Morgunblaðið - 08.01.1992, Blaðsíða 21

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. JANÚAR 1992
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. JANÚAR 1992
21
JHttgtmMafeife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Framsóknarflokk-
urinn og fortíðin
Iforystugrein Tímans í gær
er mótmælt þeim sjónarmið-
um, sem sett voru fram í Reykja-
víkurbréfi Morgunblaðsins sl.
sunnudag, að Framsóknarflokk-
urinn eigi sér vafasama fortíð" í
samskiptum við hin kommúnísku
einræðisöfl í Sovétríkjunum og
leppríkjum þeirra. Vegna þessara
mótmæla málgagns Framsókn-
arflokksins er ástæða til að fara
um þetta fleiri orðum og þá jafn-
framt um hlut Tímans í þessari
sögu.
Framsóknarflokkurinn tók
vissulega fullan þátt í aðild ís-
lands að Atlantshafsbandalaginu
og flokkurinn tók einnig þátt í
gerð varnarsamningsins við
Bandaríkin 1951. Hins vegar er
það söguleg staðreynd, að um
leið og það hentaði stundarhags-
munum flokksins sneri hann við
blaðinu. Aðeins 5 árum eftir gerð
varnarsamningsins við Banda-
ríkin, myndaði Framsóknar-
flokkurinn ríkisstjórn með aðild
Alþýðuflokks og Alþýðubanda-
lags, sem þá var kosningabanda-
lag Sósíalistaflokks og Mál-
fundafélags jafnaðarmanna. Það
var yfirlýst stefnumið þessarar
ríkisstjórnar, að segja upp varn-
arsamningnum við Bandaríkin,
enda þótt ófriðarhætta í heimin-
um væri alls ekki liðin hjá eins
og átti eftir að koma rækilega í
ljós.
Það var Alþýðuflokkurinn en
ekki Framsóknarflokkurinn, sem
gekk fram fyrir skjöldu í þeirri
ríkisstjórn til þess að koma í veg
fyrir, að þessi áform yrðu að
veruleika. Astæðan fyrir þessari
breyttu afstöðu Framsóknar-
flokksins var einfaldlega sú, að
flokkurinn var að keppa við Al-
þýðubandalagið um ákveðið
lausafylgi á vinstri væng stjórn-
málanna og taldi nauðsynlegt að
taka upp andstöðu við varnarlið-
ið til þess að tryggja sér fylgi
þeirra kjósendahópa. Framsókn-
arflokkurinn var á þeim tíma
reiðubúinn að fóma grundyallar-
atriði í utanríkisstefnu íslend-
inga til þess að sjá borgið
ákveðnum pólitískum hagsmun-
um heima fyrir.
Á viðreisnarárunum fór ekki
á milli mála, að þessi vinstri sókn
Framsóknarflokksins jókst stöð-
ugt, enda lagði Aiþýðubandalag-
ið stóraukna áherzlu á að afla
fylgis á landsbyggðinni og á þeim
árum styrktist landsbyggðar-
armur þess flokks mjög. A þess-
um árum og á áttunda áratugn-
um urðu náin samskipti ýmissa
forystumanna Framsóknar-
flokksins við einræðisríkin í
Austur-Evrópu mjög áberandi.
Þeir voru reglulegir gestir
kommúnista í Austur-Þýzka-
landi. Þeim var vel fagnað í Sov-
étríkjunum og þeir tóku upp und-
arlegt samband við Búlgaríu.
Samhliða lagði Samband ísl.
samvinnufélaga mikla áherzlu á
viðskipti við Sovétríkin.
Sovétmenn settu upp fyrir-
bæri, sem nefnt var Novosti-
fréttastofan. Þessi „fréttastofa"
sinnti ekki fyrst og fremst frétta-
öflun heldur var um að ræða
áróðurs- og njósnastofnun fyrir
Sovétríkin, sem gat sett upp
skrifstofur víða um heifn, m.a.
hér á Islandi, undir því yfirskini,
að um fréttastofu væri að ræða,
þótt aðalmarkmiðið með starf-
seminni væri áróður, undirróður
og njósnastarfsemi. Fulltrúar
Novosti lögðu mikla áherzlu á
að koma áróðursefni frá Sovét-
ríkjunum inn í íslenzka fjölmiðla.
