Morgunblaðið - 15.04.1994, Qupperneq 15

15
________________MORGUNBLAÐIÐ FOSTUDAGUR 15. APRIL 1994_
Biðlistar sjúkrahúsanna
eftir Gyðu
Jóhannsdóttur
Veist þú lesandi góður að fjöldi
manns þarf að líða þjáningar í allt
að því eitt ár áður en hann fær
læknismeðferð? Á síðasliðnu sumri
sá ég konu á miðjum aldri hökta
með erfiðismunum niður í heita
pottinn í Sundlaugunum í Laugar-
dal. Aðspurð kvaðst hún bíða eftir
aðgerð á mjaðmarlið.
Fyrir nokkru hringdi ég til henn-
ar og ætlaði að frétta af líðan
hennar eftir aðgerðina sem ég taldi
afstaðna. Mér brá þegar ég heyrði
að hún beið ennþá eftir aðgerðinni
og nú hafði líðan hennar versnað
til muna. Magasár af notkun
verkjalyfia og áhyggjur af íjármál-
um bættust nú við, þar sem hún
hafði ekki getað stundað vinnu í
marga mánuði.
. Eldri maður bíður eftir bæklun-
araðgerð. Hann er aldrei laus við
verk og oft svo illa haldinn að
hann berst lítt af. Sprautur og
verkjatöflur koma ekki að neinu
gagni.
Samkvæmt töflu yfir biðlista
sérgreinasjúkrahúsa í september á
sl. ári bíða um 700 manns eftir
bæklunaraðgerðum á Landspítala
og Borgarspítala. Flestir á þessum
listum eru af eldri kynslóðinni.
Öldruðu fólki finnst það heldur
köld kveðja frá samfélaginu að
þurfa að kveljast í allt að því eitt
ár, áður en það fær læknismeð-
ferð, eftir að hafa samviskusam-
lega greitt skatta og skyldur til
samneyslunnar á löngum starfs-
ferli.
Fyrir skömmu var grein í Morg-
unblaðinu um rannsókn sem gerð
var á högum hjartasjúklinga sem
bíða eftir aðgerðum. Niðurstaða
þeirrar rannsóknar var sú að á
biðtímanum kom í ljós aukinn
kvíði, þunglyndi, svefnleysi og
áhyggjur af fjármálum. Biðlistar
hjartasjúklinga eru þó stuttir
vegna hættu á dauðsföllum á bið-
tímanum sem enginn vill bera
ábyrgð á. Þeir sem bíða eftir bækl-
unarskurðlækningum í 6-12 mán-
uði eru flestir með sömu einkenni
á biðtímanum og hjartasjúklingar
en auk þess eru þeir haldnir sárs-
auka og verkjum sem þeir verða
að þola allan sólarhringinn.
Þrýstingur á lækna
Hvernig líður lækni sem þarf
að starfa við þær aðstæður að
vera undir stöðugum þrýstingi frá
sjúklingum á biðlistum og aðstand-
endum þeirra um að komast að?
Það er ekki víst að við getum
haldið færum sérfræðingum lengi
hér á landi sem hafa takmarkaðan
aðgang að skurðstofum sjúkrahús-
anna vegna fjárskorts.
Laun fagfólks í heilbrigðiskerf-
inu hér á landi eru mun lægri en
í nágrannalöndum okkar. Læknar
sem nú eru á föstum launum hjá
ríkisspítölunum þurfa að reka stof-
ur úti í bæ til þess að hafa sæmi-
leg laun. Nokkrir hjúkrunarfræð-
ingar hafa hætt störfum í hjúkrun
og farið í önnur betur launuð störf.
Ört vaxandi tækni í læknisfræði
leiðir til þess að kostnaðarsömum
aðgerðum fjölgar stöðugt. Hjarta-
aðgerð kostar yfir 800 þúsund
krónur, hryggspenging frá
550-600 þúsund og mjaðmarliðs-
aðgerð um 350 þúsund, svo dæmi
séu nefnd.
Samkvæmt upplýsingariti Þjóð-
hagsstofnunar er áætlað að ríkið
verði með 14,4 milljarða króna
útgjöld umfram tekjur á þessu ári,
svo að ekki er líklegt að framlög
til heilbrigðisþjónustunnar aukist
mikið.
