Morgunblaðið - 22.09.1992, Blaðsíða 18

18_____________MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 22. SEPTEMBER 1992_
Burt með starfsemina!
eftir Emil
Ragnarsson
Inngangnr
Mikil umskipti urðu í starfsemi
Tæknideildar Fiskifélags íslands og
Fiskveiðasjóðs íslands (TFF) í júlí
sl., nánar tiltekið 22. júlí. Þann dag
lauk innan veggja Fiskifélagsins
þeim þætti í starfsemi deildarinnar,
sem hefur verið þýðingarmestur að
mati starfsmanna. Jafnframt urðu
þau tímamót, að þar með lauk ára-
tuga sögu Fiskifélagsins á vett-
vangi verklegra og hagnýtra rann-
sókna og fræðslu á tæknisviði, sem
skilar sér beint út í atvinnulífið.
Þess í stað verður pappírsstarfsem-
in ráðandi. Ef til vill góð umskipti
að mati sumra. Áður en lengra er
haldið, og til að lesandinn nái þræð-
inum, þá er hér átt við rannsóknir
og mælingar TFF um borð í físki-
skipum.
Greinarhöfundur hefur fram til
þessa látið við sitja að skrifa fag-
lega um tæknileg málefni á sjávar-
útvegssviðinu, og þá einkum um
það svið er snertir fískiskip og
tengda þætti. Það er því ef til vill
orðið tímabært, ekki síst í ljósi fyrr-
greindra umskipta, að fara aðeins
út fyrir tæknilega sviðið, og láta
skoðun sína opinskátt í ljós á opin-
berum vettvangi á því hvernig ráða-
menn standa að málum. Tæknideild
vakti athygli „Versins á þeim tíma-
mótum, sem deildin stóð frammi
fyrir, og þeirri starfsemi sem nú
víkur til hliðar, áðumefndan dag,
og fékk blaðamann Morgunblaðsins
í heimsókn. Það urðu því talsverð
vonbrigði þegar þessum þáttum
voru engin skil gerð, og geta verið
ýmsar ástæður fyrir því (sumarleyf-
istími o.s.frv.). Þegar um það var
spurt, bauðst hins vegar pláss í
blaðinu fyrir greinarkom frá starfs-
manni, og var það þegið.
Starfsemi Tæknideildar
Starfsemi deildarinnar hefur
einkum verið skipt í þijú megin-
svið, þ.e.:
Á) Upplýsingamiðlun, ráðgjafar-
störf og þjónusta við útveginn og
ýmsa aðila.
B) Rannsóknir og athuganir á
fískiskipum, véla- og tækjabúnaði.
C) Sérstök störf fyrir Fiskveiða-
sjóð íslands.
Það sem hér verður gert að
umtalsefni er starfsemi undir lið
B. Tæknideild hóf visst brautryðj-
endastarf í sambandi við mælingar
og rannsóknir á brennsluolíunotkun
fískiskipa og setti fyrstu olíurennsl-
ismælana með íjaraflestri um borð
í íslensk fískiskip. Það eru hartnær
tveir áratugir síðan undirbúningur
að þessu starfí hófst. Mörg skref
hafa verið stigin síðan, og má þar
nefna frumkvæði sem íslenskir
framleiðendur höfðu í fjöldafram-
leiðslu á slíkum búnaði.
Næsta mikilvæga skref hjá
starfsmönnun deildarinnar var þátt-
taka í samnorrænu orkusparnaðar-
verkefni á vegum Nordforsk (1981
- 1984), en þá hófust mælingar
deildarinnar á afli vélar til skrúfu
og þar með eldsneytisnýtingu véla
(eyðslustuðlum). í framhaldi af því
hefur deildin smíðað stóran hluta
af sínum mælitækjabúnaði í tækja-
sal deildarinnar, auk prófunarbún-
aðar til að fylgjast með mælitækja-
búnaði, enda leggja starfsmenn
metnað sinn í það að nákvæmni
mælinga sé eins og hún gerist best
hjá rannsóknastofnunum.
Svo vikið sé að Nordforsk-verk-
efninu, þá má það koma hér fram,
að þótt starfsmenn deildarinnar
hafí aðeins verið 45 á þeim tíma,
og í samstarfi við stofnanir sem
töldu jafnvel tugi manna, þá var
TFF afkastamest á sviði mælinga
um borð í fískiskipum. Ef ekki hefði
komið til áhugi, framsýni og þolin-
mæði íslenskra útvegs-, skips-
stjómar- og vélstjómarmanna,
hefði þátttaka deildarinnar vart
verið svipur hjá sjón.