Þeim var vísað á dyr, þegar þeir
komu á ritstjórnarskrifstofur
Morgunblaðsins.
Þeim var hins vegar ekki vísað
á dyr á ritstjórnarskrifstofum
Tímans. Þvert á móti var þeim
tekið opnum örmum. Tíminn var
um langt árabil einn helzti vett-
vangur fyrir margvíslegt efni,
sem þessi áróðurs- og njósna-
stofnun kom á framfæri, í því
skyni að breyta ímynd Sovétríkj-
anna í augum íslenzks almenn-
ings.
Þessum gælum Framsóknar-
manna og Tímans við einræðis-
öflín í Sovétríkjunum og Austur-
Evrópu var haldið áfram fram á
síðustu ár. Á árinu 1971 mynd-
aði Framsóknarflokkurinn enn
vinstri stjórn, sem hafði það á
stefnuskrá sinni að segja upp
varnarsamningnum við Banda-
ríkin. Þar var enn um það að
ræða, að forystumenn Fram-
sóknarflokksins voru tilbúnir til
að skrifa undir slíka stefnuyfir-
lýsingu. Hins vegar skal ítrekað
það, sem að var vikið í Reykjavík-
urbréfi sl. sunnudag, að þeir
gáfu jafnframt til kynna, að þeim
væri ekki full alvara. En það kom
þó fyrst og fremst í hlut ráð-
herra Samtaka fijálslyndra og
vinstri manna á þeim tíma, að
hafa uppi sterkt andóf gegn
þessum áformum innan ríkis-
stjórnarinnar.
Tíminn segir í forystugrein í
gær: „Framsóknarmenn geta
horft kinnroðalaust um öxl í ut-
anríkismálum.“ Því miður er það
ekki svo. Þeir eiga sér fortíð í
þeim efnum sem þeir geta ekki
verið stoltir af. Þeir voru á ör-
lagatímum tilbúnir til að fórna
miklu fyrir pólitíska stundar-
hagsmuni. Þetta eru sögulegar
staðreyndir, sem Framsóknar-
menn geta ekki með nokkru
móti hlaupið frá.
Ævar Petersen fuglafræðingur:
Stórauknar skotveiðar
ganga nærri fuglalífi
UNDANFARIN ár hefur skotveiðimönnum fjölgað stórlega á landinu
og þeir eru vel vopnum búnir, ef marka má fjölda skráðra skot-
vopna. Nú er svo komið að fuglafriðunarmenn hafa orðið áhyggjur
af þessari fjölgun og stóraukinni fuglaveiði, að því er fram kom í
samtali við Ævar Petersen fuglafræðing hjá Náttúrufræðistofnun Is-
lands í gær. Rætt var við Ævar í framhaldi af frétt í blaðinu í gær
um veiðimenn, sem voru á ferð í Ölfusi um síðustu helgi, og skotið
höfðu gulendur, sem eru algerlega friðaðar. Ævar upplýsti að nú
væru 20 þúsund skotveiðimenn með byssuleyfi í landinu og byssur á
skrá væru um 40 þúsund. Þá teldu menn að fleiri byssur væru til í
landinu, sem ekki væru á skrá.
Ævar Petersen sagði að fugla-
vemdunarmenn hefðu þungar
áhyggjur af að þó ísland hefði verið
aðili að alþjóðlegum fuglaverndurn-
arsáttmála síðan 1956, sem fæli í
sér að takmarka hálfsjálvirkar byss-
ur, er tækju fleiri en þrjú skot, væru
hér margar byssur, sem tækju fímm
skot eða fleiri. Einnig væri hér að
finna svokailaðar pumpur. „Meðal
fuglaverndunarmanna er uggur yfir
hve margir hafa byssuleyfi, því eins
og alltaf, þegar hópur er orðinn stór,
þá era einhverjir byssumanna, sem
ekki ættu að koma nálægt skotvopn-
um. Meirihluti skotveiðimanna sem
fara á veiðar, vita oft ekkert hvað
þeir eru að skjóta á. Gulöndin er til
dæmis ein þeirra tegunda, sem hafa
verið friðaðar í áratugi. Eigendum
laxveiðiáa er mörgum hverjum í nöp
við hana, því þeir álíta öndina ganga
á seiðin í ánum.“
Veiðimenn skrái það sem þeir
veiða
Er hægt að sjá að auknar veiðar
undanfarin ár hafi haft áhrif á fugla-
llfið?
