Morgunblaðið - 27.02.1994, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27. FEBRÚAR 1994
15
Baldur. „í bytjun árs 1993 var um-
sjón með framlögum til ferja færð
til Vegagerðar ríkisins. Þetta var
framfaraspor sem bæta mun úr
tveimur meinbugum. Aður skorti
virkt eftirlit með rekstrarstyrkjum
af hálfu ríkisins. Rekstrarfyrirtæki
viðkomandi feija fengu fjárframlög
samkvæmt beiðni nánast með sjálf-
virkum hætti af fjárlögum án grein-
ingar á þörfum. Þegar Vegagerðin
tók við þessu verkefni var tekið til
við að skoða bókhaldsgögn ferjanna.
Með einföldu og ódýru eftirliti var
hægt að spara 30 milljónir. Hér er
lifandi dæmi um bæði sjálfvirknina
og sóunina í ríkisútgjöldum sem
getur átt sér stað. Annar meinbugur
hefur verið á ferli ákvarðana við
mat á valkostum þegar komið hefur
að því að endurnýja ferjurnar, hvaða
forsendur hafa legið til grundvallar
og hvernig staðið hefur verið að
útboðum. Færð hafa verið góð rök
fyrir því að hægt hefði verið að
kaupa gamalt skip fyrir 300 milljón-
ir króna með endurbótum til að taka
við af gamla Herjólfi sem værí hag-
kvæmara í rekstri en nýi Herjólfur.
Sú pólitíska ákvörðun að smíða nýtt
skip kostaði þjóðina 700 milljónir í
aukastofnkostnað. Þar við bætast
nauðsynlegar hafnarframkvæmdir
vegna nýja skipsins upp á 250 millj-
ónir króna.“
Skýrsluhöfundar leggja það við-
horf til grundvallar að ríkið eigi
ekki að leggja í kostnað við ferju-
rekstur nema aðstæður séu þannig
að öryggi eða bágar samgöngur
kalli á það. Þannig er það gagnrýnt
að ríkið veiji fjármunum til rekstrar
Akraborgarinnar. Um sé að ræða
„umframþjónustu“ við byggðirnar
sem hún þjónar. Vakin er athygli á
því að ekki þyrfti að hækka miða-
verð mikið til þess að reksturinn
stæði undir sér.
Viss upphæð á nemanda
Verslunarráðið setur fram hug-
myndir um breyttan rekstur skóla.
Ríkið semji við skólana um fasta
greiðslu á hvem nemanda. Hvað
framhaldsskóla snertir er lagt til að
meðalstyrkur fyrir hvem nemanda
verði 240.000 eða 10% lægri en nú
er. Þessa upphæð megi vega og
meta eftir eðli náms. „Ég tel að
þetta myndi styrkja skólana og gera
stjórnendur skólanna virkari og
meðvitaðri um þá þjónustu sem þeir
veita,“ segir Halldór Árnason. „Það
myndi gera þjónustuna markvissari
og efla vitund nemenda fyrir þeirri
þjónustu sem þeir em að kaupa. Ég
held að það eigi að ganga skrefi
lengra og taka meira mið af árangri
nemenda, til að mynda hversu mörg-
um prófeiningum sé lokið eða hversu
margir nemendur útskrifist."
Vinnuhópur um mennta- og
menningarmál spyr hvort það sé
eðlilegt að ríkið veiji 1,7 milljörðum
ti menningar-, æskulýðs- og íþrótt-
mála. Hvort ekki væri nær að rýmka
ákvæði skattalaga um skattafrá-
drátt vegna framlaga til slíkrar
starfsemi. Sem dæmi um aðgerðir í
menningarmálum má nefna að lagt
er til að hætt verði framlögum til
áhugaleikfélaga, listskreytingasjóð-
ur verði lagður niður og minnt er á
ákvæði laga um Sinfóníuhljómsveit
íslands þar sem segir að sem mest
af útgjöldum hennar skuli greitt með
sjálfsaflafé. Þrátt fyrir þetta ákvæði
séu sértekjur ekki nema 13% af
heildarútgjöldum. Verslunarráðið
bendir á að í lögum um listasjóð sé
sjálfvirkt ákvæði um að sjóðurinn
bæti við sig 60 mánaðarlaunum
næstu fimm árin frá setningu lag-
anna (1992-1997) sem'ætti að af-
nema nú þegar.
