Morgunblaðið - 02.03.1993, Qupperneq 24

24
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. FEBRÚAR 1993

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Verkföll leysa
engan vanda
42. ÞING NORÐURLANDARAÐS I OSLÓ
Sameiginlegt átak;
FORSÆTISRÁÐHERRAR Norðurlandanna kynntu á blaðamannafun
leysi. Frá vinstri: foul Nyrup Rasmussen, Danmörku, Esko Aho, Fir
Oddsson, Islandi.
Yfirlýsing forsætisráðherra Norði
Barátta gegu
mikilvægast
(
Ósló. Frá Ólafi Þ. Stephensen, blaðamanni Morgunblaðsins.
FORSÆTISRÁÐHERRAR Norðurlanda lögðu aðaláherzlu á baráttu
geg-n vaxandi atvinnuleysi á Norðurlöndum á fundi sínum í Ósló í
gær. I yfirlýsingu fundarins, sem ráðherrarnir kynntu á blaðamanna-
fundi, segir að „mikilvægasta samfélagslega verkefnið á gervöllum
Norðurlöndum" sé baráttan gegn atvinnuleysinu.
Afjölmennum fundi í
Sjúkraliðafélagi íslands
hafnaði mikill meirihluti fé-
lagsmanna því í skoðanakönn-
un að efnt yrði til atkvæða-
greiðslu um verkfallsboðun.
Þessi niðurstaða sýnir að laun-
þegar eru meira en tvístígandi
gagnvart því að beita verk-
fallsvopni við núverandi að-
stæður.
Langvinn efnahagslægð í
umheiminum og minnkandi
sjávarafli hafa lagzt á eitt um
að rýra hagvöxt, landsfram-
leiðslu og þjóðartekjur. Þjóð-
arbúið og einkum sjávarútveg-
urinn eiga auk þess við mikil
vandamál að stríða vegna of-
fjárfestingar og þungrar
skuldabyrði. Sex þúsund og
þrjú hundruð íslendingar á
vinnualdri voru án atvinnu í
janúarmánuði. Atvinnukönn-
un i upphafi árs bendir og til
þess að fyrirtæki í atvinnu-
rekstri telji þörf á enn frekari
fækkun starfsmanna, eða um
900 manns á landinu öllu, þar
af um 600 á höfuðborgar-
svæðinu.
Atvinnuöryggi opinberra
starfsmanna hefur verið ann-
að og meira en launþega í
atvinnulífinu. Það réttlætir
hins vegar ekki nema síður sé
beitingu verkfallsvopnsins af
þeirra hálfu við ríkjandi að-
stæður. Almennum skatt-
greiðendum, sem að stærstum
hluta eru launþegar, hefur
verið gert að létta skattbyrði
af atvinnulífinu, fyrst og
fremst í þeim tilgangi að
sporna gegn vaxandi atvinnu-
leysi. Þeir sætta sig einfald-
lega ekki við aukinn ríkissjóðs-
halla. Þeir krefjast þess þvert
á móti að undið verði ofan af
hallanum og skuldunum; að
yfirbyggingin verði sniðin að
burðarþoli undirstöðunnar.
Það er einfaldlega ekki hægt
til frambúðar að halda uppi
tiltölulega háu atvinnustigi,
eins og gert var, með halla-
rekstri ríkissjóðs og skulda-
söfnun erlendis. Ríkisstarfs-
menn verða að axla sinn hlut
í þjóðarátaki um að vinna sam-
félagið út úr kreppunni.
Ljóst er af blaðaskrifum að
fjöldi opinberra starfsmanna
telur verkfallsaðgerðir við nú-
verandi kringumstæðum ekki
þjóna hagsmunum þeirra,
hvorki í bráð né lengd. Þannig
minnir Bjarni Frímann Karls-
son, starfsmaður Reykjavíkur-
borgar, í grein hér í blaðinu,
á ijögurra vikna verkfall
BSRB í október 1984. Þá hafi
árangurinn orðið minni en
herkostnaðurinn. Hann stað-
hæfir að það þurfi 8,33%
launahækkun til þess eins að
ná inn tekjutapi í 4ra vikna
verkfalli á samningstímanum,
það er einu ári. „Hver og einn
verður að svara sjálfum sér í
einlægni þeirri spurningu",
segir hann, „hvort líklegt sé
að samið yrði um 6-8% hækk-
un launa“ eins og staða mála
í samfélaginu er.
