Morgunblaðið - 09.08.1994, Blaðsíða 22

22 ÞRIÐJUDAGUR 9. ÁGÚST 1994
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Ferðalag um
vítahringtorgið
Vítahringtorgið
UMRÆÐA þjóðfélagsins bein-
ist nú að gerð fjárlaga fyrir næsta
ár. Útgjöld ríkisins virðast hafa
náttúrulegan eiginleika til stöð-
ugrar þenslu um leið og tekjurnar
skreppa saman. Er þjóðin að fest-
ast í þeim vítahring að með tekj-
uminnkun þjóðarbúsins standi ein-
staklingarnir ekki lengur undir
þeim lífsgæðum sem þeir hafa
vanist og leita þess vegna til opin-
berra aðila með beiðni um beinar
eða óbeinar undanþágur, styrki,
fría þjónustu eða aðra aðstoð?
Ríkisútgjöldin aukast stöðugt og
enginn getur skilgreint hvort kem-
ur á undan, eggið eða hænan. Án
athugunar á samspili orsaka og
afleiðinga ferðumst við eflaust
áfram á þessu vítahringtorgi, ár
eftir ár, þar sem engum er um að
kenna.
Nauðsyn einkabílsins
Eitt aðaleinkenni nútímasamfé-
lags er góðar samgöngur. í sam-
keppni þjóða um hag-
vöxt og velmegun höf-
um við íslendingar
orðið undir á síðast-
liðnum árum. Grunnur
þessa er framleiðni, en
framleiðni samgangna
er nokkuð sem íslend-
ingum er ekki tíðrætt
um. Trúlega eru fáar
þjóðir háðari einka-
bflnum en íslendingar.
Hér eru veður válynd-
ari og þörfin fyrir skjól
á ferðalögum brýnni.
Hér er dreifðari byggð
og þörfin fyrir vélkn-
únar samgöngur
brýnni. Hér er of dýrt,
vegna mannfæðar, dreifbýlis, fjall-
lendis og veðurfars, að bjóða upp
á viðunandi almenningssamgöng-
ur. Þrátt fyrir ótrúlega skatt-
heimtu ríksins af einkabílum sam-
fara stöðugum bótum almenn-
ingssamgangna hefur yfirgnæf-
andi meirihluti þjóðarinnar valið
einkabílinn til sinnar þjónustu -
sem segir það sem
segja þarf um nauð-
syn einkabílsins á ís-
landi.
Kjósendur keyra
líka bíla
Svo ótrúlegt sem
það virðist eru trú-
lega enn til stjórn-
málamenn sem ekki
hafa áttað sig á því
að þeirra kjósendur
hafa einnig valið
einkabílinn. Hvaða
forsendur liggja að
baki mati þeirra á
hvaða bflar eru „lúx-
us“ og hvaða bílar
eru „venjulegir"? Enn erum við á
vítahringtorginu. Gefnar eru út
yfirlýsingar sem kjósendur grípa
á lofti og nota að því er virðist til
að ná þeim í landhelgi þar sem
þeir eru að setjast inn í embættis-
bíl sinn. Hver er þessi óljósa skil-
greining? Raunin er sú að hún er
ekki til. Bflar eru framleiddir til
Bogi Pálsson
Áttu barn í grunnskóla?
Landsfundur foreldra í Reykholti í Borgarfirði helgina 27.-28. ágúst.
Dagskráin hefst kl. 10.00 á laugardag og stendur til kl. 15.00 á sunnudag.
Erindi:
"Gæska kennarans." Sigríður Halldórsdóttir, hjúkrunarfræðingur.
"Ákveðni foreldra."Jóhann Ingi Gunnarsson, sálfræðingur.
"Fjölskyldulíf." Sr. Þorvaldur Karl Helgason, Fjölskylduþjónustu kirkjunnar.
"Rekstur foreldrafélaga — árangur í bekkjarstarfi." Unnur Halldórsdóttir.
Báða dagana verða hópumræður um uppeldis- og skólamál. Rætt verður
um heimanám, samræmd próf, lengd skólaársins, samskipti milli nemenda,
þátttöku foreldra í skólastarfi, skilvirkari foreldraviðtöl og hvað eina sem
brennur á foreldrum.
Börn og unglingar
gleymast ekki
Sérstök dagskrá verður í gangi
fyrir þau meðan foreldrarnir
funda.Má þar nefna listasmiðjur,
leiki og íþróttir.
Kvöldverður og kvöldvaka
Kvöldverður á laugardagskvöld í
boði Heimilis og skóla í
samvinnu við Afurðasöluna
Borgarnesi hf. og
Mjólkursamlagið í Borgarnesi.
