Morgunblaðið - 09.08.1992, Blaðsíða 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 9. ÁGÚST 1992
Texti og myndir: Elín Pálmadóttir
GLÓÐAFEYKIR blasir við af Vatnsskarði
þegar komið er í Skagafjörðinn. Glóir í
rauðri birtu kvöldsólarinnar. Á móts við
hann handan Héraðsvatna eru ung hjón
að keppast við að koma sér fyrir til fram-
búðar í Garðhúsum niður undir vötnun-
um. Þau eru borgarbörn sem hafa tekið
ástfóstri við Skagafjörðinn frá því þau
komu þar til starfa fyrir áratug og hvarfl-
ar ekki að þeim að fara þaðan. Má segja
að þau hafi líka komið færandi hendi í
héraðið með sína sérmenntun og áhuga
á þjónustu við þá sem þurfa á þeim að
halda. Og áhuginn hefur ekki dofnað.
Síður en svo. Þetta eru þau Þóra Björk
Jónsdóttir, sem hefur verið skólastjóri
grunnskólans á Hólura í Hjaltadal undan-
farna tvo vetur, og Allan Morthens, sem
nú er framkvæmdastjóri Svæðisstjómar
um málefni fatlaðra á Norðurlandi
vestra. Þetta hlýtm* að vera lengsti starfs-
titill á landinu, varð mér að orði þegar
við morguninn eftir ókum út eftir vegin-
um frá Varmahlíð og vomm sest utan
við gamla húsið sem þau em að gera upp
í Garðhúsum, með þessu dýrðlega útsýni
um allan Skagafjörð, þar sem í norðri
gnæfir Tindastóll og eyjarnar, í suðri
Mælifellshnjúkur, í austri Glóðafeykir,
og fyrir neðan breiða sig Héraðsvötnin
og Vallhólmurinn. Allan hlær að þessari
athugasemd og segir að þegar hann fór
með bílinn til þess að láta merkja hann,
gugnuðu þeir á að koma titlinum fyrir á
honum, létu sér nægja „ríkisbifreið“.
Allan og Þóra Björk fyrir neðan nýja bæinn sinn, Garðhús, sem þau eru að gera upp.
ALLAN MORTHENS OG
ÞÓRA BJÖRK JÓNSDÓTTIR
SÓTTHEIM
Skagafjörður hefur tekið
mig í fóstur og Þóra
Björk er komin heim,“
segir Allan þegar þau
eru spurð hvort þau séu
alveg sest að. Þóra Björk á ættir að
rekja til Skagafjarðar, því amma
hennar var Elínborg Lárusdóttir rit-
höfundur, og hún segir að Skagfirð-
ingar hafi strax látið sig njóta föður
síns, Jóns Ingimarssonar, og ömmu.
Allan skýtur því inn að Skagfirðing-
ar muni nú aldrei sættast á að hann
sé Skagfirðingur. Þegar hann kom
og var spurður hvaðan hann væri
og svaraði Reykjavík, sögðu menn
bara: Nú jæja! Svo var það ekki
meira. En þau eru bæði aíin upp í
Reykjavík, Allan bróðir þeirra
Begga, Bubba, ToIIa og Arthurs
Morthens. Og þá er komið að því
hvemig þau lentu í Skagafirðinum.
Þegar þau höfðu bæði lokið námi,
Þóra Björk úr handavinnudeild Kenn-
araháskólans 1983 og Allan uppeld-
isfræðinámi 1980, vildu þau fara út
á land og voru að velta fyrir sér
hvert og hvemig. Þá stóð svo á að
Fræðsluskrifstofa Norðurlands
vestra hugðist stofna sérdeild fyrir
fatlaða á Norðurlandi vestra, en mik-
il þörf var á slíku heimili fyrir böm
sem ekki ráða við almennan skóla.
Og þau tóku þetta að sér ásamt
þremur öðrúm og mótuðu heimilið,
sem fundinn var staður að Egilsá í
Norðurárdal.
