Morgunblaðið - 23.08.1994, Page 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 23. ÁGÚST 1994
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð: 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir: 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. 1 lausasölu 125 kr. eintakið.
CASTROI
TÍMAHRAKI
EFTIR andlát Kim Il-sung er Fidel Castro, forseti
Kúbu, síðasti fulltrúi kaldastríðskynslóðar komm-
únistaleiðtoga, sem enn er við völd. Á meðan ríki Austur-
Evrópu stefna hraðbyri inn í samfélag vestrænna þjóða
og jafnvel stjórnvöld í Norður-Kóreu eru farin að þreifa
fyrir sér með stjórnmálsamskipti við Bandaríkin þrjósk-
ast Castro enn við.
Á nýlegum fundum með öðrum þjóðarleiðtogum í Róm-
önsku-Ameríku hefur hann verið hvattur til að snúa við
blaði og taka upp lýðræði og markaðshagkerfi á Kúbu.
Það er þó harla ólíklegt að hann verði maðurinn, sem
breyti því kerfi, er hann kom sjálfur á í kjölfar byltingar-
innar fyrir 32 árum. í heimsókn í Kólumbíu fyrr í mánuð-
inum viðurkenndi hann vissulega að margt væri að á
Kúbu og að óánægja almennings væri ekki ástæðulaus.
En í stað þess að viðurkenna gjaldþrot hitabeltissósíalis-
mans varpaði hann ábyrgðinni á ástandinu yfir á Vestur-
lönd og þá sér í lagi Bandaríkin. Orsök efnahagslegrar
örbirgðar þegna sinna sagði hann að rekja mætti til við-
skiptabanns Bandaríkjanna á Kúbu.
Ummæli af þessu tagi boða ekki gott fyrir íbúa Kúbu,
hin raunverulegu fórnarlömb Castro-stefnunnar. En þau
gætu einnig verið fyrirboði um að hugsanlega verði dag-
ar Castro í embætti brátt taldir. Reynsla undanfarinna
ára er sú að þeir kommúnistaleiðtogar, sem neituðu að
horfast í augu við staðreyndir, og ákváðu að sitja sem
fastast er óánægja almennings fór að verða opinber, urðu
fljótlega að víkja. „Sagan refsar þeim sem koma of seint,“
sagði Míkhaíl Gorbatsjov Sovétforseti og beindi þá orðum
sínum til ráðamanna í fyrrum Austur-Þýskalandi.
Þau hefðu hins vegar allt eins getað átt við aðra einræð-
isherra austantjalds, sem hrökkluðust frá völdum, hver
á fætur öðrum á árunum 1989-1990, eða þá Gorbatsjov
sjálfan, sem allt í einu varð að horfast í augu við að
sagan hafði skilið hann eftir.
Ástandið á Kúbu þessa stundina er um margt hlið-
stætt því sem var að finna í Austur-Evrópu fyrir fimm
árum. Efnahagserfiðleikar síðustu ára hafa gert það að
verkum að kjör almennings eru orðin óbærileg. Matvæla-
framleiðsla hefur dregist saman um helming frá árinu
1989 og var ekki of mikil fyrir. Sá fæðuskammtur, sem
fólk fær úthlutað daglega, dugar vart fyrir einni máltíð
á dag. Orsök þessa er ekki að Bandaríkjamenn neita að
eiga viðskipti við Kúbu heldur sú ákvörðun Sovétstjórnar-
innar árið 1989 að eiga viðskipti við Kúbu á markaðs-
grundvelli.
Áratugum saman hafði hinni kúbversku blekkingu ver-
ið haldið lifandi af Sovétmönnum með gríðarlegum fjár-
framlögum. Fólust þau ekki síst í því að Kúbverjum var
seld olía langt undir markaðsverði og helsta útflutningsaf-
urð þeirra, sykur, keypt á uppsprengdu verði. Er þessum
skrípaleik lauk hrundi spilaborg Castros.