Rekstur sjúkrastofnana
boðinn út
Verslunarráðið vill spara mest í
heilbrigðisgeiranum en viðmælend-
ur benda á að þær tillögur þarfnist
kannski helst nánari útfærslu.
Leggja á aukna áherslu á manneld-
is- og forvarnastefnu. I lyfjamálun-
um vill Verslunarráðið klípa af hlut-
deild heildsala í lyfjaverði. Sá hlutur
sé 6% að meðaltali á íslandi en það
sé mun hærra en þekkist í Dan-
mörku og Færeyjum. Trygginga-
stofnun er ætlað að spara mikla
fjármuni. Til þess að draga úr
greiðslum til ellilífeyrisþega er lagt
til að aukið tillit verði tekið til tekna
og ríkið hafi eftirlit með því að ein-
staklingar greiði í lífeyrissjóð á
meðan þeir stunda atvinnu þannig
Sigbjörn
Gunnarsson:
„Ekki viss um að
verkefni íslenskra
þingmanna séu
minni en verkefni
sænskra þing-
manna.“
Birgir Þór
Runólfsson:
„Ekki boðið upp á
patentlausnir,
heldur leitað að
raunhæfum leið-
um til að spara.“
Halldfir
Árnason:
„Skýrslan sýnir
að bara þessi
niðurskurður er
meiriháttar átak.“
að þörfin fyrir ríkisframlag minnki.
Gert er ráð fyrir að rekstur sjúkra-
stofnana verði boðinn út. Ríkið geti
tryggt jafnrétti allra til heilbrigðis-
þjónustu án þess að veita hana endi-
lega sjálft. Gert er ráð fyrir að út-
boð leiði til 25% fækkunar starfs-
fólks sem myndi spara 1,8 milljarða.
Samkeppnin í útboðum muni leiða
til 30% lækkunar kostnaðar sam-
kvæmt reynslu Ríkiskaupa, sem þýði
1,8 milljarðar til viðbótar til lengri
tíma litið.
Meiriháttar átak
„Að stórum hluta hefur verið lögð
allmikil vinna í þetta," segir Halldór
Árnason. „Það kemur fram að þessi
hópur hefur ekki unnið einangrað
heldur fengið til sín fólk úr ráðuneyt-
um og fengið hugmyndir þaðan líka.
Þetta eru misjafnar tillögur eins og
gengur en þær eru að mörgu leyti
samskonar og þær sem hafa verið
til umræðu hér í fjármálaráðuneyti
og við fjárlagagerðina. Þessi um-
ræða ætti að vera tilefni til að menn
hugsi um þessi mál og þegar 10
miiljarða halli er á fjárlögum er bráð-
nauðsyniegt að ná honum niður því
að öðrum kosti erum við að greiða
árlega og í vaxandi mæli vexti til
útlanda. Vaxtagreiðslan hækkar
kannski um milljarð á ári. Þá skipt-
ir máli að beina sjónum að sóun-
inni, hvar er hægt að hafa svipaða
þjónustu með lægri tilkostnaði? Og
það finnst mér vera meginmarkmið
þessarar skýrslu." Halldór telur að
skýrsluhöfundar hafi nokkuð góða
tilfinningu fyrir því hvar helst sé von
um að spara. „Þótt þetta séu ekki
nema 12,5 milljarðar, einn tíundi af
heildarútgjöldum, sýnir skýrslan það
að bara sá niðurskurður er meiri-
háttar átak.“ Halldór lítur svo á að
meginstef skýrslunnar sé að menn
hugsi til lengri tíma, taki ákvarðan-
ir hér og nú og ætli sér tíma til að
koma því í framkvæmd. Þetta sé
rétt hugsun.
En hvað með skuldfrnar?
