Morgunblaðið - 09.03.1993, Page 36

—36
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. MARZ 1993
Minning
Jón Kristinn Agústs
son prentari
Fæddur 9. september 1917
Dáinn 1. mars 1993
Fregnin um andlát Jóns Ágústs-
sonar kom ekki á óvart. Þegar ég
heimsótti hann í síðasta skipti í nóv-
ember sl. þá þótti mér ljóst að hveiju
stefndi. Baráttan við erfiðan sjúk-
dóm hafði greinilega gengið hart að
líkamlegu þreki hans, en hugsun
hans var þó skýr sem fyrr. í þessari
síðustu heimsókn minni til Jóns þá
“ réeddum við af sömu ákefð og fyrr
um sameiginleg áhugamál okkar
beggja, knattspymu og stjórnmál.
Jón var eldheitur stuðningsmaður
Knattspyrnufélagsins Fram og lét
sig sjaldan vanta á völlinn þegar lið
hans átti í baráttu á knattspyrnuvell-
inum. Á velli stjórnmálanna var Jón
staðfastur „krati“ og studdi Alþýðu-
flokkinn í gegnum súrt og sætt.
Hann var af þeirri kynslóð alýðu-
flokksmanna sem kalla mætti „eðal-
krata", þ.e. manna sem af sannfær-
ingu börðust fyrir bættum kjörum
og jafnrétti í þjóðfélaginu, en létu
þó aldrei ómerkilegar upphrópanir
eða flokkspólitísk sjónarmið villa sér
sýn.
Það er ekki ætlun mín í þessari
síðustu kveðju til Jóns Ágútssonoar
að rekja æviferil hans né þau fjöl-
mörgu trúnaðarstörf sem honum
voru falin, hvort heldur var á vegum
verkalýðshreyfingarinnar, Alþýðu-
flokksins eða félagssamtaka hesta-
manna. Öll þau störf vann hann af
sérstökum trúnaði og þeirri vand-
virkni sem honum var eðlislæg. Ég
minnist Jóns fyrst og fremst sem
trausts og trygglynds vinar foreldra
minna og allrar minnar fjölskyldu
um áratuga skeið. Sá er þessar línur
ritar man ekki fyrr eftir sér en að
það væri fastur liður í tilverunni að
Jón kæmi árlega á sumrin í heim-
sókn til foreldra minna austur að
Þykkvabæ og dveldist þar nokkra
daga af sumarleyfi sínu. Þeirri venju
hélt Jón nær undantekningarlaust
allt þar til sl. sumar að hejlsa hans
leyfði ekki slíkt ferðalag. í þessum
heimsóknum sínum að Þykkvabæ
naut Jón þess ef hann fékk tæki-
færi til þess að renna fyrir silung
eða bregða sér á hestbak, en hvort
tveggja voru Jóni mjög hugleikin
áhugamál. Dagleg störf í sveitinni
virtust hins vegar líka veita honum
þá líkamlegu og andlegu útrás, er
^j^jann sem kyrrsetumaður sóttist eft-
ir. Margar minningar á ég um hann
þar sem hann af miklum krafti og
óbilandi áhuga vann við heyskap,
jafnvel stærstan hluta þess tíma sem
hann dvaldist í sveitinni, ef veður
og aðstæður höguðu þannig.
„Ég reyni að fara austur að
Þykkvabæ næsta sumar, úr því ég
komst ekki í sumar,“ sagði Jón við
mig þegar við kvöddumst í síðasta
sinn. Ljóst er að sú ferð verður ekki
farin í þessum heimi, en í minningu
okkar sem þekktum hann kemur Jón
Ágústsson örugglega í margar heim-
sóknir.
Ég vil að leiðarlokum þakka Jóni
fyrir það mikla trygglyndi og þá
_ miklu umhyggju sem hann ávallt
sýndi mér persónulega svo og allri
minni fjölskyldu. Fjölskyldu hans
færi ég samúðarkveðjur og bið þeim
guðs blessunar. Blessuð sé minning
Jóns Ágústssonar.