Rétt eins og í Austur-Evrópu er það nú fólkið sjálft
sem hefur baráttuna gegn einræðisherranum. Þúsundir
hafa nú þegar flúið yfir hafið til Bandaríkjanna og fyrir
skömmu kom til fyrstu fjöldamótmælanna í Havana gegn
stjórninni. Það slagorð sem oftast heyrðist var: „Við þol-
um þetta ekki lengur".
Svari stjórnvalda á Kúbu svipar um margt til við-
bragða sósíalistaleiðtoga í Austur-Evrópu. Hundruðum
þúsunda var smalað saman á fjöldafund í miðborginni til
að lýsa yfir stuðningi við stjórnvöld. Enn heldur þó flótta-
mannastraumurinn áfram þrátt fyrir að Bill Clinton for-
seti hafi nú horfið frá þeirri stefnu að veita flóttafólki
frá Kúbu hæli í Bandaríkjunum. Breytt afstaða Banda-
ríkjastjórnar í þessu efni er sérlega athyglisverð og kann
að hafa mikil áhrif á Kubu þegar til lengri tíma er litið.
Útilokað er að segja til um hversu langur tími mun
iíða áður en sagan skilur Castro eftir eða hvort sá tími
verður talinn í mánuðum eða árum. Þróunin er samt sem
áður hafin og niðurstaðan er óhjákvæmileg. Castro er í
tímahraki.
Kjötútflytjendur leita nýrra markaða fyrir kindakjötið austan hafs og vestan
Reynt að nota
viðskiptasam-
bönd fisksölu-
fyrirtækjanna
Víða er nú veríð að leita nýrra markaða fyrir
íslenskar kjötvörur utan hefðbundinna mark-
aða í Svíþjóð og Færeyjum, og er þá einatt
reynt að markaðssetja kjötið sem umhverfís-
væna vöru. Vonir standa til að markaðir opn-
ist fyrir unnar kjötvörur t.d. í Sviss og Belg-
íu, en nokkrir byrjunarörðugleikar hafa verið
við að uppfylla settar kröfur um vinnslu kjöts-
ins. Hallur Þorsteinsson ræddi við nokkra
aðila sem að kjötútflutningnum hafa komið.
NÝRRA markaða fyrir íslenskt
kindakjöt hefur verið leitað í auknum
mæli síðustu misseri og hafa til-
raunasendingar meðal annars farið
til Sviss, Belgfu og Bandaríkjanna.
Hafa framleiðendur m.a. notið að-
stoðar Sölumiðstöðvar hraðfrysti-
húsanna og íslenskra sjávarafurða í
því skyni að nýta þau viðskiptasam-
bönd sem þessi fyrirtæki hafa komið
á í fisksölu. Nær allur kjötútflutning-
urinn hefur verið á vegum Kjötum-
boðsins/Goða og af framleiðslu
haustsins 1993 hafa verið flutt út
samtals 985 tonn. Langmest hefur
farið á hefðbundna markaði í Svíþjóð
og Færeyjum, eða 572 tonn til Sví-
þjóðar og 181 tonn til Færeyja. Til
Japans hafa farið 125 tonn af mjög
feitum skrokkum, bæði af fullorðnu
og lömbum, og þá hafa 46 tonn ver-
ið seld til Grænlands í heilum skrokk-
um.
Útflutningsbætur voru iagðar af
með gildistöku búvörusamningsins
1992, og var ísland meðal fyrstu
þjóða til að afnema þær með öllu.
Það kindakjöt sem flutt hefur verið
út er nær eingöngu svokallað um-
sýslukjöt, ?n það er það kjöt sem
bændur framleiða umfram kvóta og
afsetja á eigin ábyrgð.
Ekki er hagnaður af þess-
um útflutningi og í Svíþjóð
t.d. hafa aðeins fengist um
250 krónur fyrir kílóið af
fyrsta flokks kjöti og er
skilaverð til bænda almennt um 155
kr., en auk þess hafa þeir fengið
greitt sérstaklega fyrir gærurnar.
