjóðveijum.
Um 86% svarenda í könnun-
inni komu til landsins til að eyða
fríi sínu, um 9% til að heim-
sækja ættingja og vini, en hinir
í viðskiptaerindum. Það þarf að
hafa þann fyrirvara á, að tölur
þessar ná yfir sumarmánuðina
og því má búast við því, að nið-
urstöður könnunarinnar verði
aðrar fyrir hinar árstíðirnar.
Athygli vekur með hvaða
hætti ferðamennirnir fá upplýs-
ingar um ísland, sem leiddu til
heimsóknarinnar. Um 35%
þeirra nefndu, að upplýsingar
sínar hefðu þeir fengið úr bók-
um, bæklingum, frá vinum og
ættingjum, svo og frá ferða-
skrifstofum. Þetta leiðir hugann
að því, hvort það fé, sem varið
er til beinna auglýsinga, skili
sér, eða hvort auglýst sé með
réttum hætti og á réttum stöð-
um.
Niðurstöður könnunarinnar,
sem gerð var sl. sumar af Fé-
lagsvísindastofnun, veita for-
ráðamönnum íslenzkrar ferða-
þjónustu tækifæri til að endur-
meta þær aferðir, sem notaðar
eru til að beina ferðamönnum
til íslands. Ljóst er af könnun-
inni, að það eru vel menntaðir,
vel launaðir einstaklingar og
fjölskyldur þeirra, sem mestan
áhuga hafa á íslandsferðum og
leiðirnar eru ljósar, sem til þeirra
liggja. Þetta er markaðurinn,
sem aðilar íslenzkrar ferðaþjón-
ustu þurfa að rækta fyrst og
fremst.
Opinber heimsókn Davíðs Oddssonar til Noregs:
Yarnarmál og framtíð
Norðurlandaráðs var
aðalefni viðræðnanna
Ósló. Frá Guðmundi Löve, fréttaritara Morgfunblaðsius.
VARNARMÁL ríkja á norðurslóðum og hugsanlegt pólitískt
hlutverk Norðurlandaráðs voru meginefni umræðna á öðrum
degi heimsóknar forsætisráðherra Islands, Davíðs Oddsonar,
til Noregs I gær. Þá átti forsætisráðherra m.a. fundi með for-
seta Stórþingsins og utanríkismálanefnd þess. íslendingar og
Norðmenn þykja eiga svipaðra hagsmuna að gæta í vörnum
norðurhafa en vangaveltur um breytta tilhögun varnarmála í
NTB
Davíð Oddsson forsætisráðherra og Bjorn Tore Godal, formaður utan-
ríkismálanefndar norska Stórþingsins, heilsast við upphaf fundar
þeirra í gær. Á milii þeirra er Jo Benkow, forseti þingsins.
Umræðan um mögulegt varnar-
bandalag Evrópuríkja er ekki komin
langt á Islandi að sögn forsætisráð-
herra en hann sagðist jafnframt
vilja vekja athygli á því að íslend-
ingar hefðu þá sérstöðu meðal ann-
arra Atlantshafsbandalagsríkja að
þeir væru með sérstakan varnar-
samning við Bandaríkin. í samtali
við Morgunblaðið kvaðst ráðherra
á fundunum í gær hafa lýst yfir
áhuga Islendinga á að fylgjast með
þróun þessarar umræðu en varlega
yrði að fara með svo umfangsmik-
inn málaflokk. Á fundinum kom
einnig fram að norska utanríkis-
málanefndin hefur nokkrar áhyggj-
ur af þróun í átt til þess að myndað
verði eins konar varnarbandalag
Evrópuríkja en Norðmenn telja sig
eiga mikið undir áframhaldandi
Kirkjuþing:
BISKUP íslands, herra Ólafur
Skúlason, sagði í ræðu sinni við
slit kirkjuþings í Bústaðakirkju í
gær, að honum hefði þótt þingið
einkennast af miklum fjölbreyti-
leik. Því hefði sér komið á óvart,
að lesa það I leiðara eins dagblað-
anna, að það sem einkenndi störf
kirkjuþings væri masið um verald-
lega hluti peninga og eigna.
