Morgunblaðið - 22.09.1992, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1992
17
Gamall draugxtr
eftirÞráin Bertelsson
Undir yfírumsjón fjármálaráð-
herra eru samin fjárlög ár hvert,
áhrifamikil ritsmíð þar sem drama-
tískar andstæður takast á, annars
vegar útgjöld og hins vegar tekjur.
Eins og öðrum sem vinna skap-
andi störf eru fjármálaráðherrum
mislagðar hendur og stundum er
andinn alls ekki yfir þeim. Þetta
þekkja rithöfundar afskaplega vel
og leita þess vegna oft til glöggra
aðila með hálfunnin verk og biðja
um ráðleggingar til að forða verk-
unum frá því að innihalda hortitti
eða ambögur og skammast sín ekki
fyrir að fara að góðra manna ráðum
og lagfæra verkin áður en þau koma
fyrir almennings sjónir.
Fjárlög næsta árs eru nú í vinnslu
og hafa ekki enn hlotið blessun
útgefenda, það er Alþingis, en
margir hafa áhyggjur af því að með
þessari ritsmíð standi til að vekja
upp gamlan draug sem allir héldu
að kveðinn hefði verið niður fyrir
tveimur árum við almennan fögnuð
og enga eftirsjá.
Hér er um að ræða bókaskatt
sem ætlað er að færa svosem 150
milljónir króna i ríkissjóð svo að
meiningin er góð hjá fjármálaráð-
herranum sem er í verulegum vand-
ræðum með hallann á ríkissjóði.
En góð meining gerir enga stoð.
Bókaskatturinn leysir engan vanda
en þess í stað teflir hann í tvísýnu
atvinnu íjölmargra bókagerðar-
manna, stefnir fyrirtækjum í gjald-
þrot, og vegur að bókmenntunum
sjálfum. Er með öðrum orðum van-
hugsaður frá grunni:
I fyrsta lagi er miðað við að bók-
sala og bókaútgáfa haldist óbreytt
þrátt fyrir bókaskattinn. Sú viðmið-
un er röng því að auðvitað fara
einhveijir bókaútgefendur á haus-
inn við þetta, bókum fækkar og
bóksala dregst saman. Það þýðir
að upphæðin sem bókaskatturinn á
að færa ríkissjóði muni aldrei ná
150 milljónum og auk þess fara
lækkandi frá ári til árs.
í öðru lagi er líklegt að atvinnu-
leysi bókagerðarmanna (sem nú er
um 4%) hæki til mikilla muna þeg-
ar þeir útgefendur sem eftir lifa
flytja til útlanda megnið af fram-
leiðslu sinni, þannig að þeir einu
sem verulega munu græða á bóka-
skattinum íslenska verða bókagerð-
armenn í Belgíu og Hollandi og
Hongkong og jafnvel Singapore.
í þriðja lagi verður hlutskipti rit-
höfunda enn erfiðara en áður þegar
bókagerð hefur að mestu flust úr
landi eða verið aflögð. (En um rit-
höfunda og bókaskattinn munu
verða í framtíðinni skrifaðar marg-
ar greinar ef ekki verður horfið frá
þessari vitleysu á næstu dögum).
í fjórða lagi er það ótrúlega mis-
ráðið að leika það hættuspil að
hafa bókmenntir þjóðarinnar að
veði þegar um er að ræða að afla
upphæðar á borð við 150 milljónir
króna.
Ekki veit ég hvort íslensk menn-
ing hefur verið metin til ijár en á
þeim tímum sem við nú lifum finnst
mér það samt heldur trúlegt. Ég
veit reydnar ekki hvaða tölur eru
nefndar í sambandi við verðmæti
menningar heillar þjóðar, en hitt
veit ég að 150 milljónir eru hlægi-
leg upphæð þegar ársvelta ríkis-
sjóðs er annars vegar. Niðurstöðu-
tölur síðasta árs voru eitthundrað
og níu milljarðar fimmhundruð sjö-
tíu og fjórar milljónir og sjöhundruð
þúsund krónur og af þeirri upphæð
eru hundrað og fimmtíu milljónir
aðeins 0,13%.
