Morgunblaðið - 01.02.1994, Side 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. FEBRUAR 1994
Geoffrey Hendricks
Myndlist
Eiríkur Þorláksson
Á Kjarvalsstöðum byijar nýtt
sýningarár af krafti með þremur
ólíkum sýningum, sem allar ættu
að vekja athygli; tímamótasýningu
Magnúsar Kjartanssonar, hljóð-
skúlptúr Finnboga Péturssonar og
loks yfirlitssýningu bandaríska
listamannsins Geoffrey Hendricks,
sem hefur hlotið nafnið „Dagur
að nóttu“, en sú sýning er sameig-
inlegt framtak fimm listasafna á
Norðurlöndunum og í Póllandi.
Áður en þessi umfangsmikla
yfirlitssýning er skoðuð er rétt að
reyna að átta sig nokkuð á lista-
manninum sjálfum. Geoffrey
Hendricks er fæddur 1931 í New
Hampshire-fylki, en afi hans var
innflytjandi frá Noregi. Hann hóf
listnám á sjötta áratugnum og
útskrifaðist með meistaragráðu í
listasögu frá Columbia-háskólan-
um í New York, þar sem lokarit-
gerðin fjallaði um loftmyndir í
kaþólskum kirkjum barokk-
tímans. Hann tók að kenna við
Rutgers-ríkisháskólann í New
Jersey 1956 og er enn prófessor
við Mason Gross-listaskóla háskól-
ans, en býr engu að síður í New-
York-borg. Hann hefur unnið víða
um heim að list sinni, en þó einkum
í Þýskalandi, þar sem hann hefur
hlotið ýmsar viðurkenningar auk
þess sem hann er á samningi við
Galerie Baecker í Köln.
Verk Hendricks hafa í kynningu
sýningarinnar verið tengd við
Fluxus-hreyfinguna, sem blómstr-
aði um miðjan sjöunda áratuginn.
Fyrir þremur árum var haldin á
Kjarvalsstöðum (samhliða sýningu
Yoko Ono) lítil en fróðleg sýning
á ýmsum verkum Fluxus-hópsins
og þar kom fram að frumkvöðull
hreyfingarinnar, George Maciun-
as, tengdi heitið einkum við þijár
merkingar orðsins; hreinsun, flæði
og samruna. Þannig skyldi hreyf-
ingin gegna markvissu hlutverki í
því umróti sem markaði listheim-
inn á þessum tíma.
Sýningin í vestursal Kjarvals-
staða ber þess glöggt vitni, að þó
að Geoffrey Hendricks hafi ekki
verið í hópi upphafsmanna Fluxus
hefur listsýn hans alla tíð fallið
vel að markmiðum hreyfingarinn-
ar. Himnamyndirnar, sem hann
tók að mála 1965, geta borið með
sér alla þá þrjá þætti sem Maeiun-
as tengdi Fluxus-heitið við, en
þetta myndefni Hendricks hefur
allt til þessa dags ratað á ótrúleg-
ustu hluti, því að auk striga má
finna á sýningunni himnamyndir á
skyrtur, skótau, skóflur og sæng-
urfafnað, svo fátt eitt sé nefnt;
þannig renna hversdagsleg efni og
enn hversdagslegra viðfangsefni
saman og mynda eina listræna
heild, sem kemur skemmtilega á
óvart.
Það verður ekki skilið við himna-
myndimar án þess að nefna hvern-
ig listamaðurinn notar þær á
stundum sem dagbókarform —
hann safnar í sarpinn tilbrigðum
ljóss, lita og veðurskilyrða líkt og
aðrir listamenn skrá hjá sér hug-
myndir. Þannig getur himinninn í
meðferð Hendricks orðið vettvang-
ur eins konar hugleiðslu (eins og
bent er á í sýningarskrá) sem
hægt er að koma að aftur og aft-
ur, en er aldrei samur og fyrr,
fremur en maðurinn sjálfur. Engar
tvær himnamyndir eru eins og til-
brígðin endurspegla ef til vill lund-
erni og líðan mannsins sjálfs, sem
er stöðugum breytingum undirorp-
ið.
Hendricks hefur í verkum sínum
og lífi sýnt mikinn áhuga á helgis-
iðum, eðli þeirra og inntaki, og á
hvern hátt þeir grípa inn í mann-
legt líf við ýmis tækifæri. Hann
hefur oft gegnt hlutverki eins kon-
ar siðameistara Fluxus-manna og
sem slíkur skipulagði hann Fluxus-
skilnað þegar hann og kona hans
slitu samvistum 1971 og stjórnaði
Fluxus-giftingu George Maciunas
og Billie Hutching í febrúar 1978,
nokkru áður en Maciunas lést úr
krabbameini; giftingai-vottorð o.fl.
frá þeirri athöfn er á sýningunni
sem vitnisburður um þessa helgun
Fluxus-hreyfíngarinnar. Slíkar at-
hafnir má vissulega líta á sem eins
konar gjörninga hvetju sinni og
þar með þátt í þeirri list sem
Hendricks fæst við.
