Morgunblaðið - 16.08.1994, Blaðsíða 27

26 ÞRIÐJUDAGUR 16. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 16. ÁGÚST 1994 2 7
JltogmiMfifrtfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. í lausasölu 125 kr. eintakið.
HLUTABREFA-
MARKAÐURí
VEXTI
FRAM kemur á viðskiptasíðu Morgunblaðsins síðast-
liðinn föstudag að rúmlega 11 þúsund manns, 4.669
hjón og 1.748 einstaklingar, hafí fengið skattafslátt
vegna kaupa á hlutabréfum á seinasta ári. Þetta eru
talsvert fleiri en árið áður, en þá nýttu um tíu þúsund
manns sér afslátt af tekjuskatti vegna hlutabréfakaupa.
í Morgunblaðinu á laugardag gat jafnframt að líta
frétt um að verð hlutabréfa hefði hækkað um 12% frá
áramótum og eftirspurn eftir bréfum væri nú meiri en
framboð. í fréttinni segir að skýringar á þessu sé með-
al annars að leita í batnandi rekstrarskilyrðum fyrir-
tækja og bættri afkomu margra fyrirtækja á hlutabréfa-
markaði. Lakari ávöxtun annarra verðbréfa miðað við
undanfarin ár hafi í vaxandi mæli beint áhuga ijárfesta
að hlutabréfakaupum.
Það var gæfuspor þegar stjórnvöld ákváðu á sínum
tíma að hvetja einstaklinga með skattaívilnunum til að
fjárfesta í hlutabréfum. Tugir þúsunda íslendinga hafa
á þennan hátt eignazt talsvert af hlutabréfum í helztu
almenningshlutafélögum landsins. Með slíkum hluta-
bréfakaupum hafa margir kynnzt í fyrsta sinn viðskipt-
um á verðbréfamarkaði og áhugi kviknað á afkomu
viðkomandi hlutafélaga. Þetta hefur jafnframt veitt
fyrirtækjunum aukið aðhald og hvatningu um að skila
góðri afkomu. Með því að almenningur sé meðvitaður
um ávöxtunarmöguleika og afkomu fýrirtækja, verður
hlutabréfamarkaðurinn skilvirkari. Sömuleiðis hefur
skattaafslátturinn orðið til þess að efla spamað hér á
landi sem er hlutfallslega mun minni en í nágrannalönd-
unum. Loks er það kostur að fyrirtæki geti aflað hluta-
fjár til rekstrarins í stað lánsfjár, en of lítið eigin fé er
ein helzta meinsemdin í íslenzkum fyrirtækjarekstri.
Hvort tveggja eru þetta því ánægjulegar fregnir.
Þótt hlutabréfamarkaður hér á landi sé ennþá lítill og
viðskipti takmörkuð, er orðin stór breyting frá því sem
var fyrir fáeinum árum. Það þótti á sínum tíma afrek
hjá Margaret Thatcher, fyrrverandi forsætisráðherra
Bretlands, að gera yfir tíu. milljónir Breta að hlutafjár-
eigendum á nokkmm árum með umfangsmikilli einka-
væðingu ríkisfyrirtækja. Hér er hlutfallslega svipaður
árangur að nást með þeirri hvatningu, sem skattafslátt-
urinn er almenningi að leggja spamað sinn í atvinnu-
rekstur.
Vaxandi eftirspurn eftir hlutabréfum sýnir að traust
manna á þeim fyrirtækjum, sem eru á markaðnum,
hefur aukizt. Mikil ábyrgð hvílir á fyrirtækjunum sjálf-
um, sem skráð eru á Verðbréfaþingi, að viðhalda þessu
trausti og fylgja út í æsar reglum um veitingu upplýs-
inga um stöðu fyrirtækisins, eigendaskipti á hlutabréf-
um og önnur atriði, sem máli skipta til þess að fjárfest-
ar geti gert sér sem gleggsta grein fyrir markaðnum,
á jafnréttisgrundvelli. Það er svo ekki síður mikilvægt
að hluthafar, jafnvel þeir smærri, láti til sín taka. á
aðalfundum fyrirtækja, eins og færzt hefur í vöxt hér
á undanförnum árum.
