Morgunblaðið - 26.05.1992, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUÐAGUR 26. MAÍ 1992

FRIKIRKJAN OG
GUÐFRÆÐIPETURS
eftir Einar Eyjólfsson
Nokkur umræða hefur átt sér
stað að undanförnu um málefni fri-
kirkjusafnaðanna. Tilefnið er breyt-
ing á gildandi reglum um starfs-
svæði þesara safna (nær nú til
landsins alls) og þau ummæli bisk-
ups að söfnuðirnir hafi nú fengið
sömu stöðu og sértrúarsöfnuðir.
Þessi orð vöktun nokkra undrun
og eilítil sárindi því söfnuðir sem
byggja á evangelísk-lútherskum
játningargrunni vilja ekki með
nokkru móti láta bendla sig við
hugtakið sértrú, hvort sem það er
notað í því sambandi að hafa stöðu
sértrúarsafnaðar eða eitthvað ann-
að. Biskupsritari hefur ritað kurteis-
lega grein í Morgunblaðið þar sem
hann leggur áherslu á samleið frí-
kirkjusafnaðanna og þjóðkirkjunnar
þrátt fyrir þær breytingar sem átt
hafa sér stað á reglum um starfs-
svæði safnaðanna.
Það var því flestra von að þessi
umræða myndi hverfa af síðum
dagblaða enda lítt uppbyggileg og
illa til þess fallin að gefa' rétta mynd
af því sem kirkjunnar þjónar eru
að glíma við dags daglega.
En þá gerist það í sömu mund
og sólin fer að skína að kennari við
guðfræðideild HÍ sér sig knúinn til
þess að geysast fram á ritvöllinn
og birtir grein sem ber yfirskriftina:
Er fríkirkjan tímaskekkja?
Þarf nokkurn að undra þótt und-
irrituðum, presti fríkirkjusafnaðar
suður í Hafnarfirði, hafí brugðið við
lestur þessarar fyrirsagnar. Átta ár
í þjónustu þessa safnaðar og svo
birtist þessi líka fyrirsögn á grein
eftir kennara við sjálfa guðfræði-
deildina, Pétur Pétursson. ,
Tilefni þess að dr. Pétur skeiðar
fram á ritvöllinn er grein sem birt-
ist eftir formann fríkirkjusafnaðar-
ins í Reykjavík. Ekki ætla ég að
blanda mér í þá umræðu. Ég vil
hins vegar gera nokkrar athuga-
semdir við þá þætti í grein Péturs
sem lúta að fríkirkjunum almennt.
Dr. Pétur segir í umfjöllun sinni
um breyttar skráningarreglur í frí-
kirkjusöfnuði: „Að þessu leyti er nú
sama tilhögun við skráningu með-
lima fríkirkjunnar og utanÞjóðkirkj
usafnaða sem sumir eru kallaðir
„sértrúarsöfnuðir“ og benti biskup
Þjóðkirkjunnar réttilega á þetta, en
það virðist hafa farið fyrir btjóstið
á fríkirkjumönnum og ruglað suma
í ríminu.“
Hér sér fræðimaðurinn ástæðu
til þess að hnykkja enn frekar á
hugtakinu sértrúarsöfnuður í sömu
mund og rætt er um stöðu fríkirkju-
safnaða. Ég verð að játa að undrun
mín er mikil. Og fræðimennskan
heldur áfram á svipuðum nótum
þegar hann segir að þessi ummæli
biskups hafi ruglað suma fríkirkju-
menn í ríminu.
Um þessi ummæli verður lítið
sagt. Aðeins á þau bent sem dæmi
um þá framsetningu sem einkennir
grein Péturs og gerir það að verkum
að efasemdir vakna um það að grein
hans geti talist það fræðilega fram-
lag til þessarar umræðu sem vænta
hefði mátt af manni í hans stöðu.
Trúfræði Hagstofunnar
í framhaldi af þessum skrifum
fjallar Pétur um svokallaða trúfræði
Hagstofunnar. Og í hvetju er trú-
fræði Hagstofunnar fólgin að mati
höfundar? Jú, hún er fólgin í því
að þar sem fríkirkjurnar hvíla á
sama játningargrundvelli og þjóð-
kirkjan þá hafi það verið eðlilegt
og rétt trúfræði af hálfu Hagstof-
unnar að taka fólk af skrá fríkirkju-
safnaðar og skrá það endanlega í
Þjóðkirkjuna ef það flutti út fyrir
starfssvæðið.