Þriðja stigið í aflnýtni- og olíu-
mælingum var tölvuvæðing mæl-
„Það eru átta mánuðir
síðan stjórn FI sam-
þykkti þau skipti að
afsala sér tækjasalnum
gegn sambærilegri að-
stöðu sem ráðuneytið
útvegaði. Ennþá bólar
ekkert á þeirri aðstöðu,
og ekki að sjá að unnið
hafi verið í því máli. Sá
grunur læðist að grein-
arhöfundi að það standi
ekki til að útvega
hana.“
inganna um borð í skipum. Með
þeim búnaði, sem að öllu leyti er
unnin af starfsmönnum, fæst sam-
tíma skráning frá öllum nemum,
varðveisla upplýsinga, tölulegar
upplýsingar á skjá og prentara,
meðaltalstölur og teiknun ferla að
aflokinni mælingu. Unnið hefur
verið að frekari þróun þessa búnað-
ar, en sú vinna hefur nú stöðvast.
Svo vikið sé að annars konar
mælingum, þá hóf TFF undirbúning
að titringsmælingum fyrir 23 árum,
og er að byggja upp fæmi á því
sviði. Titringur er vandamál í mörg-
um skipum. Gerðar hafa verið
mælingar í nokkrum skipum, og
hefur þegar náðst ákveðinn árangur
á þessu sviði, þótt enn sé langt í
land.
Mikilvægi tækjaaðstöðu
Aflvaki starfsemi á þessu sviði
er sú aðstaða, sem deildin hefur
haft í húsakynnum Fiskifélagsins,
svonefndur „tækjasalur, en sú að-
staða hýsti m.a. vélfræðikennslu,
sem Fiskifélagið stóð fyrir á sinni
tíð, og margir þekkja. Þessi aðstaða
er ekki lengur fyrir hendi, hún hef-
ur verið af deildinni tekin og á að
hýsa nokkra veiðieftirlitsmenn, sem
skila af sér skýrslum eftir veiðiferð-
ir og taka við nýjum skipunum, auk
þess að vera kaffíkrókur Fiskistofu.
Til hvers þarf aðstöðu, fara ekki
mælingarnar fram um borð í skip-
unum? Vissulega er svo. En eins
og áður hefur komið fram, þá er
stór hluti búnaðarins smíðaður hjá
deildinni, og það þarf aðstöðu til
slíks. Allt viðhald á mælitækjum fór
þar fram, prófanir á tækjum fyrir
og eftir mælingar, jafnvel prófanir
á olíunemum frá öðrum framleið-
endum, auk þess að vera geymslu-
staður og „pökkunaraðstaða" fyrir
og eftir mælingar. Þegar starfs-
menn fara í viðamestu mælingarnar
losar farangurinn 200 kg. og telur
marga tugi eininga. Mismunandi
er hvað þarf af búnaði í einstakar
mælingaferðir.
Þegar tækjasalurinn var yfírgef-
inn var hafínn undirbúningur að
því að koma upp prufubekk fyrir
titringsnema fyrir áðurnefndar titr-
ingsmælingar. Þá má nefna það hér
að þeir skipta hundruðum þeir nem-
ar, í skólum á sjávarútvegssviði,
sem komið hafa í starfskynningar,
og þar hefur tækjasalurinn gegnt
veigamiklu hlutverki.
Það er óhætt að segja, að starfs-
menn TFF hafí sett hljóða, þegar
þær fréttir spurðust út í janúarlok
sl. að afloknum stjórnarfundi Fiski-
félags íslands (FÍ), að aðstaðan
skyldi af þeim tekin til að unnt
væri að hýsa verðandi Fiskistofu. Á
móti útvegaði sjávarútvegsráðu-
neytið „sambærilega aðstöðu" í
Skúlagötu 4 (Sjávarútvegshúsið),
eins og stendur í fundargerð. Það
verður að teljast nýtt form á hag-
ræðingu að ijúfa tengsl milli ann-
ars vegar skrifstofuaðstöðu tækni-
manna og hins vegar tækja- /rann-
sóknaaðstöðu. Það þarf ekki að fara
mörgum orðum um slíkt óhagræði
í þessu tilviki. Má í því sambandi
nefna tímasóun starfsmanna í rölt
milli húsa í tíma og ótíma, ekki
bara eins starfsmanns heldur allt
upp í fjögurra. Þar við bætist flutn-
ingur á ýmsum gögnum og tækja-
kosti milli húsa, undirbúningur í
UM LOTNINGU
OG FYRffiLITNINGU
eftir Vilhjálm
Bjarnason
Eitt sinn fór ég í Listasafn ís-
lands í leiðsögn Hrafnhildar
Schram. Hún staldraði við mynd
eftir Kjarval, „Reginstund", og út-
skýrði táknmál myndarinnar. Það
fór um mig undarleg tilfínning. Ég
vissi ekki hvers eðlis tilfínningin
var og get ekki lýst henni. En nú
veit ég að tilfínningin heitir lotning.