Á næstu árum verða heimildir til að draga kaupverð
hlutabréfa í almenningshlutafélögum frá skattskyldum
tekjum þrengdar í áföngum uns afslátturinn fellur end-
anlega niður frá og með árinu 1998. Sp.yrja má hvort
hlutabréfamarkaðurinn sé orðinn nægilega fastur í sessi
til að þessi mikilvæga hvatning verði aflögð svo snemma.
Til lengri tíma litið er það ríkisvaldinu áreiðanlega til
hagsbóta að efla hlutabréfamarkað og tryggja þannig
fyrirtækjum aðgang að áhættufé og almenningi mögu-
leika á nýju sparnaðarformi, heldur en að láta skamm-
tímasjónarmið gilda og reyna að krækja í nokkur hundr-
uð milljónir króna í tekjuskatta.
+
FISKVEIÐiDEILAN
Hvernig ísland bregst við
norskri heimsvaldastefnu
Norðmenn ættu að
hafa í huga að íslend-
ingar voru of fátækir
til að eignast stór skip
þegar margar þjóðir
öfluðu sér sögulegra
veiðiréttinda við Sval-
barða, segir Norð-
maðurinn Ivar Eske-
land í grein sem birt-
ist í Adresseavisen.
Eskeland var fyrsti
framkvæmdastj óri
Norræna hússins í
Reylgavík
MYND norska málarans Christians Kroghs af Leifi Eiríkssyni og mönnum hans er þeir finna Amer-
íku. Ivar Eskeland minnir landa sína á að þeir eigni sér oft afrek Leifs sem annaðhvort hafi verið
íslendingur eða Grænlendingur en alls ekki Norðmaður.
ANDSTÆTT okkur eru ís-
lendingar sögulega þenkj-
andi fólk - eina þjóð Evr-
ópu sem þekkir uppruna
sinn. Fræðimenn telja að
liðlega 80% þeirra séu af norskum
ættum. Síðan getur hver fyrir sig
velt því fyrir sér hvor þjóðin hafi
helst ástæðu til að gleðjast eða
hryggjast.
Það hefur verið gott að vera Norð-
maður á íslandi. Við skulum vona
að ekki sé verra að vera íslendingur
í Noregi. Deilur milli þjóðanna hafa
verið fátíðar; við skulum frekar kalla
þær dálítinn kryt. Fram til þessa
höfum við verið ein um að valda
krytnum. í stórum norskum bók-
menntasögum er bróðurparturinn
af fyrsta bindi íslensk bókmennta-
saga, ekki norsk. Aschehoug-forlag-
ið gefur enn út „norrænar sögur“
þótt allar séu þessar sögur íslensk-
ar. Þetta er eins og íslendingar
gæfu út Ibsen, Bjornson, Lie og
Hamsun undir heitinu „norrænir
höfundar“. Þetta er ekki beinlínis
rangt en varla svo mikil nákvæmni
í vinnubrögðum að nokkur falli í
stafi. Ennþá er hægt að lesa í norsk-
um bókum að Norðmenn hafi fundið
Ameríku. Það er ef til vill hægt að
deila um það hvort Leifur Eiríksson
hafi verið íslendingur eða Grænlend-
ingur en norskur var hann svo sann-
arlega ekki. Faðir hans, ----------
Eiríkur rauði, var vissu-
lega norskur fjöldamorð-
ingi frá Jaðri sem flutti
búferlum til íslands og _______
hélt þar áfram fyrri störf-
um - þangað til hann hélt til Græn-
lands.
