Morgunblaðið - 19.02.1995, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1995 15
geti ekki notað gleraugu eða linsur
starfs síns vegna. Þetta eigi m.a.
við kvikmyndastjömur, sviðsleik-
ara, dansara, djúpsjávarkafara og
fólk sem starfí við neyðarhjálp.
Alsœlir þrált fyrir I rávik
„Við notum bandarískt leysitæki
við aðgerðina sem er notað í 80%
allra slíkra aðgerða í heiminum og
kostar tæpar 27 milljónir króna.
Við setjum upp 80 þúsund krónur
á hvort auga með nærsýni upp að
mínus tveimur en 160 þúsund krón-
ur á hvort auga fyrir ofan mínus
tvo,“ segir Muir-Taylor.
„Hægt er að gera aðgerðir á fólki
sem þjáist af nærsýni upp að mínus
níu eða tíu, svo eitthvað sé nefnt.
Homhimnan er löguð til í því skyni
að lagfæra sjónlagsgalla af þessum
HORNHIMNAN spring-
wr þegar leysigeislan-
wm er skotió. I millj-
aróasta hlwta úr sek-
óndw verówr til álika
erka og myndast i
kjarnorkwveri.
toga. Við höfum gert aðgerð á ein-
staklingi sem þjáðist af nærsýni
sem mældist mínus 25, með góðum
árangri þótt að það hafi verið ein-
stakt tilfelli.
Leysitækið er afar nákvæmt en
sú lækning sem fólk fær er ekki
eins nákvæm. Aðgerð á tveimur
mönnum sem eru báðir með nær-
sýni upp á mínus 9, getur skilað
tveimur mismunandi niðurstöðum
þvi lækningamátturinn er einstakl-
ingsbundinn. Meðalnákvæmni að-
gerðinnar er um 80%. Við getum
tekið sem dæmi einstakling með
nærsýni upp á mínus 9 sem er með
nærsýni upp á mínus 1 að lokinni
aðgerð, eða um 10% frávik. Þetta
er þó ekki vandamál, því um leið
og augað hefur jafnað sig að þrem-
ur mánuðum liðnum er hægt að
lagfæra frávikið með annarri að-
gerð þannig að full sjón náist. Sjúkl-
ingar eru hins vegar nær 100%
ánægðir þrátt fyrir frávikið, eins
og hægt er að ímynda sér.“
Ekki til reglwr
Friðbert Jónasson augnlæknir
kveðst telja leysiaðgerð til að laga
nærsýni góðra gjalda verða að
nærsýni sem mælist mínus 5-5,5.
Hins vegar myndi aldrei hvarfla að
honum að senda sjúkling með nær-
sýni upp á mínus 10 í aðgerð af
þessu tagi, miðað við þær rannsókn-
ir sem liggja fyrir. „Langflestir
augnlæknar sem gera þessar að-
gerðir eru sama sinnis að mínu
mati. Hinir sem gera slíkar aðgerð-
ir segja á móti að nærsýni sjúklings-
ins minnki og hægt sé að halda
áfram. En hornhimnan þynnist
stöðugt, við það getur augað skað-
ast og ég hef séð nóg af vandamál-
um út frá því, jafnvel þannig að
augað er aldrei með stöðuga sjón.
Málið er að ekki eru til harðar regl-
ur um þessar aðgerðir og því geta
menn komist upp með alls konar
hluti, þangað til þeir eru kærðir,"
segir Friðbert.
Viss áhætta fyrir hendi
Muir-Taylor segir að aðgerðinni
fýlgi engar alvarlegar aukaverkanir
og með réttri eftirmeðferð og við-
brögðum við hugsanlegum fylgi-
kvillum hafi allir sjúklingar þeirra
verið ánægðir með árangurinn.
„Einu vandamálin stafa af því að
sjón sjúklinganna hefur verið að
breytast þegar aðgerðin er gerð,
og lausn þess vanda er einföld því
þá er aðgerðin endurtekin þegar
sjónlagsgallinn hættir að ágerast.
Eg hef heyrt um fáeina sjúklinga
sem hafa fundið fyrir glýju að
næturlagi, við akstur og slíkt, en
þetta eru lítilvæg vandamál sem
hafa ekki angrað sjúklinga okkar
til muna.“
Meira felst í aðgerðinni en að
gangast undir hana og þannig geta
sjúklingar verið í eftirmeðferð í allt
að níu mánuði eða lengur. Þeir fá
augndropa af ýmsu tagi, meðal
annars stera til að auðveldara sé
að glíma við þau vandamál sem
kunna að fylgja í kjölfarið. „Miðað
við allar aðrar aðgerðir á sviði
læknavísinda er þessi tiltölulega
örugg,“ segir hann.
Olafur Grétar segir langvarandi
sterameðferð á auga að lokinni
leysiaðgerðinni hafa í för með sér
vissa áhættu. Hættan á skýmyndun
á augasteini aukist til dæmis og
hjá sumum sjúklingum sé viss
hætta á fylgigláku, þ.e. að stera-
meðferðin hækki augnþrýsting.
