Morgunblaðið - 09.08.1994, Blaðsíða 18

18 ÞRIÐJUDAGUR 9. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
b
LISTIR
Að göfga dundið
SÖNGHÓPURINN Hljómeyki, sem söng á næst síðustu sumartónleikum í Skálholti.
Frábær kórsöngur
MYNPLIST
Kjarvalsstaðir
MYNDVERK-RÝMI
Kristinn G. Harðarson. Opið alla
daga frá 10-18. Til 2. sept.
Aðg. 300 kr.
MYNDLISTARMAÐURINN
Kristinn G. Harðarson, sem undan-
farin ár hefur búið 'skammt frá New
York, vinnur öðru fremur á huglægu
nótunum. þetta gerist þótt hann
rækti sígilda miðla, og rissi upp hin
aðskiljanlegustu fyrirbæri í um-
hverfinu og þá ekki síður smágerða
hluti í næsta sjónmáli hverju sinni.
Síðast sáum við vinnuteikningar
og skissur frá hans hendi á Mokka
í febrúar á sl. ári, og var þeim fylgt
úr hlaði með áhuga-
verðu viðtali sem
Hannes Sigurðsson
listsögufræðingur
hafði við hann í New
York nokkru áður.
Miðrými Kjarv-
alsstaða er vett-
vangur sýningarat-
hafna Kristinns að
þessu sinni, og hafi
hann göfgað ruslið
áður í anda „Art
Povera“ , þá göfgar
hann nú dundið og
jafnvel stundum á
þann hátt að minnir
eilítið á litstefnu þá
er Þjóðveijar nefna „Spurensicher-
ung“. Um leið eins og hristir hann
upp í ýmsu sem sést hefur í mynd-
listinni á undanförnum áratugum og
þannig minnir sumt á poppið og þá
helst James Rosenqist, einkum í
löngu vatnslitamyndinni af barni
með snuði og eldhúsvaski, jafnframt
stingur „konzeptið" upp kollinum
hér og þar.
Sjálfur skilgreinir Kristinn at-
hafnir sínar á þann veg i sýningar-
skrá, að naumast verður betur gert:
„Lagt er. af stað í leik og dundi án
sjáanlegs eða skiljanlegs tilgangs, í
vegarnesti einungis óeirð eða óljós
eftirvænting. Leikurinn og dundið
fylgja vissum leikreglum þó erfitt
sé að henda á þeim reiður og hægt
sé að toga þær og teygja á ýmsan
hátt, þá loða þær samt einhvern
veginn saman. Það er leitað í ýmsar
áttir, ókunn lönd könnuð og tekið
til við að fínkemba - aðallega óafvit-
andi - hið tiltölulega afmarkaða
svæði sem umritar einstaklinginn en
er samt margbrotið og víðfeðmara
en svo að það verði nokkurn tímann
fullkannað. Smekkur og skoðanir,
það lærða og persónubundna, setja
reglurnar, fylgja þeim eftir og eru
einnig landamæraverðir.“
Á sýningunni er það helst áber-
andi að vinnubrögð Kristins eru nú
sýnu agaðari en fyrr og hér kemur
naumhyggjan einnig inn í leikinn.
Það er svo einmitt í slíkum verkum
sem listamaðurinn er mest sannfær-
andi og án hinna
nákvæmu smíða-
verka sem hann hef-
ur „dundað" við að
búa til utan um rusl
og smágerða hluti,
næðu þau mun síður
athygli manns. Og
nokkrar vel gerðar
vatnslitamyndir
auka einnig ris sýn-
ingarinnar, þrátt
fyrir að þær komi
eins og skollinn úr
sauðarleggnum á
þessari yfirmáta
hugmyndafræðilegu
sýningu.
Sennilega er hið opna miðrými
ekki ákjósanlegasti staðurinn fyrir
sumar myndirnar, sem kalla á meiri
innileika og næði, og aðrar njóta sín
alls ekki í uppsetningunni og virka
jafnvel þungar og leiðigjarnar.
Sýningin í heild ber vott um að
iistamaðurinn sé enn á fullu í leit
að fótfestu, sanki að sér áhrifum
víða að og þau amerísku séu enn í
geijun. Að því leyti telst hann jarð-
tengdur í list sinni og opinn fyrir
umheiminum og það eru bestu eig-
inleikar framsækinna listamanna í
dag.