Núna, þegar deilan er staðreynd,
minnast margir samskipta Noregs
og íslands fyrr á tímum. Eftir að
norskir konungar og einkum Ólafur
Haraldsson höfðu árangurslaust
reynt að ná fótfestu á eynni í bók-
staflegri merkingu tókst Hákoni
Hákonarsyni árið 1262 að gera ís-
land að norsku skattlandi. Það er
svo annað mál að svo hlaut að fara
hjá siglingaþjóð sem ekki átti lengur
skip (Snorri Sturluson var síðasti
íslenski skipseigandinn um þær
mundir, Skúli hertogi gaf honum
skipið). íslenskir höfðingjar í tíð
Snorra á 13. öldinni voru önnum
kafnir við að drepa hver
annan; sjálfur var
Snorri reyndar undan-
tekning í þessum efnum.
Oft reri norski konung-
urinn undir. Þetta blóð-
uga skeið náði hámarki
með morðinu á Snorra;
morðingjarnir voru ís-
lenskir en Norðmenn
lögðu á ráðin. Kon-
ungurinn gaf skipunina.
Síðan gengu þjóðirn-
ar saman út í sólarlagið.
Síldveiðar
Norðmanna við
ísland
Ivar Eskeland
„Hvert geta
260.000
manns flutt?“
Nú til okkar aldar: Þegar Norð-
mönnum fannst of lítið af síld við
vesturströndina, þótt mikið væri
reyndar af henni, fóru þeir til ís-
lands og hófu að ausa þar upp mörg
hundruð þúsund tonnum af síld al-
veg uppi í fjöru, einkum voru menn
á Rogalandi og Sunnmæri iðnir við
þetta. íslendingar, sem eru nú mesta
fiskveiðiþjóð heims miðað við höfða-
tölu, stóðu í fjörunni og horfðu á.
Hvers vegna? Vegna þess að þeir
voru blásnauðir og skorti fé til að
kaupa sér haffær veiðiskip. (Síðan
má auðvitað segja með sanni að á
þennan hátt hafi það verið Norð-
menn sem „kenndu" íslendingum
-------- að veiða síld.) Góð lífskjör
og velferð á íslandi urðu
til eftir stríð — byggðust
á fiskinum.
___^_ Ég spurði fremur þjóð-
rembufullan íslending
hvort það væri rétt skilið að fyrst
hefðu Norðmenn komið (þegar ekki
er tekið tillit til írskra einsetu-
manna), þarnæst hefðu þeir eytt
þeir skógunum og þá fyrst hefðu
þeir verið orðnir Islendingar? Alveg
rétt, var svar íslendingsins. Öndvert
við mig var hann grafalvarlegur.
Allmargir Islendingar ala með sér
minnimáttarkennd iitla bróður
gagnvart Norðmönnum. Sjálfir érum
við ekki vanic því að vera stórveldið
í deilu við aðra þjóð. Samt sem áður
erum við það, þótt 4-5000 íslending-
ar físki á við 17-18.000 norska sjó-
menn.
Þegar Jorgen Kosmo og fleiri
gefa í skyn að fyrst hafi íslendingar
eyðilagt sínar eigin
veiðislóðir og þamæst
hafist handa á verndar-
svæðinu draga þeir upp
kolranga mynd þar sem
íslendingar eru sýndir
haga sér af meira
ábyrgðarleysi en við.
Staðreyndin er að ís-
lendingar tóku upp
kvótakerfi á undan okk-
ur og framfylgja því af
fyllstu hörku. íslenskt
fiskiskip án íslensks
kvóta má ekki einu sinni
landa físki á íslandi. Á
fiskveiðiárinu sem nú
er í gildi var heildar-
þorskveiðikvótinn minnkaður um
25% og þar áður um 50% (1990)!
Ábyrgðarlausir?
Sögulegnr réttur
Síðan er það spurningin: Hvað
merkir sögulegur réttur til að veiða
á verndarsvæðinu? Hve langt aftur
í tímann eigum við að fara? 50 ár?
