Morgunblaðið - 14.11.1992, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1992

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Uppstokkun lífeyrís
sjóðakerfisins
Breska ráðgjafarfyrirtækið En-
skilda skilaði fyrir skömmu
skýrslu um eftirspurn eftir hluta-
bréfum hér á landi þar sem fjallað
er um helstu aðila á hlutabréfa-
markaði eins og lífeyrissjóði, verð-
bréfasjóði, vátryggingafélög, ein-
staklinga og erlenda fjárfesta.
Þetta er síðari hluti skýrsiu En-
skilda um hlutabréfamarkaðinn en
í fyrri hlutanum, sem var kynntur
sl. sumar, var fjallað um viðskipta-
kerfí verðbréfa og skipulag Verð-
bréfaþings íslands. Þar lagði fyrir-
tækið m.a. fram tillögur um
breytta stjóm Verðbréfaþingsins
og að átak þyrfti að gera til að
skrá fleiri hlutafélög á þinginu.
Jafnframt þyrfti að gera viðskipti
með hlutabréf sýnilegri þannig að
upplýsingar um raunverulegt verð
og umfang viðskipta væm að-
gengilegar öllum. Tekið var tillit
til þessara tillagna Enskilda við
uppbyggingu viðskiptakerfis fyrir
hlutabréf og skipulagningu Verð-
bréfaþingsins og hafa þær reynst
ákaflega mikilvægt framlag til
þróunar hlutabréfamarkaðarins.
Það em fyrst og fremst tillögur
Enskilda um uppstokkun í lífeyris-
sjóðakerfínu sem vekja athygli í
nýju skýrslunni. Enskilda kemst
að þeirri niðurstöðu að núverandi
skipulag lífeyrissjóðanna samiým-
ist ekki opnun fjármagnsmarkað-
arins hér á landi. Telur fýrirtækið
eðlilegt, að hér séu starfandi
10—15 lífeyrissjóðir í stað 86 sjóða.
í skýrslunni er gerður samanburð-
ur á kostnaði við rekstur sjóðanna
og kemur þar fram að meðalkostn-
aður þeirra er hár á alþjóðlegan
mælikvarða. Niðurstaðan er sú að
með sameiningu megi ná fram
spamaði þannig að sjóðimir geti
mætt skuldbindingum sínum betur
í framtíðinni. Fækkun sjóðanna
muni almennt leiða af sér faglegri
stjórnun þeirra og auka möguleika
á hærri ávöxtun eignanna.
Enskilda telur að sammni líf-
eyrissjóðanna geti ýmist átt sér
stað með því að stærri sjóðir taki
við þeim smærri eða samruna
sjóða af svipaðri stærð. Þá geti
komið til greina að verðbréfafyrir-
tæki taki að sér umsýslu smærri
sjóða ef það reynist hagkvæmt.
Til að hvetja til sameiningar lífeyr-
issjóða er bent á þá leið að draga
úr tengslum lífeyrissjóða og verka-
lýðsfélaga þannig að launþegar
og atvinnurekendur hafí fijálst val
um hvaða lífeyrissjóð þeir kjósa
að greiða til. Með auknu fijáls-
ræði megi auka samkeppni og
hvetja til faglegri vinnubragða í
lífeyrissjóðakerfínu.
Þær hugmyndir sem Enskilda
setur fram í skýrslu sinni um ís-
lenska lífeyrissjóði eru ekki nýjar
af nálinni. Umræður um nauðsyn
á hagræðingu í lífeyrissjóðakerf-
inu hafa staðið yfír um árabil og
lagafrumvarp um starfsemi þeirra
legið fyrir um langt skeið. Einnig
hefur þróunin að einhveiju marki
verið í þá átt, að sjóðir hafa verið
að sameinast og er það raunar
viðurkennt í skýrslunni. Má þar
benda á sameiningu Lífeyrissjóðs
byggingamanna og Lífeyrissjóðs
málm- og skipasmiða um mitt
þetta ár. Þá hefur sameining sjö
lífeyrissjóða á Norðurlandi verið
ákveðin um næstu áramót. Lífeyr-
issjóður verslunarmanna tók við
Lífeyrissjóði apótekara og lyfja-
fræðinga árið 1990 og mun vænt-
anlega taka við Eftirlaunasjóði
Skeljungs hf. um næstu áramót.