Arnar Bjarnason,
Edinborg, Skotlandi.
Að mér sækir tregi þegar við
kveðjum þann mikla sómamann, Jón
Ágústsson prentara, sem í dag er
til moldar borinn. Þegar ég lít til
baka yfir farinn veg og rifja upp
kynni mín af honum hlaðast upp
minningar um kæran vin og traust-
an, og er mér fyrst og fremst þakk-
Iæti í hug fyrir að hafa notið sam-
fylgdar hans og vináttu.
Eg man reyndar ekki eftir tilver-
unni öðruvísi en að Jón væri ein-
hvers staðar í nánd, enda varð hann
heimagangur á bemskuheimili mínu
löngu áður en ég fæddist. Kynni
hans við fjölskyldu mína hófust er
hann, um tvítugt, kynntist konuefni
sínu, Halldóru Olöfu Guðmundsdótt-
ur, henni Dóru eins og hún var oft-
ast kölluð. Dóra var æskuvinkona
móður minnar og var hún alin upp
við Lindargötu í Reykjavík, í næsta
húsi við mömmu. Þær urðu miklir
mátar, Dóra, mamma og hún Gunna
Finnboga sem bjó í sama húsi og
mamma. Munu þær hafa brallað
margt saman, þessi þrenning, og á
myndum frá þessum tíma sést að
þær hafa verið „meiriháttar skvísur"
á þess tíma mælikvarða. Fyrir einni
„skvísunni" féll Jón er þau Dóra
felldu hugi saman og varð hann
strax góður félagi allra í hópnum.
Tengdust þeir Jón og faðir minn,
sem kvæntist móður minni skömmu
áður, fljótt sterkum vináttuböndum
og hélst sú vinátta ætíð fölskvalaus
meðan báðir lifðu.
Jón og Dóra hófu búskap á æsku-
heimili Dóru við Lindargötuna í
næsta nágrenni við foreldra mína
og við það styrktust enn vináttu-
böndin og samgangur varð mikill
og daglegur. Vafalaust hefur oft
verið glatt á hjalla á heimili þeirra
Jóns og Dóru, enda var Dóra lífsglöð
kona, létt í skapi og kvik á fæti og
kvik í tilsvörum. Jón var sýnu ró-
legri, en engu að síður kátur þegar
við átti í góðra vina hópi. Jón var
þó fyrst og fremst ákaflega Ijúfur
maður og hlýr. Hann bjó fjölskyldu
sinni notalegt heimili, eftir því sem
efni leyfðu á þessum erfiðu kreppu-
tímum er þau Dóra hófu búskap.
Þeim hjónum varð þriggja barna
auðið er komust á fullorðinsár,
þeirra Sigurðar Grétars, Þóris Ág-
ústs og Margrétar sem er yngst.
Dóra vann alltaf eins og forkur utan
heimilis til að sjá fjölskyldunni far-
borða með Jóni og á heimilinu bjó
lengst af móðir Dóru, Margrét, sem
var stoð þeirra hjóna og stytta við
heimilishaldið. Þegar böm þeirra
Dóru voru að komast á Iegg slitu
þau samvistum, en engu að síður
héldu þau áfram að vera samtaka
um margt, sáu í sameiningu t.d. til
þess að böm þeirra byggju við gott
altlæti. Og þótt þau kysu að búa
hvort í sínu lagi ríkti ávallt gagn-
kvæm virðing og vinátta þeirra í
millum, allt þar til Dóra lést fyrir
tæpum ijórum árum.