100 ár? 500 ár? íslendingar stund-
uðu veiðar á svæðunum umdeildu
á árunum milli stríða. Þetta er vel
varðveitt leyndarmál í Noregi, nán-
ast ríkisleyndarmál. Á öndverðri
þessari öld og þar á undan voru ís-
lendingar ekki fyrst og fremst físk-
veiðiþjóð. Núna eru fiskveiðarnar
lífsgrundvöllur þjóðarinnar. Án fisks
deyr hún - eða verður að sætta sig
við miðaldalífskjör. Hvert geta
260.000 manns flutt?
Eftir stríð voru 95% af útflutningi
íslendinga fiskur og aðrar sjávaraf-
urðir. Núna eru sömu vörur milli
70 og 80% af öllum útflutningnum.
íslendingar kaupa mest af - Norð-
mönnum! Öll olían sem þeir kaupa
kemur frá okkur.
ísland hefur staðfest Svalbarða-
sáttmálann. Samkvæmt honum á
Noregur ekki að gera upp á milli
þein-a þjóða sem hafa staðfest sátt-
málann. Myndugleika okkar á vernd-
arsvæðinu hefur aðeins ein þjóð sam-
þykkt - og það eru Finnar. Það er
auðvitað hrífandi góðmennska af
hálfu Finna sem aldrei hafa veitt
einn einasta flsk á verndarsvæðinu.
(Þetta minnir dálítið á Svisslendinga,
þótt á hvolfi sé, þeir vilja leggja orð
í belg um hrefnuveiðar.)
Það er einnig rangt að ríkisstjórn
íslands hafi ekki skipt sér af veiðun-
um á verndarsvæðinu. Stjórnin hef-
ur hvatt eigendur skipanna til að
stunda ekki veiðar á svæðinu. Meira
á stjórnin ekki svo auðvelt með að
gera þar sem ekki er um ólöglegt
athæfi að ræða, réttargrundvöllur
fyrir banni er ekki til, eins og norska
stjórnin hefur nú loksins skilið.
Það er enginn vafi á því að þörf
er á verndarsvæði. Það er þörf á
fleiri og stærri slíkum svæðum.
Deila íslendinga og Norðmanna er
aðeins lítill partur af alþjóðlegum
vanda: Það er veitt of mikið af flest-
um fisktegundum um öll heimshöf-
in. Þegar Islendingum er neitað um
kvóta á „sögulegum" forsendum
ber það söguleysi Norðmaiina
glöggt vitni. íslendingar geta ekk-
ert að því gert að þeir voru svo
bláfátækir að þeir gátu ekki tekið
þátt í veiðunum í gamla daga. Og
spurningin er enn: Hvenær voru
gömlu dagarnir?
íslendingar eru skapmiklir, er
keltneska blöndunin kannski orsök-
in? Sjómennirnir, sem við höfum séð
og heyrt rætt við í sjónvarpinu, þurfa
ekki að fara á námskeið hjá Bastes-
en eða Oluf í Raillkattlia til að finna
viðeigandi ‘orð um viðbrögð Norð-
manna. Þeir geta ekkert lært í mál-
notkun af norskum sjómönnum held-
ur. Það gildir í báðar áttir. Síðustu
droparnir af víkingablóðinu renna
um æðar jafnt norskra sem ís-
lenskra fiskimanna.
Viðbrögðin meðal ,,óbreyttra“
íslendinga (óbreyttir Islendingar
eru ekki til) eru annars undrun yfir
því að Norðmenn skuli bregðast við
með hernaði gegn náskyldri þjóð
sem tók svo vel á móti norskum
flugmönnum og hermönnum í
heimsstyrjöldinni síðari. Þeim
finnst framkoma Norðmanna ekki
sæmandi. Almenningi finnst einnig
að það sé gróf ósanngirni að stærsta
fiskveiðiþjóðin við Atlantshaf að
Norðmönnum undanskildum skuli
hundsuð þegar kvótar á verndar-
svæðinu eru ákvarðaðir.
Ef íslendingar hefðu ekki komið
til hefðum við ekki einu sinni vitað
að Svalbarði héti Svalbarði.
Það stendur í gömlum, íslenskum
handritum og hvergi annars staðar.