Stigar af ýmsum gerðum eru
áberandi þáttur sýningarinnar og
tákngildi þeirra eru mikilvæg fyrir
alla listsköpun Hendricks. I sinni
einföldustu mynd má líta á stigann
sem farveg í lífínu; menn ganga
upp hann eða niður — og eru að
því loknu staddir á nýjum stað, í
öðru umhverfi en áður. Þannig
verður stiginn tákn umbreytinga í
h'finu og í vissum þrepum kann
að blasa við ný lífssýn — nýr him-
inn, eftir því sem tíminn flæðir
fram.
Lífíð einkennist hins vegar oft
af áföllum sem valda snöggum
umskiptum. Listamaðurinn hlut-
gerir áföll eins og slys, skilnaði
og dauða með sterkum hætti þegar
Geoffrey Hendricks: „Him-
inn/fætur“; Buczak-minningar-
kassar. 1988.
hann einfaldlega sagar hlutina
sundur að endilöngu; borð, stólar,
stigar — hið eðlilega samhengi er
rofið. Lífið heldur áfram þrátt fyr-
ir slíkar hremmingar og því þarf
að tjasla leifunum saman eftir því
sem hægt er; sárabindi um öfugan
stigann, bandspottar um snúna
stóla — allt eru þetta merki um
seiglu mannsins við að halda áfram
að horfa fram á við þrátt fyrir
kollsteypurnar.
Listsköpun Geoffrey Hendrieks
er í vissum skilningi list persónu-
legrar fornleifafræði, þar sem hlut-
ir sem hann tengir eigin lífi hafa
mikla merkingu í mörgum verk-
anna; þetta atriði er enda nefnt í
undirtitli sýningarinnar. Slík per-
sónuleg saga kemur t.d. fram í
flokki 15 minningarkassa um fé-
laga listamannsins, Brian Buczak,
sem dó 1987; í kössunum tínir
Hendricks minningamar saman og
varðveitir fyrir seinni tíma, en
býður gestum jafnframt að kynn-
ast með sér.
Uppsetning þessarar stóru sýn-
ingar hefur tekist mjög vel, jafn-
vel svo að hinn erfiði vestursalur
Kjarvalsstaða hefur sjaldan notið
sín betur. Fjölbreyttir stigar í mis-
munandi hæð og óregluleg rýmis-
mótun skilrúma eiga sinn þátt í
að tengja verkin ágætlega saman,
þannig að það er létt yfír heild-
inni. Það er þyngra yfir verkunum
á ganginum, enda erfiðara að nýta
það rými vel.
Sýningunni fylgir vönduð sýn-
ingarskrá sem unnin hefur verið
fyrir tilstilli safnanna fímm, sem
koma að sýningunni. I henni er
að finna fróðlegar greinar um lista-
manninn og viðtal við hann, auk
upplýsinga um feril hans og fjölda
ágætra mynda. Þetta er eins og
'vera ber um sýningu af þessari
stærð.
Hins vegar ber verra við og er
í raun forkastanlegt við jafn ágæta
sýningu í opinberu safni, að hún
ber þess engin merki að vera hald-
in á íslandi. Merkingar verka eru
ýmist á ensku, dönsku eða þýsku
og í sýningarskrá er engin saman-
tekt efnisins í íslenskri þýðingu.
Það er nánast móðgun, að þrátt
fyrir ítrekaðar kvartanir um þetta
atriði komi opinbert listasafn, ijár-
magnað af almannafé, ekki' á móts
við eigendur sína með merkingum
sýninga og fræðsluefni um þær á
þeirra móðurmáli. Líkast til þarf
að hamra á þessu atriði með þraut-
seigju Kató gamla í rómversku
öldungadeildinni þar til varanlegur
árangur næst.
Þessi kvörtun dregur þó ekki
úr gildi sýningarinnar og beinist
að umgjörð hennar en ekki inni-
haldi; það er ferskt, ríkulegt og
vel þess virði að heimsækja oftar
en einu sinni.
Yfirlitssýningin á verkum Ge-
offrey Hendricks, „Dagur að
nóttu“, sem nú fyllir vesturhluta
Kjarvalsstaða, stendur til sunnu-
dagsins 13. febrúar, og er rétt að
hvetja listunnendur til að láta hana
ekki fram hjá sér fara.

VIÐSKIPTALAUSN SEM HENTAR ÞER
.IL
(oföfjmn
ÞUMATTBOKA
RÉITA NIÐURSTÖÐU
MEÐ AMBRA OG OPUS ALLT
Nýherji og íslensk forritaþróun bjóða nú
viðskiptalausn sem hentar vel fyrir litlar
rekstrareiningar sem eru að hefja rekstur.
Einnig er sú lausn sem boðin er hentug fyrir
þá sem hyggjast endurnýja tölvu og
hugbúnað. Lausnin er fólgin í Ambra sprinta
, 486 / 33 SX tölvu með 4 MB minni og 240
MB disk og Star LC24-20, 24 nála prentara.