Til þess að útflutningurinn skili ein-
hveijum hagnaði er hins vegar talið
að bændur þurfi að minnsta kosti
að fá um 260 krónur fyrir kílóið og
afurðastöðvarnar um 80 krónur.
Margir aðilar á mörgum
vígstöðvum
Ari Teitsson formaður útflutn-
ingshóps kindakjöts sagði í samtali
við Morgunblaðið að ýmsir aðilar
væru nú að reyna útflutning kjöts á
mjög mörgum vígstöðvum, en í flest-
um tilfellum hefur aðeins verið um
smáar tilraunasendingar að ræða.
Sagði Ari málið vera mjög flókið og
mikla óvissu ríkjandi um framhaldið.
Almennt mætti þó segja að vaxandi
áhugi væri fyrir því sem kallað hefur
verið hreint kjöt eða umhverfisvænt,
og langflestir hugsanlegra kaupenda
vildu frekar kaupa unnar kjötvörur
en kjöt í heilum skrokkum. Þetta
kallaði hins vegar á vinnslu kjötsins
í sláturtíðinni því vondur kostur
væri að þíða upp frosið kjöt, vinna
það og frysta síðan aftur og flytja
úr landi. Þetta sagði Ari að væri
mikið vandamál, og einnig væri það
vandamál við sölu á unnu kjöti að
léttara er að selja læri og hryggi
heldur en framparta. Þá væri það
til vandræða að kaupendurnir gerðu
mjög strangar kröfur til sláturhús-
anna og aðeins hluti húsanna upp-
fyllti þær.
„Það virðast þó vera vaxandi
möguleikar á því að selja íslenska
kjötið á hærra verði vegna sannan-
legs hreinleika. Við erum hins vegar
á ákveðnum byrjunarreit og okkur
vantar reynslu í að vinna kjötið og
aðstæður til þess í sláturtíðinni, og
okkur vantar markaðstengsl og
traust sambönd erlendis. Almennt
kindakjötsverð á heimsmarkaði er
aðeins 160-180 krónur fyrir kílóið
komið á hafnir í Evrópu, og það
verð getum við einfaldlega ekki
framleitt fyrir. Ef við ætlum að ná
hærra verði þá verður það því að
vera vegna þess að það sé viður-
kennt að þetta sé hreinna og betra
kjöt en annað, og það þarf að vera
vel fram borið, snyrtilega pakkað
o.s.frv. Þarna er því mjög
mikið verk óunnið á öllum
sviðum en mér finnst samt
að viðbrögð þeirra kaup-
enda sem við höfum verið
í sambandi við bendi til
þess að þetta sé ekki vonlaust," sagði
Ari.
Hann gat þess sérstaklega að fyr-
ir milligöngu Silfurstjömunnar sem
selt hefur eldisfisk til Evrópulanda
hefði verið leitað markaða fyrir unn-
ið kindakjöt í Sviss og þangað hefðu
nokkrar tilraunasendingar farið og
gott verð fengist fyrir. Kjötið hefði
líkað vel en hins vegar hefði verið
fundið að því hvernig það hafi verið
unnið. Reynt hefði verið að koma til
móts við þær kröfur og sagðist Ari
telja að í Sviss væri örugglega mark-
aður fyrir íslenska kindakjötið.
Engar stórar nýjungar
Jóhann Steinsson hjá Kjötumboð-
inu/Goða sagði að í auknum mæli
væri farið að selja stykkjað og pakk-
að kjöt til Svíþjóðar, en hins vegar
færu mestmegnis heilir skrokkar til
Færeyja, og sama ætti við um feita
kjötið sem selt hefði verið til Japan.
Til Grænlands voru seld 46 tonn í
heilum skrokkum og til Danmerkur
voru seld 12 tonn af kældu kjöti í
Mjög mikið
verk óunnið á
öllum sviðum
Utflutningur kindakjöts
1970, 1980 og frá 1988
4.397 S?-\ ...
4000tonn
3000 r-,
2000
1000
1970 1980 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94
síðustu sláturtíð en í haust stendur
til að selja þangað allt að 50 tonnum
af kældu kjöti. Til Bandaríkjanna
hafa síðan farið 49 tonn af ærkjöti
fyrir milligöngu Kaupsýslunnar hf.