Flestar þjóðir láta sér annt um
menningararf sinn og sýna það í
verki. Eitt sinn heimsótti ég her-
mannagrafreit í nágrenni við Cam-
bridge.'Þá fann ég fyrir lotningu.
Mér fannst mikið til koma á hvern
hátt Bandaríkjamenn minnast
þeirra, er fallið hafa fyrir frelsið.
Á sama hátt finnst mér mikið til
koma á hvem hátt hægt er að lesa
bandaríska sögu í miðborg Was-
hington-borgar. Á bökkum Po-
tomac-ár stendur Listamiðstöð
Kennedys forseta. Á svæðinu frá
þinghúsinu til minnismerkis Linc-
olns forseta standa opinberar bygg-
ingar og minnismerki í röðum. Allt
segir þetta sögu.
Frægast þeirra er Hvíta húsið.
Önnur mikilfengleg hús eru bygg-
ing Hæstaréttar, Bókasafn þings-
ins, Þjóðskjalasafnið, aðsetur Alrík-
islögreglu og listasöfn, sem auð-
jöfrar eins og Andrew Mellon og
Joseph Hirshom gáfu bandarísku
þjóðinni. Erfingjar Mellons gáfu
síðan viðbót fyrir nútímalist.
Bandaríkin eiga marga Sigurliða
og Helgu, Kirby Green, konu hans
Guðríði Stefánsdóttur og systkini
hennar, Gunnar og Sesselíu. Þá
má ekki gleyma söfnum Smithson-
ian-stofnunarinnar.
En fínn ég einhvern tíma fyrir
lotningu þegar ég skynja söguna í
íslenskum byggingum? Stundum
fínn ég söguna streyma úr gömlum
húsum, sem haldið er við, og þau
hafa hlutverk en þegar ég hugleiði
ástand nokkurra opinberra bygg-
inga fyllist ég fyrirlitningu. Margar
byggingar eru í niðumíðslu og illa
famar af viðhaldsleysi. Og endur-
nýtingarstefna opinberra bygginga
er að ganga fram af tilfinningum
mínum. Það virðist ekki mega
byggja hús fyrir nokkra starfsemi
en hins vegar er hægt að nota
gamla hjalla í hvað sem er og
bjarga misvitrum athafnamönnum
úr klandri.
í hvert skipti, sem til stendur
að reisa byggingu fyrir opinbera
starfsemi, rísa molbúar upp á aftur-
lappirnar og æpa. Hatrömustu deil-
ur í þessu landi hafa staðið um
Seðlabanka og Ráðhús. Minna
máli skiptir hvað menn gera inni í
Seðlabanka og Ráðhúsi.
Menntamálaráðherra segir að
það séu lausir 200 þúsund fermetr-
ar af skrifstofuhúsnæði í Reykja-
vík. Og hann virðist ætla að nota
eitthvað af þeim fermetrum fyrir
stofnanir á vegum ráðuneytisins
og nýtur til þess aðstoðar kommún-
ista, sem gengið hefur til liðs við
Sjálfstæðisflokkinn án þess að
skipta um skoðanir. Sá gegnir nú
embætti þjóðminjavarðar. Þessum
herrum hefur dottið það í hug, að
rétt sé að flytja Þjóðminjasafnið
úr húsi sínu við Hringbraut, í slát-
urhús eða mjólkurstöð, sem er víst
tillaga Borgfírðinga. Ætli þeim
detti ekki næst í hug að flytja starf-
semina í Miklagarð eða Borgar-
kringlu.
Vita þessir menn ekki að bygg-
ing Þjóðminjasafnsins er minnis-
merki um stofnun lýðveldis á sama
hátt og Alþingishúsið er minnis-
merki um þúsund ára byggð og
Þjóðarbókhlaða verður minnis-
merki um ellefu hundruð ára byggð
í landinu? Það verður að gera þá
kröfu til stjórnmálamanna og emb-
ættismanna á þeirra vegum, að
þeir beri virðingu fyrir því sem
þjóðinni er helgast.
Og í Þjóðminjasafninu vann dr.
Kristján Eldjárn, einhver mikilvirk-
asti menningarsagnfræðingur
þessarar þjóðar, dijúgt æviverk
ásamt margvíslegum embættis-
skyldum. Blessuð sé minning hans.
