Morgunblaðið - 22.05.1994, Side 12

SUNNUDAGUR 22. MAI 1994
MORGUNBLAÐIÐ
H
-
Borqarastyrjöldin í Jemen
EITT RÍKI -
TVEIR ÖLÍKIR
HEIMAR
getur kynt undir átökum í Arabaríkjunum
Norður-jem-
enskir her-
menn, líklega
úr einhverjum
ættbálkahern-
um. Þótt her
norðanmanna
sé miklu fjöl-
mennari en
sunnanmanna
er ekki víst, að
hann standist
þeim snúning-
inn dragist
stríðið á lang-
inn.
Eftir Svein Sigurðsson
BORGARASTYRJÖLDIN í Jemen hefur staðið í nærri þrjár vikur og fátt
bendir tit, að henni ljúki á skömmum tíma með hemaðarsigri annarra
hvorra, norðan- eða sunnanmanna. Það er vegna þess, að undirrót stríðs-
ins er sjálf sameining jemensku ríkjanna fyrir fjórum árum en þá var
reynt að breiða yfir þann mikla pólitíska og félagslega mun, sem er á
landshlutunum. Sunnanmenn kröfðust umbóta í stjórnmálum, efnahags-
og hermálum en þegar Ali Abdullah Saleh, forseti og leiðtogi norðan-
manna, varð ekki við því ákvað Ali Salim Baidh, varaforseti og leiðtogi
sunnanmanna, að fara frá Sanaa og setjast að í Aden í Suður-Jemen.
Sameining Norður- og Suður-Jemens átti ekkert skylt við sameiningu
þýsku ríkjanna svo tekið sé dæmi, heldur var fremur um að ræða, að tvö
sjálfstæð ríki væru spyrt saman en hefðu þó áfram hvort um sig sitt
eigið ríkisútvarp, ríkisflugfélag og, sem mestu máli skiptir, sinn eigin her.
Það er fyrst og fremst ólík saga
landshlutanna, sem veldur því, að
sameiningin virðist ætla að fara út
um þúfur. Suður-Jemen komst und-
ir breska stjórn 1839 en í Norður-
Jemen hefur sama ættin farið með
völd frá árinu 898 og landið var
aldrei undir yfirráðum Evrópu-
manna. Þar lifir ættbálkasamfélag-
ið góðu lífi og ættarhöfðingjarnir
eru mjög valdamiklir á öllum svið-
um.
Gjörólík þróun
í Suður-Jemen var þróunin allt
önnur. Meðan Bretar fóru þar með
völd var Aden fríhöfn og landsmenn
komust í nána snertingu við Vestur-
lönd og vestræna menningu og eft-
ir að landið varð sjálfstætt 1967
sneri marxistastjórnin sér að því
að uppræta ættbálkasamfélagið.
Almenn lestrarkunnátta var stór-
aukin og konur leystar úr ánauð.
Stjórnkerfið, sem landsmenn tóku
í arf frá Bretum, var tiltölulega
nýtískulegt og gjörólíkt því, sem
gerðist og gerist í Norður-Jemen.
í Suður-Jemen hafði ríkið mikil
afskipti af öllu lífi fólks en í norður-
hlutanum var því alveg öfugt farið.
Þar eru það hins vegar ættarhöfð-
ingjarnir, sem ráða mestu og einka-
herir þeirra eru betur búnir en
stjórnarherinn ef flugherinn er und-
anskilinn. í norðurhlutanum búa
rúmlega 10 milljónir manna, fjórum
sinnum fleiri en í suðurhlutanum,
en hann er aftur miklu stærri en
norðurhlutinn.
Vonast var til, að fijálsar kosn-
ingar yrðu til að bræða saman þessa
tvo ólíku heima að einhverju ieyti
en þegar þær voru loks haldnar á
síðasta ári gerðu þær ekkert nema
skerpa á muninum. Sunnanmenn
kusu sína frambjóðendur og norð-
anmenn sína.
Olía og andstaða Saudi-Araba
Það er líka annað tvennt, sem
kynti undir. Nýlegur olíufundur í
suðurhlutanum og andstaða Saudi-
Araba við sameiningu jemensku
ríkjanna.
Það var ekki fyrr en eftir samein-
inguna, að í ljós kom, að suðurhlut-
inn er miklu ríkari að olíu en norður-
hlutinn og það ýtti undir kröfur
sunnanmanna um réttlátari skipt-
ingu auðs og valda í landinu. Þeir
vilja nú, að Jemen verði sambands-
ríki og vilja losna undan áhrifum
norður-jemenska stjórnkerfisins,
sem þeim finnst fornaldarlegt og
spillt.
Suður-Jemenar hafa reynslu af
BAHHHEL6ILÉTT AF
ARFTÖKUM MUSSOUMIS
Eftir Ágúst Ásgeirsson
RÍKISSTJÓRN Silvios Berlusconis sem tók við völdum á Ítalíu 11. maí
er fyrsta stjórn landsins eftir stríð sem skilgreinir sjálfa sig sem hægri-
stjórn. í millitíðinni hafa 52 ríkisstjórnir undir forystu Kristilegra demó-
krata ráðið þar ríkjum. Spurningin er hveiju það breyti og þá einkum
stjómarseta fimm ráðherra nýfasista.