Hann sagði að á síðasta ári hefðu
bændur fengið greiddar á bilinu
151-156 krónur fyrir kílóið af um-
sýslukjötinu, en óskastaðan væri
hins vegar að þeir fengju í sinn hlut
260 krónur og sláturhúsið 80 krón-
ur. Mjög erfitt væri hins vegar að
ná því markmiði.
„Þetta er í stórum dráttum það
sem við höfum unnið á og kannski
engar stórar nýjungar á þessum
mörkuðum, en í dag erum við auk
þessa að undirbúa sölur á kældu
kjöti til Þýskalands. Þá eru alltaf
þreifingar á möguleikum okkar í
Ameríku, en þar erum við í sam-
bandi við 2-3 fyrirtæki, og stílum
upp á að selja undir því mottói að
við séum með umhverfisvænar vör-
ur,“ sagði Jóhann.
Hann sagði að Kjötumboðið hefði
verið með miklar þreifingar um sölu
kindakjöts í Belgíu fyrir milligöngu
íslenskra sjávarafurða og þar stæðu
vonir til að hægt yrði að selja eitt-
hvað magn af frosnu kjöti. Sagði
hann samvinnuna við fisk- --------
sölufyrirtækið mjög já-
kvæða og áhugaverða, en
hjá því væri mikil reynsla
fólgin í sölumennsku og
kunnáttu á markaðnum.
held ég að menn þurfi að kanna af
gaumgæfni að koma þessu í ein-
hvern sölufarveg. Öll sala innanlands
hefur að sjálfsögðu forgang og
kanna þarf alla möguleika þar,“
sagði hann.
Grillkjöt til Svíþjóðar
1.017 tonn Finnur Árnason hjá Sláturfélagi
það sem Suðurlands sagði að fyrirtækið hefði
aferári flutt út 155 tonn af umsýslukjöti á
þessu ári og þá fyrst og fremst til
Svíþjóðar og Færeyja. Tilraunir
hefðu verið gerðar með sölu krydd-
aðs grillkjöts til Svíþjóðar auk gróf-
hlutaðs kjöts og kjöts í neytenda-
pakkningum. Þá hefði verið mjög
góð sala á unnu kjöti í Bónusverslan-
imar tvær í Færeyjum og aukning
væri fyrirsjáanleg á sölu til verslan-
anna. Hann sagði að hjá SS hefði
verið lögð áhersla á að vinna kjötið
og selja sem merkjavöru. Þannig
hefði kjötið í Svíþjóð verið selt undir
vörumerkinu Icelamb, en í Færeyjum
hefur það verið selt undir SS merk-
inu og hafa íslenskar sjónvarpsaug-
lýsingar sem aðlagaðar hafa verið
með færeyskum texta verið notaðar
í Færeyjum og skilað góðum árangri.
Langt í land ennþá
Aron Reynisson hjá Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna sagði að þar á bæ
væri verið að skoða hvaða möguleik-
ar væru á kjötsölu erlendis, en um
væri að ræða frumkvæði SH í fram-
haldi af útflutningi á hrossakjöti.
Hann sagði hins vegar ljóst að langt
væri í land með að íslenska fram-
leiðslan stæði jafnfætis erlendri hvað
varðar t.d. gæði. „Kjötiðnaður hér á
íslandi er mjög aftariega miðað við
það sem gengur og gerist í heiminum
og hann er í raun og vem staðnaður
um tuttugu ár. Þetta hefur verið
rekið þannig að ekki hefur mátt eyða
neinum pening í endurbætur á slát-
úrhúsunum, og það eru kannski ekki
nema fimm fullvinnslufyrirtæki á
íslandi sem segja má að séu rekin
með sómá. Markmiðið hjá okkur
hefur verið að gera ekki neitt nema
það skili því sem bændur þurfa, en
___________________ 160-170 kr. skilaverð er
Æskilegt að bara hreint tap,“ sagði
260 kr. komi í hann
Aðrar kjöttegundir
Þá sagði Jóhann að einnig hefði ver-
ið kannað með sölu á fersku kjöti í
Frakklandi, og víðar væri verið að
kanna möguleikana á sölu þótt ekk-
ert ákveðið hefði enn komið út úr
þeim könnunum.