„Við vitum í raun lítið um það.
Nú er hins vegar ætlunin að reyna
að taka á því. í nýendurskoðuðu
frumvarpi um fuglafriðun og fugla-
veiðar, sem vonandi verður afgreitt
á Alþingi í vetur, er ákvæði um að
veiðimenn verði að skrá hvað þeir
veiða, eins og tíðkast í öllum vest-
rænúm löndum. Þá er hægt að sjá
hve mikið veiðist og hver áhrifin eru.
Þetta eftirlit er ekki komið á, það
kostar peninga.
Með tilkomu umhverfisráðuneyt-
isins hafa borist boð um þátttöku í
alþjóðlegum ráðstefnum um fugla-
veiðar. I því sambandi hafa komið
tveir spurningalistar um hve margir
veiðimenn stundi fuglaveiðar hér,
hve margir veiddu endur og svo
framvegis. Um allt þetta liggja engar
upplýsingar fyrir og það er hálf
ankannalegt að svo skuli vera, nú
þegar umhverfisráðuneyti hefur ver-
ið komið á fót.
í áðumefndu frumvarpi um fugla-
veiðar og fuglafriðun, er tekið fyrir
það að þeir sem fái byssuleyfi, fái
sjálfkrafa veiðileyfi. Hluti þeirra, sem
sækja um byssuleyfi, hafa fyrst og
fremst áhuga á 'að skjóta í mark og
því er engin ástæða til að þeir fái
veiðileyfi um leið. Hugmyndin er að
selja veiðikort handa þeim, sem vilja
stunda veiðar. Veiðikortasalan gæti
þá fjármagnað rannsóknir á áhrifum
veiða á fuglastofna," sagði Ævar.
Rjúpnaveiðimenn farnir að
nota þyrlur
„Ef litið er á einstaka stofna, þá
má benda á að fyrir norðan hefur
þótt ástæða til að stofna Rjúpnavina-
félagið. Hvað ijúpuna snertir þá
höfðu fuglafræðingar engar áhyggj-
ur af viðgangi hennar þar til fyrir
nokkrum árum. Nú hefur veiðimönn-
um stórfjölgað, vopnum sömuleiðis
og þeir eru svo vélvæddir að landið
allt er opið fyrir veiðimönnum árið
um kring. Þeir ráða yfir stórum jepp-
urn, snjósleðum og íjórhjólum. í fyrra
fréttist jafnvel af þyrluferðum veiði-
manna upp á hálendið. í þijátíu ára
gömlum lögum segir reyndar að ekki
megi skjóta úr farartækjum, en það
er vitað að vélsleðar og önnur ámóta
farartæki eru oft notuð við veiðar.
Það er lögreglunnar að fylgja þessu
eftir, en ekkert er gert. í sambandi
við fjárlagagerð í haust kom upp sú
hugmynd að setja skatt á þessa stóru
bíla, en það voru nógu margir, sem
þrýstu á til að hindra slíkan skatt,
svo úr þessu varð ekki. Margir eiga
svona bíla að gamni sínu, þá er byss-
an oft með og síðan er farið um svæði
utan allrar löggæslu."
Votlendissvæði eru fuglalífi mikil-
væg. Hvernig er ásigkomulag þeirra
hérlendis?
