Morgunblaðið - 23.08.1992, Blaðsíða 11

af fullorðinni dóttur Farrow í lok
ára okkar saman og, eins sársauka-
fullt og það gæti verið, verðskulda
ég ekki, og þaðan af síður börnin,
hefnd af þessu tagi.“
Farrow hefur ekki rætt við
fréttamenn og engar yfirlýsingar
gefið frá sér. Hins vegar hefur
ýmsum hennar nánustu verið laus
tungan. Áður er getið þáttar móður
hennar í að vekja máls á ástarsam-
bandi Allens og Farrow Previn.
Maria Roaeh, trúnaðarvinur Farrow
og guðmóðir eins barnanna, sagði
við fjölmiðla að Farrow hefði kom-
ist á snoðir um ástarsamband All-
ens og Farrow Previn í vetur. í einu
götublaða New York var fullyrt að
Farow hefði fundið myndir, teknar
í íbúð Allens á austurhlið Manhatt-
an, af dóttur sinni nakinni.
Roach, sem kvaðst leysa frá
skjóðunni með leyfi Farrow, sagði
að fjölskyldan hefði verið í upplausn
vegna þessa og verið undir hand-
leiðslu sálfræðings svo mánuðum
skipti.
Lark Previn, sem er nítján ára,
sagði dagblaðinu New York Post
að móðir sín hefði haldið fjölskyldu-
fund þegar hún hefði komist að
sambandi Allens og Farrow Previn
/ og sagt elsku dóttur sinni að gera
upp á milli sín og leikstjórans. „Hún
bað hana um að vera áfram með
fjölskyldunni," sagði Lark. „Soon-
Yi kaus Allen og mamma og bömin
hafa varla heyrt frá henni síðan.
Roach las bréf, sem hún hafði
fengið frá Farrow. „Greinilegt er
að skynsemi mín hefur verið brengl-
uð og ég hef eytt rúmlega tólf árum
með manni, sem átti eftir að eyði-
leggja mig og spilla dóttur minni,
leiða hana út í að svíkja móður sína
og hennar sannfæringu, sem leiddi
til siðferðilegs gjaldþrots hennar og
skildi samband okkar eftir í mol-
um,“ skrfaði Farrow. „Ekki get ég
ímyndað mér að hægt sé að glata
barni og elskhuga á grimmilegri
hátt.“
Margar mynda Allens fjalla um
flókin sambönd karls og konu. Allen
leikur 42 ára gamlan rithöfund, sem
lendir í ástarsambandi við 17 ára
skólastúlku, í myndinni „Manhatt-
an“. í sinni nýjustu mynd, „Eigin-
menn og eiginkonur", sem verður
frumsýnd í september, leikur Allen
háskólakennara, sem fellur fyrir
nemanda. I „Hönnu og systrum
hennar" er Allen flæktur í ástarþrí-
hyrning með systrum. Ekki að furða
að fréttamenn hafa nánast undan-
tekningarlaust beitt því stílbragði
að segja hneykslið sem soðið upp
úr Woody Allen-mynd og velta síðan
vöngum yfir því hvenær „Skuggar
og þoka“ hafi spillt „Jónsmessunæt-
urdraumi" Miu og Woodys á „Man-
hattan", hvort „Ónnur kona“ hafi
snúið „Innviðum" sambands þeirra
í spurningu um „Ást og dauða“, eða
hvort hinir íbjúgu „Bananar" hafi
kveikt áhugann á „Öllu sem þú vilt
fá að vita um kynlíf, en þorðir ekki
að spyija um“.
Andstæða fyrirmyndar
fjölskyldunnar
Allen og Farrow voru bæði tví-
fráskilin þegar þau bundu saman
trúss sitt. Farrow, sem nú er 47
ára, giftist Frank Sinatra þegar hún
var 21 árs og hann fimmtugur.
Eftir að þau skildu kom Farrow upp
á milli hjónanna Andre og Dory
Previn. Skilnaðurinn lék Dory Prev-
in ilia og skrifaði hún lag, sem nefn-
ist „Varist ungar stúlkur". Farrow
var ævintýragjörn og viðkvæm og
ferill hennar í lægð.