Markaður fyrir innmat
Kjötumboðið ’nefur að sögn Jó-
hanns samið við stórfyrirtæki í
Þýskalandi og Bretlandi um verð
fyrir innmat sem nota ætti í gælu-
dýrafóður, og því hefði verið lögð
áhersla á það við sláturhúsin að hirða
allan þann innmat úr sláturdýrum
sem hingað til hefur að mestu leyti
verið grafinn. Sagði hann að það
verð sem samið hefði verið um nægði
fyrir öllum kostnaði við að hirða inn-
matinn og flutning á honum auk
þess sem um smávægilegan hagnað
væri að ræða.
„Okkur er alveg ljóst að það kem-
ur innan tíðar að því hér á landi eins
og í nágrannalöndunum að bann
kemur frá heilbrigðisyfirvöldum við
því að grafa sláturúrganginn. Þarna
hlut bóndans
“““"■■■““ Útflutningur hrossa-
kjöts til Japan hófst á vegum Sam-
bandsins fyrir tólf árum í smáum
stíl, en í dag er staðan hins vegar
sú að frekar hefur skort kjöt til út-
flutnings en hitt. I fyrra voru flutt
út um 60 tonn og er búist við svip-
uðu magni á þessu ári. Þá hefur
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna flutt
út hrossakjöt á vegum Sláturfélags
Suðurlands til Japan og fara viku-
lega um 2,5 tonn af úrbeinuðu
hrossakjöti, eða sem svarar 50 hross-
um á viku. Verðið sem fæst fyrir
hrossakjötið er nokkuð sveiflukennt,
en algengt er að bændur fái um 25
þúsund krónur fyrir hrossið.
Nautgripabændur hafa verið að
afla markaða fyrir framleiðslu sína
í Bandaríkjunum og fara fyrstu send-
ingarnar utan næstu daga. Lands-
samband kúabænda hefur samið um
sölu á 300 tonnum á ári til verslanak-
eðju sem sérhæfir sig í hreinleikavör-
um, og ætti skriður að geta komist
á þann útflutning líki neytendum
kjötið sem nú fer utan en þar er um
að ræða 10 tonna tilraunasendingu.
ÞRIÐJUDAGUR 23. ÁGÚST 1994 27
HÖRÐ VIÐBRÖGÐ VIÐ HÆKKUN Á BENSINVERÐI
Samráð eða
samkeppni?
Sighvatur Björgvinsson, viðskiptaráðherra,
segist vera sannfærður um að olíufélögin
hafi haft samráð þegar þau hækkuðu verð á
bensíni um tvær krónur 18. ágúst sl. Geir
Rotterdamverð
á blýlausu bensíni 1993-94
200 dollarar/tonn
180
Magnússon, forstjóri Olíufélagsins, segir í
samtali við Egil Olafsson að olíufélögin hafí
dregið að hækka eins lengi og þau gátu.
FMAMJJÁSON
Heimild: Hagstofa Islands, verslunarskýrslur
Hámarksverð á bensíni frá d
AF
INNLENDUM
VETTVANGI
Akvarðanir olíufélaganna um
að hækka verð á bensíni
um tvær krónur hafa vak-
ið hörð viðbrögð og ásak-
anir hafa komið fram um að þau
hafi haft samráð. Þetta er ekki í
fyrsta skipti sem þessi ásökun er
sett fram, enda hefur bensín hækkað
með sama hætti áður, þ.e. um sömu
krónutölu á sama degi.
„Mér finnst alveg ljóst að þarna
hefur átt sér stað samráð. Eg er al-
veg klár á því. Forsvarsmenn olíu-
félaganna hafá sagt að þeir hafi vit-
að hver af öðrum. Hvað er það ann-
að en samráð að menn viti hver af
öðrum?
