Morgunblaðið - 17.09.1993, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1993
Minning
Rósamunda Her-
mannsdóttir
Fædd 16. apríl 1915
Dáin 7. september 1993
Það var þriðjudaginn 7. septem-
ber sl. að hún Rósa föðursystir mín
sofnaði svefninum langa. Þau hjón-
in höfðu þá nýlokið við að horfa á
fréttimar í sjónvarpinu. Geiri vék
frá augnablik. Þegar hann kom til
baka og yrti á hana svaraði Rósa
ekki. Hún var þá öli. Að fara svona
hægt og hljótt — það var hennar
stíll og þannig skildi hún við. Það
var hliðstætt hennar lífsmáta, að
bera umhyggju fyrir sínum nán-
ustu, en láta fara lítið fyrir sjálfri
sér.
Rósa á ættir að rekja til Mjóa-
fjarðar og í Suður-Þingeyjarsýslu.
Foreldrar hennar vom Hermann
Þorstei'nsson, fæddur 14. september
1876, Þorsteinssonar frá Engilæk,
sem var sonarsonur Ólafs Matthías-
sonar, bónda á Bakka í Öxnadal,
og Jóhanna Sveinbjörg Stefánsdótt-
ir, fædd 16. október 1879, dáin 8.
mars 1918, frá Brekkuborg í Mjóa-
firði. Jóhanna var dóttir Stefáns
Ámasonar og Ragnhildar Sveins-
dóttur, sem lengst bjuggu á Höfða-
brekku í Mjóafirði.
Rósa fæddist í húsinu Elverhöj á
Seyðisfírði og var næstyngst sjö
systkina. Eldri en hún vom Hulda,
Stefán, Hermann, Unnur og Har-
aldur. Síðar bættist við yngsta syst-
irin, Ragnhildur, og er hún ein eftir-
lifandi þeirra systkina, búsett í
Danmörku.
Æskuheimili Rósu var annálað
fyrir myndarbrag og reglusemi.
Báðir foreldrar hennar höfðu dval-
ist við nám í Noregi. Hermann var
áður við nám í Möðruvallaskóla og
í Noregi lærði hann m.a. skósmíði
og hún menntaðist á sviði fatagerð-
ar. Er heim kom gerðist Hermann
mikill athafnamaður á Seyðisfírði,
rak m.a. verslun, skósmíðaverk-
stæði og útgerð og lét mikið til sín
taka á sviði bæjar- og menningar-
mála á staðnum. Heimilið var
mannmargt. Auk systkinanna var
þar margt vinnufólk og ávallt mjög
gestkvæmt. Þetta var stórheimili
eins og þau voru glæsilegust i þá
daga.
Rósa var tæplega þriggja ára
þegar móðir hennar dó. Seinni kona
Hermanns var Jakobína I. Jakobs-
dóttir, fædd 22. nóvember 1895,
dáin 13. febrúar 1933, frá Brim-
nesi í Fáskrúðsfírði. Þau eignuðust
þtjá syni, Harald, Jakob og Þor-
stein, og er Þorsteinn einn þeirra á
lífí og býr í Reykjavík.
Svo sem fyrr segir lést stjúpmóð-
ir Rósu árið 1933. Þá var Rósa við
nám í Kvennaskólanum í Reykjavík.
Hún ákvað að hverfa frá námi og
fara heim til föður síns og aðstoða
við heimilishaldið. Annað áfall reið
yfír aðeins tveimur mánuðum síðar,
en þá lést faðir hennar. Eftir það
hélt Rósa heimilinu saman í ein
þrjú ár ásamt Hermanni bróður sín-
um.
Haustið 1936 fór Rósa til Soro
í Danmörku og starfaði þar til árs-
ins 1939. Ragna systir hennar
starfaði þar einnig og ílentist í
Danmörku, en Rósa hvarf heim
1939.
Hinn 6. apríl 1939 giftist Rósa
eftirlifandi manni sínum, Sigurgeiri
Jónssyni, símritara og síðar heild-
sala, frá Seyðisfírði, fæddur 3. sept-
ember 1914. Fyrstu búskaparárin
bjuggu þau á Seyðisfírði, en árið
1954 fluttust þau til Reykjavíkur,
þar sem þau hafa búið síðan. Börn
þeirra eru: Viðar, fæddur 1942,
kvæntur Steinunni Áslaugu Péturs-
dóttur og eiga þau tvö börn, Pétur,
fæddur 1967 og Rósu, fædd 1973;
Jakobína Guðrún, fædd 1948, gift
Jan Grue (þau skildu), þau eiga
einn son, Jóakim Þór. Fyrir átti
Jakobína son, Sigurgeir Birgisson,
fæddur 1966. Hann ólst að mestu
upp hjá afa sínum og ömmu, þeim
Rósu og Geira.
