Morgunblaðið - 12.12.1992, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1992
Hver ætlar að bera
Landsbókasafnið út?
eftir Einar Braga
Hinn 16. júní sl. skrifaði ég smá-
grein í Morgunblaðið undir fyrir-
sögninni: Látið Landsbókasafnið í
friði! Með henni vildi ég vekja at-
hygli á: 1) að grunnhugmyndin að
baki svokallaðri Þjóðarbókhlöðu
(sameining Lands- og Háskóla-
bókasafns) hefði frá upphafi verið
ónothæf og ylli því minna tjóni því
fyrr sem horfið yrði frá framkvæmd
hennar, 2) að skammarlegt væri
að hrekja Landsbókasafn úr húsi
sínu og engin afsökun til fyrir svo
fáheyrðum helgispjöllum þar sem
safnið væri alls ekki í neinu hús-
næðishraki eftir að ákveðið var að
í greinargerð þeirra
þremenninga er rétti-
lega bent á og mjög
skilmerkilega rökstutt
að Landsbókasafn ís-
lands er helgur staður
sem enginn hefur heim-
ild til að spilla.
flytja Þjóðslq'alasafn í annað hús,
3) að Háskólabókasafni myndi varla
veita af rauða húsinu á Melavelli,
en gæti safnið deilt því húsnæði
með öðrum væri nær að Ámastofn-
un yrði undir sama þaki (og þar
við má bæta, íslenskri orðabók,
Ömefnastofnun og íslenskri mál-
stöð, sé talið fært að koma þeim
þar fyrir).
Eftir að ég skrifaði grein mína
hef ég lesið tvær ritsmíðir um mál-
ið í Morgunblaðinu: Framtíð safna-
hússins eftir prófessor Véstein Óla-
son (7. ágúst) og Um nýtingu
Safnahússins eftir Baldvin
Tryggvason sparisjóðsstjóra (18.
ágúst). Þar gerir hann greih fyrir
hugmyndum sínum, Gríms M.
Helgasonar deildarstjóra handrita-
deildar Landsbókasafns og Stefáns
Benediktssonar arkitekts, en Sverr-
ir Hermannsson þáv. menntamála-
Einar Bragi
ráðherra skipaði þá árið 1987 í
nefnd til „að gera tillögur til
menntamálaráðuneytisins um nýt-
ingu Safnahússins við Hverfigötu
þegar Landsbókasafn og Þjóð-
skjalasafn hafa verið flutt þaðan í
önnur húsakynni."
Allt em þetta valinkunnir heið-
ursmenn sem enginn efast um að
viljað hafi veg Landsbókasafns og
íslenskrar menningar yfírleitt sem
allra mestan í hvívetna. Einmitt
þess vegna skín svo sterklega í
gegnum tillögur þeirra allur sá
vandræðaskapur sem upp er kom-
inn í kjölfar pólitískrar ákvörðunar
sem allir fínna innst inni að er
óhæfa: að gera Landsbókasafn út-
rækt úr húsi sínu. Enginn botnar í
hvað svona uppátæki á að þýða og
þá svíður í hjartað, en samt taka
þeir forsenduna gilda eins og um
sé að ræða óviðráðanlegar náttúru-
hamfarir, svo sem jarðskjálfta eða
eldgos.
I greinargerð þeirra þremenn-
inga er réttilega bent á og mjög
skilmerkilega rökstutt að Lands-
bókasafn Islands er helgur staður
sem enginn hefur heimild til að
spilla. Það er sama eðlis og klukka
landsins sem hvert íslenskt manns-
bam vissi að mátti ekki bijóta.
Húsið sjálft geislar frá sér ytri feg-
urð og er umvafíð ljóma endurminn-
inga um þá menn sem minntust
mikilvægs áfangasigurs í sjálfstæð-
isbaráttunni með því að reisa af litl-
um efnum mikla gersemi yfír dýr-
gripi þjóðarinnar. Andi hússins er
helgaður af göfugu starfí margra
bestu manna landsins á þessari öld
sem hlúð hafa að auðlegð þess eða
lagt þangað leið sína til að heyja
sér efni í verk sem lifa munu mörg
hver um aldir og verða óbomum
kynslóðum ögmn til nýrra afreka.