Það hefur farið hátt, að rétt sé
að flytja Hæstarétt í Landsbóka-
safnið þegar þjóðin tímir að klára
nýja Þjóðarbókhlöðu. Ég vona að
sú hugmynd hafí verið jörðuð, þó
ekki væri nema af ástæðum, sem
Þórarinn Eldjárn hefur bent mér
á: Það þyrfti að afmá nöfn þeirra
merkismanna, sem skráð eru á
Safnahúsið en í ktað þeirra kæmu
Vilþjálmur Bjarnason
„ Vita þessir menn ekki
að bygging Þjóðminja-
safnsins er minnis-
merki um stofnun lýð-
veldis á sama hátt og
Alþingishúsið er minn-
ismerki um þúsund ára
byggð og Þjóðarbók-
hlaða verður minnis-
merki um ellefu hundr-
uð ára byggð í land-
inu?“
að sjálfsögðu nöfn höfuðkrimma
þjóðarinnar.
Ég vona að dómsmálaráðherra
ásælist Landsbókasafnið ekki frek-
ar og að húsið verði musteri ís-
lenskrar bókmenningar.
Þjóðskjalasafn íslands er komið
í aflóga mjólkurstöð. Alveg óskap-
Emil Ragnarsson
mælingaferðir á tveimur stöðum og
áfram má telja. Þá er það á vissan
hátt nýstárlegt fyrirkomulag að
„vista“ eigin starfsemi annars stað-
ar til að hýsa aðra starfsemi í eigin
húsnæði, án þess að í því felist
hagræðing fyrir viðkomandi stofn-
un. Ekki verður það skilið á annan
veg en þann, að þessi starfsemi
megi missa sín, þegar jafnvel sum-
ir stjórnarmenn FI hafa þá skoðun
að þessi starfsemi geti farið í annað
húsnæði. Þó kann það að vera að
þeir skilji ekki hlutverk tækjaað-
stöðunnar og álíti hana einvörðungu
geymslu.
Þáttur
sjávarútvegsráðuneytisins
Það eru átta mánuðir síðan stjóm
FÍ samþykkti þau skipti að afsala
sér tækjasalnum gegn sambærilegri
aðstöðu sem ráðuneytið útvegaði.
Ennþá bólar ekkert á þeirri að-
stöðu, og ekki að sjá að unnið hafí
verið f því máli. Sá gmnur læðist
að greinarhöfundi að það standi
ekki til að útvega hana.
Vinnubrögð ráðuneytismanna
eru furðuleg þar sem reynd var sú
leið að láta millilið fá okkur (starfs-
menn deildarinnar) til að flytja okk-
ar hafurtask yfír í Skúlagötu 4, og
bjóða upp á geymslupláss fyrir bún-
að hér og þar, hægt væri að kom-
ast í „skrúfstykki á eiphvetju af
þeim fjölmörgu verkstæðum (rann-
lega ljót bygging, sem hefur Iokið
hlutverki sínu, og á að rífa eins
og diskótekið við Fúlalæk, sem hét
Klúbburinn, fékk að hverfa.
Og svo ætlar Reykjavíkurborg
að byggja listamiðstöð í aflóga
kúabúi á Korpúlfsstöðum. Byggið
heldur nýtt, sem þjónar tilgangi
sínum.
Listasafni íslands var ráðstafað
í íshús eða diskótek til að bjarga
Framsóknarflokknum. Að vísu
tókst þolanlega við þá endurbygg-
ingu.
Og hvar eru höfuðstöðvar sam-
vinnuhreyfíngarinnar? í endur-
bættri skreiðarskemmu á Kirkju-
sandi.
Og hvar er Rannsóknarlögregla
ríkisins (FBI)? í gamalli trésmiðju.
Þá var í tísku hjá ríkinu að kaupa
trésmiðjur.
Og hvar er ríkisféhirðir? í kart-
öflugeymslu.
Og hvar eru skrifstofur forseta
og forsætisráðherra? í tugthúsi.
Og hvar hátíðlegur fundarstaður
ríkisstjómarinnar? í bústað norsks
hvalveiðimanns.
Finnst mönnum virðing og reisn
yfír þessum ráðstöfunum? Ekki
mér.
Veruleg hætta steðjar að Þjóð-
minjasafni íslands. En það eru til
tillögur, sem hægt er að fara eftir,
til endurbóta á núverandi húsnæði
safnsins.
Þær tillögur minna dálítið á það
sem best hefur verið gert í erlend-
um húsaviðbótum. Minni ég á píra-
mítann við Louvre í París og Áust-
urbygginguna við Ríkislistasafnið
í Washington.
Alþingi og þjóðin verða að taka
höndum saman og koma í veg fyr-
ir slys, sem liggur.í loftinu.
Höfundur er viðskipt&fræðingur
ogáhugamaður um atvinnu- og
menningarsögu.