„Mjög misjafnt." Á síðastliðinni
hálfri öld hefur stærstur hluti vot-
lendissvæða á láglendi verið ræstur
fram. Það furðulega er að framræsl-
an hefur haldið áfram, löngu eftir
að landbúnaður fór að dragast saman
og þetta skil ég ekki. Ég var fjarska
ánægður að heyra umhverfismála-
ráðherra nefna að á þessu þyrfti að
taka. Það er brýnt, því framræslan
hefur breytt fuglalífi í landinu.“
Framræslu þarf að stöðva
„ísland er ekki vel sett með_ vot-
lendissvæði, miðað við Evrópu. í iðn-
aðarlöndunum í nágrenni okkar eru
stór svæði óspillt votlendi. Þar hefur
framræslan ekki verið stunduð að
sama kappi, og hér. Evrópuþjóðir
hafa snúið þróuninni við. Þegar sótt
hefur verið að landsvæðum, sem eru
lífríkinu mikilvæg, hefur sú ásókn
verið stöðvuð og leitast við_ að koma
náttúrunni í samt horf. ísland er,
ásamt mörgum löndum, aðili að
Ramsar-sáttmálanum, sem er alþjóð-
legur og kenndur við borg í Iran.
Samkvæmt honum skuldbinda aðild-
arríkin ^sig til að friðlýsa eitt lands-
svæði. ísland setti Mývatn og Laxár-
svæðið á lista á sínum tíma og síðan
hefur Þjórsárveri verið bætt við. ís-
lensku svæðin eru að vísu víðfeðm,
en við þurfum að gera miklu betur,
því önnur lönd eru hvert um sig með
Ævar Petersen
tugi svæða á þessum lista. Mörg
svæði hér hafa alþjóðlega þýðingu
vegna íjölbreytts anda- og vaðfugla-
lífs.
Ég hef orðið var við að margir
misskilja orðið „friðun" og halda að
þar með verði svæði lokað fyrir allri
umferð. Friðun og vernd felur ekki
endilega í sér að ekki megi stunda
landbúnað eða veiðar, heldur einung-
is að svæðið, nýting þess og um-
gengni um það verði undir eftirliti,
og enginn einn landeigandi geti
ákveðið framtíð svæðisins. Það eru
mismunandi reglur um friðlýst svæði,
en aðalatriðið er að í friðun felst
skuldbinding um að ekki verði geng-
ið á svæðið og lífríki þess.“
Hvaða svæði finnst þér koma til
greina að friðlýsa?
„Ölfusforir eru tvímælalaust ofar-
lega á blaði. Þær eru eitt þýðingar-
me'sta votlendissvæði landsins, eink-
um á veturna. Þarna er auðugt fugla-
líf, meðal annars er þar samankom-
inn’stór hópur urtanda og gráhegra,
eins og Einar Þorleifsson og Jóhann
Óli Hilmarsson gerðu góða úttekt á
í síðasta hefti tímaritsins Áfanga.
Af öðrum svæðum má nefna að í
Vestur-Skaftafellssýslu er fallegt
votlendissvæði að vetrarlagi og söm-
uleiðis í Öxarfirði. Ágangur skotveið-
imanna gerir verndun þessara svæða
mjög biýna,“ sagði Ævar Petersen
að lokum.
Gulendur eins og þær sem Einar Þorleifsson tók af veiðimanni í
Ölfusi um helgina. Frá því máli var sagt í Morgunblaðinu í gær.
Kaupmaður í Feneyjum 1974. Róbert Arnfinnsson sem Sælokk.
Helgi Hálfdanarson:
Shakespeare sýndur
Nú um jólin sýndi ríkissjónvarpið
kvikmynd sem gerð er eftir leikriti
Shakespeares, Kaupmanni íFeneyj-
um. Ilún er úr flokki sams konar
mynda, sem brezka sjónvarpið hef-
ur látið gera eftir Shakespeares-
leikritum og íslenzka sjónvarpið
hefur fengið til afnota. Nú þegar
hafa nokkrar þeirra verið sýndar
hér, og er ætlunin að þær komi
allar á skjáinn smám saman fram-
vegis.
Myndir þessar eru mjög góður
fengur, þó að vitaskuld séu þær svo '*>
misjafnar að gildi sem leikritin sjálf,
og hafi auk þess að líkindum tekizt
misjafnlega vel. Það sem af er hafa
þær flestar verið einstaklega góðar
að mati þess sem hér rausar, leikur
oft frábær, leikstjórn með ágætum,
og umgjörð öll sem bezt við hæfi.
