Morgunblaðið - 22.05.1994, Blaðsíða 16

16 SÚNNUÖAGUR 22. MAÍ 1994
MORGUNBLAÐIÐ
eftir Elínu Pálmadóttur
FRAMSÝNT fólk er nafnið sem
þau Helga María Bragadóttir og
Jónas Bjarnason gáfu nýja fyrir-
tækinu sínu þegar þau komu
heim frá löngu námi i Bandaríkj-
unum. Enda segjast þau full
bjartsýni og trú á framtíðina og
að þau hafi eitthvað fram að
leggja í íslensku samfélagi, af-
raksturinn af löngu námi og
þekkingaröflun. Til þess var
leikurinn gerður þegar þau
héldu utan „seint“ á ævinni. Þau
segjast ekkert hlusta á þetta
svartsýnishjal, dembdu sér um-
svifalaust út í framkvæmdir á
ætlunarverkinu, að koma upp
eigin rekstri og kaupa sér
draumaheimilið, íbúð sem þurfti
að umturna. Og þau segja að
ekkert hafi enn orðið þeim sér-
staklega til trafala. Þeirra við-
fangsefni? Sparnaður! Jónas
kemur með meistarapróf í
rekstrarfræði með sérhæfingu í
milliríkjasamskiptum og Helga
María með tvöfalt meistarapróf
í rekstrarhagfræði og heilsuhag-
fræði. Og þar kemur til skjal-
anna þeirra mikilvægasta verk-
efni, könnun og undirbúningur
að fyrirhuguðu sjúkrahóteli
vestan við Borgarspítalann og
tengt honum. En eins og Helga
María segir þá er reynslan hvar-
vetna sú að sjúkrahótel verður
að vera í beinum tengslum við
spítala til að gera sitt fulla gagn
fyrir sjúklinga og lækna. En með
því fæst líka gífurlegur sparnað-
ur á sjúkrahúskostnaði, sem
landlæknir, heilbrigðisráðherra
og fjármálaráðherra hafa áttað
sig á og sett í gang vinnu til
undirbúnings. Sparnaðurinn er
augljós þar sem sólarhringur á
slíku sjúkrahóteli kostar innan
við þriðjung miðað við spítala-
rúmið.
Helga María og Jónas voru
að koma frá Danmörku
og Svíþjóð, þar sem þau
voru að kynna sér ýmsa þpetti slíkra
sjúkrahústengdra sjúkrahótela,
þegar við hittum þau að máli í nýju
toppíbúðinni á Breiðholtshæð. Sam-
tímis voru þau að flytja þar inn
eftir að hafa umbreytt henni alger-
lega, brotið niður veggi, skift um
gler og stækkað stofuna út í stórt
glerhús á svölum. „Fengum falleg-
asta útsýni til allra átta og fjalla
sem til er á Reykjanesskaganum,"
segir Helga María. „En íbúðin var
ófrágengin, svo við gátum innréttað
hana og útbúið að vild, þar með
stækkað hana með miklum gler-
skála í suður og fengið suðrænan
garð eins og við höfðum í Ameríku.
A íslandi er allt hægt.“
Helga María, sem lauk seinni
mastergráðu sinni í heilsuhagfræði
(MSHC) með sérhæfingu í stjómun
og rekstri heilbrigðisstofnana frá
New Haven háskóla í Connecticut,
segir að gífurleg hugarfarsbreyting
sé orðin í heiminum varðandi rekst-
ur og hagræðingu. Enda gangi
gamla heilbrigðiskerfíð ekki lengur
með þeim gífurlegu framfömm og
tækni sem orðið hefur. Hugmynda-
fræðin gengur líka út á að sjúkling-
amir verði ekki eins óvirkir, liggj-
andi uppi í rúmi þar sem allt er
ákveðið fyrir þá, heldur taki meiri
ábyrgð á sínum málum, sem sjúkra-
hótel falla mjög vel að. Stjórnun
verði öll miklu mýkri. Prófessorar
hennar fjölluðu síðustu árin mjög
um hagræðingu fyrir sjúklingana
Framsynt
folk
Fengum falleg-
asfa útsýnió fil
allra ótta og
Ijalla sem til er á
Reykjanes-
skaganum, segja
þau Helga Maria
og Jónas, sem hér
standa vió gler-
skálann i nýju
ibúóinni á 8. hæó
i Breióholtinu.