Stjórn Berlusconis hlaut traust
öldungadeildar ítalska þingsins á
fimmtudag. Þó stjórnarflokkarnir
hafí þar ekki meirihluta var
traustsyfirlýsingin samþykkt með
159 atkvæðum gegn 153 og tveir
sátu hjá. Samkvæmt þingreglum
telst hjáseta jafngilda andstöðu.
Ósigur hefði að líkindum leitt til
nýrra þingkosninga. Skoðanakann-
anir sýna að stjórnarflokkarnir
hefðu aukið fylgi sitt í nýjum kosn-
ingum. Því er talið að stjórnarand-
staðan hafi ekki viljað taka áhætt-
una með því að fella traustsyfírlýs-
inguna.
Berlusconi er nýliði í stjórnmál-
um og stjórnin sem sömuleiðis er
að mestu skipuð nýgræðingum hef-
ur gjörbreytt andrúmi ítalskra
stjórnmála. Róm verður aldrei söm
aftur. Með ríkisstjórnaraðild nýfas-
ista, sem fengu fimm ráðherra,
hefur hálfrar aldar bannhelgi á
pólitískum arftökum Benitos
Mussolinis í NATO-ríki verið aflétt.
Þá fékk Norðursambandið sem
barist hefur fyrir sjálfsforræði
Norður-Ítalíu og stofnun sam-
bandsríkis innanríkisráðuneytið í
sinn hlut og er þess beðið með eftir-
væntingu hvaða afleiðingar það
kann að hafa í för með sér.
Stjórnarmyndun reyndist Berlu-
sconi erfiðari þraut en hann hafði
sjálfur búist við, tók sex vikur. Má
enda segja að samstarfsflokkarnir
séu illa samvaldir og óbeit á vinstri-
mönnum sé hið eina sem þeir eigi
sameiginlegt. Samkomulag um
skiptingu ráðuneyta tókust eftir
tveggja vikna átök á bak við tjöld-
in og þótti það minna á fyrri tíma.
Skjálfti
Aðild nýfasista að stjórninni hef-
ur haft vissan skjálfta í för með
sér. Vegna andstöðu utanlands
greip forstjórinn fyrrverandi til
þess ráðs að skipa ekki mann í
ráðherrastöðu sem hafði aldur til
þess að hafa barist í sveitum Mus-
solinis í seinna stríðinu. Þykir hlut-
ur Norðursambandsins og nýfasista
í stjórninni ekki stór, hvor fylking
fékk 5 ráðherra I sinn hlut en sam-
tals eru 25 ráðherrar í stjóminni.
Stjórnmálaskýrendur telja að ekki
þurfi að hræðast áhrif þeirra á
þróun mála. Því til staðfestingar
er bent á yfirlýsingar Berlusconis
er hann talaði fyrir traustsyfirlýs-
ingu í garð stjórnarinnar sl. mánu-
dag á þingi. Þar sór hann lýðræð-
inu dýran eið og hollustu við það
ákvæði stjórnarskrárinnar að Ítalía
væri eitt og óskiptanlegt ríki. Jafn-
framt sagði hann hollustu Itala við
Atlantshafsbandalagið (NATO),
Evrópusambandið og mannrétt-
indaákvæði Helsinkisáttmálans
vera hyrningarsteina stjórnarsátt-
málans. Einnig þykja þær skorður
sem Evrópusamstarfið setur ráð-
Berlusconi er
nýliói i stjórn-
málum og
stjórnin sem
sömuleióis er
aó mestu skip-
uó nýgræó-
ingum heffur
gjörbreytt
andrúmi
italskra
stjórnmála.
Róm veróur
aldrei söm
aftur.
SILVIO Berlusconi forsætisráðherra Ítalíu íhugull á svip við
umræður um traustsyfirlýsingu á ríkisstjórn hans sem sam-
þykkt var í öldungadeild þingsins á miðvikudag. Talið var ör-
uggt að neðri deildin veitti stjórninni traust enda stjórnarflokk-
arnir með meirihluta í þar.
herrunum til þess fallnar að gera
þá hófsamari en gallharðir stuðn-
ingsmenn þeirra eru.
Lítil hætta af fasistum
Stjórnmálaskýrendur á Italíu eru
sammála um að lýðræðinu stafi lít-
il hætta af stjórnaraðild flokks
nýfasista, Þjóðarbandalagsins
(MSI). Meiri hætta þykir á að þeir
muni reyna að standa í vegi fyrir
efnahagsumbótum í frjálsræðisátt
og hraðri einkavæðingu ríkisfyrir-
tækja. Flokkurinn sækir mikið fylgi
til fólks sem aðhyllist þátttöku hins
opinbera í atvinnustarfsemi og stór
hluti þingmanna hans eru sagðir
ríkisforsjárhyggjumenn. Þó er
fremur búist við að Gianfranco Fini
flokksleiðtogi, sem lýst er sem læ-
vísum hægrisinnuðum „uppa“ af
þeim er gerst þekkja, muni hvorki
beita sér mjög í efnahagsmálum
né gegn boðuðum lýðræðisumbót-