Jón var, líkt og Dóra, Reykvíking-
ur. Hann sleit bamsskónum í
Kleppsholtinu, sem þá var reyndar
uppi í sveit. Vandist hann þar hest-
um og var ætíð gefinn fyrir þá síðan
og stundaði á yngri árum hesta-
mennsku af kappi. Þar tók hann
einnig snemma þátt í daglegum
störfum fullorðna fólksins eins og
títt var um böm og unglinga þá og
þurfti ungur að taka þátt í að sjá
fyrir sér og sínum. Ér þau Dóra
byijuðu búskap sýndi Jón þá fyrir-
hyggju að hefja nám sem tryggði
honum svolítil laun meðan á námi
stóð og örugga vinnu síðar á lífsleið-
inni, enda hefur vafalaust ekki verið
vanþörf á fyrir ungan fjölskylduföð-
ur í kreppunni. Jón hóf sem sé nám
í prentverki árið 1938 hjá mági sín-
um, bróður Dóm, Jóni H. Guð-
mundssyni, sem rak prentstofu.
Prentiðn varð síðan ævistarf Jóns
og er ég sannfærð um að hæfileikar
hans hafa notið sín afar vel í því
starfi, vandvirkni, góð athyglisgáfa
og næmur smekkur á íslenska tungu
vom meðal margra kosta hans.
Hann vann m.a. í Alþýðuprentsmiðj-
unni, þar sem Dóra kona hans vann
einnig mikinn hluta starfsævi sinnar,
og síðar í Prentsmiðjunni Odda, þar
sem hann vann í um tvo áratugi.
Einnig varð félagslyndi Jóns, áhugi
hans á þjóðmálum og samúð með
kjömm náungans til þess að hann
tók snemma mikinn þátt í félags-
störfum og vann ötuilega að hags-
munamálum stéttar sinnar, m.a. sem
formaður Hins íslenska prentarafé-
lags um árabil og var hann árið
1972 gerður heiðursfélagi í hópi fé-
laga sinna. Þar hafa aðrir miklu ítar-
legri sögu að segja en ég. Ég þekki
Jón reyndar alls ekki á opinberum
vettvangi; fyrir mér var hann fjöl-
skylduvinurinn og eins og títt er um
börn áttaði ég mig ekki á því að
hann hrærðist í mörgu og að veröld
hans var allfjarri minni. Mér er ákaf-
lega minnisstætt eitt sinn er ég, litla
hnátan, fékk að koma með föður
mínum upp í Odda á Grettisgöt-
unni. Faðir minn keyrði talsvert
sendibíl fyrir þá prentsmiðju á þeim
tíma og litla dóttlan fékk einstaka
sinnum að skottast með, og í einni
slíkri ferð sá ég Jón við eina setjara-
vélina. Ég man hvað ég varð hissa
að sjá hann Jón okkar þarna, þótt
ég svo sem vissi um starf hans. Ég
er ekki frá því að ég hafi Iíka verið
svolítið upp með mér af því að þekkja
þennan merkilega mann.
Ég læt einnig öðrum eftir að rekja
þá sögu Jóns er tengist öðrum fé-
lagsstörfum. Hann starfaði með
mörgum félögum, en líklega munu
stjórnmálin hafa átt mestan hug
hans, fyrir utan beina aðild að hags-
munamálum prentara. Hann var
ætíð sannur jafnaðarmaður allt frá
því að hann sá gildi jafnaðarstefn-
unnar á kreppuárunum. Hann gekk
ungur til liðs við Alþýðuflokkinn og
starfaði mikið innan hans. Breytti
engu í því efni þótt sigur ynnist á
kreppunni og áherslur breyttust með
tímanum. Jón trúði því ætíð að flokk-
ur hans væri best fallinn til að ná
almennri velmegun og jöfnuði í þjóð-
félaginu. Það var sannarlega gaman
að ræða við hann þjóðmálin, enda
var hann vel með á nótunum í þeim
efnum, og áttum við til að stríða
hvort öðru á því sem „mönnum"
hins hafði mistekist. Sérstaklega
varð oft heitt í kolunum þegar ég
var unglingur og tók kannski stærra
upp í mig en efni stóðu til. Jón tók
þessu ætíð af gamansemi og sá til
þess að gamanið tæki aldrei að
kárna.