Nú er það svo að ég er innilega
sammála höfundi að ekkert sé eðli-
legra en það að fríkirkjumaður sem
flytur út á land og getur ekki leng-
ur nýtt sér þjónustu síns gamla safn-
aðar gangi I Þjóðkirkjuna. Sam-
kvæmt lögum um trúfélög er það
hins vegar einstaklingurinn sjálfur
sem sækir um aðild að Þjóðkirkj-
unni. Að Hagstofan eða einhver
opinber aðili geri það fyrir hann og
að honum óspurðum er brot á lögum
um trúfélög og hvort sem okkur lík-
ar betur eða verr verðum við öll að
lúta þeim lögum sem í gildi eru á
hvetjum tíma. Trúfræði Hagstof-
unnar breytir þar engu um.
í þessu sambandi er rétt að geta
þess að fyrst þegar fríkirkjusöfnuð-
irnir hreyfðu þessu viðkvæma máli
var þeirra ósk sú að finna einhveija
VERZLUNARSKOLI
ÍSLANDS
OPIÐ HUS
laugardaginn 30. maí 1992 kl. 14-18
Nýútskrifuðum grunnskólanemum
og abstandendum þeirra
er sérstaklega bobib ab koma
og kynna sér skólann, námsefni
og félagslíf.
VERZLUNARSKOLI ISLANDS
færa leið til þess að koma í veg
fyrir að fólk dytti endanlega af
skrám sinna safnaða t.d. við tíma-
bundinn búferlafluttning af starfs-
svæði sinna safnaða.
Af hálfu yfii'valda virtust öll tor-
merki á því að hægt væri að koma
málefnum safnaðanna til betri veg-
ar. Það var fyrst er við að ráði lög-
fræðinga vitnuðum til laga um trú-
félög að yfirvöld tóku við sér.
Það má því segja að þetta mál
hafi tekið nokkuð aðra stefnu en til
var ætlast í upphafi vegna þess að
enginn var til viðræðu við okkur um
stöðu safnaðanna í breyttu sam-
félagi.
Ný guðfræði?
Einar Eyjólfsson
En höldum áfram með grein Pét-
urs. Hann ræðir um hinar sögulegu
forsendur fyrir stofnun fríkirkju-
safnaðanna og bendir á að þar liafi
búið að baki m.a. óánægja með
veitingavald prestakalla og uppreisn
gegn hinu danska valdi í lok síðustu
aldar. Bendir síðan á að þegar mál
Þjóðkirkjunriar voru færð til betri
vegar með lögum árið 1907 og full-
veldi landsins 1918 hafi grundvöll-
urinn fyrir hinni pólitísku fríkirkju-
hreyfingu verið hruninn.
Þetta hrun hafði hins vegar frí-
kirkjusöfnuðirnir í Reykjavík og
Hafnarfirði staðið af sér og segir
um ástæður þess: „Þessi hefð á sér
sennilega að mestu leyti rætur í
trygglyndi ákveðinna fjölskyldna við
kirkju sína.“
Það er erfitt að trúa því að það
skuli vera kennari við guðfræði-
deildina sem lætur slíkt frá sér fara
um ástæður þess að evangelísk-lút-
her skur söfnuður skuli lifa og
dafna?
Eigum við þá ekki lengur að trúa
því að það sé Kristur sjálfur sem
vöxtinn gefur söfnuði sínum? Ekki
lengur að trúa því að kirkja sé hið
mannlega andsvar við fagnaðarer-
indinu, vakið af heilögum anda
Guðs?
Já, nú fínnst mér guðfræðin held-
ur betur vera að breytast frá því
sem ég lærði af virðulegum lærifeðr-
um í guðfræðideild fyrir ekki svo
löngu síðan.
Þess má svo geta að forsendurnar
fyrir stofnun fríkirkjusafnaðar í
Hafnarfirði voru nokkuð aðrar en
ætla má af orðum Péturs. Söfnuður-
inn var stofnaður árið 1913 en þá
höfðu hin nýju lög um prestkostn-
ingar tekið gildi. Það var óánægja
með niðurstöðu prestkostninga í
Garðaprestakalli hinu gamla ásamt
deilum um hvort kirkja ætti að rísa
í Hafnarfirði sem varð þes valdandi
að söfnuðurinn var stofnaður.
