Morgunblaðið - 22.05.1994, Blaðsíða 4

4 SUNNUDAGUR 22. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
VIKAN 15/5-21/5.
fejy-JIIIilHSa
►VALSMENN fögnuðu
sigri á Islandsmótínu í
handknattleik annað árið
í röð er þeir sigruðu
Hauka í úrslitum mótsins.
Valsmenn náðu þessum
árangri þrátt fyrir að hafa
misst þijá lykilmenn eftir
síðasta keppnistímabil. Er
þetta í 17. skiptí sem félag-
ið vinnur titilinn og er það
sigursælasta handknatt-
leikslið landsins.
► LÆGRI dánartíðni Hér-
aðsbúa heldur en frænda
þeirra í Kanada er rakin
til þess að meira af góðu
kólesteróli er í blóði Hér-
aðsbúa. Rannsóknir leiddu
óvænt í ljós að íslenska
lambakjötið, ein helsta
fæða Héraðsbúa, inniheld-
ur omega-3 fitusýrur sem
vinna gegn hjarta- og æða-
sjúkdómum.
►HEIMSÓKN Vigdísar
Finnbogadóttur, forseta
íslands, tíl Tékklands og
Slóveníu vaktí mikla at-
hygli. í Prag voru þau
Václav Havel forsetí Tékk-
lands viðstödd opnun á
sýningu á verkum Errós.
►ÍSLENSKA landsliðið í
knattspyrnu sigraði Bóliv-
íumenn í æfingaleik á
Laugardalsvelli með einu
marki gegn engu. Þorvald-
ur Örlygsson skoraði
markið.
6.000 kr. launabæfur
LAUNANEFND ASÍ og samtaka
vinnuveitenda náði á fimmtudag sam-
komulagi um greiðslu 6.000 kr.
launabóta til launþega 1. júní vegna
betri horfa í þjóðarbúskapnum. Ríkis-
stjórnin gaf jafnhliða út yfirlýsingu
um ýmsar aðgerðir til að styrkja at-
vinnulífið og örva fjárfestingu og
nýsköpun í atvinnulífinu, meðal ann-
ars með skattalegum aðgerðum og
flýtingu vegaframkvæmda á höfuð-
borgarsvæðinu. Talið er að tekjutap
ríkisins vegna greiðslu launabóta og
skattaívilnana verði um 200 milljónir
kr. og að launabæturnar kosti at-
vinnulífið 600-700 milljónir á ári.
Meinatæknar semja
MEINATÆKNAFÉLAG íslands
skrifaði á föstudagskvöld undir kjara-
samning við ríkið, Reykjavíkurborg
og Landakotsspítala. Samningurinn,
gildir til áramóta. Félagið hafði verið
sjö vikur í verkfalli.
Spáð bata
EFNAHAGS- og framfarastofnun
Evrópu (OECD) telur ýmislegt benda
til að íslendingum takist að snúa
efnahagsþróuninni við þegar líður á
áratuginn. í skýrslu stofnunarinnar
kemur fram gagnrýni á mikinn stuðn-
ing við landbúnað og verðlagningar-
kerfi hans.
Banda játar ósignr
KAMUZU Banda,
aldurhniginn ein-
ræðisherra í Malaví,
játaði sig sigraðan
á fimmtudag og
óskaði jafnframt
Bakili Muluzi, leið-
toga stjómarand-
stöðunnar, til ham-
ingju með sigurinn
í fyrstu fjölflokka-
kosningunum í landinu. Banda, sem
einu sinni sagðist mundu kasta and-
stæðingum sínum fyrir krókódílana,
hét að vinna með nýrri stjóm og
Muluzi skoraði á sína menn að
hyggja ekki á hefndir.
Jacqueline Kennedy
Onassis látin
Jacqueline Kennedy
Onassis, fyrrum
forsetafrú Banda-
ríkjánna, lést af
völdum krabba-
meins á heimili sínu
í New York
skömmu fyrir mið-
nætti á fimmtu-
dagskvöld. Jacquel-
ine var 64 ára. Hún
hefur gengist undir geislameðferð
frá því í janúar en þá uppgötvaðist
að hún var með krabbamein í eitlum.