Ég get tekið undir hvert orð Vé-
steins Ólasonar um andann sem þar
svífur yfír vötnunum og er honum
einnig að öðm leyti sammála um
allt annað en það „að svo langt sé
komið vinnu við að sameina Há-
skólabókasafn og Landsbókasafn,
að ekki sé auðvelt eða æskilegt að
reyna áð snúa við“. Það er aldrei
of seint að snúa frá villu síns vegar
og aldrei æskilegt að halda áfram
á leið sem liggur til glötunar með
þeirri röksemd að menn séu komnir
svo langt hvort eð er. Þótt ekki sé
nema hársbreidd eftir að hengiflugi
skilur þar með feigum og ófeigum
hvort álpast er feti framareða num-
ið staðar snögglega og snúið aftur
til lífsins.
Núverandi landsbókavörður er
svo lánsamur að vera kominn á
þann aldur að tíminn sá miskunn-
sami riddari mun hlífa honum við
að skófla út verki forvera sinna,
þeirra á meðal föður síns. En hvaða
eftirkomandi hans léti bjóða sér
aðheíja embættisferil sinn á að bera
Landsbókasafn út? Það væri viðlíka
°g nývígðum biskupi væri skipað
með ráðherravaldi að bera Krist út
úr kirkjum landsins. Hræddur er
ég um að komið hefði snúður á
Meðallendinginn við að sjá slíka
dagskipan á skrifborði sínu þegar
hann mætti fyrst til biskupsstarfa,
hann sem taldi sig (og efalaust með
réttu) skorta umboð að ofan til að
kristna eina einustu sál hve hart
sem hún knúði á um að losna úr
drottins hjörð.
Kaffihlaðborð alla sunnudaga frá kl. 15:00 til 17:00
á snúningsgólfi 5. hæðar.
Jólaskemmtun íþróttasambands fatlaðra sunnudaginn 13. des.
Basar, leikritið Blóðbræður, jólasveinninn Stekkjastaur kemur
í heimsókn, Papar frá Vestmannaeyjum.
Gestir geta fengið sneið af heimsins stærstu brauðtertu.
Ókeypis aðgangur.
23. des. íhádegi: Skötuhlaðborð - pantanir í síma 620200.
1. jan. Nýársfagnaður UPPSELT
4*
cz/f'dfjínbati í <Lpz,ifjunnL
tztaAljo’uíuí oízíz ax

Fimm rétta Aðventumatseðill með
eftirrétta hlaðborði.
Á breytilegum matseðli er meðal ánnars að finna
Rjúpu.
Villigæs.
Villiönd.
Aligæs.
Kalkúna "Souffle",
Önd "Galantine".
Heilsteiktan kalkún.
Rjúpnakjötseyði.
Reykta önd.
Gæsa "Gradn".
Fyllt andalæri.
Kjúklingur í Calvados.
Kalkúna í "Ragut".
Sprengda (saltaða) önd.
Villigæsa "Mousse".
Verð kr. 2.990.
Fjarri fer því að Dómkirkjan í
Reykjavík sé hátimbruð eða til-
komumikil á að líta, og leiða mætti
að því frambærileg rök að Hall-
grímskirkja gæti hæglega hýst
söfnuð hennar auk síns eigin. En
hefur nokkrum komið til hugar að
vísa dómkirkjusöfnuðinum í Holtið,
afvígja kirkju hans og gera hana
að kirkjulistasafni, nema kórinn að
biskupsskrifstofu og skrúðhúsið að
kontór biskupsritara? Ég spyr
vegna þess hve fráleit sú hugmynd
er að gera Landsbókasafn að ein-
hverskonar sýningarsal og kóróna
fíniríið með því að troða forseta-
embættinu inn í menningargalleríið.