Fríkirkjufólk hafði síðan for-
göngu um það að fyrsta kirkjan var
byggð í Hafnarfirði og vígð í árslok
1913. Fríkirkjusöfnuðurinn í Hafn-
„Ástæða þess að ég birti
þessar athugasemdir er
sú að „fríkirkja“, þetta
hugtak sem dr. Pétur
bregður á leik með í
grein sinni, er alls ekk-
ert hugtak í mínum
huga heldur söfnuður
fólks sem leggur mikla
alúð í störf sín í þágu
kirkjunnar.“
arfirði tók aldrei upp almennar
prestkosningar því safnaðarfólkið
hafði komið auga á ókosti þeirra.
Það fyrirkomulag sem hafnfirskt
fríkirkjufólk hefur haft við val á
presti hefur nú fyrir stuttu síðan
verið tekið upp í Þjóðkirkju íslands.
Aðstoð og velvild
í lok greinar sinnar segir Pétur:
„Sú aðstoð og velvild sem biskupar
og yfirstjórn Þjóðkirkjunnar hafa
sýnt fríkirkjusöfnuðum er dæmi um
raunverulegt fijálslyndi og víðsýni."
Hér er undarlega að orði komist.
Hvernig getur aðstoð og velvild ver-
ið dæmi um fijálslyndi og víðsýni.
Er aðstoð við annað fólk og velvild
nokkuð annað en kristileg skylda.
„Verið með sama hugarfari og Jesús
Kristur."
Víst erum við þakklát, fríkirkju-
fólk, að hafa notið aðstoðar og vel-
vildar yfirstjórnar kirkjunnar. Ég
held hins vegar að fæst okkar hafi
tengt það við fijálslyndi og víðsýni
og það efast ég um að yfirmenn
kirkjunnar hafi gert.
I þessu sambandi vil ég reyndar
minna á að þessi aðstoð og velvild
hefur verið gagnkvæm milli frí-
kirkjusafnaðanna og Þjóðkirkjunn-
ar. Þjóðkirkjufólk hefur talsvert
mikið leitað þjónustu í fríkirkjum,
rétt eins og fríkirkjufólk hefur notið
þjónustu í Þjóðkirkju. Ekki veit ég
til að nokur hafi mælt það á hvorn
hallar í þessari gagnkvæmu aðstoð
og þjónustu, nema dr. Pétur hafi
nú loksins fundið það út að það
halli sérstaklega á okkur fríkirkju-
fólkið. Orð hans í lok greinarinnar
benda allavega til þess að okkut'
beri að vera sérstaklega þakklát.
Agsborgarjátningin
Varðandi alla þessa umræðu um
fríkirkjusöfnuðina sem sannarlega
hefur tekið leiðinlega stefnu er
ástæða til að undirstrika enn og
aftur að fríkirkjurnar hvíla á sama
játningargrundveli og Þjóðkirkjan.
Hin svokallaða Ágsborgaijátning er
höfuðjátning lútherskra manna. 7.
grein þeirrar játningar íjallar um
kirkjuna: „Ein heilög kirkja mun
ávallt vera til, en kirkjan er söfnuð-
ur heilagra, þar sem fagnaðarerind-
ið er kennt hreint og sakramenntun-
um er veitt rétt þjónusta. Til að
sönn eining ríki í kirkjunni er nóg
að menn séu sammála kenningu
fagnaðarerindisins og um þjónustu
sakramenntanna. En ekki er nauð-
synlegt, að alls ■ staðar séu sömu
mannasetningar eða helgisiðir eða
kirkjusiðir, sem menn hafa sett, eins
og Páll postuli segir: Ein trú, ein
skíni, einn Guð og faðir allra ...“
í þessari grein er lögð á það
áhersla að það sé predikun fagnað-
arerindisins og rétt þjónusta sakra-
mentanna sem öllu máli skipti.
Mannasetningar geta hins vegar
verið með mismunandi hætti.
Um mannasetningar segir Pétur
einmitt í grein sinni að sóknarskipan
Þjóðkirkjunnar sé hagræðingar-
atriði. Nákvæmlega hið sama á við
um nýja reglugerð um skráningu í
fríkirkjusöfnuði. Hún er hagræðing-
aratriði og til þess sett að koma í
veg fyrir að fólk sé tekið af skrám
safnaða sinna án eigin vitundar.
Það má minna á í þessu sam-
bandi að breytingar á sóknarskipan
pg prestaköllum innan Þjóðkirkju
íslands hafa ekki alltaf gengið
hjóðalaust fyrir sig og oft hafa til-
finningar fólksins í söfnuðunum
fengið að ráða. Hingað til hefur
enginn haft hugmyndaflug til þess
að tala um tímaskekkju í sambandi
við slíkar deilur, miklu fremur verið
talað af virðingu um tilfinningar
fólksins.