Olíufélögin hafa lengi kvartað yfir
því, að mínu mati með réttu, að þau
hafi ekki fengið að stunda frjálsa
samkeppni fyrir ríkisvaldinu. Þegar
ríkisvaldið loksins gefur lausan
tauminn birtist ekki samkeppni. Þá
er ekki nema þrennt að gera, að fara
með málið fyrir dómstóla, setja bens-
ínverð undir verðlagsákvæði aftur
eða spytja olíufélögin hvaða trygg-
ingar þau geti gefið fyrir því að eðli-
leg verðsamkeppni hefjist," sagði
Sighvatur Björgvinsson, viðskipta-
ráðherra.
Hve mikið hækkaði
heimsmarkaðsverðið?
Heimsmarkaðsverð á bensíni
hækkar jafnan á vorin vegna aukinn-
ar eftirspurnar. í samræmi við það
hækkaði bensínverð á markaði í Rott-
erdam í apríl, maí og júní. í júlí stóð
verðið í stað, en það sem af er ágúst
hefur það hækkað mikið. Olíufélögin
eiga að jafnaði birgðir af bensíni til
1-2 mánaða og þess vegna koma
verðhækkanir síðar fram hér en ann-
ars staðar. Þá ber að hafa í huga
að olíufélögin kaupa bensín ekki á
dagprísum, þ.e. því verði sem fæst í
Rotterdam þann daginn. Flest þeirra
kaupa bensín á meðalverði tiltekins
tímabils, t.d. meðalverði í 30 daga
eða 90 daga. Kristinn Björnsson,
forstjóri Skeljungs, staðfesti þetta
og segir að menn séu búnir að
brenna sig á því hversu varasamt
sé að kaupa bensín á dagverði. Þeir
hafi oft talið að bensínverð væri
búið að ná botni og gert kaupsamn-
inga út frá þeirri forsendu, en síðan
hafi bensínverð haldið áfram að
lækka.
Runólfur Olafsson, framkvæmda-
stjóri Félags íslenskra bifreiðaeig-
enda, segir að verslunarskýrslur
Hagstofunnar um innkaup olíufélag-
anna á bensíni endurspegli ekki stóra
verðsveiflu í vor. Óveruleg hækkun
FÍB hefur beðið
eftir svari frá
Samkeppnis-
stofnun í rúmt ár
á innkaupsverði hefði átt sér stað frá
mars til júní. Þessi sveifa gefi alls
'ekki tilefni til þessarar miklu hækk-
unar sem varð sl. fimmtudag.
Innkaupsverðið er mismunandi
Áður fyrr keyptu olíufélögin allt
bensín frá Rússlandi á sama verði.
Nú hafa olíufélögin meira frelsi og
kaupa bensín víða að og ekki öll á
sama tíma. Þau ná þannig mismun-
-andi samningum um verð og kjör.
Þess ber þó að geta að Olís og Skelj-
ungur hafa flutt sína bensínfarma
til landsins með sama skipi og fylgj-
ast því að varðandi innkaupsverð.
Geir Magnússon viðurkennir að
birgðaverð olíufélaganna geti verið
mismunandi vegna ólíkra innkaupa,
en hann segir að það þurfi ekki að
endurspeglast í útsöluverðinu. Hann
segir að ef Olíufélagið myndi lenda
í því að gera verri innkaup en keppi-
nautarnir myndi félagið bregðast við
með því að lækka álagningu sína.
Félagið treysti sér ekki til að selja
bensín á miklu hærra ______________
verði en keppinautarn-
ir af ótta við að við-
skiptavinirnir hætti
viðskiptum við félagið.
Kristinn Björnsson
tekur undir þetta og
riflar upp að í fyrra
ákvað Skeljungur að “
lækka ekki þegar hin félögin lækk-
uðu bensínverð um eina krónu.
Ástæðan var að stjórnendur félagsins
töldu sig sjá að framundan væri
gengisfelling. „Það varð allt brjálað.