„Þrýstingurinn gengur að vísu til
baka þegar meðferð hættir, en ský-
ið á augasteinunum er alvarlegt
mál því að það er varanlegt ef það
myndast. Þá eldast augasteinarnir
fyrir tímann, þannig að æskilegt
er að nota ekki þessa stera mjög
lengi. Fólk þarf að nota stera í
hálft til eitt ár og í einstaka tilfell-
um jafnvel lengur, sem ég hef
nokkrar áhyggjur af,“ segir hann.
Skiptar skoóanir
Einar Stefánsson, prófessor í
augnlækningum á Landakoti, segir
skiptar skoðanir á augnaðgerðum
með leysigeislum, einkum út frá
siðferðislegum sjónarhóli. Menn
velti fyrir sér hvaða skilyrði eigi
að setja fyrir skurðaðgerðum sem
eru gerðar á augum án sjúkdóma.
Nærsýni sé sjónlagsgalli og hægt
sé að velta því endalaust fyrir sér
hvort betra eða verra sé að vera
nærsýnn eða ekki.
„Eru leysiaðgerðir á nærsýnu
fólki framtíðin á þessu sviði? Ég
hef stundum snúið spurningunni við
og sagt við starfsfélaga mína; hugs-
um okkur að við værum stöðugt
að gera skurðaðgerðir gegn nær-
sýni og síðan fyndi einhver upp
gleraugu? Þættu þau ekki vera al-
gjör bylting?
Menn verða að hafa hugfast hvað
felst í skurðaðgerðum, því þær má
aldrei líta léttvægum augum. Um
leið og farið er að skera eða brenna
í líkamann myndast einhver óvissa
og áhætta og því á að sýna skurð-
aðgerðum viðhlítandi virðingu og
umgangast þær með gát. Menn
velta því gjarnan fyrir sér hvort að
þau skilmerki sem notuð eru til að
meta skurðaðgerðir gegn sjúkdóm-
um eigi beinlínis við þegar um er
að ræða skurðaðgerðir á heilbrigð-
um einstaklingum. Ég hef tekið
SÆTTIMIG ALDREI
VIÐ NÆRSÝNINA
AUGA sjúklings tilbúió fyrir aógeró til aó lagfaera nærsýni.
NGÓLFUR Johannessen læknir
fór í leysigeislaaðgerð (Exci-
mer Laser) fyrir um ári. Hann
hefur nú eðlilega sjón á báðum
augum, en hafði áður þurft að
nota gleraugu frá níu ára aldri.
„Ég notaði linsur frá unglingsár-
um, en fór að þola þær illa eftir
8-10 ára notkun. Eg þurfti því
að taka gleraugun fram á ný
mér til lítillar ánægju þar sem
tilveran er þá afmörkuð af um-
gjörðinni auk þess sem illmögu-
legt er að stunda íþróttir s.s.
skíði og köfun.“
Leysiaógeró i London
Ingólfur segir að hann hafi
rætt við augnlækni sinn, Ólaf
Grétar Guðmundsson, um mögu-
leika á að komast í leysigeislaað-
gerð. „Félagi minn hafði farið í
svona aðgerð og tekist vel. Ólaf-
ur Grétar skildi vel að ég var
ósáttur við að þurfa að ganga
með gleraugu og sagðist ekki
leggjast gegn því að ég færi í
leysiaðgerð svo framarlega sem
hún væri gerð af færum mönn-
um. Það var þó ekki fyrr en ég
fór til London haustið 1992 til
framhaldsnáms í Iæknisfræði að
ég kannaði málið betur. Til kom
m.a. að ég vinn mikið með smá-
sjá.
I London rakst ég á tímarits-
auglýsingu frá Ivor S. Levy og
Douglas Muir-Taylor, virtum
augnsérfræðingum á The Royal
London Hospital. Þeir fram-
kvæma þessar aðgerðir með eig-
in búnaði á læknastofu sinni við
Harley Street. Ég fór í mat til
þeirra og úr varð að vinstra aug-
að var meðhöndlað í nóvember
1993 og það hægra í febrúar
1994. Eg hafði haft um -4 á báð-
um augum í nokkur ár og þótti
sérfræðingunum ég bæði vera á
réttum aldri auk þess hafa stöð-
uga sjón og tiltölulega væga
nærsýni."
Rúmt úr ú steradropum
Ingólfur sagði sársauka vera
töluverðan næstu þrjá sólar-
hringana eftir leysiaðgerðina
eða á meðan ysta himna horn-
himnunnar er að gróa.
„Ég tók töluvert af verkjalyfj-
um þessa daga. Hins vegar var
sársaukinn horfinn eins og hendi
væri veifað að morgni þriðja
dags. Sýkladrepandi augnsmyrsl
eru borin í viðkomandi auga í
nokkurn tíma og síðan hefst
bólgueyðandi meðferð með væg-
um steradropum. Ég hef verið á
þessum dropum í rúmt ár, en
þeir draga úr örmyndun í horn-
himnunni. Ég er að ljúka núna
við þá meðferð. Eftirlit hér í
London hefur verið reglulegt og
öruggt, en það er m.a. til að fylgj-
ast með augnþrýstingi. Reynsla
þeirra hér er sú, að 20-30%
þessa sjúklingahóps fái augn-
þrýstingshækkun vegna stera-
dropanna, sem getur skemmt
aðra hluta augans. Breyta þarf
meðferð þessara sjúklinga. Ég
hef hins vegar aldrei mælst með
neina hækkun og ávallt þolað
dropana mjög vel.“
Eólileg sjón ú báóum awgwm.