Þarna hafa forustumenn á sviði
brezkrar leikhúsmenningar verið að
verki, enda framar öllu leitazt við
að sýna verkum meistarans fullan
trúnað og þá virðingu sem þeim ber.
Myndin Kaupmaður í Feneyjum,
sem nú var sýnd, hygg ég að sé á
margan hátt prýðilegt verk, þar sem
var hvert hlutverkið öðru betur leik-
ið, og Warren Mitchell fór á kostum
sem gyðingurinn Sælokk. Þar er
við að fást eina af þeim persónum
Shakespeares sem valdið hafa hvað
mestum vangaveltum fyrr og síðar,
enda býður hann upp á óendanlega
fjölbreyttan frumleik í túlkun og
leikstjórn án þess í neinu þurfi að
snúa út úr fyrir höfundinum. En
slíkt hefur viljað við brenna, þegar
takmarkað ímyndunarafl hefur
þurft að ’grípa til frekjunnar svo
hægt sé að láta að sér kveða.
Reyndar hefur sagt verið, að
varla sé hægt að afskræma leikrit
eftir Shakespeare svo hraklega, að
ekki standi samt eftir verk sem
margur geti látið sér vel líka, ekki
sízt ef kynni áhorfandans af Shake-
speare eru í naumara lagi. Þetta
er reyndar alkunna.
Vafasamt er að nokkur höfundur
hafi sætt voveiflegri öriögum á leik-
sviði en William Shakespeare hefur
stundum orðið að þola. Þá er einaft
á ferðinni sú hégómlega árátta
sumra leikstjóra að líma sem
gleggst vörumerki sjálfra sín á
verkið, svo ekki sé um að villast,
að þeirra eigin snilligáfa bjargi hlut-
unum. í því skyni er jafnvel grípið
til bellibragða sem ganga í berhögg
vil sjálft eðli verksins. Texti er skor-
inn niður samkvæmt annarlegum
þörfum, gangi mála raskað ófyr-
irsynju, persónur skrumskældar eða
strikaðar út, og ýmiss konar héra-
leg uppátæki höfð í frammi.
Styttingar á texta Shakespeares
virðast oft við hafðar til þess eins
að þóknast þeim sem „þarf gaman-
vísu eða klámsögu, annars sofnar
hann“, svo notuð séu orð Hamlets
um Póloníus, sem vildi stytta leik-
atriði. Jafnvel hefur heyrzt sú rök-
semd fyrir styttingu, að Shake-
speare leiki sér að þarflausu orða-
glysi og noti óþarflega mörg orð
þar sem miklu færri gætu dugað!
Sannleikurinn er sá, að leikrit
eftir Shakespeare er sjaldan hægt
að stytta að ráði á annan veg en
þann, að skera burt það sem þar
er einna vilhjálmslegast að finna,
sem sé reka Shakespeare sjálfan
út úr verki sínu. Því hvað sem taut-
ar verður efnisþráður að hafa sinn
framgang. Þá getur farið svo, að
fátt standi eftir annað en gömul
þjóðsaga eða lítils verður reyfari,
sem Villi karlinn hirti frá einhveij-
um klaufa og lék sér við að breyta
í listaverk með sínu „þarflausa
orðaglysi".
Fyrir kemur, að leikstjórar sjá
sér leik á borði að hringla með tíma-
setningu verksins. Þar þykjast þeir
hafa fijálsar hendur að rázka með
atvik og persónur eftir sínum frum-
Ieik. Stundum þykirgustuk að flytja
verkið úr ímynduðum torkennileik
sextándu aldar fram í kunnuglegra
umhverfi líðandi stundar, því áhorf-
endum sé fyrirmunað að skilja verk-
ið að öðrum kosti! Árangurinn af
þvílíkum kúnstum er oftar en ekki
afkáralegur bastarður, svo sem
liggur í hlutarins eðli. Þau verk
Shakespeares, sem eru rómantísk-
ari en sjálf rómantíkin síðar varð,
þola sízt af öllu að lenda í hjákát-
legu daðri við nútímann, enda þar
með svipt þeirri mikilvægu dímen-
sjón sem þá er einmitt fólgin í for-
tíðinni. Það vill einatt koma á dag-
inn, að ekki er heiglum hent að
endurbæta gamla segg.