í ræðu sinni sagði biskup, að
fjölmiðlar hefðu sýnt þjóðinni í svip-
myndum af störfum kirkjuþings og
viðfangsefnum. „Þar réðum við ekki
nema mjög litlu um það, hvað haft
var efst á baugi,” sagði hann. „Og
þótti mér nokkuð furðulegt í einum
leiðaranna, sem vitnað var til hér
utan dagskrár í fyrradag, ekki öllum
til mikillar gleði, að þar var sagt,
að það sem einkenndi störf kirkju-
þings væri masið um veraldlega hluti
peninga og eigna. Þetta ýtti við
mér, svo ég fór að fara af meiri
nákvæmni yfir mál, en ég hefði ann-
ars gert nú, en látið bíða síðari tíma.”
Biskup sagði að þingið hefði birst
sér í allt annarri mynd en skrif rit-
stjórans hefðu bent til. „Mér birtist
þingið í miklum fjölbrejtileik,” sagði
biskup. „Ekki fyrir þær sakir ein-
vörðungu, að málin voru svo mörg,
heldur um hvað þau fjölluðu. Þar
voru rædd mál, sem vöktu athygli
og þóttu sanna að kirkjan væri ekki
fjarlæg hversdagslífi fólks. Þar voru
önnur kynnt, sem voru til þess ætl-
uð, að gera líf manna og tilveru á
einhvern hátt þægilegri og líka til
þess að gera okkur grein fyrir því,
hvar skórinn kreppir og hvar við
getum lagt smyrsl kirkjunnar að
stuðningi Atlantshafsbandalagsins
við varnir í norðurhöfum.
Hvað varðar hitt meginefni við-
ræðnanna eru miklar vonir bundnar
við fund ráðhen-a Norðurlandanna
sem haldinn verður í Maríuhöfn á
Álandseyjum þann 12. þessa mán-
aðar. „Finnar hafa lagt fram nýjar
tillögur um skipan mála í norrænu
samstarfi. Menn hafa áhyggjur af
því að það kunni að daga uppi að
einhveiju leyti og falla í skuggann
því menn séu með glýju í augunum
út af Evrópusamstarfi,” sagði for-
sætisráðherra. „Finnar vilja gera
ríkisstjórnina og þá sérstaklega for-
sætisráðherrana virkari í stefnu-
mótun en áður og það getur vel
verið að þeir telji núna aðrar for-
sendur eftir að þessir atburðir hafa
gerstí austantjaldsríkjunum,” bætti
aumri und. Og ég mátti jafnvel á
ný sjá sjálfan mig sem einhvern
Davíð, sem væri að slöngva smávöl-
um í átt til risans. Eða var það ekki
það, sem umfjöllun fréttamanna og
fólks sýndi okkur í viðbrögðum, þeg-
ar ríkisvaldið viðurkenndi loksins
ranga stefnu og lofaði að laga átta-
hann við. Forsætisráðherra sagði
auk þess hlutleysisstefnu Svía vera
hálfpartinn dagaða uppi því vandi
væri orðinn að finna einhvern til
að vera hlutlaus gagnvart. í tillög-
um Finna er einnig að finna vanga-
veltur um hugsanlegar meirihluta-
atkvæðagreiðslur í Norðurlandaráði
en þær myndu minnka áhrif íslend-
inga í ráðinu. Það hefur að mati
forsætisráðherra verið ákveðið ör-
yggi fyrir íslendinga að fram til
þessa hafa allar þjóðirnar orðið að
vera sammála. Davíð Oddsson sagði
einnig að utanríkismálanefndin
hefði staðfest viljayfirlýsingar Gro
Harlem Brundtland, forsætisráð-
herra Noregs, um áframhaldandi
áherslu á norrænt samstarf en þau
orð lét hún falla á fundi ráðherr-
anna tveggja í fyrradag.