Bæði heimilið og löngunin til að
fara út á land áttu sér þó nokkum
aðdraganda. Einkum skilaði sér
reynsla þeirra frá Breiðuvík, þangað
sem þau réðu sig 1975. En um það
leyti varð breyting á starfsemi
Breiðuvíkurheimilisins og starfsemi
þess lögð undir Upptökuheimili ríkis-
ins. Þóra Björk var þá búin að kenna
einn vetur í Hrísey. „Má segja að
landsbyggðin hafi alltaf togað í okk-
ur,“ segir Allan. Og Þóra Björk bæt-
ir við: „Það er ekkert erfitt að vera
úti í sveit ef maður hefur hlýtt hús
og vinnu sem maður hefur ánægju
af.“
„Þótt erfiður væri, gerði þessi
vetur í Breiðuvík útslagið hjá okkur.
Það var svo afskekkt, rétt út undir
Látrabjargi, enda miðað við að ekki
væri hægt að stijúka þaðan. Þegar
upptökuheimilið var byggt þama á
árinu 1953 fór varðskip þangað með
unglingana, byggingarefnið og allt
sem til þurfti. Húsið var svo ekki til-
búið um haustið og unglingunum var
dreift um sveitina, m.a. til bænda á
Látmm. Staðurinn var óskaplega ein-
angraður. I október varð ófært yfir
fjallið og opnaðist ekki fyrr en í apríl.
Og við vorum bíllaus og sleðalaus."
„Allan fór þá til Svíþjóðar til
náms og ég til Frakklands, ætlaði i
listaskóla," segir Þóra Björk. Handa-
vinnan hafði fallið í hennar hlut vet-
urinn sem hún kenndi í Hrísey. Hún
segir að það hafí verið vegna þess
hve léleg hún var í handavinnu að
hún fór að gera tilraunir með gróf-
ari vinnu, m.a. með það efni sem var
í fjörunni 'og á staðnum. „Eftir til-
raun í Frakklandi til að verða lista-
maður fór ég svo til Allans í Sví-
þjóð,“ segir hún.
HEIMILIÁ EGILSÁ
Víkjum aftur að Egilsá, þangað
sem þau voru komin í júlí 1983 til
að móta og stofna með þremur öðmm
heimili fyrir börn sem þurfa sértæka
hjálp, sem hinn almenni skóli ræður
ekki við. Þau útskýra það: „Á Egilsá
hafði Guðmundur L. Friðfinnsson,
skáld og bóndi, rekið sumardvalar-
heimili fyrir börn. En tíu ár vora frá
því að það var lagt niður. Húsið var
um haustið tilbúið til að taka við
fötluðum bömum á aldrinum 10-15
ára, sem heimaskólarnir sáu sér ekki
fært að veita þjónustu. Börnin sem
bjuggu á Egilsá voru sex talsins. Þau
fímm ár sem við bjuggum þarna
höfðum við til afnota eitt herbergi
með lítilli hliðarskonsu, þar sem Sól-
ey Gréta dóttir okkar svaf. Það var
einmitt eins og við vildum hafa það.
Allir bjuggu saman, við, börnin okk-
ar og skólabörnin. Þetta var eitt
heimili. Við höfðum sett stefnuna
um hvernig þetta ætti að vera áður
en við fómm. Allt starfsfólkið var
fagfólk með langvarandi reynslu,
þ.e. tveir þroskaþjálfar, Þóra Björk
kennari, Allan uppeldisfræðingur og
svo einn félagsfræðingur. Þroska-
þjálfarnir höfðu verið á Kópavogs-
hælinu og Allan á Meðferðarheimil-
inu við Kleifarveg í Reykjavík og í
Breiðuvík. Af þessari reynslu okkar
ákváðum við þessa tegund af heim-
ili, vissum að við yrðum að vera hluti
af samfélaginu þar sem við væram.“
„Sveitin tók okkur ákaflega vel.
Okkur var tekið opnum örmum,“
segja þau í kór. „Við tókum sveitinni
líka vel,“ bæta þau við. „Það höfðu