Frekari samruni mun ennfremur
vera á döfínni.
Á hinn bóginn má benda á að
Enskilda setur skipulag lífeyris-
sjóðanna í samhengi við þróunina
á fjármagnsmarkaðnum. Jóhannes
Nordal seðlabankastjóri sagði orð-
rétt um þetta efni í viðskiptablaði
Morgunblaðsins fyrir skömmu:
„Lífeyrissjóðirnir eru orðnir
hryggurinn í lánakerfí okkar að
því er varðar langtímalán, verð-
bréfakaup, hlutabréfakaup o.þ.h.
Það er ákaflega mikilvægt að
þeirra starfsemi sé sem best skipu-
lögð og ég er sammála þeim með
það að mikilvægt sé að draga þá
saman í stærri heildir svo þeir
geti rekið markvissan og betur
unna íjárfestingarstefnu. Jafn-
framt er einnig mikilvægt að hafa
samkeppni á þessum markaði.“
Við þetta má svo bæta, að þegar
takmarkanir á fjárfestingum ís-
lendinga í erlendum verðbréfum
verða afnumdar um næstu áramót
hljóta smærri lífeyrissjóðir að eiga
litla möguleika. Stórir og öflugir
lífeyrissjóðir með mikið ráðstöfun-
arfé og nauðsynlega sérþekkingu
munu standa mun betur að vígi
enda þótt búast megi við að farið
verði hægt af stað í þessum efnum.
Það má því vera Ijóst, að skýrsla
Enskilda er afar mikilvægt innlegg
í umræðuna um stöðu lífeyrissjóð-
anna. Fram hefur komið hjá sum-
um forráðamönnum verðbréfafyr-
irtækja að skýrsla Enskilda sé
yfirborðsleg og að ekki sé fjallað
nægilega ítarlega um ýmsa þætti.
Aðrir benda á að ekki hafi verið
ijallað um lífeyrissjóðakerfið með
sama hætti áður og skýrslan sé
ekki síðra framlag til þróunar
markaðarins en hinar fyrri hafi
verið. Það er ástæða til að taka
undir síðarnefnda sjónarmiðið. Til-
lögur Enskilda ber að taka til
gaumgæfilegrar athugunar. Hvar-
vetna í atvinnulífinu er að eiga sér
stað endurskipulagning með það
fyrir augum að draga úr kostnaði
og vanda betur til verka. Á tímum
örra breytinga á fjármagnsmark-
aði er mikilvægt, að slík hagræð-
ingarbylgja gangi einnig yfir líf-
eyrissjóðakerfið.
AF INNLENDUM
VETTVANGI
MARGRÉT ÞÓRA ÞÓRSDÓTTIR
Bæjarstjóramálið í Ólafsfirði
Röð misklíðarefm
að hatrammrí deil
DEILUR hafa staðið yfir í bæjar-
sljórn Ólafsfjarðar um alllangt
skeið og hefur hvað eftir annað
verið leitað lausna til að setja þær
niður, en nú um síðustu helgi var
höggvið á hnútinn þegar meiri-
hluti bæjarstjónar samþykkti á
lokuðum fundi í bæjarstjórn að
víkja bæjarstjóranu rn, Bjarna Kr.