Mér er sem ég sjái Listasafn ís-
lands, Listasafn Reykjavíkurborg-
ar, Listasafn ASÍ, Listasafn Há-
skólans, Listasafn Einars Jónsson-
ar, Ásgríms Jónssonar, Ásmundar
Sveinssonar, Siguijóns Ólafssonar,
Þjóðminjasafn Islar.ds, Ijóðskjala-
safn, Árnastofnun eða Landsbóka-
safn ljá hvenær sem eftir væri leit-
að dýrmætustu gripi sína til sýning-
ar annars staðar en í stofnununum
sjálfum. Er ekki nokkuð mikil til-
ætlunarsemi að fara fram á slíkt?
Og væri á það hættandi að vera á
sífelldu flandri með slíka hluti? Um
forsetaskrifstofumálið vil ég aðeins
segja: Þótt svo gæfulega tækist til
í eitt sinn að á forsetastól veldist
einn af merkustu fræðimönnum
landsins og þar á ofan ágætur rit-
höfundur er allt eins hugsanlegt að
þann sess skipi einhvem tíma mað-
ur illa læs og óskrifandi sem aldrei
hefði stigið fæti inn fyrir dyr Lands-
bókasafns. Væri þá vandséð hvor-
um væri meiri háðung ger honum
eða virðulega húsinu við Hverfis-
götu þegar hann yrði leiddur þar
til sætis innan um menningarlegu
sýningargullin. Nei, skrifstofur for-
seta eru á prýðilegum stað í Stjórn-
arráðshúsinu við Lækjartorg, þar á
einkaskrifstofa forsætisráðherra
einnig að vera og hæfilegt herbergi
fyrir ríkisstjórnarfundi, annað ekki.
Tökum svo það mál af dagskrá um
tíma og eilífð.
í greinargerð þeirra þremenn-
inga segir: „Nútíminn er svo kröfu-
harður um að allar aðstæður séu í
samræmi við nýjustu tækni og vís-
indalega aðstöðu, að vafasamt er
að treysta á að menn sætti sig til
framtíðar við að vinna í eldri hús-
um, nema þeim sé breytt í nýtísku
horf.“ Jújú, stór rass þarf víða brók,
og vonandi að Þjóðarbókhlaðan
verði ekki komin úr tísku þegar
smíði hennar loksins lýkur. Ekki
ætla ég að leggjast gegn því, að
þeim tölvu- og tæknigikkjum sem
geta ekki sinnt fræðum sínum í
húsinu eins og það .er verði búin
besta aðstaða sem hugsast getur.
Nóg er rýmið neðanjarðar á svæð-
inu milli Arnarhváls og Landsbóka-
safns eins og ég benti á í fyrri grein
minni og þeir félagar taka einnig
fram. Ættu þá fjöllin að geta tekið
jóðsótt og aðstæður til ljósmóður-
starfa að vera hinar ákjósanlegustu
jafnvel þótt eitthvað stærra fæddist
en ofurlítil mús. Annars er þetta
svo afstætt með stærðirnar. Fróð-
legt væri að vita hve þeir menn
tveir sem hvað stórvirkastir eru
núlifandi hugvísindamanna á ís-
landi þurftu marga rúmmetra undir
aðföngin og tölvutonn til úrvinnsl-
unnar. Ég á við Lúðvík Kristjánsson
og Hörð Ágústssor.. Raunar þarf
ég ekki að vera með nein ólíkinda-
læti hvað Hörð varðar, svo vel sem
mér er kunnugt að afreksverk sitt
hefur hann að mestu leyti unnið í
kjallarakytru sem varla er meira
en tíu fermetrar að flatarmáli og
lofthæðin kannski liðlega tveir
metrar.
Ég endurtek spurningu mína:
Hver ætlar að bera Landsbókasafn-
ið út? Fari svo sem ég fastlega
vænti að enginn vilji vera viðriðinn
slíkan verknað, væri þá ekki ráð
að setjast nú á rökstóla og endur-
skoða þetta Þjóðarbókhlöðuævin-
týri allt frá grunni? Hér er þó um
milljarða að tefla sem standa eins
og steintröll vestur á Melum engum
til gagns enn sem komið er, og
nokkuð mun þurfa í viðbót til að
ljúka verkinu, svo að ekki gildir
éinu hvernig að því er staðið.
Höfundur er rithöfundur.