Þótt Jón tæki mikinn þátt i félags-
málum átti hann sér samt frístundir
og þeim varði hann flestum, í það
minnsta að sumarlagi, austur í
Laugardal, þar sem prentarar hafa
reist sér sumarhúsahverfí í landi
Miðdals. Þar átti hann lítinn unaðs-
reit, hlýlegan bústað í birkiskógin-
um. Þar undi hann löngum stundum
ýmist með fjölskyldu eða vinum og
víst er að ekki var hann einmana
þar, því að alla þekkti hann í hverf-
inu, öllum þótti vænt um hann og
höfðu gaman af að heilsa upp á
hann. Hann var líka góður heim að
sækja, hvort sem hann sjálfur var á
staðnum eða ekki, hann var nefni-
lega býsna örlátur á að ljá vinum
sínum afnot af bústaðnum. Því fékk
fjölskylda mín sannarlega að kynn-
ast.
Ég minnnist Jóns í síðasta sinn
er ég sá hann þama fyrir austan,
snemma sumars árið 1991, er ég
kom í heimsókn þangað með föður
mínum skömmu áður en pabbi lést.
Jón stóð þama í dyrunum á Hákoti
og kvaddi okkur á þessum sólbjarta
sumardegi áður en sjúkdómurinn
sem lagði hann að velli lét verulega
á sér bæra. Hann stóð þama og
veifaði okkur, glaður í sólinni með
brosið sitt hlýja og kankvísu augun.
Þannig vil ég muna Jón.
Ég vil einnig muna og þakka alla
þá tryggð og vináttu er hann hefur
sýnt fjölskyldu minni um áratuga
skeið. Ég vil muna heimsóknimar
hans til okkar á Lindargötuna, þegar
hann sat í eldhúsinu með „vinstri
handar“ kaffíbollann sinn. Ég vil
muna trygglyndi hans þegar hann
ætíð kotn til okkar rétt fyrir stórhá-
tíðir eins og klukka skömmu eftir
hádegi á aðfangadag og gamlárs-
dag. Ég vil þakka þær notalegu
stundir sem faðir minn og Nonni,
eins og pabbi kallaði hann gjaman,
áttu yfír knattspyrnuleikjum í sjón-
varpinu margt laugardagssíðdegið.
Þær stundir voru svo notalegar fyrir
þá tvo að óvinnvígðir, eins og ég,
náðu engu sambandi við þá. Eg vil
síðast en ekki síst þakka Jóni þann
einlæga stuðning er hann sýndi mér
á erfiðum tímum.
Þegar ævi tók að halla eignaðist
Jón skjól hjá dóttur sinni, Margréti,
og fjölskyldu hennar. Þar átti hann
indælt ævikvöld uns illvígur sjúk-
dómur tók að heija á hann fyrir
tæpu ári. Þótt Jón tæki örlögum sín-
um af því æðruleysi sem honum var
í blóð Sorðið var samt ljóst að sjúk-
dómurinn var erfiður og Jón þurfti
að bíta á jaxlinn til að bera sig vel.
Aldrei kvartaði hann samt þótt
eflaust hafi oft verið rík ástæða til.
Þegar nú hvíld er fengin er mér ofar-
lega í huga þakklæti til Margrétar
og fjölskyldu hennar fyrir hversu vel
hún annaðist föður sinn. Henni,
bræðram hennar, tengda- og barna-
börnum, litla langafabarninu og öll-
um öðrum aðstandendum votta ég
djúpa samúð mína. Minningin um
góðan dreng mun ylja þeim, sem og
þeim fjölmörgu öðram er þekktu Jón.
Að lokum við ég geta þess að
börn Jóns báðu mig fyrir kveðju með
einlægu þakklæti til hjúkrun-
arkvennanna sem önnuðust Jón af
mikilli. natni og komu til hans dag-
lega nú síðustu mánuði, þeirra
Hrandar Helgadóttur og Þóra Þór-
hallsdóttur og læknanna Jóns Hrafn-
kelssonar og Friðriks Guðbrandsson-
ar, en þau gerðu allt sem í þeirra
valdi stóð til að lina þjáningar hans.