Grímssyni frá störfum. Jafnframt
tilkynnti Sigurður Björnsson for-
maður bæjarráðs að hann myndi
hætta störfum í bæjarstjórn á
næsta fundi sem verður í desem-
ber. Mikið hefur gengið á síðustu
misseri. í júní á síðasta ári Iögðu
þrír aðalfulltrúar Sjálfstæðis-
flokks í bæjarstjórn til að bæjar-
stjóra yrði sagt upp störfum en
klofningur varð í meirihiutanum
því forseti bæjarstjómar greiddi
tillögunni ekki atkvæði. í kjölfar-
ið tóku þremenningarnir sér Ieyfi
frá störfum í bæjarstjórn til ára-
móta, en komu síðan aftur í byij-
un þessa árs. Sættir höfðu þó
ekki tekist milli manna og þróuð-
ust mál á þann veg að bæði Bjami
og Sigurður víkja. Ósætti hefur
verið milli þeirra Sigurðar og
Bjama og hefur komið til nokk-
urra alvarlegra árekstra milli
þeirra, m.a. í svokölluðu frysti-
húsmáii, Fiskmarsmáii og varð-
andi framboðsmál.
Bjarni Kr. Grímsson var ráðinn
bæjarstjóri í Ólafsfírði í júlí árið
1988 en áður hafði Valtýr Sigur-
bjamarson gegnt starfinu. Sjálf-
stæðisflokkurinn fékk meirihluta f
sveitarstjómarkosningum árið 1986,
vann með 7 atkvæða mun, en síð-
ustu 12 ár þar á undan höfðu vinstri
menn verið í meirihluta í Ólafsfírði.
Pólitískt ástand er viðkvæmt í Ólafs-
fírði og skiptast menn nokkuð jafnt
niður á listana tvo, Sjálfstæðisflokk
og Vinstri menn og Oháða. Áður en
vinstri menn komust til valda höfðu
sjálfstæðismenn stjómað bænum í
tvo áratugi
Eftir að sjálfstæðismenn höfðu
að nýju náð meirihluta í bæjarstjórn
í kosningunum 1986 kom fram vilji
til að skipta um bæjarstjóra, þeir
vildu fá sjnn mann í stólinn. Bjami,
sem er Ólafsfirðingur, var flokks-
bundinn framsóknarmaður er hann
var ráðinn bæjarstjóri, en gekk í
Sjálfstæðisflokkinn síðar. Var það
mál margra sjálfstæðismanna að
óþarfi hefði verið að skipta á Valtý,
sem öllum þótti hinn vænsti maður
og fá í hans stað annan framsóknar-
mann. Þá má einnig nefna að innan
Sjálfstæðisflokksins í Ólafsfírði er
ekki gleymt meðhvaða hætti Sigurð-
ur og Þorsteinn Ásgeirsson komu inn
á lista flokksins fyrir kosningamar
1986. Þeir gerðu nokkurs konar
hallarbyltingu og boluðu burtu
mönnum sem áður höfðu verið á list-
anum.
Frystihúsmálið
Tvö fiystihús voru rekin í Ólafs-
fírði, Hraðfrystihús Ólafsfjarðar,
sem bærinn átti meirihluta í og
frystihús Magnúsar Gamalíelssonar.
Bæði frystihúsin áttu í rekstrarvand-
ræðum sem leiddi til þess að ákveð-
ið var að sameina þau í eitt og hafði
bærinn forgöngu í því máli. Var
Fjölmargir Ólafsfirðingar fylgdust með umræðum um bæjarstjóramáli
sjónvarpað beint um kapalkerfi um bæinn.
Bjama falið umboð bæjarins, en með
honum störfuðu Gunnar Þór Magn-
ússon útgerðarmaður og formaður
Sjálfstæðisfélaganna í Ólafsfirði og
Þorsteinn Ásgeirsson sem þá var
formaður bæjarráðs og fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystihúss Ólafs-
íjarðar (HÓ). Sameining frystihús-
anna varð með þeim hætti að HÓ
keypti landeignir Magnúsar Gamalí-
elssonar. Sameiningarmálið varð til
þess að togstreita fór að myndast
milli manna. Tveir aðilar höfðu
áhuga á að eignast frystihúsið og
togarann Ólaf Bekk, annars vegar
Gunnar Þór Magnússpn útgerðar-
maður og hins vegar útgerðarfélagið
Sæberg. Sæberg er í eigu Sigvalda
Þorleifssonar og fjölskyldu Lámsar
Jónssonar fyrrverandi alþingis-
manns, en Láms og Bjami em systk-
inaböm.