Shakespeare hefur einatt verið
kallaður allra skálda mestur nú-
tímahöfundur. Það hefur vakið að-
dáun ekki litla hve fagurlega hann
skírskotar til samtímans á hverri
tíð, og það þvi fremur sem minna
er við honum hróflað. Þess vegna
hafa verk hans öðrum verkum frem-
ut' verið kölluð sígild. Þetta virðast
flestir skilja betur en þeir leikstjór-
ar, sem telja sig þurfa að beita út-
smognu hugviti sínu til að koma
snilli hans á framfæri við nútíma-
fólk, sé henni þá ekki spillt á annan
hátt eða úthýst að meira eða minna
leyti.
Komið hafa á fjalir Shake-
speares-sýnihgar, sem reynt hefur
verið að hefja til skýjanna fyrir svo
kallaða „dirfsku", tilburði sem ekki
eru annað en kauðaleg ósvífni og
smekklaust dekur við lágkúruna,
ef ekki annað verra.
Hvað sem öðru líður, er leikhús-
mönnum hollt að minnast orða
Hamlets, þegar hann varar leikar-
ana við því sem hann kveðst hafa
hrósað, og það óspart, og kunni að
vekja hlátur hinna fávísu, en geti
aðeins angrað skynbæra menn.
Það skal tekið fram, að í engu
sem hér hefur sagt verið, hef ég
haft í huga Shakespeares-sýningu
þá sem Þjóðleikhúfeið hefur á sviði
um þessar mundir. Þann leik hef
ég ekki séð, og get því ekkert um
hann sagt.
En að lokum vil ég þakka sjón-
varpinu fyrir ágæta sýningu á
Kaupmanni í Feneyjum. Gott er að
eiga fleiri slíkar í vændum.
Skýrsla borgarendurskoðunar til Sljórnar veitustofnana:
Gagnlegar ábendingar
um styrkari boðleiðir
• •
- segir Markús Om Antonsson borgarstjóri
SKYRSLU boi'garendui'skoðunar uin úttekt á stjórnsýslu og fjárhag
Hitaveitu Reykjavíkur, var vísað til meðferðár í Stjórn veitustofnana
á fundi borgarráðs í gær. Markús Örn Antonsson borgarstjóri, sagðir
að í skýrslunni komi margt gagnlegt fram sem tekið verður til um-
fjöllunar í því skyni að styrkja boðleiðir milli Hitaveitnnnar, Stjórnar
veitustofnana, borgarráðs og borgarstjóra.
Boi'garstjóri sagði, að skýrslan
snérist fyrst og fremst um stjórn-
sýsluleg atriði, samskipti Stjórnar
veitustofnana og yfirstjórnar Hita-
veitunnar svo og tengsl þessara að-
ila út í borgarkerfið. Samskipti við
borgarráð og yfirstjórn borgarmál-
efna allt til borgarstjórnar. „Það eru
ýmsar þarfar ábendingar sem þarna
koma fram eins og formaður Stjórn-
ar veitustofnana tók fram í umræð-
unum í borgarstjórn í síðustu viku,“
sagði Markús. „Stjórnin mun fjalla
um þessar ábendingar í vikunni og
væntanlega komast að niðustöðu
sem kynntar verða borgarráði. Það
hefur komið fram að Ilitaveitan hef-
ur verið með til meðferðar tillögu
að nýju skipuriti fyrir fyrirtækið og
það verður vafalaust skoðað á ný í
ljósi þeirra ábendinga sem koma
fram í þessari skýrslu. Varðandi fjár-
hag Hitaveitunnar þá vil ég ítreka
að í skýrslunni kom fram að hann
er mjög traustur og óþarfí að hafa
unyþað fleii'i orð.“
Á fundinum voru lagðar fram
bókanir vegna málsins frá Sigrúnu
Magnúsdóttur, sem jafnframt vísaði
til bókunar í borgarstjórn 2. janúar,
Kristínu Á. Ólafsdóttur og Markúsi
Erni Antonssyni borgarstjóra.