Við vorum skammaðir fyrir rudda-
skap og við neyddumst að lokum til
að lækka líka,“ sagði Kristinn. Stuttu
seinna varð gengisfelling og olíufé-
lögin hækkuðu öll bensínverð.
Hver er eðlilegur verðmunur?
Allir sem skoðað hafa verðmyndun
á bensíni á íslandi og það kerfi sem
á bak við það liggur eru sammála
um að aldrei geti orðið mjög mikill
verðmunur á bensíni milli olíufélaga.
Mönnum verður hins vegar svarafátt
þegar spurt er hver sé eðlilegur
munur. Munurinn hefur sjaldan orðið
meiri en 10 aurar, en algengast er
að hann sé minni, ________________
m.ö.o. að verðið sé það
sama. I dag selja Olíu-
félagið og Skeljungur
92 oktana bensín á
67,50 kr., en Olís á
67,40 kr. Dæmið snýst
við í 98 oktana bensíni
þar sem Olís er 10
aurutn fyrir ofan hin félögin, sem
selja bensínið á 73,40 kr. Öll olíufé-
lögin selja 95 oktana bensín á 69,90
kr. Verðmunurinn á bensíni á íslandi
í dag er u.þ.b. 0,15%.
Víðast hvar erlendis er verðmunur
milli olíufélaga mun meiri. í Þýska-
landi er t.d. munurinn frá hæsta og
lægsta verði 8-9% og i Austurríki
er munurinn 6-8%. í þessum löndum
er frelsi í verðlagningu reyndar mun
meira en hér á landi. Þar má olíufé-
lag vera með mismunandi verð frá
68kr./kg 1
0/ 1993 =1 V |L 1994
66 1 n\ *— Gengi var fellt í lok júní b—j-1
64
FMAMJJÁSONDJFMAMJJÁ
einni bensínstöð til annarrar, en hér
á landi er hvert olíufélag skuldbundið
samkvæmt lögum til að hafa sama
verð alls staðar á landinu.
Umræður hafa farið fram um að
breyta þessu, en samstaða hefur ekki
tekist um það vegna andstöðu lands-
byggðarinnar, sem óttast að breyt-
ingin myndi leiða til þess að bensín-
stöðvar á landsbyggðinni verði
neyddar til að selja dýrara bensín en
á höfuðborgarsvæðinu, þar sem eftir-
spurnin er mest. Fáum blandast hug-
ur um að ef flutningsjöfnun á bensín
yrði afnumin myndi verð á bensíni á
höfuðborgarsvæðinu lækka og verð-
munur á bensíni aukast. Geir Magn-
ússon segir að verðmunurinn milli
Reykjavíkur og Vopnafjarðar myndi
____________ að öllum líkindum
verða nokkrar krónur
ef flutningsjöfnun yrði
afnumin.
Olíufélögin reka
nokkrar olíustöðvar á
landsbyggðinni í sam-
einingu. Þetta gerir
^““ það að verkum að þau
verða að láta hvert annað vita um
leið og þau taka ákvörðun um að
breyta verðinu. Viðskiptaráðherra
hefur sagt að þetta feli í reynd í sér
samráð. Talsmenn olíufélaganna
hafna þessu og segja ekkert vit í að
breyta þessu fyrirkomulagi. Það verði
ekki til að auka samkeppni heldur
muni kostnaður aukast við olíudreif-
ingu. Kristinn Björnsson segir að það
sé ekkert vit í því fyrir félögin að
reka margar stöðvar á iitlum stöðum.
Félögin ættu að gera meira af því
að reka bensínstöðvar saman.
Samkeppnin kom í veg fyrir
hækkun í sumar
I fyrra breyttist verð á bensíni níu
sinnum til hækkunar og lækkunar,
en það sem af er þessu ári hefur
verð á bensíni einungis breyst tvisv-
ar, þ.e. 1. maí og 18.