Blessuð sé minning Jóns Ágústs-
sonar. _
Áslaug J. Marinósdóttir.
Elskulegur nábúi, sumarlangt ár
hvert, og vinur Jón Ágústsson hefur
kvatt þennan heim. Samverustundir
undanfarinna ára koma upp í hug-
ann, samverustundir sem tengjast
vera okkar í sumarbústaðalandi
prentarafélagsins. Langt virðist síð-
an Jón og pabbi, Geir Herbertsson,
deildu með sér reit í orlofslandinu
Miðdal í Laugardalhreppi. Hákot
kallaði Jón bústað sinn en það tók
pabba lengri tíma að finna sínum
bústað nafn. Við köllum hann nú
At-Geirsstaði. Góður vinskapur tókst
fljótt með Jóni og pabba og þótti
þeim gott að vita hvor af öðrum því
oft vora þeir einir, alltaf að skjóta
þessum hárfínu glósum sem leif-
traðu af stríðni og ekki síður vænt-
umþykju, þetta verður aldrei endur-
tekið. Pabbi dó fyrir fímm áram en
það breytti engu um vinskapinn við
Jón og fjölskyldu hans. Við á At-
Geirsstöðum eram farin að hugsa
til sumarsins en það verður aldrei
eins í dalnum, Jóns verður sárt sakn-
að. Við viljum þakka Jóni samfylgd-
ina, hlýjuna og glettnina, um leið
og við vottum fjölskyldu hans samúð
okkar.
Gugga og Hálfdan.
í dag fer fram frá Fossvogskirkju
útför Jóns Kr. Ágústssonar prent-
ara, en hann lést á 76. aldursári.
Ævistarf hans var frá ungum
aldri tengt prentlistinni og félags-
og framfaramálum prentara og
bókagerðarmanna. Hann starfaði við
iðn sína samfellt í hálfan fjórða ára-
tug, lengst af sem vélsetjari í Al-
þýðuprentsmiðjunni og Prentsmiðj-
unni Odda. Hann var að mati sam-
starfsmanna vandaður verkmaður,
samviskusamur og áreiðanlegur, en
um leið vinsæll af vinnufélögum fyr-
ir glaðværð og skopskyn.
Árið 1974 þurftu bókagerðar-
menn á að halda að fínna áreiðanleg-
an mann, sem þeir treystu í hvívetna
til að veita h'feyrissjóði þeirra for-
stöðu. Jón varð fyrir valinu. Félagar
hans treystu honum manna best að
fenginni reynslu af fyrri störfum
hans í þeirra þágu.
Jón brást ekki trausti þeirra í
þessu fremur en öðru því sem honum
var trúað fyrir. Hann veitti lífeyris-
sjóðnum forstöðu í 15 ár og sýndi í
verki að hann kunni vel að ávaxta
annarra pund, eins og sönnum jafn-
aðarmanni sæmir.
Félagar hans kunnu líka vel að
meta störf Jóns í þeirra þágu. Hann
var lengi í trúnaðarmannaráði Hins
íslenska prentarafélags (HÍP); í 14
ár átti hann sæti í stjórn félagsins,
þ.a. formaður í 5 ár (1966-71). Til
Jóns var gjarnan leitað ef vel þurfti
að gæta sameiginlegra fjármuna
félagsmanna, svo sem eins og í or-
lofsheimila- og fasteignanefnd.
E.t.v. lýsir það best hug samstarfs-
manna til Jóns að bæði Prentnema-
félagið og Hið íslenska prentarafélag
kusu hann sem heiðursfélaga sinn.
Það segir allt sem segja þarf.
Jón Kr. Ágústsson var frá ungum
aldri sannfærður jafnaðarmaður og
virkur félagi í Alþýðuflokknum eins
og svo margir starfsfélagar hans
hafa verið fyrr og síðar. Þótt hann
léti minna að sér kveða hin seinni
árin lagði hann einatt gott til mála.