í bókun Sigrúnar Magnúsdóttur,
er spurt um hvað líði breytingartil-
lögu borgarstjóra við tillögu Alfreðs
Þorsteinssonar um að sett verði ný
samþykkt fyrir borgarendurskoðun.
I breyitngartillögunni er gert ráð
fyrir að borgarráð vlsi til athugunar
borgarritara, borgarhagfræðings og
framkvæmdastjóra lögfræði- og
stjórnsýsludeildar hvernig efla megi
almennt stjórnsýslueftirlit hjá
Reykjavíkurborg, stofnunum og fyr-
irtækjum borgarinnar. Fjallað verði
sérstaklega um hvort ástæða sé til
að breyta samþykkt um endurskoð-
unardeild borgarinnar.
Ennfremur, „í athugun sem af
samþykkt þessarar tillögu leiðir verði
kannað með hvaða öðrum hætti
stjórnsýsluathuganir eða úttektir
gæti borið að. Stefnt verði að því
að ljúka athuguninni fyrir næstkom-
andi áramót. Spurt er, hvað líði þess-
ari athugun? Er ekki einnig rétt að
ræða, „Tillögu að stefnumótun Hita-
veitu Reykjavíkur", sem Rekstrar-
stofan hefur gert fyrir hitaveituna,
í samhengi við skýrslu borgarendur-
skoðunar?"
í bókun Kristínar Á. ólafsdóttur,
segir að í skýrslu borgarendurskoð-
unar hafi enginn verið fundinn
ábyrgur fyrir „Perluhneykslinú“. Þar
komi ekki fram hverjir hafi tekið
ákvarðanir sem leiddu til þess að
framkvæmd sem kosta átti 230 millj-
ónir tók til sín 600 milljónir. Slíkt
hækkun bijóti í bága við sveitar-
stjórnarlög, þar sem kjörnir fulltrúar
hafi ekki samþykkt þessa breytingu
á samþykktri fjárhagsáætlun. Stað-
hæft sé að yfirstjórn framkvæmd-
anna hafi farið úrskeiðis en draga
megi þá ályktun að leitað hafi verið
til fyri-verandi borgarstjóra um
ákvarðanir vegna framkvæmdanna.
Þá segir að ákvarðanir um að auka
framkvæmdafé um 300 til 400 millj-
ónir liafi hvorki verið teknar í Stjórn
veitustofnana né í borgarráði. „I ljósi
þessa sætir það furðu sem fyrrver-
andi borgarstjóri upplýsti á síðasta
fundi borgarstjórnar, að hann hafi
einskis verið spurður við vinnslu fyr-
irliggjandi skýrslu.“
Ábendingar um nauðsyn á gagn-
gerri betrumbót á stjórnun Ilitaveitu
Reykjavíkur séu þarfar. „Hafi það
hins vegar verið ætlunin að komast
til botns í Perluhneykslinu með skoð-
un borgarendurskoðunar er þessi
vinna marklaus hvað þann þátt varð-
ar. Enn er grundvaUarspurningum
ósvarað, spurningum sem Nýr vett-
vangur setti fram í tillögu um sér-
staka rannsóknarnefnd sem sjálf-
stæðismenn höfnuðu. Augljóst virð-
ist að viljann skortir til þess að sýna
hvar ábyrgð á Perluhnéykslinu raun-
verulega liggur."
I bókun borgarstjóra segir að,
„Uppgjör vegna framkvæmda við
Perluna var ekki viðfangsefni borga-
rendurskoðunar með þessari skýrslu-
gerð eins og skýrt kemur fram af
erindisbréfi mínu til borgarendur-
skoðanda hinn 17. september s.l.
Reikningar vegna Perlunnar voru
ræddir ítarlega á nokkrum fundum
borgarráðs á s.l. sumri og eru ekki
á dagskrá nú.