Kvöldvaka með heimatilbúnum
skemmtiatriðum.
Þátttökugjald er kr. 1.800 fyrir fullorðna og kr. 500 fyrir börn. Innifalið í því
eru fyrirlestrar, fundargögn, lista- og leiksmiðjur og kvöldverður á
laugardagskvöld. Gisting á Hótel Eddu ekki innifalin í þátttökugjaldi.
Allir foreldrar grunnskólanemenda eru velkomnir með fjölskyldur sínar á
þennan fyrsta landsfund foreldra.
Nánari upplýsingar og skráning hjá Heimili og skóla í síma 91-627475.
Þykkmjólk
Afurðasalan Borgarnesi hf.
£n<jjc.fujklaú
u*e
LANDSAMTÖKIN
O HEIMILI OG SKÓLI
Meðalaldur bíla hér
stefnir í 20 ár, að sögn
Boga Pálssonar, sem
telur endumýjunarþörf
knýjandi.
misjafnra nota til að uppfylla mis-
munandi smekk kaupenda. Enginn
er öðrum merkilegri, það merki-
lega er að til skuli vera bílar sem
uppfylla mismunandi þarfir.
Samhengisleysi skattlagningar
Oft er talað um skattlagningu
bíla, áfengis og tóbaks í sam-
hengi. Áfengi og tóbak er af flest-
um talið auka slysahættu og
sjúkrahúskostnað, hækka dánar-
tíðni og draga úr framleiðni þjóð-
félagsins. Rökstyðja má að skatt-
lagning áfengis og tóbaks þurfi
að miða að því að ná jafnvægi
milli ánægjunnar af notkuninni og
kostnaðar samfélagsins af henni.
Jafnvægispunkturinn er þá í þeirri
fórn framleiðni sem þjóðfélagið
getur sætt sig við. En af hveiju
er bíllinn til umræðu í þessu sam-
hengi? Samgöngur eru eins og
áður sagði eitt af aðalatriðum
framleiðniaukningar og eru því
meðal brýnustu nauðsynja. Nær
væri að skoða samhengi skatt-
lagningar á valkosti ■'amgangna.
Fólk dregið í dilka
Sú neyslustýring sem felst í
flokkaskiptingu aðflutningsgjalda
bifreiða hefur verið réttlætt með
því að þeir sem eigi meiri peninga
kaupi stærri bíla og eigi að greiða
hærri gjöld til samfélagsins. En
það eru tvær hliðar á öllum mál-
um. Stærri bílar eru ekki meiri
„lúxus“ en minni bílar. Það er
ekki lúxus sem rekur lækni áfram
til ferðalaga um stijálbýl héruð
landins um miðjan vetur. Það er
ekki lúxus sem rekur sex manna
fjölskyldu til að kaupa stóran bfl.
Það er ekki lúxus sem rekur fjöl-
skyldu með lítil böm til að kaupa
öruggan bíl. Umræðan beinist oft
að „lúxusjeppum“ og ijölmiðlar
velta því fyrir sér hvaða not ein-
hver aðili í opinberri stöðu gæti
haft af „lúxusjeppa“ með vísan til
vegalengdar frá heimili hans til
vinnu. Þetta er enn ferðalag um
vítahringtorgið. Staðreynd er að
verðmismunur ódýrustu og dýr-
ustu bíla á markaðnum er mun
minni en hann lítur út fyrir að
vera að undanskildum hlut ríkis-
sjóðs. Með þessu kerfi er í mörgum
tilvikum verið að útiloka þá efna-
minni frá því að kaupa þann bíl
sem best hentar þeim.
Þeir efnaminnstu borga mest
Meðalaldur bíla í landinu stefnir
nú í 20 ár! Endurnýjunarþörfin er
langt umfram raunvemlega end-
urnýjun og ef grannt er skoðað
er bílafloti þeirra landsmanna sem
minnst mega sín fjárhaglsega, orð-
inn vemlega illa á sig kominn.
Oft er þrengst í búi þeirra sem
þurfa að fæða marga þótt aðrir
þættir komi þar einnig til. Þessar
fjölskyldur þurfa að koma mörgum
til skóla eða milli vinnustaða til
að auka heimilistekjurnar. Jafnvel
fólk í þessari stöðu velur einkabíl-
inn umfram aðrar samgöngur sé
þess nokkur kostur. Mikil fækkun
bíla í umferð undanfarin ár, sam-
fara aukningu bensínsölu er skýrt
dæmi um þetta óhagræði. Hefur
þessi fækkun orðið þess valdandi
að fólk sem áður hafði tvo bíla til
umráða hefur nú aðeins einn.