Viðmót Rósu einkenndist ávallt
af rósemi og umhyggju. Hún var
athugul og íhugaði hvem hlut vand-
lega. Jafnframt hafði hún næmt
auga fyrir því spaugilega í tilver-
unni. Rósa var glæsileg kona og
hafði fágaða framkomu. Hún var
sjálfri sér samkvæmt, trúverðug og
trygg.
Þegar litið er yfír farinn veg er
margs að minnast. Faðir minn,
bróðir Rósu, lést 1941. Sú stað-
reynd kann að hafa tengt mig Rósu
nánar en ella hefði orðið. Til Rósu
var alltaf traust að sækja og hvatn-
ingu. Slíkt er verðmætt veganesti
ungri stúlku. Síðast heimsótti ég
Rósu fímm dögum áður en hún lést.
Þá ræddum við um að fara saman
austur á Mjóafjörð næsta sumar —
skoða landið og heilsa upp á ætt-
ingja. En nú verð ég að vera án
leiðsagnar Rósu — fari ég þá ferð
næsta sumar.
Ég og ijölskylda mín vottum Sig-
urgeiri, ættingjum og tengdafólki
Rósu innilegustu samúð.
Jóhanna Stefánsdóttir.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þökk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
(V. Briem.)
Núna er hún elskulega amma
mín látin. Ótal myndir minninga
koma upp í hugann þegar hugsað
er til baka. Hún var stórkostleg
manneskja og ég mun hennar sárt
sakna. Ég hef sennilega ekki verið
há í loftinu þegar ég fór í fyrsta
sinn með ömmu og afa til Danmerk-
ur, aðeins fjögurra ára að aldri.
Hvert sumarið á fætur öðru var ég
svo með í ferðalögunum. Oft um
Ítalíu og Spán, en þó var Danmörk
einna mest heimsótt, þar sem dótt-
ir hennar Jakobína og bamabarn
Jóakim búa og einnig Ragna systir
ömmu. Amma unni þó íslandi alltaf
mest og þegar ég varð eldri og
dvaldist lengur í Danmörku, leist
henni ekki á blikuna. Hún sagði
eitt sinn við mig að þó að gaman
væri að sjá önnur lönd, þá væri nú
alltaf best að vera á íslandi.
Heimurinn var ekki stór í augum
lítillar stúlku. Það voru foreldrar
og stóri bróðir og svo amma og
afi, sem skipuðu stóran sess í lífi
hennar. Ég dvaldist oft á heimili
afa og ömmu svo að dögum skipti.
Þar lærði ég svo margt. Amma
kenndi mér stafína, hún las fyrir
mig á kvöldin og fór með bænirn-
ar, sem hún hefur án efa kennt
okkur öllum bamabömunum. Ég
rölti með afa út á róló og fyrstu
skrefín tók ég hjá þeim. Minnis-
stæðastar eru þó allar vísurnar um
jólasveinana þrettán sem að amma
kenndi mér og lærði ég þær bæði
afturábak og áfram. Þetta eru góð-
ar æskuminningar.
Litla frænka mín Rósa Björk
hefur einnig verið svo heppin að fá
að dveljast hjá þeim eins og ég.
Þegar ég var þar um daginn sá ég
hvað allt var áhyggjulaust og gott
hjá ömmu og afa. Rósa Björk sat
á gólfínu og lék sér að sömu dúkk-
unum og ég gerði fyrir sextán árum.
Eftir stendur björt og fögur minn-
ing um góða og fallega ömmu, sem
tók ávallt vel á móti okkur börnun-
um, því að hjartahlýju átti hún
næga. Ég er þakklát fyrir allar
samverustundirnar sem ég átti með
henni og allt sem hún gaf mér og
ég bið góðan guð að blessa hana.
Söknuður okkar allra er mikill og
þó ekki síst afa sem misst hefur
ástvin og maka eftir langa og far-
sæla sambúð. En gott er að eiga
góðs að minnast.
Rósa Viðarsdóttir.
Nú er hún elsku amma mín horf-
in, amma á Rauðalæk, eins og
dætur mínar kölluðu hana. Amma
gekk mér í móðurstað þegar ég var
tveggja ára er móðir mín fluttist
til útlanda. Upp frá því bjó ég hjá
ömmu og afa. Amma var af gamla
skólanum og uppeldið í samræmi
við það. Æskuminningarnar af
Rauðalæknum eru góðar, gott
heimili, röð og regla og agi. Og
þegar eitthvað bjátaði á var alltaf
hægt að leita huggunar í örmum
ömmu, sem var mikil húsmóðir og
því alltaf heima.