Sigbjörn Gunnarsson fagnar hug-
myndum um niðurskurð ríkisút-
gjalda og segir að það væri ánægju-
legt ef fleiri samtök, eins og ASÍ
og BSRB ynnu hugmyndir á þessum
nótum. Þó séu það nokkur vonbrigði
að fátt nýtt sé í skýrslunni. „Til
dæmis fara tíu síður í að endurtaka
skýrslu Ríkisendurskoðunar um feij-
ur og flóabáta." Sigbjöm segir að
meðal þingmanna sé mikill vilji til
að stefna að hallalausum ríkis-
rekstri. Þótt fjárlögin hafi verið af-
greidd nú með 9,6 milljarða halla
helgist það að miklu leyti af ár-
ferði. En með batnandi tíð verði
menn að sama skapi að gæta sín
að allt fari ekki úr böndunum.
Skýrsla Verslunarráðs heitir:
Raunhæfur niðurskurður ríkisút-
gjalda. Fyrsta orðið getur haft
tvenns konar merkingu eins og Birg-
ir Þór bendir á: Það sem er rétt að
gera og það sem er hægt að gera.
„Ef fyrri merkingin er lögð til grund-
vallar má spyija hvers vegna ekki
sé tekið á útgjöldum til landbúnaðar-
mála, en ef byggt er á þeirri síðari
þá vaknar sú spurning hvort tillög-
urnar séu pólitískt framkvæmanleg-
ar eins og til dæmis fækkun ráð-
herra. Tekjutenging lífeyris og
áform um að láta sjúklinga greiða
fyrir mat yrðu seint vinsælar aðgerð-
ir,“ segir Birgir Þór. Einnig má
spyija hvort stjórnmálamenn gripu
til aðgerða á atvinnuleysistímum
sem myndu leiða til uppsagna opin-
berra starfsmanna í stórum stíl. Um
þetta efni segir Halldór Árnason:
„Það hlýtur að gilda það sama um
opinbera starfsmenn og aðra starfs-
menn. Það er erfitt að fallast á það
að opinberir starfsmenn hafi sér-
stöðu umfram aðra launþega varð-
andi vinnuöryggi. Með því að ná
niður kostnaði, með því að hætta
að sinna störfum sem skila litlu sem
engu þá er verið að spara fé sem
hægt er að nýta í annað og skapa
kannski önnur störf þó að það sé
annars staðar.“
Eins og fram hefur komið miða
tillögurnar að því að ná jöfnuði í
ríkisrekstri. Sumar eru þess eðlis að
erfitt er að reikna út ávinning og
sparnaður kynni því að verða meiri
en 12,5 milljarðar ef farið væri að
ráðum Verslunarráðs, aðrar nást
ekki fram nema á löngum tíma. En
þótt jöfnuður náist er eftir að taka
á skuldum ríkissjóðs. Skuldir ríkis-
sjóðs nema nú 236 milljörðum króna
og eigið fé ríkissjóðs mun vera nei-
kvætt um 150 milljarða. Ef endur-
greiða ætti skuldirnar á 20 árum
yrði ársgreiðslan 18,9 milljarðar
miðað við 5% vexti. Ef íslendingar
vilja grynnka á skuldunum þarf því
ekki bara að fara í strangan megrun-
arkúr heldur verður að herða sultar-
ólina.
Meiriháttar
fermingaríatnaður
í miklu úrvali
Dæmi um verð:
DÖMUDEILD
Stuttir, útvíðir kjólar frá 4.900,-
Sfðir blómakjólar frá 5.900,-
Stuttir, köflóttir kjólar frá 3.900,-
Síð undirpils frá 3.500,-
Há stlgvél brún/svört kr. 7.
Ljósir skór frá 4.200,-
Hálsfestar - Heklaðar húfur -
Gott verð - Mikið úrval
Dæmi um verð:
HERRADEILD
Skyrtur frá 2.500,-
Rúskinnsvesti 2.900,-
Buxur frá 3.900,-
Bindi frá 990,
Slaufur frá 590,-
Ullarjakkar frá 6.900,-
Skór frá 3.900,-
Laugavegi slmi 17440
Kringlunni slmi 689017
Sérsaumum
Vönduð vinnubrögð - gott verð
(Allar breytingar innifaldar I verði)