+
Stríðandi fylkingar vígbúast í Kákasus-héraðinu Tsjetsjníju
Rcuter
RÚSLAN Khasbúlatov, fyrrverandi forseti rússneska þingsins, flytur
ávarp á fundi andstæðinga Dzhokhars Dúdajevs, leiðtoga Kákasus-héraðs-
ins Tsjetsjníju, sem hefur lýst yfir aðskilnaði frá Rússlandi. Eins og sjá
má var Khasbúlatov umkringdur vopnuðum lífvörðum. Hann krafðist
þess að Dúdajev segði af sér og kvaðst vilja sætta hinar stríðandi fylking-
ar í héraðinu til að afstýra blóðsúthellingum.
Khasbúlatov
freistar
þess að stilla
tilfriðar
Einn af erkifjendum Borísar Jeltsíns Rúss-
landsforseta undirbýr pólitíska endurkomu
sína í púðurtunnunni við rætur Kákasus-fjalla
RÚSLAN Khasbúlatov, einn af
erkifjendum Borísar Jeltsíns
Rússlandsforseta fyrir upp-
gjörið við rússneska þingið í
fyrra, hefur hafið afskipti af stjórn-
málum að nýju, nú í heimahéraði
sínu, Tsjetsjníju. Hann kemur nú
fram sem milligöngumaður um frið
milli hinna stríðandi fylkinga í hérað-
inu og kveðst vilja afstýra blóðsút-
hellingum. Ólíklegt þykir þó að hon-
um takist að stilla til friðar þar sem
hinar stríðandi fylkingar vígbúast
nú af kappi og hætta er á að allt fari
í bál og brand í þjóðakraðakinu í
rússnesku héruðunum við rætur
Kákasus-fjalla.
Khasbúlatov var forseti rússneska
þingsins og annar valdamesti maður
Rússlands þegar afturhaldsöflin á
þinginu gerðu uppreisn gegn Jeltsín
í fyrra. Hann var fangelsaður og
ákærður fyrir föðurlandssvik eftir
að uppreisnin var kveðin niður og
svo virtist sem ferli hans sem stjórn-
málamanns væri lokið. Nýtt þing
veitti honum hins vegar sakarupp-
gjöf í febrúar og hann var látinn
laus án þess að Jeltsín gæti nokkuð
aðhafst. Hann lýsti þá yfír því að
hann væri hættur afskiptum af
stjórnmálum, kvaðst ætla að helga
sig fræðimennsku og ritstörfum.
Khasbúlatov var prófessor í hag-
fræði áður en hann var kjörinn á
rússneska þingið í Tsjetsjníju.
Vill friðarsamning
Andstæðingar Khasbúlatovs, sem
er 51 árs að aldri, spáðu því að hann
myndi reyna að styrkja stöðu sína
sem stjórnmálamanns í Tsjetsjníju.
Þeir reyndust sannspáir því Khasbúl-
atov kom fram á útifundi í héraðinu
á laugardag og krafðist afsagnar
forsetans, Dzhokhars Dúdajevs, og
nýrra kosninga innan tveggja mán-
aða. Hann krafðist þess ennfremur
að fá aðgang að sjónvarpinu í
klukkustund til að ræða hugmyndir
sínar um hvernig afstýra mætti
blóðsúthellingum. Hann vill að hinar
stríðandi fylkingar geri með sér
samning um að grípa ekki til vopna.
Aðstoðarmaður
Dúdajevs sakaði Khasbúl-
atov um að ætla sér að
komast til valda í
Tsjetsjníju. „Þegar hann
var ófsóttur í Moskvu var
hann studdur hér,“ sagði hann.
„Hann heldur að hér hafi ekkert
breyst. En viðhorf almennings til
hans breyttist stórlega þegar hann
kom hingað síðast. Rússar hafa þeg-
ar hafnað honum og Tsjetsjenar
munu bráðlega gera það sama.“
Khasbúlatov hefur sakað hélsta
stjórnarandstöðuleiðtogann í
Tsjetsjníju, Omar Avtúrkhanov, um
að vera strengjabrúða rússnesku
stjórnarinnar. Þeir komu þó saman
í vikunni sem leið og Khasbúlatov
kvaðst hafa fengið loforð frá Avtúrk-
hanov um að liðsmenn hans myndu
ekki beita vopnum gegn her
Dúdajevs nema á þá yrði ráðist.