Það er ekki ætlun mín að hafa
þessar athugasemdir öllu lengri.
Ástæða þess að ég birti þessar
athugasemdir er sú að „fríkirkja",
þetta hugtak sem dr. Pétur bregður
á leik með í grein sinni er alls ekk-
ert hugtak í mínum huga heldur
söfnuður fólks sem leggur mikla
alúð í störf sín í þágu kirkjunnar.
Ef eitthvað er ekki tímaskekkja
eru það störf þessa fólks, metnaður
þess velvild og hlýja. Þetta fólk á
ekki skilið að fá hina köldu kveðju
sem felst í framangreindri fyrirsögn
á grein Péturs.
Gleymum því ekki að það er við-
kvæmt að íjalla um málefni ein-
stakra safnaða og það er ekki sama
hver á penna heldur.
Ósjálfrátt hljóta menn að gera
miklar kröfur til manna sem valdir
eru til fræðistarfa við Háskóla þjóð-
arinnar á sviði guðfræði og þjóð-
félagsfræði þegar um málefni kirkj
unnar er að ræða.
Höfundur er fríkirkjuprestur í
Hafnarfirði.
Auknir möguleikar fyrir íslensk fyrir-
tæki í þróunarsamstarfi Evrópuþjóða
Á 10. ráðherrafundi Evreka sem haldinn var í Tampere í Finnlandi
22. maí sl. var ákveðið að Ungverjaland bættist í hóp hinna 19 Evr-
ópuþjóða sem standa að samstarfinu. Ólafur G. Einarsson mennta-
málaráðherra sat fundinn fyrir íslands hönd. Hann sagði mikilvæg-
asta árangur fundarins fyrir ísland vera sú áhersla sem lögð var á
samstarf lítilla og stórra fyrirtækja. Lítil íslensk fyrirtæki fengu
þar með möguleika á að vinna að rannsókna- og þróunarverkefnum
með stórfyrirtækjum Evrópu og árangurinn yrðu nýir sóknarmögu-
leikar og nýjar afurðir. Menntamálaráðherra sagðist telja að rann-
sókna- og þróunarsamstarf eins og því er háttað innan Evreka gæti
í framtíðinni orðið íslensku atvinnulífi til mikils gagns.
Ráðherrarnir staðfestu einnig að
102 ný rannsókna- og þróunarverk-
efni fengju aðild að Evreka. Velta
þeirra er áætluð um 46 milljarðar
ísl. kr. íslendingar eru þátttakendur
í þremur verkefnanna. Þau íjalla
um samræmt upplýsingakerfi, raf-
eindabúnað í fiskirækt og þróun
keramiks í iðnaði.
Megineinkenni Evreka er rann-
sókna- og þróunarsamstarf sem
stundað er að frumkvæði fyrirtækja
innan aðildarríkjanna. Fjármögnun
þeirra er í höndum fyrirtækjanna
sjálfra eða innlendra fjármögnunar-
aðila í hverju landanna fyrir sig.
Árangur verkefnanna skilar sér því
venjulega í nýjum framleiðsluvörum
eða endurbættum tækjabúnaði. Á
undanförum árum hafa lítil og miðl-
ungsstór fyrirtæki tekið aukinn
þátt í samstarfinu. Mörg þeirra
hafa verið brautryðjendur í nýjung-
um og eru því kærkomnir sam-
starfsaðilar stórra fjölþjóða fyrir-
tækja.
ísland hefur átt aðild að Evreka
samstarfinu síðan 1986 og á núna
hlut í 9 verkefnum. íslendingar eiga
þar með aðild að hlutfallslega flest-
um verkefnum, sé miðað við íbúa-
fjölda landanna. Viðamest þeirra
er Halios — fiskiskip 10. áratugar-
ins. Það er unnið að þróun íjöl-
margra samverkandi þáttum fiski-
skipa, s.s. rafeindabúnaði, öryggis-
búnaði og hönnun. Samstarfsaðilar
íslands að Halios eru fyrirtæki í
Frakklandi og Spáni. íslensku fyrir-
tækin eru m.a. Marel hf., Björgun-
arnetið Markús hf. auk Háskóla
íslands.
Ráðherrafundinum í Tampere
lauk með því að Frakkar tóku að
sér formennsku í Evreka til eins árs.
1«
i:;
í
f
t