Þráinn Bertelsson.
„Eins og öðrum sem
vinna skapandi störf
eru fjármálaráðherrum
mislagðar hendur og
stundum er andinn alls
ekki yfirþeim."
Það er ekki búmannlegt að taka
þá áhættu að grafa undan bóka-
gerð sem er einn af hornsteinum
íslenskrar menningar til að auka
tekjur ríkissjóðs um rúmlega 0,1%.
Ekki búmannlegt og raunar óveij-
andi.
Allir vita að íslensk tung á í vök
að veijast um þessar mundir. Er-
lendir fjölmiðlar, útvarpsstöðvar,
sjónvarpsstöðvar og kvikmyndir
eiga allt að því óhindraðan aðgang
að þessu litla málsvæði og nú er
mjög um það rætt að ryðja öllum
hindrunum úr vegi og ganga enn
lengra, jafnvel alla leið inn í Evrópu-
bandalagið.
Það eru ekki nemá tvö ár síðan
Alþingi samþykkti að reyna að
styðja íslenska menningu með því
að hlífa bókmenntum við skattlagn-
ingu. Sú samþykkt Alþingis átti sér
langan aðdraganda. í tuttugu ár
höfðu menn barist fyrir þessu rétt-
lætismáli. Síðan hefur svo sannar-
lega ekkert gerst sem bendir til
þess að staða tungu og bókmennta
sé orðin óþarflega traust.
Sjálfsagt er þetta delluhugmynd
um aldrei átti að spyijast út og
verður dregin til baka áður en alvar-
leg umræða hefst um hana. En
þegar íslensk menning er annars
vegar er aldrei of varlega farið:
Ef það kemur á daginn að fjár-
málaráðherrann hafi skort svo mjög
andagift og hugarflug við samningu
tekjuöflunarliðar fjárlagafrum-
varpsins að hann telji það þjóðþrifa-
mál að skattleggja bækur þá verða
allir þeir sem unna íslenskri menn-
ingu, bókmenntum og íslenskri
tungu að taka höndum saman um
að koma vitinu fyrir hann.
Jafnvel þótt maðurinn hafi meiri
áhuggjur af fjárlagagatinu heldur
en menningu og tungu sem hefur
orðið lífseig þrátt fyrir eyrnafíkjur
frá landsfeðrum gegnum tíðina
hlýtur hann að skilja að það er
vondur bissniss að leggja framtíð
bókagerðar á íslandi að veði til
þess að auka tekjur ríkissjóðs um
0,1%.
Mergurinn málsins er nefnilega
sá að það er heilög skýlda ríkis-
stjórna að sjá til þess að íslensk
tunga og bókmenntir geti lifað og
jafnvel dafnað. Að bregðast þeirri
skyldu er ófyrirgefanlegt.
Höfundur er formaður
Rithöfundasambands íslands.
svo vel...
' ESPRF.SSÖ
nu.250 g
Skútuvogi 10a - sími 686700
TILBOÐ
Flúrlampar
1 x 36 w
verð: 1.295.-
RAFSÓL
IK
Skipholti 33
S.35600
SPARISJÓÐUR VÉLSTJÓRA SAMEINAR KOSTINA
TAKTU SKYN SAMLEGA ÁKVÖRÐUN í FJÁRMÁLUM.
Við bjóðum einstaklingum og fyrirtækjum alhliða fjármálaþjónustu eins og hún gerist best og hraðvirkust
á okkar dögum. Jafnframt kostum við kapps um að halda hinu persónulega og hlýlega andrúmslofti sem
hefur auðkennt sparisjóðina alla tíð.
• innlánsreikningar • sparisjóðsbréf • viðskiptaþjónusta innan- og utanlands • greiðslukortaþjónusta
• almenn gjaldeyrisþjónusta • fjármálaráðgjöf • lán til lengri eða skemmri tíma
n
SPARISJOÐURINN
SPARISJÓÐUR VÉLSTJÓRA
Borgartúni 18, Síðumúla 1, Rofabæ 39