ágúst. Það er ástæða
til að spyrja af hvetju
bensín hækkaði ekki
fyrr í sumar þegar
heimsmarkaðsverð
hækkaði. Svarið ligg-
ur í því að það hentaði
olíufélögunum ekki að
hækka í sumar. Bæði Olíufélagið og
Skeljungur voru að kynna nýjungar
í sölu á bensíni í sumar. Olíufélagið
setti safnkortin á markað og Skelj-
ungur kom með „Betra bensín".
Geir Magnússon staðfestir þetta.
„Ég á von á því að það hafi verið
erfiðara að hækka í sumar þó að til-
efni hafi vissulega verið fyrir hendi.
Við vorum á þessum tíma að kynna
safnkortin og það hefði ekki verið
markaðslegt að fara að hækka á
sama tíma og við vorum að kynna
Verðmunur á
bensíni á íslandi
er 0,15%, en 8%
í Þýskalandi
þessa nýjung. Við treystum okkur
ekki til að endurskoða verðið við
þessar aðstæður. Það hefði bara ver-
ið að skjóta sig í fótinn," sagði Geir.
Geir sagði að Olíufélagið hefði
minnkað álagningu sína í sumar til
að geta haldið verðinu óbreyttu.
Heimsmarkaðsverð hækkaði lítið í
júlí og sagði Geir að það hefði gefið
mönnum ástæðu til að bíða og sjá
til. Þá hefði gengið á dollar komið
til hjálpar og dregið úr hækkunar-
þörfinni.
Bensín undir verðlagsákvæði?
Samkeppnisstofnun er þessa dag-
ana að skoða hvort ásakanir um að
olíufélögin hafi haft samráð um að
hækka eigi við rök að styðjast. Sam-
kvæmt lögum getur Samkeppnisráð
tekið ákvörðun um að setja verðlagn-
ingu bensíns undir verðlagsákvæði
að nýju, en verðlagning bensíns var
gefin frjáls fyrir tveimur árum.
Georg Ólafsson, forstöðumaður Sam-
keppnisstofnunar, staðfesti í samtali
við Morgunblaðið að þetta sé einn
af þeim möguleikum sem stofnunin
sé a_ð skoða.
FÍB ritaði Samkeppnisstofnun bréf
í maí árið 1993 þar sem óskað var
eftir að stofnunin athugaði hvort ol-
íufélögin hefðu haft samráð um verð-
lagningu á bensíni og þar með brotið
samkeppnislög. Einnig að athugað
yrði hvort sameiginlegur rekstur olíu-
félaganna á nokkrum bensínstöðvum
stæðist lög. Samkeppnisstofnun hef-
ur ekki enn svarað þessu bréfi.
Neytendasamtökin eru mjög gagn-
rýnin á ákvarðanir olíufélaganna.
„Þetta er í annað skiptið á tiltölulega
skömmum tíma sem þau hækka öll
sama dag um sömu krónutölu. Við
höfum verið mjög hlynnt frjálsri verð-
myndun, en við segjum hins vegar
að frjáls verðmyndun kemur ekki til
greina þar sem ekki er um virka
samkeppni að ræðá. Við sjáum enga
virka samkeppni. Við sjáum bara
samráð. Þar með er grundvöllurinn
brostinn. Framkoma olíufélaganna
er það gagnrýnisverð að þetta hlýtur
að kalla á mjög hörð viðbrögð og að
þetta verði hreinlega allt endurskoð-
að,“ sagði Jóhannes Gunnarsson, for-
maður Neytendasamtakanna.
„Við teljum að verið væri að stíga
skref aftur á bak ef bensín yrði sett
undir verðlagsákvæði," sagði Geir
Magnússon. Kristinn Björnsson tekur
undir þetta og spyr hvort með sömu
rökum mætti segja að setja ætti Hita-
veitu Reykjavíkur, rafmagnsveiturn-
ar og Póst og síma undir verðlagsá-
kvæði. Hann bendir á að þessi fyrir-
tæki hagnist um hundruð milljóna á
hveiju ári og spyr hvers vegna rnenn
sætti sig við að fyrirtækin taki sér
þennan hagnað, en sjái síðan ofsjón-
um yfir hagnaði olíufélaganna.