Sjálfstæður rekstur
Skýrslur frá nágrannalöndum
okkar sýna að miklum spamaði
Gyða Jóhannsdóttir
„Af reynslu Svía má
draga þá ályktun að
skynsamlegasta leiðin
til þess að stytta biðlist-
ana hér á landi sé lík-
legast sú, að nýta þá
aðstöðu, mannafla og
þekkingu sem þegar er
til staðar á sjúkrahús-
unum og auka afkasta-
getu þeirra með því að
leyfa aðgerðir um helg-
ar.“
má ná með því að flytja eins mikla
starfsemi og hægt er út fyrir stóru
sjúkrahúsin. Þau geta þá einbeitt
sér að þeim sem eru alvarlega veik-
ir og þurfa dýra hátækniþjónustu.
Litlar einkareknar skurðstofu-
einingar úti í bæ hafa reynst góð
lausn. Fólk fær þar skjóta og góða
þjónustu og líkar vel. En til þess
að rekstur þeirra sé mögulegur
þarf að gera opinberan, raunveru-
legan kostnað alira verka heil-
brigðisþjónustunnar og tryggja
jafnar rekstraraðstæður opinbera-
og einkageirans.
Svíþjóð hefur lengi verið þekkt
sem land ríkisforsjár. Fyrir nokkr-
um árum tóku Svíar upp þá ný-
breytni í heilbrigðiskerfi sínu að
leyfa sjálfstæðan rekstur sjúkra-
húsa. Allar aðgerðir hafa verið
verðlagðar og fólki gefinn kostur
á að borga aðgerðirnar sjálft eða
kaupa sér sjúkra- og slysatrygg-
ingar sem greiddu slíkan kostnað.
Þetta leiddi til þess að biðlistar
sjúkrahúsanna minnkuðu snarlega
eða hurfu á skömmum tíma. Hins-
vegar bendir margt til þess að
Svíar hafi farið of hratt í sakirnar.
Þetta minnir á ýmis skyndiátök
okkar íslendinga, þar sem margt
hefur verið gert af meira kappi en
forsjá.
Önnur úrræði
Af reynslu Svía má draga þá
ályktun að skynsamlegasta leiðin
til þess að stytta biðlistana hér á
landi sé líklegast sú, að nýta þá
aðstöðu, mannafla og þekkingu
sem þegar er til staðar á sjúkrahús-
unum og auka afkastagetu þeirra
með því að leyfa aðgerðir um helg-
ar.
Þarf þá að finna greiðslufyrir-
komulag sem hentar, þar sem þeim
sjúklingum sem vilja og hafa efni
á því gefst kostur á að taka aukinn
þátt í kostnaðinum.
Nú er uppselt í flest allar ferðir
til sólarlanda. Þeir sem eru á bið-
listum sjúkrahúsanna komast ekki
í sólarlandaferðir, en kynnu að vilja
eyða peningum í að stytta þjáning-
artíma sinn ef þeir hefðu einhveija
valkosti.
Sjúkrahótel — heimili
Ein leið til þess að stytta biðlist-
ana og draga úr kostnaði við að-
gerðir eru sjúkrahótel. Ólafur
Olafsson landlæknir og Ásta S.
Ólafsdóttir hjúkrunarfræðingur
skrifuðu athyglisverða grein um
sjúkrahótel sem eru rekin víða á
Norðurlöndunum (Mbl. 9. sept.
1993).
Á sjúkrahótel getur sjúklingur
farið svo til strax að lokinni að-
gerð. Með þessu fyrirkomulagi
næst hagræðing og sparnaður, án
þess að þjónustan eða gæði hennar
minnki.
Lokaorð
Það iiggur ijóst fyrir að við verð-
um að tryggja rekstrargrundvöll
heilbrigðiskerfisins ef það á að
veita okkur þá gæðaþjónustu sem
við gerum tilkall til.
í Bretlandi og víðar í Evrópu
hefur reynslan sýnt að ekkert þjóð-
félag getur staðið undir því að
veita öllum ókeypis læknisþjón-
ustu. Hlutdeild sjúklinga í kostnaði
við læknisþjónustu í öðrum löndum
er helmingi hærri en hér. Margir
skattgreiðendur hafa látið í ljós
að þeir væru sáttari við að greiða
skattana sína ef tryggt væri að
þeir færu til þess að aðstoða fólk
sem á í þrengingum, en eru mjög
andvígir skattheimtu sem fer í að
greiða niður þjónustu fyrir þá sem
eru vel efnum búnir. Þeir mundu
því fremur sætta sig við þjónustu-
gjöld að einhveiju marki en hækk-
un á sköttum.
Því er haldið fram að við búum
við mjög fullkomið heilbrigðiskerfí.