Bragi Ásgeirsson
TONOST
Skálholtskirkja
ENSK KIRKJUTÓNLIST
Flytjendur Hljómeyki. Stjónnindi:
Bernharður Wilkinson.
NÆST síðustu tónleikamir á 20.
starfsári Sumartónleika í Skálholts-
kirkju voru helgaðir enskri kirkju-
tónlist og stóð þar að verki kammer-
sönghópurinn Hljómeyki undir stjórn
Bemharðs Wilkinsonar, en Bern-
harður hefur undanfarið látið nokkuð
að sér kveða sem kórstjóri og má
geta þess, að faðir hans er þekktur
kórstjóri í Englandi, sem sannar til-
gátuna um eplið og eplatréð.
Þegar Hinrik VIII. sieit öllu sam-
bandi við páfadóm, sá Thomas
Cromwell (1485-1540) um að ensk
tónskáld stæðu ekki í því að semja
„lög við pápískar vísur“. Vandræði
enskra tónskálda minnkuðu nokkuð
meðan Elísbet I., dóttir Hinriks VIII.,
réð ríkjum. Það var svo Oliver Crom-
veil sem bannaði „ósiðlega tónlist"
og þegar hann skildi við (1658) höfðu
Englendingar týnt niður nærri aliri
kunnáttu í tónsmíði, svo að Karl II.
sem tók við konungdómi 1660,
neyddist til að senda tvö efnileg tón-
skáld til Frakklands að læra tón-
smíði. Bæði Humfrey og Purcell dóu
ungir og án þess að hafa komið kunn-
áttu sinni í hendur námfúsum tónlist-
armönnum, því þegar Handel kemur
svo til Englands um 1712 kunni eng-
inn þar í landi nokkuð sem heitið
getur í tónsmíði. Handel, sem var
menntaður í Þýskalandi, hafði tileink-
að sér ítalskan tónstíl og reyndi svo
að semja enska tónlist, ruglaði Eng-
lendinga svo rækilega í ríminu, að
þar var ekki fyrr en „herramennirnir"
Hubert Parry og Charles V. Stanford
endurreistu enska tónmenntakunn-
áttu, að ensk tónskáld taka virkilega
að kveða sér hljóðs að nýju.
Þessi kaflaskil í enskri tónlistar-
sögu koma vel fram í uppröðun enf-
isskrár sumartónleikanna, því fyrstu
fimm tónskáldin eru öll fædd á 16.
öld og þau yngstu lifðu fram á miðja
þá 17. Purcell einn er frá síðari hluta
17. aldar og síðan líða um það bil
200 ár þar til Stanford, Harris og
Bax koma fram, en þeir eiga hlut
að „ensku endurreisninni" á sviði
tónlistar, ásamt Sullivan og Elgar.
Fyrsta lagið á efnisskránni, O Praise
God, eftir Robert White (eða Whyte
1525-1574) er falleg tónsmíð en
hann starfaði við Westminster Abbey
frá 1570. Næstu viðfangsefnin voru
eftir Tomkins, Tallis og nemanda
hans, Byrd, sem allir voru frægir
snillingar, en líklega var Byrd þeirra
mestur, enda flutti kórin þijú söngv-
erk eftir hann. Richard Dering (eða
Deering) var kaþólikki en naut samt
nokkra hylli hjá Oliver Cromwell,
enda er lag hans, Factum est Silent-
ium, ágætt söngverk. Tónsmíðar
þessar voru afburða vel fluttar af
Hljómeyki undir stjórn Bernharðs og
sama má segja um Hear my Prayer
eftir Purcell, en í því verki má heyra
skemmtilegar ómstreytur, sem tón-
fræðingar fyrrum töldu vera villur,
en nú þykja vera til mikilar prýði á
tónmáli þessa snillings.
Tvö hundruð ár líða og síð-barokk-
in og klassíkin líða framhjá Englend-
ingum og það er ekki fyrr en með
síðrómantíkinni að ensk tónskáld ná
sér á strik og þar fer fyrstur Stan-
ford en efir hann söng Hljómeyki
Beati Quorum Via. Eftir William H.