Jacqueline var ekkja Johns F.
Kennedy, fyrrum Bandaríkjaforseta,
og gríska skipakóngsins Aristotle
Onassis.
►JAPÖNSK stjórnvöld
geta fallist á tillögu um
sérstakt griðasvæði fyrir
hvali i suðurhöfum gegn
því að leyft verði að veiða
hrefnu. Norska sfjórnin er
hlynnt tillögunni um griða-
svæðið en því aðeins, að
meirihlutí Alþjóðahval-
veiðiráðsins samþykki
fyrst hvalveiðar undir vis-
indalegu eftirlití.
► V ÖRUFLUTNIN G AR
hófust formlega um Erm-
arsundsgöngin á fimmtu-
dag er lest með vörubíla
innanborðs, hélt frá Calais
í Frakklandi tíl Folkstone
í Bretlandi. Almenn um-
ferð verður leyfð um göng-
in í október.
►KARL Bretaprins kom
tíl Pétursborgar í vikunni
fyrstur meðlima bresku
konungsfjölskyldunnar
eftír rússnesku byltinguna
1917. Hefur hann unnið
hug og hjörtu borgarbúa.
►ÖRYGGISRÁÐ Samein-
uðu þjóðanna ákvað á
þriðjudag að senda 5.500
hermenn tíl Rúanda. Meg-
intilgangurinn er að
vernda borgara og starfs-
menn hjálparstofnana með
því að koma á „öruggum
mannúðarsvæðum".
Stjórn Berlusconis
samþykkt
ÖLDUNGADEILD ítalska þingsins
lagði á fimmtudag blessun sína yfir
stjórn fjölmiðlajöfursins Silvios Ber-
lusconis í atkvæðagreiðslu um
traustsyfirlýsingu á stjómina. Hún
hefur ekki meirihluta í deildinni en
öðru máli gegnir um neðri deildina
og er öruggt talið að stjómin fái
traust hennar.
►WARREN Christopher,
utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, hefur rætt við
ísraelska og sýrlenska
ráðamenn margsinnis í
vikunni. Aukinn sveigjan-
leiki ráðamanna í Damask-
us vekur vonir um að unnt
verði að ná samkomulagi
um brottflutning ísra-
elskra hermanna frá Gól-
an-hæðunum.
FRÉTTIR
Forysta í rannsókn-
um á sveppasýkingu
Með rannsókn á
4.000 íslendingum
er ætlunin að fá upp-
lýsingar um tíðni
sveppasýkinga á Is-
landi og hverjir séu
helstu áhættuþætt-
irnir.
FJÓRIR íslenskir læknar í húð-
sjúkdómum em að hefja viðamikla
rannsókn á umfangi sveppasýk-
inga í húð og nöglum sem vonast
er eftir að gefí mikilvægar vís-
bendingar um helstu áhættuþætti
sveppasýkinga. Þetta er fyrsta
könnunin í heiminum sem gerð er
um umfang sveppasýkinga hjá
heilli þjóð, en grunur leikur á að
tíðni sveppasjúkdóma sé meiri hér
á landi en annars staðar. Þeirri
tilgátu hefur verið varpað fram
að ástæðan fyrir þessu séu tíðar
sundlaugaferðir landsmanna.
Ný og betri lyf
Árið 1992 kom á markað nýtt
lyf, Lamisil, gegn sveppasýking-
um. Lyfíð veitir góða lækningu á
3-6 mánuðum gegn sveppum í
nöglum. Þau lyf sem notuð höfðu
verið áður gáfu ekki eins góða
lækningu, meðferð með þeim tók
mun iengri tíma, allt upp í 1-2 ár
og þeim fylgdu í mörgum tilvikum
aukaverkanir sem ollu því að
margir læknar ráðlögðu sjúkling-
um sínum frá því að taka þau inn
og reyna frekar að sætta sig við
sjúkdóminn. Ókosturinn við Lam-
isil er hins vegar að það er nokkuð
dýrt lyf. Hver meðferð vegna sýk-
ingar í nöglum kostar um 40-80
þúsund krónur.