Honum er skipt milli aðila með
því að mikill tími og óþarfa bensí-
neyðsla fer í að skiptast á notkun
bílsins og dýrmætum vinnutíma
er varið til að keyra fram og aftur
að sækja bílinn eða skila bílnum.
Vinnur þetta skipulega gegn hags-
munum þjóðarinnar. Auk þess sem
hér hefur verið talið er það stað-
reynd að bílar slitna og bila með
aldrinum og reksturskostnaður
þeirra margfaldast sem lendir á
þeim sem síst mega við auknum
útgjöldum. Hér um hreina sóun
tíma og fjármagns að ræða.
Nauðsynleg breyting -
engin mismunun
Nauðsynlegt er að núverandi
flokkunarkerfi aðflutningsgjalda
af bílum verði aflagt. Það á rætur
sínar að rekja til tíma olíukrepp-
unnar þegar stórir bílar eyddu
miklu eldsneyti. Bílaframleiðendur
eru nú löngu búnir að aðlaga sig
að þessum breyttu aðstæðum í
heiminum með bættri eldsneytis-
nýtingu þannig að ekki er lengur
þörf á núverandi flokkunarkerfi.
Það almenna jafnaðarsjónarmið
að leikreglur samfélagsins gefi
öllum sem jafnastan kost til vals
er þverbrotið með núverandi flokk-
unarkerfi. Það byggir á þvi að
stór hluti landsmanna sé ekki
nægilega góður til að aka um á
stórum bílum, sem séu fráteknir
fyrir þá sem eiga mikla peninga.
Raunhæfasta kerfí skattlagningar
á bfla er að gefa öllum jafnan
kost til vals án þess að rugla það
með mismunandi álögum. Því
verður einungis náð með því að
flokka alla bíla í sama flokkinn
og að gjaldstofninn verði sam-
ræmdur öðrum valkostum sam-
gangna. Eða hvemig væri annars
fyrir stjórnmálamenn að stýra
kaupum fólks á húsgögnum með
mismunandi gjöldum þannig að
t.d. væru verulega hærri gjöld af
sófum heldur en stólum, því það
séu þeir efnameiri sem haldi veisl-
ur og hafi þannig not fyrir fleiri
sæti? Þetta er jafn „skynsamleg“
leið til að ná í tekjur þeirra efna-
meiri. En vitleysan er ekki öll þeg-
ar búið er að greiða þessi gjöld.
Við tekur eignarskattur í formi
gjalds af hveiju kílói bíls sem er
trúlega einhver óréttlátasta skatt-
heimta sem til er í veröldinni og
er vonandi ekki dæmi þess að
hugarflugi stjórnmálamanna séu
engin takmörk sett, heldur sé um
að ræða mistök, sem sést á slakri
innheimtu þessa skatts.
Ofskattlagning bíla
í kjaraviðræðum árið 1986 voru
aðflutningsgjöld bíla lækkuð veru-
lega. Þetta voru raunverulegar
bætur til fólksins í landinu sem
hljóp til og fjárfesti í bflum. Trú
fólks á því að um varanlega lækk-
un væri að ræða var ekki mikil.
Það reyndist sannspátt því smám
saman hafa gjöldin hækkað aftur
þannig að nú er um það bil búið
að taka til baka alla þessa kjara-
aukningu. Frá árinu 1987 er nán-
ast búið að tvöfalda tekjur ríkisins
af hveijum seldum bfl en salan er
nú aðeins um fjórðungur af því
sem hún var þá. Er hér skýrt
merki um ofskattlagningu sem
farin er að vinna gegn hagsmun-
um allra, bæði minnka tekjur ríkis-
ins árlega og hagur bíleigenda
versnar árlega.
Viðhorf til samtímans - leiðin
út úr vítahringtorginu
Ekki er seinna vænna að koma
umræðu um ofskattlagningu á
fjárfestingu bíla og notkun þeirra
inn í 20. öldina áður en við vöknum
upp á þeirri 21. enn talandi um
einkabílinn sem óþarfa „lúxus“.
Bíll er nauðsyn, það hefur val fólks
staðfest. Vonandi átta stjórnmála-
menn sig brátt á því að þeirra
kjósendur hafa einnig valið einka-
bflinn í sína þjónustu. Það þarf
að jafna möguleika allra til að
velja þann bíl sem hentar best, í
stað þess að sumir bílar séu frá-
teknir fyrir „hina ríku“. Eðlileg
skattlagning einkabílsins með til-
heyrandi áhrifum á samgöngur og
framleiðni í landinu gæti orðið
hluti þeirrar viðhorfsbreytingar
sem skilar okkur út af vítahringt-
orginu og bætt hag þjóðarinnar.
Höfundur er frnmkvæmdatjóri
Toyotn á íslandi.