Harris söng kórinn Faire is the Hea-
ven og lauk þessum frábæru tónleik-
um með sönglega mjög erfiðu verki
eftir Amold Bax, This Worldés joie,
sem kórinn í heild skilaði vel, þó
nokkuð vantaði á að karlaraddirnar
réðu yfir nægilegum raddþrótti þeg-
ar mest á reyndi. Ensk kórtónlist er
erfið, bæði hvað varðar tónskipan
og raddkröfur, og segja þessir tón-
leikar nokkuð um ágæti söngflokks-
ins Hljómeykis, að skila enskri söng-
hefð svo vel sem á þessum tónleikum
og einnig, að Berharður Wilkinson
er góður kórstjóri sem á sannarlega
erindi upp á stjórnpallinn.
Jón Ásgeirsson
ATRIÐI úr „D2 - The Mighty Ducks“.
Bókmenntir og kyn-
ferði á Norðuriöndum
Oþokka-
lið frá
Islandi
KVIKMYNPIR
Sagabíó
„D2 - THE MIGHTY
DUCKS“ ★>/2
Leikstjóri: Sam Weisman. Handrit:
Steven Brill. Framleiðandi: Jordan
Kemer og Jon Avnet. Aðalhlutverk:
Emilio Estevez, Kathryn Erbe, Mich-
ael Tucker, Jan Rubes, Karsten
Norgaard og María Ellingsen. Walt
Disney. 1994.
ALVEG frá því Hollywood-
mógúlarnir gerðu „Iceland" á
stríðsárunum hafa Islendingar ver-
ið nokkuð viðkvæmir fyrir þeirri
ímynd sem gefin er af íslandi á
hvíta tjaldinu. Ekki þannig að sí-
fellt sé verið að lýsa Islendingum
í Hollywood, öðru nær, en þá ber
þó fyrir augu annað veifið: „Stilltu
þig gæðingur" er gullaldarsetning
Ónnu Björns í framhaldsmyndinni
„More American Graffíti“ og ís-
lenskar fyllibyttur í Tvídröngum
og íslenskur málari í Leikmannin-
um eru líklega eftirminnilegustu
landkynningar sem við höfum feng-
ið í amerískum bíómyndum í seinni
tíð.
Islendingar geta glaðst yfír því
að í framhaldsmyndinni „D2 - The
Mighty Ducks“ hafa þeir eignast
íshokkílið unglinga á heimsmæli-
kvarða en dragbíturinn er sá að
þetta lið gefur ekki sérlega fallega
mynd af landi og þjóð. Það er eins
og leikmennirnir hafi verið truflað-
ir í slagsmálum hér niður á Hallæ-
risplani og settir í svarta og ógn-
andi búninga illvirkja og svo lemja
þeir sig og beija áfram í úrslitaleik-
inn á móti litla og fallega ameríska
andarliðinu, sem hefur ekki kynnst
öðrum eins óþokkum á ævinni og
áhorfendur varla heldur.
Það kemur nokkuð spánskt fyrir
sjónir að Islendingarnir bera eftir-
nöfn eins og Stahl af einhveijum
ástæðum en íslenskar setningar
heyrast á stangli. „Farðu til and-
skotans," er ein af þeim skýrustu.
íslenska leikkonan María Ellingsen
fer með lítið hlutverk kærustu
{rjálfara íslenska liðsins, sem heitir
Ulfur (Karsten Norgaard), og gerir
það vel. Hún er sjálfsöryggið upp-
málað í tveimur atriðum þar sem
hún fer með nokkrar setningar -
aðallega er hún að leiðrétta mis-
skilninginn um nöfnin Island og
Grænland - og bjargar landanum
eiginlega fyrir horn hvað gömlu
góðu landkynninguna snertir.
Annars er D2 ekki beysin mynd
að neinu leyti. Hún virkar helst sem
sæmilegt þijúbíó í dáðlausri leik-
stjórn Sam Weisman. Óspennandi
handritið er fullt af einhverri Disn-
eyvæmni um lítilmagnann gegn
ofureflinu og hvemig þjálfarinn,
sem stjarna myndarinnar, Emilio
Estevez, leikur, lætur glepjast um
stund af gylliboðum auglýsingafyr-
irtækis en sér svo að sér og tekur
að þjálfa litlu strákana sína af ein-
urð. Fyrir þá krakka sem hafa
gaman af íshokkí býður myndin
upp á nokkuð góð atriði á ísnum
og fyrir þá sem hafa gaman af
amerískri þjóðrembu býður endir-
inn upp á nokkuð stórkostlegan
rembing.