Stjórnarandstaðan í Tsjetsjníju er
hins vegar splundruð og ólíklegt
þykir að Khasbúlatov hafi nógu mik-
il áhrif í héraðinu til að knýja fram
kosningar og sættir.
Tsjetsjenar vígbúast
Dúdajev hefur verið þyrnir í aug-
um Jeltsíns Rússlandsforseta frá því
hann lýsti yfir aðskilnaði Tsjetsjníju
frá Rússlandi árið 1991. Hann hefur
síðan stjórnað héraðinu sem nokk-
urs konar léni. Rússneska stjórnin
hóf mikla áróðursherferð gegn hon-
um í síðasta mánuði vegna aðskiln-
aðarmálsins og glæpastarfsemi sem
þrifíst hefur í héraðinu. Rússar
segja að Dúdajev hafi breytt
Tsjetsjníju í gríðastað glæpamanna
frá öðrum svæðum í Rússlandi.
Karlmenn í héraðinu fara ekki úr
húsi án þess að hafa með sér byssur
og haft er á orði að yfirvöldin hafí
lofað skriðdreka í hvern
bílskúr. Yfii-völd í
Tsjetsjníju eru sökuð um
að hálshöggva andstæð-
inga sína og rússneska
innanríkisráðuneytið birti
nýlega myndir af höfðum meintra
rússneskra útsendara sem ráðu-
neytið sagði að hefðu verið háls-
höggnir í héraðinu.
Dúdajev hefur lýst yfír neyðar-
ástandi í Nadtertsjníj-svæðinu,
helsta vígi stjórnarandstæðinga.
Omar Avtúrkhanov kveðst hafa
myndað stjórn sem sitji í Nadterts-
jníj og hafi náð völdunum víðast
hvar í Tsjetsjníju. Því vísar Dúdajev
á bug og segir að Avtúrkhanov ráði
aðeins yfir Nadtertsjníj!
Bráðabirgðaráðið, hreyfing Avt-
úrkhanovs, segist hafa keypt
þungavopn og þyrlur til að berjast
gegn her Dúdajevs. Hreyfingin hef-
ur tryggt sér stuðning rússnesku
stjórnarinnar, sem virðist hafa tekið
þá stefnu að freista þess að grafa
undan stjórn Dúdajevs með aðstoð
við andstæðinga hans í stað þess
að ráðast inn í héraðið. Stjórninni
virðist þó lítið hafa orðið ágengt
ennþá.
Hóta „heilögu stríði“
Yfírvöld í Tsjetsjníju hótuðu um
helgina að skjóta niður rússneskar
þyrlur sem fljúga yfír Nadteretsjníj.
Þau segja að Rússar hafi sent þyrlur
með vopn til liðsmanna Avtúrk-
hanovs á svæðinu. Áður hafði rúss-
neska stjórnin hótað að skjóta niður
flugvélar sem flygju yfir Tsjetsjníju.
Dúdajev hefur fyrirskipað almennt
herútboð karla á aldrinum 15-55 ára
vegna hugsanlegrar innrásar rúss-
neska hersins. Hann hefur einnig
hótað að óska eftir hernaðaraðstoð
mu/ah/deen-skæruliða frá
Afganistan, sem börðust
áður gegn sovéska hern-
um.
Dúdajev, sem er fyrr-
verandi hershöfðingi í
sovéska hernum, hefur þegar útilok-
að samninga við rússnesku stjórn-
ina. Hann hótar að heyja jihad, heil-
agt stríð, gegn Rússum ráðist þeir
inn í héraðið. Hann segir að hálf
milljón tsjetsjena sé reiðubúin að
fórna lífi sínu til að verja héraðið
og hernaðaríhlutun myndi leiða til
enn alvarlegra stríðs en í Afganist-
an, þar sem sovéskir hermenn börð-
ust í áratug í misheppnaðri tilraun
til að halda kommúnískri stjórn við
völd.