Þó forsætisráðherra telji nú betri
forsendur en áður til að ræða sam-
eiginlegt pólitískt átak Norðurland-
anna er hér, að hans sögn, ekki um
að ræða þreifingar um samstarf í
öryggismálum enda séu sum Norð-
urlandanna aðilar að tilteknu varn-
arbandalagi en önnur ekki. „Þó
vitann?”
Biskup sagði, að það hefði verið
einkennilegt, ef þau mál, sem sneru
beint að kirkjunni sjálfri, hefðu ekki
einnig verið fyrirferðarmikil á þing-
inu. I lok ræðu sinnar bað hann
kirkjuþingmönnum blessunar í
starfi, hvort heldur væri beint fyrir
söfnuð og kirkju, eða í öðrum verk-
efnum daganna. Að því búnu sleit
hann 22. kirkjuþingi.
geta menn rætt slík mál með létt-
ari hætti hér eftir en áður,” sagði
forsætisráðherra.
Auk þess að ræða við forseta
þingsins og utanríkismálanefnd
þess sótti Davíð Oddsson heim ráð-
Herra Ólafur Skúlason
Þá segir meðal annars: „Þingið
telur fyllilega kjoma til greina, að
fella úr gildi stofnskrá sjálfseignar-
stofnunarinnar Skálholtsskóla,
þannig að málefni skólans falli beint
undir Þjóðkirkjuna og þar með í
heiðri höfð sú sjálfsagða regla, að
saman fari fjárforræði og ábyrgð á
framkvæmdum og rekstri. Endur-
skoðuð verði ákvæði um skipun
skólanefndar með tilliti til hugsan-
lega breyttrar starfsemi.
í lok ályktunarinnar kemur fram,
að kirkjuþing væntir hins besta af
störfum ráðherraskipaðrar nefndar,
sem gera skal tillögur um framtíð-
arstarfsemi í Skálholti, og að þær
leiði til einlægs samstarfs ríkisvalds
og kirkju að því er lýtur virðingu og
reisn hins forna biskupsseturs.
húsið í Ósló og ræddi við embættis-
menn. í dag föstudag mun forsætis-
ráðherra eiga stuttan fund með
Haraldi Noregskonungi áður en
haldið verður heim til Islands.
Settar verði
reglur um
listflutniiig
í kirkjum
Þriggja manna
nefnd semji leið-
beiningar
„KIRKJUÞING beinir því til
biskups að skipa þriggja manna
nefnd til að semja leiðbeiningar
um listflutning, svo sem tónlist-
arflutning, leiksýningar ofl. í
kirkjum og safnaðarheimilum,
og gera tillögur í samráði við
Kirkjulistanefnd um hvernig
efla megi hlut lista í starfi Þjóð-
kirkjunnar,” segir í tillögu sr.
Þórhalls Höskuldssonar, sem
samþykkt var á lokadegi
Kirkjuþings í gær.
í greinargerð flutningsmanns
með tillögunni kemur fram, að á
seinni árum hafi færst mjög í vöxt
að kirkjur og safnaðarheimili séu
notuð til hvers kyns listflutnings,
einkum í þéttbýli. Tímabært sé að
þjóðkirkjan marki sér ákveðna
stefnu um hvemig hún vilji móta
samstarf við listafólk og setji al-
mennar reglur um hvernig kirkjur
og safnaðarheimili skuli nýtt til list-
flutnings, sem einstakar sóknir get-
ir haft hliðsjón af. Þá myndu þær
reglur einnig setja þau mörk, sem
eðlileg geti talist, með tilliti til þess
hlutverks umræddra húsa að þjóna
helgihaldi og trúarstarfi fyrst og
fremst.
„En fyrst og fremst hefði þessi
stefnumörkun þann tilgang að örva
trúarlega listsköpun, bæði til sjálf-
stæðs flutnings og einnig til að fella
hana að helgihaldi kirkjunnar, eftir
því sem eðli boðunarinnar segir til
hveiju sinni,” segir m.a. í ályktun-
inni.