Notkun á Lamisil varð strax
mjög mikil á síðasta ári, en sala
á lyfínu var heimiluð á Islandi 1.
júlí í fyrra. Á síðasta ári nam
kostnaður tryggingakerfisins
vegna þess um 40 milljónum
króna. Þessi mikli
kostnaður varð til
þess að læknar og
heilbrigðisyfirvöld
fóru að Yelta þeirri
spurningu fyrir sér
hvort sveppasýkingar
væru algengari hér á
landi en annars staðar
og þá hvers vegna.
4.000 einstaklingar
skoðaðir
Fjórir læknar, dr.
Bárður Sigurgeirsson,
sérfræðingur í húð-
og kynsjúkdómum, dr.
Jón Hjaltalín Ólafs-
son, yfirlæknir og sér-
fræðingur í húðsjúkdómum, Ólaf-
ur Steingrímsson, yfirlæknir og
sýklafræðingur, og Jón Þrándur
Steinsson, sérfræðingur í húðsjúk-
dómum, standa að rannsókninni.
Rannsóknin verður mjög viða-
mikil, en alls verða sendir út
spumingalistar til 4.000 einstakl-
inga sem valdir hafa verið með
slembiúrtaki úr þjóðskrá. Þátttak-
endur eru beðnir um að svara
hvort þeir telji sig hafa einhver
einkenni sýkingar í húð eða nögl-
um. Þeim sem telja sig sýkta er
síðan boðið að koma til rannsókn-
ar hjá sérfræðingi í húðsjúkdóm-
um sér að kostnaðarlausu. Hann
metur sýkinguna og tekur síðan
sýni í ræktun.
Bárður sagðist vera mjög
ánægður með að heilbrigðisyfir-
völd skuli vera tilbúin til að veija
fjármunum til að rannsaka hvað
veldur háum lyfjakostnaði, en ekki
eingöngu einblína á að setja reglu-
gerðir um lyfjakostnað. Hann
sagðist líta á þetta sem vissa
stefnubreytingu af hálfu heilbrigð-
isyfirvalda. Heilbrigðisráðuneytið
og Sandoz, framleiðandi Lamisil,
koma til með að styrkja rannsókn-
ina með fjárframlögum.
Hvað veldur sveppasýkingu?
„Tilgangurinn með rannsókn-
inni er tvíþættur. Það er þessi
hreini fræðilegi tilgangur vísinda-
mannsins að kanna sjúkdóminn
og reyna að skilja hvemig hann
hegðar sér. Við ætlum
einnig að reyna að ein-
angra áhættuþætti
sveppasýkinga. Við
komum til með að
spyrja okkur hvort
þættir eins og íþróttir,
sund, leikfimi, skór,
atvinna og fleira hafí
áhrif á tíðni sjúkdóms-
ins. Hinn tilgangurinn
er að kanna hvað
margir eru með
sveppasýkingu á ís-
landi og hvaða kostn-
aði heilbrigðiskerfíð
má eiga von á á næstu
árum,“ sagði Bárður.
„Þetta er fyrsta
rannsókn sinnar tegundar þar sem
tekið er ákveðið hlutfall af heilli
þjóð. Erlendis hafa verið gerðar
nokkrar rannsóknir á einstökum
hópum, s.s. kolanámumönnum og
íþróttamönnum, en úrtak úr heilli
þjóð hefur ekki áður verið rann-
sakað. Það er raunverulega ekkert
vitað um tíðni sjúkdómsins, hvorki
á íslandi né annars staðar. Það
koma til með að fást mjög mikils-
verðar upplýsingar úr þessari
rannsókn, ekki bara fyrir okkur
Islendinga heldur alla sem eru að
fást við meðferð á sveppasjúkdóm-
um.“
Sveppum fylgja mikil óþægindi
„Sveppasýkingar geta haft í för
með sér mikil óþægindi fyrir sjúk-
linginn, sérstaklega í húðinni.
Sjúklingur með sveppi í húð getur
fundið fyrir miklum sársauka.