Þar sem amma hafði alla tíð
haft börn á heimilinu, fyrst sín eig-
in og síðan mig er hennar fluttust
að heiman, varð æði tómlegt eftir
að ég fór. En fljótlega rættist úr
því, ég kvæntist góðri konu með
barn og fljótlega eignuðumst við
þijár stelpur með stuttu millibili
sem allar voru augasteinar ömmu
sinnar. Hvað sem gert var bar hún
alltaf hag þeirra fyrir bijósti um-
fram allt annað.
Ekki má gleyma að minnast á
matarbúr ömmu sem alltaf var vin-
sælt hjá litlum munnum því að þar
enduðu flestar heimsóknir er sæl-
gætismola var stungið í lítinn vasa.
Fyrir hönd þeirra vil ég þakka þau
fáu ár sem þær nutu samvista við
langömmu, því að ekki er öllum
gefíð að eiga og muna langömmu
sína.
Ég vil líka þakka öll þau góðu
ár og þær góðu stundir sem við
amma áttum saman. Því eitt er víst,
að maður þakkar ástvinum og ætt-
ingjum aldrei nóg meðan þeirra
nýtur við, en við fráfall dregur sorg-
in og söknuðurinn fram allar góðu
minningarnar sem við kunnum ekki
að meta og þakka fyrir fyrr en of
seint.
Elsku afi minn, mamma og Við-
ar, ég vona að minning um góða
konu styrki ykkur í sorginni. Bless-
uð sé minning hennar.
Sigurgeir Birgisson,
Sandra, Rósa Björk,
Jakobína og Lilja Dís.
Marteinn Markús
son — Minning
Fæddur 2. febrúar 1908
Dáinn 11. september 1993
Nú hefur frændi minn, Marteinn,
lifað sitt síðasta sumar. Hann kom
i þennan heim 2. febrúar 1908 og
yfírgaf hann að morgni 11. sepem-
ber sl. Foreldrar hans voru hjónin
Markús Benjamínsson og Kristfríð-
ur Sveinbjörg Hallsdóttir, búandi
þá á Hafurstöðum í Hnappadal, síð-
ar á Ölverskrossi í sömu sveit, en
síðast í Ystu-Görðum. Hann var
sjötti í röð 14 systkina sem lifandi
fæddust. Ellefu þeirra náðu fullorð-
insaldri, en nú eru aðeins þijú þeirra
eftir, Hafsteinn, Ásta og Svein-
bjöm.
Á milli þeirra systkina voru sterk
bönd og samheldni. Öll hafa þau
átt sterk tök i mér, sum kannski
sterkari en önnur og var Marteinn
eitt þeirra.
VINKLAR A TRÉ
HVERGI LÆGRI VERÐ
ÞÝZKIR GÆÐAVINKLAR
OG KAMBSAUMUR
ÁVALLT FYRIRLIGGJANDI
£8 Þ.Þ0R6RIMSS0N & C0
Ármúla 29 - Reykjavík - sími 38640
Þann 10. október 1936 gekk
hann að eiga eftirlifandi konu sína,
Elísabetu Jónu Sigurðardóttur, úr
Hafnarfírði en fædda í Viðey. Hun
er ein þessara traustu og heil-
steyptu kvenna sem baggast aldrei
og vaxa við hveija raun. Hún var
manni sínum styrk stoð í öllu sem
hann tók sér fyrir hendur og ekki
hvað síst hin síðari ár, þegar þrek
hans tók að þijóta. Þau eignuðust
ekki börn en áttu tvö fósturböm,
Ingu Sigurlaugu Þorsteinsdóttur,
systurdóttur Elísabetar, sem ólst
upp hjá þeim frá unga aldri, og son
hennar, Martein Hreinsson, sem
þau ólu upp frá fæðingu. Lét Mar-
teinn sér alltaf mjög annt um hag
þeirra beggja og reyndist þeim góð-
ur faðir og sannur vinur. Fleiri börn
þeim tengd áttu sér athvarf hjá
þeim um lengri eða skemmri tíma
og hafa notið umhyggju þeirra og
vináttu alla tíð.
Marteinn fékkst við margt um
ævina. Hann lærði húsásmíði á
kreppuárunum fyrir stríð og varð
meistari í þeirri iðn, þá bóndi á
Keisbakka á Skógaströnd, Straumi
í sömu sveit og síðast í Vogatungu
í Leirársveit, en við þann bæ kenndi
hann sig í ritsmíðum sínum. Nokkru
eftir að hann lét af búskap gerðist
hann verkstjóri á gæsluheimilinu á
Akurhóli á Rangárvöllum. Fór hon-
um það starf vel úr hendi eins og
annað sem hann tók að sér, enda
átti hann afar gott með að fá aðra
til að vinna og vekja áhuga þeirra.