vestan við Boigarspítal-
ann og tengt honum er
verkefni sem rekstrar-
haglræðingarnir Helga
as Bjarnason eru að
vinna að, en bað mun
geta sparað stórupphæðir
í rekstri spítalans
og samfélagið. Eitt af því er að sjúk-
lingar liggi sem styttst á sjálfum
spítalanum. Og kemur þá til þessi
hugmynd um sjúkrahótel, sem hef-
ur reynst svo vel fyrir alla - auðvit-
að innan vissra marka, segir Helga
María. Hugmyndin er ekki ný en
hefur verið að þróast mjög í Banda-
ríkjunum, Svíar komnir langt og
síðan Bretar og nýting sjúkrahótela
breiðist mjög út meðal Evrópuþjóða.
„Það þýðir ekki annað en að
hafa sjúkrahótelin á lóð sjúkrahús-
anna. Allar rannsóknir sýna það,“
segir Helga María. „Fyrir því eru
nokkrar ástæður. í fyrsta lagi vilja
sjúklingarnir ekki fara úr öryggi
nálægðarinnar við spítalann. Það
skynjar fólk mjög sterkt. Því þarf
sjúkrahótelið annað hvort að vera
tengt spítalanum með göngum eða
brú. Nú orðið gjarnan með gler-
gangi.. I öðru lagi vilja læknarnir
geta haft sjúklinginn í nálægð fyrst
um sinn og eru tregari til að flytja
þá af sjúkrahúsinu nema svo sé.
Vilja geta gengið á klossunum sín-
um og sloppnum yfir til þeirra, ef
þörf krefur. Auk þess sem öryggis-
kerfi eru á sjúkrahótelunum og þá
eru þeir og annað starfsfólk fljótt
á vettvang. Áhersla er lögð á að
aðstandandi geti búið með sjúkl-
ingnum, maki með eiginkonu eða
eiginmanni og foreldri með barni.
Og sá getur þá farið með sjúklingn-
um í t.d. geislun yfir á spítalann.
Gesturinn greiðir gistingu og morg-
unverð. Það sem við köllum sjúkra-
hótel heitir á ensku Medical Hotel
og á Norðurlöndum Patient Hotel
Morgunblaðið/Þorkell
og skýrir það hugmyndina."
Helga María tekur sem dæmi að
í háskólasjúkrahúsinu sem þau
skoðuðu í Lundi komi að jafnaði
3.400 konur til að fæða á ári hveiju.
Er mjög algengt að móðir fari strax
eftir fæðingu með barn sitt yfir á
sjúkrahótelið við spítalann, því
hvorki meira né minna en 70%
þeirra fá sig fluttar 4-5 klukku-
stundum eftir fæðingu. Mjög al-
gengt að eiginmaðurinn fýlgi með
þeim. Af öllum þeim fjölda sjúklinga
sem fluttir voru í Lundi á sjúkrahót-
elið, þar sem eru 95 herbergi og
um 140.000 gistingar á árinu 1993,
voru aðeins 25 fluttir til baka á
spítalann á öllu árinu og þar af
fóru 20 nær strax aftur. Þetta verð-
ur auðvitað til þess að miklu fleiri
komast að til aðgerða á sjúkrahús-
unum og biðlistar styttast. Þetta
er því mjög arðbært.
Sjúkrahótel beintengt
spítalanum
Nú erum við orðin forvitin að
vita um undirtektir og áform um
að koma upp slíku sjúkrahóteli við
spítala á Islandi. Helga og Jónas
segja að þessari hugmynd hafí ver-
ið mjög vel tekið af heilbrigðisyfir-
völdum. Áður en Helga María lauk
seinni mastersgráðunni sinni í
heilsuhagfræði með sérhæfingu í
stjórnun og rekstri heilbrigðisstofn-
ana kom hún heim og gaf sig fram
við Ólaf Ólafsson landlækni, sem
taldi að þetta þyrfti að koma á ís-
landi og „þú hefur réttu menntun-
ina, drífðu þetta í gang,“ hafði hún
eftir honum. Hún fór þá á fund
Guðmundar Árna Stefánssonar,
heilbrigðisráðherra, sem var mjög
jákvæður. Hvatti Helgu Maríu til
að leita leiða við að koma upp
sjúkrahóteli. Næst talaði hún við
Jóhannes Pálmason, framkvæmda-
stjóra Borgarspítalans, sem var jafn
jákvæður og sammála þeim um að
svona sjúkrahótel yrði að vera á lóð
spítalans. Þegar hún kom svo aftur
eftir jólin var stofnaður vinnuhópur
með fulltrúum frá heilbrigðisráðu-
neytinu og fjármála-
ráðuneytinu og Helgu
Maríu og Jónasi sem
ráðgjöfum til að finna
flöt á málinu og koma
því í gang. „í janúar
vorum við Jónas búin
að stofna ráðgjafafyrir-
tækið Framsýnt fólk
með aðsetur í Kringl-
unni, eins og alltaf hafði
staðið til þótt við vissum
ekki að sjúkrahótel
mundi taka upp mestan
tímann, og það er ráð-
gefandi aðili,“ segir hún.