Húðin springur gjarnan mikið. II-
jarnar eru oft þurrar og sprungn-
ar. Sjúklingar geta átt erfitt með
að fara í bað og sund.
Um sveppasýkingu í nöglum er
það að segja að í upphafi er aðal-
lega um útlitsleg óþægindi. Þegar
sýkingin gengur lengur og svepp-
urinn er kominn djúpt í naglrótina
geta komið mikil óþægindi sem
líkjast liðverkjum. Þeir sem eru
með sveppi í nöglum geta haft
ýmis önnur vandamál, s.s. óþæg-
indi af því að ganga í þröngum
skóm og eins geta neglumar verið
svo hijúfar að þær rífí alla sokka.“
Bárður
Sigurgeirsson
Bretar færa íslensku
þjóðinni sinfóníu að gjöf
Tónskáldið afhendir for-
setanum verkið á Bessa-
stöðum í tilefni af lýð-
veldisafmælinu
BRETAR færa íslensku þjóðinni æði
frumlega gjöf í tilefni af fimmtíu
ára afmæli lýðveldisins. Það er sin-
fónískt hljómsveitarverk, sem ber
heitið „Mitt fólk“ og er samið við
samnefnt ljóð Jóhannesar úr Kötl-
um. Tónskáldið er Óliver Kentish,
að uppruna breskur en hefur búið
hér frá 1977 og hefur nú íslenskt
ríkisfang. Verk Ólivers, sem tekur
um 20 mínútur í flutningi og verður
flutt á fyrstu áskriftartónleikum Sin-
fóníuhljómsveitar íslands í haust,
verður afhent forseta íslands, frú
Vigdísi Finnbogadóttur, næstkom-
andi þriðjudag á Bessastöðum.
Það var sendiráð Breta hér á landi
sem pantaði verkið hjá Óliver í fyrra
og breska ríkisstjórnin lagði blessun
sína yfír það. „Mér vitandi er þetta
eina ríkisstjórnin sem hefur pantað
tónverk til að færa ís-
lensku þjóðinni í tilefni
af lýðveldisafmælinu,"
segir Óliver. „Þegar ég
fór að hugsa um hvers
konar verk ég vildi
semja, fannst mér að
það ætti að innihalda
texta og að það væri
skemmtilegt fyrir mig
að skrifa fyrir hljóm-
sveit. Ég valdi Ijóðið
„Fólkið mitt“ og skrif-
aði verk fyrir barítón
og hljómsveit."
— Hvers konar verk
er þetta?
„Ég mundi kalla
þetta ástarljóð. Þegar
ég hafði ákveðið að ég vildi skrifa
verk fyrir sinfóníuhljómsveit, velti
ég því fyrir mér hvort ég ætti að
skrifa stórbrotið verk með fullt af
hávaða — eða eitthvað frá hjartanu.
Mér fannst það verða að koma frá
hjartanu, vegna þess að þetta er jú
gjöf. Eftir að ég hafði fundið ljóðið
varð leikurinn auðveldur. Það má
segja að þetta sé mjög impressjón-
ískt verk, mjög ljúft og
mjög ljóðrænt. Það er
mjög hefðbundið. Þegar
rödd er annars vegar
og ljóð, finnst mér að
ljóðið verði að njóta sín
og komast til skila. Fólk
verður að vilja hlusta.
Ég er ekki að skrifa
þetta fyrir sjálfan mig.
Það er byggt á lýdískri
tóntegund, sem sumir
kalla íslenska tónteg-
und, hljóðfærin eru
jafnvæg og ég hef píanó
með upp á blæbrigðin.
Verkið opnast eins og
maður sé að nálgast
landið.
Þetta er fyrsta sinfóníska verkið
sem ég hef samið. Hingað til hef
ég aðallega samið kammerverk.
Stærsta verkið mitt er Cantata sem
var flutt í Skálholti árið 1992 og
tekur klukkustund í flutningi," segir
Óliver Kentish, sem hefur tileinkað
frú Vigdísi Finnbogadóttur verkið
og afhendir henni það sjálfur á
þriðjudaginn.
Óliver Kentish