Hann hafði allt til að bera sem til
þess þurfti, var sjálfur hamhleypa
til vinnu, léttur í lund, spaugsamur
og skemmtilegur. Hann átti auðvelt
með að sjá hið spaugilega í tilver-
unni og hið góða í manninum.
Hann fékkst nokkuð við ritsmíð-
ar, eins og á var drepið, skrifaði
um tima greinar í blöð, einkum
Þjóðviljann að ég held, enda mikill
sósíalisti og verkalýðssini. Meðan
hann var á Akurhóli komu út eftir
hann tvær skáldsögur, Og maður
skapast og Leiðin til baka.
Eftir að Marteinn lét af venjulegu
brauðstriti og var fluttur til Reyja-
víkur sökkti hann sér niður í
„grúsk“ um líf fyrri tíðar manna
og hagi, ýmsa staði og sögusagnir
við þá kennda o.fl., því iðjulaus gat
þessi vinnusami maður ekki verið.
Hann bjó þá nærri vinnustað mínum
og brá sér oft til mín, bæði til að
spjalla og eins til að kíkja í heimild-
ir í ættfræðisafni okkar mormóna.
Þessar stundir okkar eru mér ákaf-
lega hugstæðar. Marteinn var lífs-
spakur maður og leitandi og rædd-
um við oft ýmsa speki. Mér eru
minnisstæðar tvær dæmisögur sem
hann sagði mér á mínum yngri
árum. Fjallaði önnur þeirra um eit-
ur eigingirninnár en hin um þann
kross sem okkur er gefíð að bera.
Báðar höfðu mikinn boðskap að
flytja og hafa aldrei liðið mér úr
minni. Um margt vorum við sam-
mála en í trúmálum ósamstiga.
Hafði hann lúmskt gaman af að
reyna að etja mér til andmæla í
þeim efnum. Allt var það þó í góðu
gert, um annað var ekki að ræða
frá hans hendi. Hann hélt því stund-
um fram að hann væri trúlaus, en
var það þó alls ekki og trúin á guð
átti sífellt sterkari ítök í honum
eftir því sem árin færðust yfir, eins
og þessi staka hans ber með sér,
sem hann nefndi Elliglöp:
Arin líða aldur mér
eykur þraut og lamar minni.
En sumarið góða Guð frá þér
gefst mér enn þó rökkvi’ í sinni.
Já, hann fékkst einnig við að
yrkja ljóð, einkum þegar hann var
yngri. Á síðari árum tók hann að
grafa þessi ljóðabrot sín upp, ýmist
úr fylgsnum hugans eða fórum sín-
um. Hér er eitt þeirra, Söknuður:
í sál minni ómaði yndislag,
æsku og vorsins hörpuslag,
á titrandi töfrastrengjum.
En nú er lagið og Ijóðið allt
löngu hljóðnað og orðið kalt,
og brotið á báðum vængjum.
Það átti að vera lítið ljóð
um Ijósið og vorið og hjartglóð
og sælu í sálu minni.
Það varð um kulda og klakaél,
þann kulda sem bryður allt í mél,
og myrkranna möpuðu kynni.
Svo er um margra æskuár,
þau eiga sér von og gleðitár,
/ sem hverfa til harmafundar.
Er þá sem kömi angurskel
utanum sál og hugarþel,
en bamið hverfur og blundar.
Góður og traustur maður er
genginn. Hann dó eins og hann lifði,
dreif það af sem sagt á svipstundu,
eins og flest sem gera þurfti. Við
sitjum eftir hnípin, en þó þakklát
fyrir að honum varð að þeim óskum
sínum að þurfa ekki að liggja lengi
sjúkur og mega fara á undan konu
sinni. Ég hef ekki aðeins misst góð-
an frænda heldur og góðan og
kæran vin og svo er áreiðanlega
um fleiri. Ég er þakklát fyrir að
hafa átt hann að.
Ellu og öðrum ástvinum hans
votta ég einlæga samúð mína. Megi
algóður Guð vera með þeim og veita
þeim sálarstyrk.
Listaskáldinu góða gef ég síðustu
orðin, þau eru sem ort um þennan
frænda minn:
Sá ég þig frændi,
fræði stunda
og að sælum
sanni leita ...
er þú á hæsta
hugðir speki
og hátt og djúpt
huga sendir.
Oft em myrk
manna sonum,
þeim er hátt hyggja
in help rök.
Brann þér í bijósti,
bjó þér í anda,
ást á ættjörðu,
ást á sannleika.
Svo varstu búinn
til bardaga
áþján við
og illa lygi.
Nú ertu lagður
lágt í moldu
og hið brennheita
bijóstið kalt.
Sveinbjörg Guðmundsdóttir.