Arnaldur Indriðason.
TUTTUGASTA heimsþing IASS
(Intemational Association for Scand-
inavian Studies) hófst í Reykjavík í
gær. Fjöldi fræðimanna tekur þátt í
þinginu og eiga þeir það sameigin-
legt að hafa norrænar bókmenntir
að sérsviði.
LASS eru samtök háskólamanna og
fræðimanna um allan heim í norræn-
um fræðum, einkum bókmenntum.
Markmið samtakanna er meðal annars
að halda heimsþing annað hvert ár,
til skiptis á Norðurlöndum og í landi
utan þeirra þar sem norræn fræði eru
stunduð. Venjulega er á þinginu tekið
fyrir eitthvert ákveðið efni.
Heimsþing IASS_ hefur einu sinni
áður verið haldið á íslandi, fyrir rétt-
um 20 árum, eða 1974. Nú er það
haldið hér í boði Bókmenntafræði-
stofnunar Háskóla íslands. Efni
heimsþingsins að þessu sini er „Bók-
menntir og kynferði á Norðurlönd-
um“ og verður það haldið í Odda.
Prófessor Helga Kress er forseti
IASS en í undirbúningsnefnd sitja
auk hennar Vésteinn Ólason, pró-
fessor og deildarforseti Heimspeki-
deildar, Ástráður Eysteinsson, pró-
fessor, Dagný Kristjánsdóttir, dós-
ent, og Úlfar Bragason, forstöðu-
maður Stofnunar Sigurðar Nordals.
Þingið hófst með fyrirlestri norska
fræðimannsins Toril Moi, sem bar
yfirskriftina „Hva er en kvinne? Fem-
inistisk teori og sporsmálet om subj-
ektivitet. Síðan kom röð fyrirlestra
þar sem ýmist skoðað var kynjahlut-
verk í verkum einstakra höfunda,
meðal annars gerði Ingrid Nymoen
grein fyrir rannsóknum sínum á Jóla-
óratóríu Görans Tunströms, þar sem
höfuðáherslan var á móðurhlutverk-
inu en eins og lesendur þeirrar sögu
rekur eflaust minni til, var missir
móður ríkjandi þáttur í sögunni.
Cornelia Krúger talaði um fjölskyldu-
myndir í íslenskum bókmenntum 9.
áratugar 20. aldarinnar. Einnig flutti
Inger Selander fyrirlestur um kven-
kyns sálmaskáld og Ljudmila Braude
héít erindi um norsku skáldkonuna
Sigríði Undset og verk hennar Krist-
ínu Lavransdóttur. Einnig voru skoð-
uð samskipti feðra og dætra í nor-
rænum bókmenntum.
Þingið hefst í dag klukkan 9.00
með því að Per Stounbjerg flytur
fyrirlestur sem nefnist „Myter om
skuespillerinden. Kvindelighed sim-
ulation og Promiskuitet hos Rousse-
lau, Almquist og Strindberg," þar
sem hann skoðar leikkvennamýtur í
verkum þessara höfunda. Frá klukk-
an 10.30 til 12.00 verða síðan þrír
fyrirlestrar, þar sem Helena Ka-
dekova flytur meðal annars fyrirlest-
ur um verk Fríðu Á. Sigurðardóttur,
Meðan nóttin sefur, Richard
Schönström fjallar um túlkun Pers
Olovs Enquists á Fröken Julíu, eftir
Strindberg, Bente Liebst fjallar um
samskiptamunstur kvenna frá upp-
hafi 19. aldar í Danmörku, auk fleiri
áhugaverðra fyrirlestra.
Eftir hádegi verður fjallað um
verk Camillu Collett út frá nokkurm
sjónarhornum, í þremur fyrirlestrum.
Maian Marnersdóttir ræðir um kyn,
raunveruleika og lesendur í ástarsög-
um út frá tveimur færeyskum ástar-
sögum og fjallað verður um nútíma
karlabókmenntur. Einnig fjallar
Christina Svensson um geðlægð
karla og móðusýki kvenna í sænskuin
19. aldar bókmenntum og Dagný
Kristjánsdóttir fjallar um þunglyndi
og angurværð í textum kvenna.
Margt fleira er á dagskrá á þinginu
á morgun, en það er haldið í Odda.
I
I

t
!
L
»
\
»
L
í
I
I
I
»
í
k