Allen, sem nú er 57 ára, var
barnlaus, vinnusjúk mannafæla,
sem varð skelfingu lostin um leið
og komið var út fyrir miðhluta
Manhattan. Þau vildu ekki búa sam-
an, en voru jafnframt hænd hvort
að öðru. Þau voru andstæða þeirrar
fjölskylduímyndar, sem Dan Quayle
varaforseti hamrar á í tíma og
ótíma og repúblikanar settu í önd-
vegi á flokksþingi sínu í síðustu
viku, en fyrirkomulag þeirra virtist
ganga upp. Nú er það allt breytt.
Woody Állen-hneykslið gefur árás-
um Quayles á siðspillingu fijáls-
lyndra fjölmiðla og fyrirfólksins í
Hollywood byr undir báða vængi.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. ÁGÚST 1992 11
Nú þarf Quayle ekki lengur að vitna
til sögupersóna í sjónvarpsþáttum
og snupra handritshöfunda fyrir
það ábyrgðarleysi að gera Murphy
Brown að einstæðri móður til að
veita hneykslan sinni útrás. Hann
getur tekið dæmi af holdi og blóði
þegar hann sýnir fram á að fjölmiðl-
arnir og Hollywood séu að grafa
undan siðgæðisvitund Bandaríkj-
anna. Quayle og skoðanabræður
hans eru þeirrar hyggju að bíófólk-
ið í Hollywood hugsi öðru vísi en
sannir Bandaríkjamenn og vanda-
mál Allens koma eins og kölluð.
Nú spyrja menn hvort Allen
muni halda velli. Charlie Chaplin
var flæmdur frá Bandaríkjunum
vegna kvennamála, en undir bjó það
að hann var vinstrisinnaður og þótti
grunsamlegt að hann vildi ekki taka
bandarískan ríkisborgararétt.
Allen hefur alltaf verið sjálfstæð-
ur kvikmyndagerðarmaður. Hann
hefur gert ódýrar myndir og farið
sínu fram. Hann á sér dygga aðdá-
endur í norðausturhorni Bandaríkj-
anna og á vesturströndinni, en ann-
ars staðar staldra myndir hans stutt
við. Hann á sér miklu harðari aðdá-
endakjarna í Evrópu og hefur alltaf
verið vinsælli í París í Frakklandi
en í París í Texas.
Því gæti farið svo að öll umfjöll-
unin muni leiða til aukinnar aðsókn-
ar á hans næstu mynd, sem mun
bera nafnið „Eiginmenn og eigin-
konur". Og hann hyggst ótrauður
hefja tökur á þar næstu mynd, sem
ber vinnuheitið „Morðgáta í Man-
hattan" og hermt er að Diane Keat-
on muni taka ,að sér það hlutverk
sem upphaflega var ætlað Farrow.
Þótt hneykslið kunni að kitla for-
vitni margra um myndir Allens er
fjöldinn allur fullur reiði og virðist
það sérstaklega eiga við um konur.
Litið er á Allen sem heimilisspilli,
barnakarl, vögguræningja, félags-
legt viðrini og öfugugga. Sérstak-
lega fer fyrir bijóstið á fólki að
ástarsamband Allens skuli vera við
konu, sem hann átti þátt í að ala
upp frá tíu ára aldri. Ástæðan fyrir
þessu gæti verið sú að konur hafa
yfirleitt verið heilsteyptari persónu-
leikar en karlar í myndum Allens,
að hann hefur gert heiðarlegri til-
raun til að fara í saumana á nútíma-
konunni en aðrir leikstjórar og nú
kemur í ljós að ekki bjó sá skilning-
ur að baki, sem ætlað var.
Einnig gæti vakið reiði að Allen
hefur opinberlega viðurkennt ást,
sem lagt er nánast algilt bann við
í samfélagi manna, þótt ekki sé
beinlínis ólögleg. Patricia Papernow
sálfræðingur, sagði í viðtali við
dagblaðið Boston Globe að fram-
ferði Allens jaðraði við sifjaspell.