Við jafnaðarmenn þökkum góðum
félaga samfylgdina í hálfa öld og
vottum afkomendum hans, vinum
og vandamönnum samúð við ást-
vinamissi.
F.h. Alþýðuflokksins,
Jón Baldvin Hannibalsson.
Heiðursmaðurinn Jón Ágústsson
er dáinn. Við bókagerðarmenn lútum
höfði, við eigum honum margt og
mikið að þakka.
Vorið 1968 sagði mamma mér að
hún hefði talað við Jón og hann
hefði komið því í kring að ég gæti
byijað í námi í setningu hjá Baldri
Eyþórssyni í Odda, en þá vann Jón
þar. Ég var dálítið tvístígandi yfir
þessari ráðdeild mömmu, en fór þó
að hennar vilja og sé ekki eftir því.
í byijun apríl hóf ég svo námið í
Odda og jafnframt hófust þá kynni
og vinátta okkar Jóns. Á þessum
tímum var Oddi „alræmt" kratabæli
og þar fóru fremstir í flokki þeir Jón
og Ellert Ág. Magnússon. Pólitísk
umræða var því mikil og fylgdu flest-
ir þessum mætu mönnum að málum,
enda höfðu báðir verið framarlega í
réttindabaráttu bókagerðarmanna
um margra ára skeið og Jón var þá
formaður HÍP. Við voram þó nokkr-
ir sem vildum meina að kratarnir
færa sér of hægt og voram stöðugt
að efna til rökræðna og rifrilda um
hitt og þetta. Þó oft væri hart deilt
get ég þó fullyrt að þessar umræður
urðu fyrst og fremst til þess að
treysta vináttuna og auka enn virð-
inguna fyrir þeim stéttvísa verka-
lýðssinna Jóni Ágústssyni. Við yngri
mennirnir lærðum jafnframt heil-
mikið af þessu auk þess sem lagður
var grannur að margra ára sam-
starfí í samtökum okkar bókagerðar-
manna. Jón var virkur í félagsstörf-
um bókagerðarmanna frá því að
hann hóf nám árið 1938 og svo lengi
sem heilsa hans leyfði. Öll þau fjöl-
mörgu störf sem Jóni vora falin
leysti hann vel af hendi enda naut
hann trausts og virðingar félags-
manna.
Lengst af stjómuðu kratar einir
Hinu íslenska prentarafélagi en Jóni
fannst ótækt að útiloka stéttvísa
félaga frá félagsstörfum bara vegna
þess að þeir vora ekki yfirlýstir al-
þýðuflokksmenn. Hann leitaði því
samstarfs við félagsmenn óháð því
hvar í flokki þeir stóðu hefðu þeir
vilja og getu til að starfa að hags-
munamálum stéttarinnar. Þannig
áttu þeir langt og farsælt samstarf
Jón og Stefán Ögmundsson, Jón sem
formaður og Stefán sem ritari. Þessi
víðsýni Jóns reyndist félaginu afar
vel og lét hartn það ekki á sig fá
þó flokksbærður hans sumir, sem
skammsýnir voru, gagnrýndu hann
fyrir. Jón var sú manngerð sem lét
sannfæringu sína ráða og mat menn
eftir verðleikum þeirra.
Af þeim fjölmörgu trúnaðarstörf-
um sem Jóni voru falin fyrir félagið
auk formannsstarfsins var honum
ef til vill kærast starfið í orlofsheim-
ilisnefnd, en hann átti sæti í nefnd-
inni frá upphafi 1955. Hann vann
ötullega að uppbyggingunni í Miðdal
og skildi til fulls mikilvægi þess að
byggja upp góða orlofsaðstöðu fyrir
félagsmenn, enda hafði hann tekið
virkan þátt í baráttunni fyrir stytt-
ingu vinnutímans og lengingu orlofs-
réttarins. Jón var alinn upp við kröpp
kjör og skildi því mikilvægi frístund-
anna. í nýlegu viðtali við Jón sem
birtist í Prentaranum segir hann
m.a.: „Maður var snemma látinn