Ambra tölvunni fylgir ÓpusAllt fjárhags-,
viðskiptamanna-, birgða- og sölukerfi frá
íslenskri forritaþróun hf. ÓpusAllt er
útbreiddasti viðskiptahugbúnaður á íslandi
og er kenndur í langflestum framhaldsskólum
landsins. Þessi lausn hentar öllum þeim sem
vilja henda reiður á bókhaldi sínu, skrifa út
reikninga, A, B, og C gíróseðla,
raðgreiðslusamninga, reikna dráttarvexti,
halda utan um lagerinn og margt margt fleira.
a6e''

aw^U' Tilboðsverð
^4*%^ ^

■ Islensk
forritaþróunhf.
ENGJATEK3I 3 - 10S - REYKJAVlK - SÍMI; 67 15
Venjulegt verð: kr. 286.125
Þú sparar kr. 46.425
F„ Tilboðsverð gildir til 1. apríl 1994
NÝHERJI
SKAFTAHLk) 24 - SlMI 69 77 00
Altaf skrefl á undan
Farandriddarar
bókmenntanna
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
David Lodge: Lítill heimur. Há-
skólarómansa. Sverrir Hólmars-
son þýddi. Mál og menning 1993.
Þegar kunnur bókmenntafræð-
ingur skrifar afþreyingarsögu hlýtur
það út af fyrir sig að vekja nokkra
athygli. Þegar sagan gerist þar að
auki í þeim heimi sem höfundurinn
þekkir best, veröld bókmenntafræð-
inga, gagnrýnenda og rithöfurida,
dregur það ekki úr eftirvæntingu
lesandans.
í þeim litla heimi sem David Lodge
lýsir eru það endalausar ráðstefnur
sem persónurnar nærast á. Kennslan
og fræðin eru ekki aðalatriði heldur
tækifærin sem starfið býður upp á.
Frægir höfundar eru farmiðar til að
fljúga með breiðþotum um allan
heim og gista á veglegum hótelum.
Að þessu leyti eru bókmennta-
fræðingar vissulega engin undan-
tekning. Heimurinn er sólginn í ráð-
stefnur og fundi sem flestum leiðist.
Að baki fundahaldanna getur þó
beðið eftirsóknarverð skemmtun
sem fylgir kynnum af nýjú fólki og
meðal helstu kosta er að aðrir en
ráðstefnugesturinn borga, oftast
opinberar stofnanir.
Ráðstefnurnar eru orðnar vani
sem menn telja sér, en þó einkum
öðrum, trú um að skipti máli.
David Lodge fjallar af lítilli virð-
ingu um öll þessi efni í skáldsögu
sinni. Háð og kaldhæðni eru vopn
hans og duga honum vel. Samtal
hjóna, eiginmaðurinn er háskóla- og
ráðstefnumaður og ein helsta sögu-
hetja bókarinnar, varpar ljósi á
þetta:
„...Nú á dögum eru fræðimenn
eins og farandriddarar forðum, á
flakki um heiminn í leit að ævintýr-
um og frægð."
„Og skilja konurnar eftir heima,
læstar inni?“
„Ja, margir riddaranna eru kven-
kyns núorðið. Það er farið að hleypa
konum að hringborðinu."
Vera má að ýmsir lesendur Davids
Lodge eigi erfitt með að fylgja hon-
um eftir á fluginu þegar bókmennta-
kenningar eru til umræðu og flókin
átök og metingur milli fræðimanna.
Hvernig er til dæmis hægt að
flytja fyrirlestur um áhrif T.S. Eliots
á Shakespeare? Orð eins og strúktúr-
alismi geta virkað fráhrindandi. Allt
er það þó bætt upp með frásögnum
af hinum mannlegu hliðum, einkum
veikleikum.
Ástir og ástríður skjóta fljótlega
upp kollinum í gráma breska há-
skóiaumhverfisins þar sem fyrsta
ráðstefnan fer fram. Leit ungs
manns að draumadísinni skyggir á
fræðimennskuna og verður að um-
fangsmikilli sögu í sögunni. Þessi
saga er hin besta afþreying og af-
hjúpar margt, helst það hve heimur-
inn er lítill og oftast fáránlegur.
Önnur hliðstæð saga er líka harm-
skopræn, hermir frá tilraun miðaldra
manns til að verða ungur í annað
sinn. Auðvitað mistekst sú tilraun.
Allt endar þó ekki illa í Litlum heimi.
David Lodge er lagið að afklæða
kollega sína af báðum kynjum og
byggir eflaust á reynslu. Sum ádeila
bókarinnar leiðir hugann að stað-
reyndum bókmenntalífsins, stöðum
áhrifamanna í bókmenntaheiminum,
dyntum sem geta í vissum tilvikum
mótað gagnrýnina. Ekki síst verða
háskólarnir fyrir banvænum skeyt-
um.
Þrátt fyrir þetta er Lítill heimur
fyrst og fremst skemmtun og sér í
lagi fyrir bókmenntamenn. Margar
og oft lauslegar persónur, tilviljanir
og óvænt atvik eru meðal þess sem
einkennir rómönsur.
Þáttur Sverris Hólmarssonar er
ekki minnstur hvað það varðar að
hafa ánægju af lestrinum. Þýðing
hans er einkar læsileg; vandasöm
hlýtur hún að hafa verið.