Ingólfur segir báðar aðgerð-
irnar hafa tekist mjög vel að
mati ensku sérfræðinganna og
Ólafs Grétars, en hann hefur líka
fylgst með Ingólfi. „Ég hef nú
eðlilega sjón á báðum augum og
örmyndun í hornhimnu er óveru-
leg. Þar við bætist að aðgerðin
veikir ekki augað þar sem ein-
gongu er unnið staðbundið í ysta
lagi hornhimnunnar. Aldrei er
skorið í augað og því ekki opnað
inn í það. Sýkingarhætta er því
óveruleg.
Það er eins með þessa aðgerð
og hvert annað læknisverk að
hver og einn verður að gera upp
við sig, að fengnum upplýsingum
lækna, hvort viðkomandi taki
ákveðinni meðferð. Það var mitt
að vega og meta kosti og galla
þessarar aðgerðar, einkum í ljósi
þess að hún er tiltölulega ný af
nálinni. En hvað tækni viðkemur
þá erum við öll börn okkar tíma
og ég hefði endalaust getað beð-
ið eftir fullkomnari aðgerð.
Áhættan var lítil. Ég hafði heil-
brigð augu fyrir; en þau voru
lítillega gölluð. Ég mat það svo,
að nú væri rétti tíminn að kippa
þessu í lag. Nú hefur þessi galli
verið lagaður. Mér hefur verið
færð arnarsjón, enda er það svo
að ég er farinn að beita augunum
eins og gert var ráð fyrir i upp-
hafi. Það var t.a.m. upplifun eft-
ir fyrri aðgerðina að geta lesið
á götuskilti gleraugnalaust í
fyrsta skipti frá barnsaldri:
„Harley Street“ - getur það ver-
ið flottara?"
ÆTLAR Í AÐGERÐ
INNAN ÁRS
ARGRÉT er þrjátíu og eins
árs gamall Reykvíkingur
með nærsýni sem mælist rúm-
lega mínus tíu. Hún hefur þjáðst
af óþoli gagnvart linsum, sem
myndast yfirleitt vegna ofnotk-
unar á þeim eða rangrar
notkunar, í ein tíu ár. Hún fór
í skoðun til Árósa í september
síðastliðnum til að undirbúa
hugsanlega leysiaðgerð á aug-
um sínum.
f Danmörku var henni einnig
kynntur annar möguleiki til að
lagfæra nærsýni, sem er horn-
himnuflutningur, en þá er horn-
himna flutt af látnum og grædd
á auga viðkomandi. Hún kveðst
enn vera að velta fyrir sér báð-
um möguleikum og sé ekki búin
að gera upp hug sinn um hvor
aðgerðin sé heppilegri. Tals-
verður munur er á kostnaði, og
þannig kostar leysiaðgerðin
tæpar 225 þúsund krónur en
hornhimnuflutningurinn um
helmingi meira. Augnlæknir
hennar benti á leysiaðgerðina
sem kost til að losna við gler-
augu, sem henni þykja hamla
sér við iþróttaiðkun o.fl.
Kodnaóarmunur mikill
„Með jafn mikla nærsýni og
ég er með, þora læknarnir ekki
að lofa fullri sjón og te\jajafn-
vel líklegt að ég verði með nær-
sýni sem mælast myndi minus
þrír eftir leysiaðgerð. Horn-
himnuflutningurinn er sagður
öruggari og skila betri árangri,
en kostnaður er mikill og ef eitt-
hvað fer úrskeiðis, eykst kostn-
aður upp úr öllu valdi. Hins veg-
ar er hægt að fjarlægja
ágræddu hornhimnuna ef eitt-
hvað ber út af,“ segir Margrét.
í Árósum var sagt að biðin í
leysiaðgerð næmi tveimur til
þremur mánuðum, en mun
styttri bið væri í hornhimnu-
flutning. Margrét hafði velt fyr-
ir sér möguleika á aðgerð á
augum sínum, þpgar hún las um
rússnesku skurðaðgerðina fyrir
nokkrum árum, en augnlæknir
hennar mælti henni ekki bót og
því ákvað hún að bíða átekta.
Hún kveðst vænta þess að velja
aðra hvora aðgerðina innan árs.
í dag finnist henni hornhimnu-
flutningurinn álitlegri kostur,
því þótt að augu hennar rnæld-
ust t.d. mínus þrír eftir leysi-
aðgerð, sem þyki ágæt sjón þeg-
ar lestrarfjarsýni myndast á
miðjum aldri; standi eftir sá
ókostur að bera gleraugu.
Kostnaðarmunur á aðgerðunum
kalli liins vegar á vangaveltur,
áður en ákvörðun er tekin.