Haukur Helgason, skóla-
stjóri, sem átti sæti í samn-
inganefnd kennara í tvo ára-
tugi, varar og eindregið við
verkfallsaðgerðum í grein hér
í blaðinu. Hann segir: „Mjög
margir kennarar efast um að
það sem næðist svaraði á
nokkurn hátt þeim kostnaði
og þeim byrðum sem slíkt
verkfall mundi leggja á heim-
ili þeirra. Auk þess sem sam-
tökin yrðu lömuð í langan tíma
á eftir.“
Sigurður P. Guðnason,
kennari, segir af sama tilefni:
„Ef við kennarar förum í verk-
fall þá skaðast þriðji aðili
mest, eða nemendur... Launa-
greiðandi skaðast ekki beint
nema litið sé til mjög langs
tíma...“
Aflasamdráttur og ytri að-
stæður hafa rýrt landsfram-
leiðslu og þjóðartekjur fimm
ár í röð. Þessi samdráttur hef-
ur leikið alla grátt, ekki sízt
láglaunafólk, bæði á almenn-
um og opinberum vinnumark-
aði. Vaxandi atvinnuleysi bæt-
ir síðan gráu ofan á svart.
Ekkert er eðlilegra en að sam-
tök launafólks hugi að því,
hvern veg skuli við brugðizt.
A hinn bóginn má öllum vera
ljóst að leiðin út úr vandanum
liggur ekki um vaxandi ríkis-
sjóðshalla, erlendar lántökur
eða hatrömm átök á vinnu-
markaði. Forsenda aukinnar
efnahagsstarfsemi og hag-
vaxtar er að tryggja batnandi
rekstrarskilyrði atvinnufyrir-
tækjanna. Það verður ekki
gert án áframhaldandi stöðug-
leika í verðlagsþróun. Það
verða samningsaðilar um kaup
og kjör að hafa efst í huga,
hvort heldur er innan ríkisbú-
skaparins eða á almennum
vinnumarkaði.
Ákvörð-
un nm nor-
ræna sjón-
varpsstöð
innanárs
Ósló. Frá Ólafi Þ. Stephensen, blaðamanni
^ Morfrunblaðsins.
ÁKVORÐUN um norræna sjón-
varpsrás, sem myndi ná til allra
Norðurlandanna um gervihnött,
verður tekin innan árs, að því
er fram kom í stefnuræðu Carls
Bildts, forsætisráðherra Sví-
þjóðar, á Norðurlandaráðsþing-
inu í Ósló í gær. Margar tilraun-
ir hafa verið gerðar til að koma
slikri sjónvarpsrás á laggirnar,
en þær hafa ævinlega farið út
um þúfur. Nú ganga þær hins
vegar í endurnýjun lífdaga um
leið og rætt er um að Norð-
urlöndin einbeiti sér að sam-
starfi á sviði menningarmála í
auknum mæli.
Sjónvarpssendingar norrænna
sjónvarpsstöðva, annarra en þeirra
íslenzku, nást víða á milli Norður-
landa. Bildt sagði slíkt bæði bæta
tungumálakunnáttu og gagn-
kvæman skilning Norðurlandabúa
og veita þeim innsýn í menningu
og hugarheim nágrannalanda
sinna.
Tekið fyrir í júlí
„Sá grundvöllur, sem nú er fyr-
ir hendi, er ekki nógu traustur til
að hægt sé að gefa nein loforð,“
sagði Bildt. „En með þýðingu ljós-
vakamiðla í upplýsingamiðlun í
huga og með framlag til gagn-
kvæms skilnings á Norðurlöndum
í huga, verður að taka ákvörðun
um málið á því starfsári, sem hefst
hér í Ósló. Ég ætla mér að vinna
að því að grundvöllur fyrir ákvörð-
un um möguleika á sjónvarpssam-
starfi um gervihnött verði undirbú-
inn, þannig að hægt sé að taka
málið fyrir á forsætisráðherrafundi
Norðurlanda í byijun júlí á þessu
ári.“
Bildt lét í Ijós þá skoðun að
samræming og samráð í aðildar-
viðræðum landanna þriggja væri
mikilvægasta verkefni samstarfs
forsætisráðherra Norðurlandanna
næsta árið. Hann sagðist einnig
ganga út frá að Norðurlandaráð
liti á þetta sem eitt af mest aðkal-
landi verkefnum sínum.