Fregnir herma að rússneska
stjórnin hafi fyrirskipað hersveitum
í grennd við Tsjetsjníju að vera í
viðbragðsstöðu en haft var eftir
Jeltsín að hernaðaríhlutun kæmi ekki
til greina. „Enginn myndi fyrirgefa
okkur,“ sagði hann.
Mikið í húfi fyrir Rússa
Tsjetsjenar eru múslimar, hafa
alltaf viljað vera sjálfs sín herrar og
þykja illskeyttir í hernaði. Þeir spom- WT
uðu lengi við landvinningum Rússa,
einkum á nítjándu öld.
Olíuvinnsla er meginstoð efna-
hagsins í Tsjetsjníju og Grozny, höf-
uðstaður héraðsins, er ein mikilvæg-
asta olíuhreinsunarmiðstöð Rúss-
lands.
Rússar eiga mikilla hagsmuna að
gæta í Tsjetsjníju og þeim er mjög
í mun að ólgan, sem ríkt hefur þar,
breiðist ekki út til nágrannahérað-
anna. Helsta komforðabúr Rússa er
I héruðum norðvestan Tsjetsjníju
færi allt í bál og brand þar þyrftu
þeir að flytja inn milljónir tonna af
korni.
Rússneska stjórnin verður að sýna
hörku í garð aðskilnaðarsinnanna til
að styrkja stöðu sína gagnvart and-
stæðingum sínum úr röðum rúss-
neskra þjóðernissinna. Stjómin er
þó mjög treg til að senda herinn inn
í Tsjetsjníju af ótta við að allt fari
í bál og brand í héruðunum við ræt-
ur Kákasus-fjalla. Fjölmargar
herskáar þjóðir búa á þessu svæði
og þjóðakraðakið þar er miklu flókn-
ara en til að mynda á Balkan-skaga.
í Dagestan-héraði, austan við
Tsjetsjníju, eru til að mynda töluð
rúmlega 30 tungumál.
Stalín lét flytja margar af þjóðun-
um til Mið-Asíu vegna meints stuðn-
ings þeirra við þýska nasista í síðari
heimsstyrjöldinni. Þegar þær snem
aftur áratugum síðar höfðu ná-
grannaþjóðir sölsað undir sig land-
svæði þeirra.
Jafnvel Vladímír Zhírínovskíj,
þjóðernissinninn öfgasinnaði, er
tregur til að hemema Kákasus-hér-
uðin, sem hann hefur lýst sem „kýli
í rússneska stjórnmálabúknum".
Hernaðaríhlutun hættuleg
Fari hins vegar svo að rússneska
stjórnin neyðist til að senda her-
sveitir til Tsjetsjníju gætL
orðið sprenging í þessari"
púðurtunnu. Viðbúið er
að her yfirvalda í
Tsjetsjníju veiti harða
mótspyrnu. Flestir íbú-
anna í vesturhluta Dagestans eru
tsjetsjenar og myndu einnig bregð-
ast ókvæða við innrásinni. Kósakkar
í Stavropol, norðvestan Tsjetsjníju,
myndu leggjast gegn því að rúss-
neskir hermenn færu um hérað
þeirra til að ráðast inn í Tsjetsjníju
vegna hættu á að tsjetsjenar í Stav-
opol risu upp.
Rússneska stjórnin óttast einnig “
hörð viðbrögð um milljónar tsjetsj-
ena, sem búsettir eru annars staðar
í Rússlandi. Þá er hætta á að ill-
ræmd mafía tsjetsjena, sem er mjög
öflug 5 Moskvu, grípi til hefndar-
aðgerða.
Heimildir: The Economist og
fleira.
Dúdajev hótar
Rússum heil-
ögu stríði
Allt gæti farið
í bál og brand
á svæðinu