„í flestum fjölskyldum er stjúpinn
í foreldrahlutverki,“ sagði Pap-
ernow. „Hann er fullorðinn karl-
maður, sem lætur fara eftir reglum
heimilisins — og á ekki að vera
kynferðislegur."
Hugvísindamaðurinn og þjóðfé-
lagsgagnrýnirinn Camille Paglia
kom Allen til varnar í viðtali við
sama blað á þeirri forsendu að kon-
ur hefðu reynt að nota hinn „tilfinn-
inganæma Woody“ sem fýrirmynd
nýaldarmannsins og þær hefðu átt
að vita betur.
Einnig verður að líta til þess
hversu óvænt þetta er. Eins og
kanadíski kvikmyndagagnrýnand-
inn Elizabeth Aird orðaði það, þá
„myndi maður búast við svona
nokkru frá [frægu fólki] á borð við
Demi Moore og Bruce Willis. Woody
Allen og Mia Farrow? Þetta er svo
út í hött að það er fáránlegt."
Allen og Farrow kunna að vera
í kvikmyndaiðnaðinum, en þau hafa
haldið sig jafn fjarri Hollywood og
þeim hefur verið unnt,' til dæmis
með því að búa í New York, fremur
en Los Angeles. Þegar Allen fékk
Óskarsverðlaunin kaus hann fremur
að fara á krána þar sem hann spil-
ar alltaf á mánudögum á klarinett-
ið sitt en að taka á móti þeim. Nú
verður Allen settur í mulningsvél-
ina, sem matreiðir slúðrið um fræga
fólkið fyrir almenning og lætur sölu
ganga fyrir sannleikanum. Næsti
þáttur verður á þriðjudag þegar
krafa Allens um umráðarétt yfir
börnum hans og Farrow verður tek-
in fyrir dómstóla.
KAUPMANNAHAFNARBRÉF
Steinar fyrir brauð
af skólaborðinu
BERTEL Haarder, kennslu-
málaráðherra Dana, boðaði ný-
lega endurskoðun grunnskóla-
kerfisins og því fylgir nokkur
þytur meðal stjórnmálamanna,
sem láta sig skólamálin varða.
En andstætt því sem var á árum
áður þegar allar skólaumbætur
voru hitamál mánuðum saman,
þá er málið enn sem komið er
lítið rætt manna á meðal. En
Haarder og flokkur hans geta
ekki breytt neinu upp á sitt ein-
dæmi, því sem kunnugt er situr
minnihlutastjórn að völdum. Hún
þarf því að makka við hina fiokk-
ana og málþófið sem því fylgir
getur verið ærið. Og svo er það
þannig með Dani að þeim virðist
oft á tíðum líða sárilla yfir að
vera ósammála og þeir leggja á
sig ótæpilegt erfiði til þess að
ná fram einhveiju sem að
minnsta kosti líkist samkomu-
lagi. Þessi samkomulagsárátta
er líklega arfurinn frá bænda-
samfélaginu, þar sem skipti máli
að vera samtaka og vinna sam-
an, andstætt fiskimannaþjóðfé-
laginu, þar sem hver getur róið
fyrir sig og það skiptir kannski
ekki öllu hvort er róið í dag eða
á morgun. Fiskurinn er þarna
samt. En nóg um þetta ... svona
kenningar jaðra víst við aula-
fræði. Haarder kemur úr
Vinstriflokknum, sem er andlega
skyldur Framsóknarflokknum.
Hann er bændaflokkur að upp-
lagi, þó fækkun í þeirri stétt
hafi komið skriði á kjósendahóp-
inn og nú er hann íhaldssamari
en Ihaldsflokkurinn. Auk þess á
flokkurinn sér andlega upp-
sprettu í lýðháskólahreyfingunni,
alþýðuhreyfingu er átti sér það
takmark að uppfræða almenning
á innblásinn hátt án hjálpar há-
skólamanna sem þættust eiga
alla menningu. Skáldið Grundt-
vig varð hreyfingunni mikill afl-
vaki og ljóð hans og kvæði ann-
arra ættjarðarskálda hafa löng-
um verið í miklum metum í þess-
um hópi, að ógleymdum íslend-
ingasögum og eddukvæðum.