Ástæða er hins vegar til að undir-
strika að enginn tók ákvarðanir um
að breyta kostnaðaráætlunum Perl-
unnar til hækkunar framhjá stjórn
veitustofnana eða borgarráði og
þannig að brotið væri í bága við
sveitarstjórnarlög eins og K.Á.Ó.
lætur liggja að I bókun sinni. Slíkum
áburði er eindregið vísað á bug.“
Enginn kannast við samtök-
in sem hótuðu Jóni Baldvin
ÞAÐ VIRÐIST vera með öllu óljóst hver eða liverjir stóðu á bak við
upphringingu þá sem íslensku ræðismannsskrifstofunni í Berlín barst
skönnnu fyrir áramót þar sem utanríkisráðherra íslands, Jóni Baldvin
Hannibalssyni, var sagt að „lífshættulegt“ væri að hafa afskipti af
innanríkismálum Júgóslavíu.
Maðurinn sem hringdi kynnti sig
sem fulltrúa Vaterlándische Front
og hafa verið leiddar að því getur
að hann kunni annaðhvort að hafa
verið fulltrúi einhverra serbneskra
samtaka eða þá einfaldlega einstakl-
ingur að gera símaat. Eru símtöl af
þessu tagi til stjórnarskrifstofa mjög
algeng á meginlandi Evrópu og oft-
ast lítil alvara á bak við þau.
Sérfræðingar í þessum málum
sem Morgunblaðið ræddi við hjá
Tan/'ug-fréttastofunni í Belgrad í
Serbíu og Hyna-fréttastofunni í
Zagreb í Króatíu sögðust ekki kann-
ast við nein samtök er bæru nafnið
Vaterlándische Front eða nokkuð
annað áþekkt nafn. Aftur á móti
sögðu viðmælendur hjá Hyna að al-
gengt væri að serbnesk öfgasamtök
notuðu „bara eitthvert" nafn þegar
þeir væru með hótanir af þessu tagi.
Þannig hefði háttsettum stjórnmála-
mönnum í Þýskalandi, Austurríki og
á Italíu verið hótað símleiðis fyrir
um mánuði af aðilum sem kenndu
sig við „Svörtu höndina“, en þau
samtök voru við lýði í á fyrstu ára-
tugum aldarinnar.
Forsaga „Svörtu handarinnar“ er
að ungur serbneskur yfirmaður í
hernum, Dragutin Dimitrijevic,
stofnaði í kringum aldamótin ásamt
nokkrum starfsbræðrum sínum þjóð-
ernissinnuð samtök sem kölluðu sig
Ukendinjenje ili Smrt. Notuðu sam-
tökin ýmis tákn, þar á meðal haus-
kúpu, eiturbikar, blóði drifínn hníf
og svarta hönd. Var hugmyndin að
hendinni fengin að láni frá Ítalíu en
þar hafði þetta tákn verið notað svo
öldum skipti af ýmsum glæpahópum.
Árið 1903 myrtu Dimitrijevic og
stuðningsmenn hans Alexander
fyrsta, konung Serbíu, og Draga
drottningu af ótta við að þau hygð-
ust gera bandalag við Austurríkis-
mcnn.
I kjölfar þess urðu samtök Dim-
itrijevic þau öflugustu í Serbíu og
tóku formlega upp nafnið „Svarta
höndin“ eða Narodna Odbrana. Dim-
itrijevic öðlaðist frama í leyniþjón-
ustu nýja konungsins og frömdu
samtök hans fjölda hryðjuverka víðs
vegar um Evrópu. Meðal annars stóð
Dimtrijevic á bak við morðið á Franz
Ferdinand, erkihertoga Austurríkis,
og eiginkonu hans í Sarajevo í Bos-
níu árið 1914. Sá atburður varð
kveikjan að heimsstyijöldinni fyrri -
fjórum vikum síðar. Leiðtogum Serb-
íu var nú farinn að standa nokkur
stuggur af „Svörtu hendinni" og
töldu samtökin vera farin að ógna
þeim sjálfum. Árið 1916 voru haldin
leynileg réttarhöld yfír Dimitrijevic
og félögum og þeir teknir af lífi í
kjölfar þeirra. Þar með lauk i’erli
„Svörtu handarinnar" endanlega í '
Serbíu.