Ályktun á Kirkjuþingi:
Alþingi veiti fé til að reisa
embættisbústað í Skálholti
Á KIRKJUÞINGI, sem lauk í gær, var samþykkt þingsályktunartillaga
um málefni Skálholtsstaðar og Skálholtsskóla. í henni er skorað á
Alþingi að veita fé á fjárlögum fyrir árið 1992 til að reisa embættisbú-
stað fyrir vígslubiskup í Skálholti. Ennfremur að Alþingi veiti fé til
að ljúka við byggingu skólans og til að reisa íbúðarhúsnæði fyrir
starfsfólk hans.
í greinargerð með tillögunni, sem
allsheijarnefnd kirkjuþings flutti,
segir, að ljóst megi vera, að framund-
an séu þáttaskil í sögu Skálholtsstað-
ar. Senn séu liðnar tvær aldir frá
því að biskup sat staðinn, en sam-
kvæmt lögum eigi vígslubiskup að
sitja í Skálholti. Fyrirsjáanlegt sé,
að formlegar breytingar verði gerðar
á starfsemi Skálholtsskóla sem
sjálfseignarstofnunar. Ljóst sé því,
að vaxandi reisn Skálholtsstaðar og
umsvif þar krefjist aukins fjármagns
og markvissari yfirstjórnar á staðn-
um í umboði biskups íslands og
kirkjuráðs, eftir því sem við eigi,
þegar til lengri tíma sé litið.
I ályktuninni kemur fram, að
kirkjuþing hafni ekki þeirri hug-
mynd, að málefni Skálholtsskóla
verði stjómskipunarlega séð færð frá
menntamálaráðuneyti til kirkjumála-
ráðuneytis, að því tilskildu að stofn-
unin missi einskis í réttindum sínum
frá því sem nú er. Verði breyting
gerð á lögum um Skálholtsskóla
hafi hlutaðeigandi ráðherrar og AI-
þingi fullt samráð við biskup ís-
lands, vígslubiskup í Skálholti og
kirkjuráð.
Mikill fjölbreytileiki
einkenndi kirkjuþing
- sagði biskup íslands við þingslit
Hvíti víkingurinn:
An efa besta mynd Hrafns
Gunnlaugssonar til þessa
- segir Dag Alveberg aðalframleiðandi myndarinnar
„Þið ættuð að vera stolt af Hrafni. Hann hefur ótrúlegt
innsæi og styrk í því sem hann er að gera,” sagði Maria
Bonnevie, sem leikur annað aðalhlutverkið í kvikmynd Hrafns
Gunnlaugssonar Hvíta Víkingnum, í samtali við Morgunblað-
ið eftir forsýningu á kvikmyndinni í gær. Maria er hingað
komin í tilefni af frumsýningu myndarinnar í Háskólabíói í
dag. Dag Alveberg, aðalframleiðandi myndarinnar, segir að
hún sé án efa besta kvikmynd Hrafns Gunnlaugssonar til
þessa. Hrafn verður ekki viðstaddur frumsýninguna.
Maria leikur unga konu,
Emblu, í myndinni. „Hlutverkið
krefst þess að ég sýni margar
hliðar á henni,” sagði leikkonan.
„í upphafí er hún hamingjusöm,
ljúf og góð, en þegar hún lendir
í klóm Olafs Tryggvasonar þarf
hún að sýna á sér aðrar hliðar.”
Hún viðurkennir að tökurnar
hafi tekið á. „Ég hafði enga leik-
reynslu og var að reyna margt í
fyrsta sinn,” sagði Maria en bæt-
ir við að hún hefði fengð góða
hjálp, sérstaklega frá mótleikara
sínuin Gottskálki Degi Sigurðar-
syni, Agli Olafssyni og ekki síst
Hrafni Gunnlaugssyni. „Hjálp
hans var ómetanleg. Þið ættuð
að vera stolt af honum,” segir
hún en frá því að tökum á Hvíta
víkingnum lauk hefur Maria leik-
ið í annarri mynd, Valmon kon-
ungi hvítabjarnanna, sem er sam-
starfsverkefni Norðmanna, Svía
og Þjóðveija.