Þorsteini Ásgeirssyni var sagt upp
störfum sem framkvæmdastjóra HO
og tók Sigurður Björnsson upp
hanskann fyrir hann, en hann og
eiginkona Þorsteins em systkina-
böm. Segja fylgismenn Sigurðar og
Þorsteins að Bjarni hafi notað um-
boð sitt frá bænum til að reka Þor-
stein frá fyrirtækinu, en þetta varð
til þess að samkomulagið í bæjar-
stjórn varð ekki sem best. Aðrir
benda á að það hafí ætíð staðið til
að skipta um framkvæmdastjóra,
fyrirtækið hafi verið komið í þrot,
endurskipulagning stóð yfir og sjálf-
ur hafi Þorsteinn bókað á fundi
stjómar HÓ að hann myndi víkja
sæti.
Mikil átök urðu í bæjarstjórn eftir
að stjóm HÓ hafði gerði að tillögu
sinni að Hlutafjársjóður og Ólafs-
fjarðarbær afskrifuðu megnið af
hlutafé sínu í félaginu og þá var
einnig lagt til að tilboði Sæbergs í
frystihúsið og togarann Ólaf Bekk
yrði tekið. Vinstri menn og hluti
sjálfstæðismanna í bæjarstjóm vom
mótfallnir þessari ráðstöfun í fyrstu,
en svo fór að tillagan var sam-
þykkt. Synir Magnúsar Gamalíels-
sonar, sem og Gunnar Þór Magn-
ússon, urðu gramir þessari niður-
stöðu og töldu að hægt hefði verið
að fá mun hærra verð fyrir eignim-
ar á frjálsum markaði.
í frystihúsmálinu komu ættar-
Bjami Kr. Sigurður
Grímsson. Bjömsson.
tengslin glögglega í ijós, Sigurður
Björnsson tengist inn í fjölskyldu
Magnúsar Gamalíelssonqr, sem taldi
sig verða uridir í baráttunni, en
Bjami Kr. Grímsson tilheyrir fjöl-
skyldu Sæbergsmanna.
Fiskmarsmálið
Sigurður Bjömsson var fram-
kvæmdastjóri Fiskmars hf., þróun-
arfyrirtækis sem ætlað var að fram-
leiða útflutningsvöru úr afskurði
sem fellur til við snyrtingu fiskflaka.
Bæjarábyrgðir, sem sótt var um í
nafni fyrirtækisins, hafa mikið verið
til umræðu í tengslum við bæjar-
stjóramálið og telur Bjarni að í því
máli hafi fyrst brostið trúnaður milli
þeirra Sigurðar, en þeim ber ekki
saman í þessu máli.
Bjami segir að í sínum huga hafí
legið ljóst fyrir að Sigurður hafi lof-
að bænum fyrsta veðrétti í vélum
fyrirtækisins, en síðar hafi komið í
ljós að Sparisjóður Ólafsfjarðar hafði
fyrsta veðrétt og bæjarsjóður annan.
Sigurður segir að vilyrði hafi
fengist fyrir lán hjá Iðnþróunarsjóði
gegn fyrsta veðrétti í tækjum, en
það hafi síðan ekki gengið eftir.
Sparisjóður Ólafsfjarðar hafi fallist
á að veita lánið í stað Iðnþróunar-
sjóðs og því fengið veðréttinn. Bæj-
arsjóði hafi aldrei verið lofað neinu
í þessu efni, enda hafi verið beðið
um ábyrgð bæjarins af því fyrirtæk-
ið átti engin veð. Hann segir það
hlutverk þeirra sem veita ábyrgðir
að meta veð sem í boði eru og hann
bendir á að endurskoðendur Ólafs-
íjarðarbæjar hafi kannað málið ítar-
lega og ekkert komið fram sem benti
til þess að svik hefðu verið í tafli.