Aldraður framsóknarleiðtogi
sagði mér eitt sinn að sér hefði
þótt skondið að mæta á flokks-
fund vinstrimanna, sem kyijuðu
samtaka nokkur ættjarðarlög úr
söngbókinni sinni í fundarbyrjun,
áður en vikið var að alvöru líð-
andi stundar. Haarder hefur
sjálfur kennt við lýðháskóla og
aldrei dregið fjöður yfir að hann
sækti hugmyndir í þann hóp.
Skoðanir hans eru ekki allar mjög
vinsælar meðal forsvarsmanna
kennara og oft hefur slegið í
brýnu milli ráðherrans og þeirra.
Jafnaðarmenn, sósíaldemó-
kratar, bræðraflokkur Alþýðu-
flokksins, sækir einnig hugmynd-
ir sínar að hluta til lýðháskóla-
hreyfingarinnar. Flokkurinn hef-
ur verið helsti kerfissmiður
danska þjóðfélagsins á þessari
öld og mótað skólakerfið jafnt
og annað. I hópi kennara hefur
hann löngum átt dygga stuðn-
ingsmenn.
Fram eftir öldinni lögðu
jafnaðarmenn og vinstrimenn
mikla áherslu á gildi menntunar
í baráttu lágstéttanna fyrir áukn-
um áhrifum. í krafti menntunar
átti alþýðan að komast til áhrifa
í samfélaginu. Undanfarna tvo
áratugi hefur stefnan verið sú
að félagslegum jöfnuði yrði best
náð með því að þroska mannlega
eiginleika í stað vitsmunalegra.
Lögð hefur verið áhersla á að
þroska samveruhæfileika barn-
anna, þannig að þau læri að vera
saman og vera sammála um hlut-
ina á félagslegan skynsemdar-
hátt og svo er lögð áhersla á tján-
ingarhæfíleika, en minni áhersla
er lögð á að þau hafí eitthvað
að tjá sig um, með öðrum orðum
læri eitthvað á bókina. Hin fé-
lagslega aðlögun situr í höfuð-
sæti, ekki menntunin í beinhörð-
um skilningi þess orðs. Sumir
segja reyndar að Dönum og
Svíum hafi tekist í sátt og sam-
lyndi það sem ekki tókst með
ofbeldi og yfirgangi í Austur-
Evrópu, en það er önnur saga.
Sem liður í þessu þroskastarfi
hafa próf og einkunnir verið af-
lögð nema í tveimur síðustu
bekkjunum, upp að því er aðeins
vitnisburður án talna. Nú leggja
jafnaðarmenn til að prófin verði
með öllu aflögð og í stað þeirra
komi verkefnavinna, gjarnan
hópvinna sem verði metin án
talna og undir þetta taka kenna-
rasamtökin. Hér er Haarder
ósammála, vill halda í prófin. En
Miðjukrataflokkurinn, Centrum-
Demokraterne, stendur undir
nafni og hefur komið með mál-
amiðlunartillögu um að nemend-
ur geti valið á milli þess að taka
próf og leysa hópverkefni.
Þekking mín af danska skóla-
kerfinu er bundin við skólagöngu
þeirra fjölskyldumeðlima sem eru
á skólaskyldualdri. Táningurinn
í fjölskyldunni segir bækurnar
almennt vera 90% myndir og af-
ganginn myndatexta. Mikið af
efninu er ljósritað. Dönskubæk-
urnar eru gjarnan hefti með
stuttum textum og svo verkefn-
um, sem oftast beinast að einum
eða fáum efnum með félagslegri
skírskotun. Þær eru fámálar eða
þöglar um tilvist manna eins og
Ludvigs Holbergs, H.C. Anders-
ens og Sörens Kirkegaards. Eitt
af því sem 'Haarder leggur
áherslu á er að gerður verði listi
yfir helstu bókmenntir Dana, sem
nemendum verði skylt að lesa,
þar á meðal heilar bækur, ekki
aðeins brot og brotabrot. Skyndi-
könnun við eldhúsborðið leiddi í
ljós að táningurinn í fjölskyldunni
hefur lauslega yfírsýn yfir mann-
kynssöguna, en telur að hann
hafi aflað hennar utan skólans
frekar en í honum. Sögukennslan
er í molum í fyllsta skilningi. Það
er sumsé ekki um neina heildar-
yfirferð að ræða, hvorki í sögu
Dana né mannkynsins, aðeins
mola héðan og þaðan og alls
ekki í neinni tímaröð.