Bildt sagði að Norðurlöndin
þijú ættu margra sameiginlegra
hagsmuna að gæta í aðildarvið-
ræðunum. Þau myndu reyna að
fá fram norræna vídd í byggða-
stefnu Evrópubandalagsins til að
tryggja sér aðgang að styrkjum.
Landbúnaður Norðurlandanna
væri rekinn við svo erfiðar kring-
umstæður að sérstaklega þyrfti
að hyggja að honum ogjafnframt
ættu þau sameiginlegt að þar
Ráðherrarnir leggja sérstaka
áherzlu á undirbúning sameiginlegs
ráðherrafundar Evrópubandalags-
ins og EFTA í Lúxemborg 19. apríl,
„með það að markmiði að Norður-
byggju Samar, sem rækju hrein-
dýrabúskap. Bildt minntist einnig
á umhverfismál, áfengismál, jafn-
rétti karla og kvenna og neytenda-
vernd sem mál, þar sem Norð-
urlöndin teldu sig þurfa að verja
hagsmuni sína í viðræðunum við
EB.
Norrænt samstarf varið með
sérstakri grein
Sænski forsætisráðherrann
sagði að EES-samningurinn inni-
héldi sérstaka grein um norrænt
samstarf, þar sem segði að samn-
ingurinn hindraði það á engan
hátt, svo lengi sem það tefði ekki
fyrir aðlögun að honum. Hann
sagði að Svíar myndu leggja
áherzlu á að fá sams konar grein
inn í samningana um aðild að EB,
löndin geti lagt fram tiliögur, sem
styrki þá vinnu, sem leggja á í að
auka hagvöxt á öllu Evrópska efna-
hagssvæðinu".
Ráðherrarnir telja að þrátt fyrir
svipaða og þá grein Rómarsátt-
málans sem kveður á um svæðis-
bundið samstarf BENELUX-land-
anna.
Bildt sagði að reglur norræns
samstarfs gengju á ýmsum svið-
um lengra en reglur EES. „Með
norrænu greininni í EES-samn-
ingnum og greininni, sem við vilj-
um fá í aðildarsamninga í EB,
munum við skapa möguleika á
áframhaldandi norrænu samstarfi
innan víðari norræns ramma,“
sagði Bildt.
Algert afnám landa-
mæraeftirlits
Bildt sagði að kominn væri tími
til að Norðurlöndin ykju enn fijáls-
ræði í samskiptum sínum og fjar-
lægðu ýmsar ónauðsynlegar
hindranir, sem hvorki væru í anda
norrænna samstarfssamninga né
EES-samningsins. „EB er nú að
nálgast markmið sitt að leggja
algerlega af landamæraeftirlit
milli aðildarríkjanna. Það er engin
ástæða fyrir okkur að bíða að
óþörfu," sagði hann.
Carl Bildt um umsókn þriggja Norðurlanda um aðild að EB
Sérstaka grein um norrænt
samstarf í aðildarsamning
Ósló. Frá Ólafi Þ. Stephensen, blaðamanni Morgunblaðsins.
CARL Bildt, forsætisráðherra Svíþjóðar, varð tíðrætt um Evrópu-
bandalagið og umsókn Noregs, Svíþjóðar og Finnlands um aðild
að bandalaginu, er hann flutti stefnuræðu sína við upphaf 42.
Norðurlandaráðsþingsins í Ósló í gær. Svíar hafa nú tekið við
formennsku af Norðmönnum í samstarfi norrænu ríkisstjórnanna
og munu stýra Norðurlandasamstarfinu næsta árið.