Gottskálk Dagur tók fram að
myndin væri ólík öðrum myndum
Hrafns Gunnlaugssonar að að því
leyti að í henni væri minni hasar
en í þeim. Hann sagðist leika
góðan en staðfastan og dálítið
frekan ungan mann sem þroskað-
ist í samskiptum sínum við Ólaf
Tryggvason konung. Aðspurður
sagðist hann ánægður með út-
komuna en hann biði spenntur
eftir gagmýni.
Dag Alveberg, aðalframleið-
andi myndarinnar, sagði að mik-
ill áhugi væri fyrir Hvíta víkingn-
um á alþjóðavettvangi og hrósaði
íslendingum fyrir þeirra framlag.
Sérstaklega minntist hann á
búningahönnun og leik íslending-
anna. Hann sagði að miklar kröf-
ur væru gerður í íslenskri kvik-
myndagerð og sagði vona að
framhald yrði á samstarfi Norð-
manna og íslendinga.
Hrafn Gunnlaugsson verður
ekki viðstaddur frumsýningu
myndarinnar þar sem hann er í
leyfi á Filipseyjurh.
Morgunblaðið/Sverrir
Gottskálk Dagur Sigurðarson og Maria Bonnevie, aðalleikarar myndarinnar.
Utlánsvextir breytast lítið
LANDSBANKI íslands lækkar útlánsvexti um 0,5% í dag og innláns-
vexti um 0,25%. Islandsbanki lækkar forvexti víxla um 0,5% og yfirdrátt-
arlán um 0,75%, en nafnvextir skuldabréfalána bankans eru óbreyttir
frá því sem var. Vextir Búnaðarbanka og sparisjóðanna eru óbreyttir,
en þeir eru lægri en vextir Islandsbanka og Landsbanka.
Ef vaxtalækkanir banka og spar-
isjóða eru teknar saman samanbor-
ið við vexti eins og þeir voru 11.
september eða fyrir tæpum tveimur
mánuðum síðan þá hafa víxilvextir,
vextir jrfírdráttarlána og vextir
skuldabréfalána í Landsbankanum
lækkað um 2,5% og eru á bilinu
18,5-21,5%, ef miðað er við skulda-
bréf í B-flokki.
Vextir skuldabréfalána íslands-
banka hafa lækkað um 1,5% á
þessu tímabili, yfirdráttarlán um
2,25% og víxilvextir liafa lækkað
um 2%. Vextirnir eru á bilinu 18,5-
21,75%, ef miðað er við skuldabréf
í B-flokki.
Vextir þessara útlánaforma Bún-
aðarbankans hafa lækkað um 3%,
þ.e. vextir víxla, yfirdráttarlána og
skuldabréfalána. Þeir eru á bilinu
Loðnuflotinn er að leggja upp til
veiða þessa dagana og samkvæmt
upplýsingum frá Tilkynningaskyld-
unni má búast við að 6-8 loðnuskip
Vextir sparisjóðanna hafa lækk-
að mest eða um 4% á þessum útlán-
aformum og eru á bilinu 16,5-20%.
Síðastaliðna tvo mánuði hefur
mánaðarleg hækkun lánskjaravísi-
tölunnar verið 0,3-0,4%. Vísitalan
sem gilti fyrir september var 3.185,
vísitalan fyrir október var 3.194
og vísitalan sem gildir fyrir nóvem-
ber er 3.205.
verði komin á miðin um helgina.
Loðnan nú er djúpt vestur og norð-
ur af landinu.
17,5-20,75%.
Tvö skip á loðniimiðimum
AÐEINS tvö skip eru á Ioðnumiðunum enn sem komið er, Hólmaborg-
in frá Eskifirði og Svanur úr Reykjavík. Aflabrögð eru fremur dræm,
Hólmaborgin fékk 100 tonn af loðnu á þriðjudag en loðnan stendur
dreift núna og ekki hægt að kasta á hana af þeim sökuin. Svanur
kom á miðin í gærkvöldi.