Ekki munu allir geta tekið undir
það, a.m.k. ekki þeir sem þurfa
að bíða allt að því ár eftir að fá
bót meina sinna. Biðlistar sjúkra-
húsanna eru í hróplegu ósamræmi
við annað í hinu íslenska neyslu-
þjóðfélagi.
Höfundur er húsmóðir í
Reykjavík.
Um seinheppni ráða-
manna í Evrópumálum
eftir Bolla R.
Valgarðsson
Evrópusambandið (ES) á um
þessar mundir í eða hefur lokið við-
ræðum við átta ríki sem sótt um
inngöngu í sambandið, Austurríki,
Finnland, Kýpur, Möltu, Noreg,
Sviss, Svíþjóð og Tyrkland, og fyrir-
sjáanlegt er að fleiri ríki sæki um
aðild innan tíðar. Markmið EFTA-
ríkjanna er að ganga í ES 1995 og
vitað var að þau litu frá upphafi á
EES-samningana sem fyrstu skref
sín í átt til inngöngu í Evrópusam-
bandið. Jafnframt þessu er ástæða
til að ætla að fljótlega muni sum
Austur- og Mið-Evrópuríki óska
aðildar að ES. Sambandið hefur
þegar undirritað samninga við Pól-
land, Ungveijaland, Tékkland og
Slóvakíu um aukaaðild og sams
konar viðræðum er lokið við Búlgar-
íu og Rúmeníu. Þessu til viðbótar
hefur Evrópusambandið undirritað
ýmsa samninga við flest fyrrum
kommúnistaríki og lýðveldi fyrrum
Sovétríkjanna. Þannig hefur ES
þegar hafið fullan undirbúning að
útvíkkun sinni til austurs og þangað
mun athygli forystumanna þess
beinast á næstu árum. íslendingar,
ásamt Lichtensteinbúum, standa
því þegar frammi fyrir þeirri stað-
reynd að verða innan tíðar utan-
gátta í flestum málum sem viðkoma
þróuninni í málefnum Evrópuland-
anna, þar eð hin EFTA-löndin verða
flest ef ekki öll orðin aðilar að Evr-
ópusambandinu áður en 21. öldin
^ gengur. í garð. Eftir það.. verðijr
samstarf Norðurlanda á vettvangi
Norðurlandaráðs aldrei neitt annað
en skugginn af sjálfu sér þrátt fyr-
ir fögur fyrirheit umsækjendanna
að ES. Verði hins vegar enn bið á
inngöngu þeirra má vera að á sam-
starfinu teygist eitthvað.
Það sem hér hefur verið rakið
er öllum hér á landi sem fylgjast
með Evrópuumræðunni ljóst og
varð það raunar þegar árið 1991
því þá var vitað í megindráttum
hvert myndi stefna. Þrátt fyrir það
hefur stjórnmálaumræðan um þessi
mál hér á landi verið eins og raun
ber vitni, sérstaklega á hinu háa
Alþingi, þar sem þeir þingmenn eða
ráðherrar sem sýnt hafa áhuga á
því að ræða t.a.m. kosti og galla
Evrópusambandsaðildar með for-
dómalausum hætti, nánast verið
kallaðir landráðamenn, svikarar við
íslenska þjóð. Alþýðuflokkurinn er
eini stjórnmálaflokkurinn sem þor-
að hefur að taka á efninu enda
hafði hann forystu um aðild íslands
að Evrópsku efnahagssvæði. Sam-
band ungra jafnaðarmanna, SUJ,
hefur gengið skrefi lengra og hvatti
þegar árið 1991 til þess að íslands
sækti um aðild að EB, sem þá hét,
í samfloti með hinum EFTÁ-lönd-
unum. Síðasta flokksþing Alþýðu-
flokksins 1992 samþykkti þá að
láta fara fram vandað mat á kostum
og göllum aðildar að Evrópubanda-
laginu en eins og allir vita hefur
ekki mátt minnast á neitt slíkt á
Alþingi fyrr en nú þegar allt er um
seinan og lestin farin fram hjá
brautarstöðinni með vinaþjóðir okk-
ar í EFTA innanborðs. Við þessari
. þróun varaði Samband..upgra jafn-
aðarmanna og raunar einnig fyrrum
þingmaður flokksins, Karl Steinar
Guðnason.