Jöfnuðurinn í skólakerfinu átti
að jafna aðstöðu nemenda og
vinna gegn félagslegu misrétti.
Með því að hafa faglegu kröfum-
ar nógu litlar en leggja áherslu
á það sem allir hafa eiga allir
að standa jafnt að vígi. Hugsjón-
in er fögur og ásetningurinn góð-
ur, en vegurinn til helvítis er
einnig varðaður góðum ásetningi
og fögrum fyrirheitum. Það er
nefnilega líf eftir skólalífið og
þar blasir annað við en í vermi-
reit skólans. í þjóðfélagi með tíu
prósent atvinnuleysi gildir að
vera snöggur að tileinka sér hlut-
ina, læra, kunna og sýna frum-
kvæði. Þegar nemendur streyma
út úr grunnskólanum með létta
lærdómsbagga hefur hluti þeirra
stuðning heiman að. Frá foreldr-
um sem af veikum mætti hafa
reynt að halda að þeim bókum,
sem ekki sjást í skólanum og
reynt að innblása börnunum
metnað í kerfi, sem álítur metnað
af hinu illa. Hinn hlutinn hefur
engan stuðning heiman og lítinn
skilning á að menntun skipti
máli. Það skyldi þó ekki vera að
kerfið sem átti að jafna aðstöð-
una hafi svikið þá sem standa
höllum fæti í samfélaginu og
gefið þeim steina í nestið í stað-
inn fyrir brauð.
Og hvað vilja þolendurnir,
börnin? Þau virðast sjaldan
spurð, en í vor fór sjónvarpið í
heimsókn í dæmigerðan danskan
skólaeinn dæmigerðan danskan
skóladag í dæmigerðum efsta
bekk grunnskólans. í dönskutím-
anum • var stafsetningaræfing,
sem fólst í því að kennarinn las
upp texta. Fyrir framan sig höfðu
nemendur fjölritað blað sem léttu
orðin úr textanum voru prentuð
á, en á milli þeirra voru eyður
fyrir erfiðu orðin, sem þau áttu
að skrifa upp á eigin spýtur.
Þetta var gert til að þau gætu
einbeitt sér að erfiðu orðunum.
I eðlisfræði fékk ein stelpan að
fara heim, því hénni leiddist hvort
sem var og kennarinn sá þá enga
ástæðu til að þvinga hana til að
láta sér leiðast. Ein af trúarsetn-
ingum núverandi skólastefnu er
einmitt að börnunum megi ekki
leiðast, skólinn á að vera fjör,
en ég er ekki viss um að nemend-
um leiðist jafnmikið að læra og
þeim leiðist að hangsa.
Einn skólaleiður og einn skóla-
glaður nemandi voru spurðir
hvað þeim þætti um próf. Báðir
voru sammála um að það væri
betra að hafa próf, því þau hertu
á nemendum og gerðu skólastarf-
ið meira spennandi. Forsvars-
menn kennarasamtakanna virð-
ast ekki hafa hlustað eftir þess-
um röddum nemenda sinna, því
nýlega endurtóku þeir margt-
uggða kreddu sína að próf ættu
að vera útlæg úr skólakerfinu.
Daginn eftir sjónvarpsheimsókn-
ina fór ég í bíó. Við hliðina á
mér sátu nokkrir strákar á
menntaskólaaldri og ræddu
hana. Þeir máttu vart vatni halda
af hlátri yfír hve aulalegur skóla-
bragurinn hafði verið. Og með
sanni má segja að þetta hafi ver-
ið fyndið, en mitt skopskyn er
bara ekki eins ungæðislegt og
þeirra, svo mér var fremur grátur
en hlátur í hug. En það verður
forvitnilegt að sjá hvað Haarder
verður að gleypa eftir flokkasam-
bræðslu skólapólitíkusanna.
Sigrún
Stefánsdóttir