Þau starfa sem sagt í vinnuhópnum
til undirbúnings. Bæði fóru þau svo
í ferð um Danmörku og Svíþjóð til
að kynnast fyrirkomulagi þar, því
þeirra menntun og þekking miðað-
ist aðallega við bandarísku sjúkra-
hótelin. Raunar fór Helga María
aftur vestur til þess að skoða fleiri
sjúkrahótel, m.a. við Yale háskóla.
En þau telja skandinavísku útgáf-
una af Bandaríkjahugmyndinni,
sem þar hefur þróast í 20 ár, henta
okkur betur. Svíar séu lengst komn-
ir í Evrópu á þessu sviði.
„Við fórum skoðunar- og kynn-
ingarferðir og öfluðum mikilla
gagna. Höfum unnið mikið í þessu
og erum að skila til vinnuhópsins
stórri skýrslu núna í mánaðarlok.
Við hittum m.a. Bengt Vitarius,
sem talinn er hafa einna mesta
þekkingu á þessu máli, en hann er
viðskiptalega menntaður og var
m.a. framkvæmdastjóri sjúkrahúss-
ins í Malmö, og síðar hjá SAS. Ólaf-
ur Ólafsson þekkti til hans. Og
hann mun koma hingað á ráðstefnu
um sjúkrahótel í haust. Ráðstefnan
hefði orðið nú í vor ef verkfall
meinatækna hefði ekki seinkað okk-
ur. Könnun sem við höfum undir-
búið átti að vera meðal starfsfólks
sjúkrahúsanna, en ástandið á
sjúkrahúsunum er ekki eðlilegt og
málum hefur seinkað. Verður að
fresta þessu öllu þar til eftir sumar-
leyfin.“
„í heibrigðislögum falla sjúkra-
hótel undir ríkisvaldið sem á að
kosta þau að 85 hundraðshlutum.
Og okkur heyrist mikill skilningur
vera á málinu þar, svo og hjá lækn-
um. Enda sér hver maður hve mik-
il hagræðing er í að hafa þau. Sú
arðsemi er augljós," segja þau
Helga María og Jónas, full af
áhuga. Og bæta því við að hér séu
samtök sérsjúklinga að kaupa her-
bergi úti í bæ fyrir krabbameins-
og hjartasjúklinga í afturbata. Þeir
ættu að geta lagt í herbergi á svona
stað í staðinn og geta gengið að
þjónustunni vísri.
Fóru seint í langskólanám
Áður en lengra er haldið viljum
við vita tildrög þess að þau lögðu
út í þetta nám og lentu á þessari
braut, á aldri þegar fólk er að koma
sér fyrir í rólegheitum í lífinu. Jón-
as segir réttilega að hann hafí far-
ið út að læra til að missa ekki af
Helgu Maríu. Hann hafði á íslandi
verið framkvæmdastjóri Félags ís-
lenskra bifreiðaeigenda á árunum
1983 og 1989 og gegndi samhliða
stöðu framkvæmdastjóra Ferða-
skrifstofu FÍB sem þá var. Og þar
áður var hann framkvæmdastjóri
Félags farstöðvareigenda og hjá
Hljóðtækni. „Nú og svo einn góðan
veðurdag gekk inn í Ferðaskrif-
stofu FIB ljóshærð stúlka sem
geislaði af. Hún var að vinna þar
hálfan daginn með háskólanámi.
Ég gerði mér ekki grein fyrir því
strax hve afdrifaríkt það var og
að ég yrði ástfanginn. Seinna urðu