Einn með Evrópustefnu
í ljósi þess hvernig komið er hlýt-
ur maður að spyija sjálfan sig þeirr-
ar spurningar hverra umboðsmenn
alþingismenn íslendinga eru. Sitja
þeir á Alþingi algerlega á eigin for-
sendum? Ber þeim ekki að taka
mark á því að samkvæmt skoðana-
könnunum vill meirihluti íslendinga
leyta hófanna hjá Evrópusamband-
inu auk þess sem áhrifamiklir full-
trúar íslensks þjóðlífs eins og Sam-
tök iðnaðarins og Verslunarráð Is-
lands mæla með hinu sama? Erfitt
er að átta sig á vilja Vinnuveitenda-
sambandsins því formaðurinn og
framkvæmdastjórinn tala í kross í
þessu máli. Engu að síður er Ijóst
að stór hluti félagsmanna VSI er
sömu skoðunar og framkvæmda-
stjórinn. Er ekki Jón Baldvin Hanni-
balsson, utanríkisráðherra og for-
maður Alþýðuflokksins, eini tals-
maður meirihluta landsmanna í ut-
anríkismálum á Alþingi hvað þetta
varðar, eini íslenski ráðherrann sem
áttar sig á þeim veruleika sem blas-
ir við og hefur gert frá upphafi?
Hittir Ólafur Þ. Stephensen, stjórn-
málafræðingur, ekki einmitt nagl-
ann á höfuðið þegar hann í grein
sinni í Morgunblaðinu 24. mars sl.
varpar ljósi á sérstöðu Alþýðu-
flokksins í þessu efni og segir hann
vera eina stjórnmálaflokkinn sem
hafí haft Evrópustefnu fyrir árið
1989? Hann bendir á forystuhlut-
verk Jón Baldvins í viðræðunum
um EES, liálfvelgju samstarfsflokk-
anna þá, Framsóknar og Alþýðu-
Bolli R. Valgarðsson
„Samband ungra jafn-
aðarmanna, SUJ, hefur
gengið skrefi lengra og
hvatti þegar árið 1991
til þess að íslands sækti
um aðild að EB, sem
þá hét, í samfloti með
hinum EFTA-löndun-
um.“
bandalags, og andstöðu Sjálfstæð-
isflokksins við þátttöku íslendinga
í samningunum.
Samning-ar Norðmanna gefa
góða vísbendingu
kvæði muni haldast á hendi Alþýðu-
flokksins enn um sinn, a.m.k. ef
marka má yfirlýsingar. fyrrverandi
og núverandi formanna Sjálfstæðis-
flokksins auk formanns utanríkis-
málanefndar Alþingis, forystufólks
Alþýðubandalags, Framsóknar og
Kvennalista, um að þróunin í við-
ræðum Evrópusambandsins og
EFTA, ekki síst niðurstaða samn-
inga Norðmanna við sambandið,
hafi enga sérstaka þýðingu fyrir
íslendinga, m.a. vegna þess hve
slæmum samningum þeir hafi náð
í sjávarútvegsmálum. Miðað við þá
staðreynd að aðeins 6% tekna Norð-
manna koma frá sjávarútvegi eru
samningarnir mjög góðir. Tekjur
íslendinga koma hins vegar að tæp-
lega 80% til frá sjávarútvegi og því
er augljóst mál að við myndum aldr-
ei samþykkja svipaðan samning og
Norðmenn gerðu í því efni. Enda
færi Evrópusambandið aldrei fram
á það. Evrópusambandinu væri að
sjálfsögðu enginn akkur að því að
kippa lífsbjörginni undan þjóð sem
hefur næi' allar tekjur sínar af sjáv-
arútvegi. Þess vegna gefa ákvæði
samninga Norðanna við Evrópu-
sambandið í sjávarúivegsmálum
íslendingum góða visbendingu um
hvers megi vænta í samningavið-
ræðum við ES. En til þess að kom-
ast að hinu sanna í þessum efnum
þarf að spyija spurninganna og
sækja um aðild. Það hafa Islending-
ar ekki gert og sennilega er það
orðið of seint. SUJ hvetur engu að
síður til þess að á það verði látið
reyna nú þegar. Skoðanabræðrum
ungra jafnaðarmanna fjölgar jafnt
og þétt og nú síðast létu ungir fram-
sóknarmenn í ljós áhuga á að álykta
með SUJ í þessu efni en var því
miður bannað það af þingflokki
Framsóknarmanna.
Alþýðuflokkurinn hefur undir
forystu Jóns Baldvins Hannibals-
sonar haft frumkvæði í utanrík-
. isijiálum íslendinga um all la.ngan
tíma og svo virðist sem það frum-
Höfundur er formaður FUJ í
Reykjavík og vnrnformaður
Sambands nngra jafnaðarm