Morgunblaðið - 17.09.1993, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. SEPTEMBER 1993
15
Leitað skjóls í kenn-
ingnm prófessors
eftirJón Steinar
Gunnlaugsson
í Morgunblaðinu 4. september
sl. var sagt lítillega frá ráðstefnu
um félagafrelsi, sem Evrópuráðið
og íslenska dómsmálaráðuneytið
héldu nýlega hér á landi. M.a. flutti
þar breskur prófessor, Sheldon
Leader að nafni, erindi um rétt
manna til að standa utan stéttarfé-
laga. Er vikið að því í pistli Morgun-
blaðsins og svo gerir Bryndís Hlöð-
versdóttir lögfræðingur ASÍ þetta
að umtalsefni í grein hér í blaðinu
11. september sl. Ástæða er til að
víkja að þessu nokkrum orðum enda
gaf fyrirsögn Morgunblaðsins á
greininni 4. september mönnum til-
efni til að ætla, að skylduaðild að
verkalýðsfélögum hefði hlotið sér-
staka blessun gestanna á þessari
ráðstefnu. Bryndís Hlöðversdóttir
fjallar svo um málið með tilvísunum
til erindis prófessors Leaders án
þess að gera grein fyrir þýðingar-
miklum atriðum, sem verða að
fylgja, ef menn vilja reyna að meta
gildi kenninga hann fyrir ástandið
á íslandi.
Áður en lengra er haldið, vil ég
taka fram að þær umræður um
félagafrelsi, sem ég hafði tök á að
fylgjast með á þessari ráðstefnu,
voru afar vandaðar og fræðandi.
Var mikill munur að fylgjast með
þessari umfjöllun eða því hags-
munaslegna karpi sem jafnan
hljómar hér á landi, einkum þegar
fulltrúar verkalýðshreyfingarinnar
eru að reyna að útskýra fyrir fólki,
hvers vegna ekkert sé athugavert
viðaðþvingamenngegnviljasínum .
til að vera félagar í verkalýðsfélög-
um. Á þetta ekki síst við ræðu pró-
fessors Leaders, þó að ekki væri
ég sammála öllu sem hann sagði.
í erindi sínu hafði hann uppi sjónar-
mið sem íslenska verkalýðsforystan
hefður gripið á lofti og telur greini-
lega að henti hagsmunabaráttu
sinni.
Um efni erindis prófessorsins er
það fyrst að segja, að hann gerði
vitaskuld aðeins grein fyrir sínum
eigin sjónarmiðum um, hvernig
Mannréttindadómstólinn ætti að
túlka ákvæði 11. gr. mannréttinda-
sáttmálans um félagafrelsi. Tók
hann sjálfur fram, að svo virtist sem
dómstóllinn hefði sjálfur tekið
nokkuð aðra stefnu.
I öðru lagi var enginn vafi á því
í erindi prófessorsins, að rétturinn
til að standa utan félaga tilheyrir
réttinum til að mynda félög með
öðrum. Hann velti því hins vegar
fyrir sér, hvort ástæða væri til að
gera undantekningu frá þessu í til-
viki verkalýðsfélaga og þá með vís-
an til ákvæðanna í 2. mgr. 11. gr.
sáttmálans, þar sem fjallað er um
heimilar takmarkanir á félagafrels-
inu. Taldi hann það réttlætanlegt
ef fullnægt væri eftirtöldum skil-
yrðum:
1. Vernda þyrfti þá gegn félags-
skyldunni, sem af hugsjónaástæð-
um vildu ekki vera félagar.
2. Vernda þyrfti félagana gegn
skyldu til þátttöku í pólitískri starf-
semi verkalýðsfélaganna, m.a. gegn
því að félagsgjöld þeirra væru notuð
tij að fjármagna hana.
SERPANTANIR
Jón Steinar Gunnlaugsson
„Allir Islendingar
þekkja vel hömlulausa
þátttöku verkalýðsfé-
laga og Alþýðusam-
bands Islands í síjórn-
málabaráttu af þessu
tagi. Og þeir verða líka
að skýra út fyrir lands-
mönnum, hvernig þeir
ætli að koma á valfrelsi
launþega milli verka-
lýðsfélaga.“
3. Menn þyrftu að geta valið
milli margra verkalýðsfélaga, þ.e.
félagsskyldan mætti ekki vera
bundin tilteknu félagi.
Aðrir ræðumenn á ráðstefnunni
andmæltu sjónarmiðum prófessors
Leaders og töldu ekki ástæðu til
að veita þá afslætti af félagafrels-
inu sem hann vildi. Eru þau sjónar-
mið m.a. á því byggð að þessi frá-
vik geti ekki helgast af heimildun-
um í 2. mgr. 11. gr., þar sem talað
væri um takmarkanir, sem nauð-
synlegar séu í lýðfrjálsu þjóðfélagi
... til að vemda réttindi og frelsi
annarra. Takmarkanir Leaders geti
ekki rúmast innan þeirra marka.
Jafnvel þó að prófessor'Leader
teldist hafa verið að lýsa viðteknum
skýringum á 11. gr. mannréttinda-
sáttmálans, sem hann ekki var að
gera, geta íslensku verkalýðsfor-
ingjarnir ekki búið sér til mikið
skjól í kenningum hans. Áður en
þeir gera það, verða þeir að lýsa
því, hvernig þeir vilji vernda rétt
þeirra sem af hugsjónaástæðum
vilja ekki vera í félögunum. Þeir
þurfa þá líka að skýra út hvernig
þeir ætli að vernda félagsmennina
gegn því að vera þvingaðir til stuðn-
ings við hina pólitísku baráttu sem
félögin stunda, t.d. þegar gerðar
eru kröfur á hendur ríkisstjórn um
ríkisútgjöld, skattamál, vaxtamál,
erlendar lántökur o.fl., eða hvernig
þeir ætli að vemda félagsmenn
gegn þátttöku í mótmælum í tilefni
af komu erlendra gesta til landsins,
sem ekki eru foringjunum að skapi.
Allir íslendingar þekkja vel hömlu-
lausa þátttöku verkalýðsfélaga og
Alþýðusambands íslands í stjórn-
málabaráttu af þessu tagi. Og þeir
verða líka að skýra út fyrir lands-
mönnum, hvernig þeir ætli að koma
á valfrelsi launþega miili verkalýðs-
félaga. Að þessum skilyrðum upp-
fylltum geta þeir farið að skýla sér
við kenningar prófessors Leaders.
Það er alveg rétt að í dómi Mann-
réttindadómstóls Evrópu í leigubíl-
stjóramálinu frá í sumar felst ekki
fortakslaust fordæmi um öll atriði
sem koma til skoðunar varðandi
félagsskylduna að íslenskum verka-
lýðsfélögum. Er fylísta ástæða til
að varast of víðtækar ályktanir af
dóminum. Endanleg svör munu
sjálfsagt ekki fást nema einhver
komi bitastæðu máli um þetta fyrir
dómstólinn.
Höfundur er
hæstaréttarlögmaður.
Mailman Cataput körfuboltaskór
Verð kr. 8.890,-
Mailman jr.
Stærðir 32-41. Verð kr. 4.890,-
5% staðgreiðsluafsláttur,
einnig af póstkröfum greiddum innan 7 daga.
SSl UTíLÍFPfflfS
GUESIBÆ • S/MI 812922
Borgartúni 29
sími 620640
Ny sending af ddmu og henrafatnaði
á miög góðu verðií
S KARNABÆR
Borgarkringlunni. sími 682912